1. Prokurator Generalny pismem z 9 października 2008 r. wniósł o stwierdzenie niezgodności: 1) art. 55 § 2a ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, ze zm.; dalej: u.s.p.) z art. 2 Konstytucji; 2) art. 63a u.s.p. z art. 2 Konstytucji; 3) art. 64a u.s.p. z art. 2 Konstytucji; 4) art. 65a § 4 u.s.p. z art. 32 ust. 1 Konstytucji; 5) art. 65b § 4 u.s.p. z art. 2 i art. 178 ust. 2 Konstytucji; 6) art. 2b ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz. U. Nr 100, poz. 1082, ze zm.; dalej: ustawa o KRS) z art. 179 Konstytucji; 7) art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (Dz. U. z 2008 r. Nr 7, poz. 39, ze zm.; dalej: ustawa o prokuraturze), w zakresie określającym stanowiska prokuratorów prokuratur apelacyjnych w prokuraturach okręgowych oraz stanowiska prokuratorów prokuratur okręgowych w prokuraturach rejonowych, z art. 2 Konstytucji; 8) art. 11a ust. 2 zdanie drugie ustawy o prokuraturze z art. 32 ust. 1 Konstytucji; 9) art. 14 ust. 5 i 6 ustawy o prokuraturze z art. 2 Konstytucji.

1.1. Prokurator wskazał, że ustawa z dnia 29 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 136, poz. 959; dalej: ustawa zmieniająca z 2007 r.) wprowadziła do ustroju sądów powszechnych nowe stanowiska sędziowskie, tj. stanowisko sędziego sądu okręgowego w sądzie rejonowym oraz stanowisko sędziego sądu apelacyjnego w sądzie okręgowym (art. 55 § 2a u.s.p.). Na stanowiska te mogły być powoływane wyłącznie osoby pełniące już urząd sędziego w sądach powszechnych, odpowiednio na stanowiskach sędziów sądów rejonowych oraz sędziów sądów okręgowych (art. 63a i art. 64a u.s.p.). W ocenie ustawodawcy, której wnioskodawca nie podziela, osiągnięcie tych stanowisk stanowić miało uhonorowanie długoletniej, nienagannej służby na zajmowanym stanowisku sędziowskim; nie wiązało się ze zmianą miejsca służbowego sędziego ani ze zmianą zakresu powierzonej mu inwestytury. Powołanie na owe stanowiska nie było poprzedzone oceną pracy sędziego, poza ustaleniem, czy zachodzą przesłanki określone w art. 63a u.s.p. oraz art. 64a u.s.p. Pod względem otrzymywanej płacy stanowiska te zostały zrównane odpowiednio ze stanowiskami sędziego sądu okręgowego lub sędziego sądu apelacyjnego. Ponadto na nowych stanowiskach służbowych przysługiwały kolejne stawki awansowe wynagrodzenia zasadniczego (art. 65b § 4 u.s.p.). Na wskazane stanowiska sędziowie byli powoływani przez Prezydenta RP, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa (dalej: KRS lub Rada). KRS została zobligowana w każdym wypadku do przedstawienia Prezydentowi wniosku o powołanie sędziego na nowe stanowisko, z prawem odmowy takiej rekomendacji jedynie wówczas, gdy stwierdziła, że kandydat nie spełnia ustawowo określonych warunków powołania (art. 2b ustawy o KRS). Wnioskodawca uważa zatem, że rola Rady w danym postępowaniu awansowym została ograniczona. Rada nie mogła dokonać niezależnej, własnej oceny kandydata oraz nie mogła odmówić przedstawienia wniosku Prezydentowi.

1.2. Prokurator podniósł, że w myśl art. 65a § 4 u.s.p. sędzia z ponownym wnioskiem o powołanie na stanowisko awansowe może wystąpić dopiero po upływie 3 lat od złożenia wniosku, z którym wiązała się odmowa powołania na dane stanowisko. Zatem gdy sędzia nie spełniał warunków określonych w ustawie i miała miejsce odmowa przedstawienia wniosku o powołanie go na stanowisko awansowe Prezydentowi RP lub w razie odmowy powołania na to stanowisko przez Prezydenta, sędzia nie mógł wystąpić z ponownym wnioskiem niezwłocznie po spełnieniu warunków. Z ponownym wnioskiem mógł wystąpić nie wcześniej niż po upływie 3 lat od złożenia wniosku, który nie został uwzględniony. Dlatego, w ocenie Prokuratora, art. 65a § 4 u.s.p. jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji, gdyż dyskryminuje sędziów, którzy złożyli nieskuteczny z jakiegokolwiek powodu wniosek o powołanie na stanowisko awansowe.

Wnioskodawca ocenia, że skarżone przepisy stworzyły prawo podmiotowe sędziów do otrzymania określonego stanowiska. Prawo to podlegało realizacji poprzez wniosek sędziego, kierowany do Rady, która była zobligowana do przedstawienia wniosku Prezydentowi. Uprawnieniu temu nie towarzyszyło jednak roszczenie sędziego, w wypadku odmowy Rady przedstawienia wniosku Prezydentowi o powołanie na dane stanowisko. Zdaniem Prokuratora, prawo do skarżenia takiej uchwały Rady do Sądu Najwyższego (art. 13 ust. 2 ustawy o KRS) nie otwierało możliwości dochodzenia roszczenia o skierowanie wniosku o powołanie na stanowisko awansowe. Także ewentualna odmowa Prezydenta RP powołania na stanowisko awansowe pozostawała bez trybu odwoławczego.

Wnioskodawca skarżone przepisy ocenia jako niezgodne z zasadą ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa (art. 2 Konstytucji). Z jednej strony, ustawodawca przyznał określonej grupie sędziów prawo podmiotowe, z drugiej zaś, nie zagwarantował środków realizacji tego prawa.

1.3. Prokurator zarzuca, że utworzenie nowych stanowisk awansowych naruszało art. 178 ust. 2 Konstytucji. W myśl tego przepisu, sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich zadań. Zdaniem wnioskodawcy, regulując zasady wynagradzania sędziów, ustawodawca ma obowiązek uwzględniać nie tylko godność urzędu sędziego, ale także zakres zadań całego sądownictwa (lub jego sektora), a także zakres zadań sędziego, wynikający z usytuowania w hierarchii stanowisk sędziowskich, z jakimi związana jest przyznana sędziom inwestytura.

Prokurator wskazał, że stosownie do skarżonych przepisów, osiągnięcie stanowiska awansowego (przez sędziego sądu rejonowego lub okręgowego), zrównujące ich ze stanowiskami hierarchicznie wyższymi, następowało bez zmiany zakresu przyznanej im inwestytury. Toteż wynagrodzenie wynikające z uzyskania stanowiska awansowego zostało oderwane od zakresu zadań i obowiązków sędziów.

1.4. Nałożony na Radę w art. 2b ustawy o KRS obowiązek przedstawienia każdego wniosku sędziego o powołanie na stanowisko awansowe (z wyjątkiem sytuacji, w której wnioskodawca nie spełnia ustawowych kryteriów awansu), pozostaje w sprzeczności z art. 179 Konstytucji. Kwestionowany przepis ogranicza Radę w wykonywaniu jej kompetencji wynikającej z przywołanej normy konstytucyjnej. Prokurator stoi na stanowisku, że art. 179 Konstytucji przyznaje KRS szczególną rolę związaną z powoływaniem sędziów (bez względu na to, czy chodzi o objęcie urzędu sędziego, czy o zajęcie wyższego stanowiska). Rola Rady w procesie awansowania sędziego nie może być ograniczona wyłącznie do badania, czy kandydat spełnia formalne kryteria ustawowe. Rada musi mieć możliwość oceny kandydata pod względem jego predyspozycji i cech zawodowych.

1.5. Wnioskodawca podniósł, że ustawą zmieniającą z 2007 r. znowelizowano także ustawę o prokuraturze, wprowadzając nowe stanowiska prokuratorskie: a) prokuratora prokuratury okręgowej w prokuraturze rejonowej, b) prokuratora prokuratury apelacyjnej w prokuraturze okręgowej (art. 6 ust. 1, art. 11a, art. 14 ust. 5-7 ustawy o prokuraturze). Regulacja ta jest analogiczna do określenia stanowisk „awansowych” w sądach powszechnych. Różnice wynikały jedynie ze stosowanych wobec prokuratorów, innych niż wobec sędziów, środków stwierdzania uchybień zawodowych.

Zdaniem Prokuratora, art. 11a ust. 1 w związku z art. 14 ust. 5 i 6 ustawy o prokuraturze wprowadza nowe (awansowe) stanowiska prokuratorskie i przyznaje prokuratorom prawo do uzyskania takich stanowisk, bez możliwości prawnego dochodzenia realizacji tego prawa. Art. 11a ust. 2 zdanie drugie ustawy o prokuraturze, wprowadził trzyletni okres karencji na ponowne złożenie wniosku w razie odmowy powołania na stanowisko awansowe. Wnioskodawca stwierdził, że argumenty o niezgodności kwestionowanych przepisów u.s.p. z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji, odnoszą się także do skarżonych przepisów ustawy o prokuraturze.

2. Marszałek Sejmu w piśmie z 4 marca 2009 r. wniósł o uznanie kwestionowanych przepisów za niezgodne z powołanymi wzorcami kontroli. Zdaniem Marszałka, skarżone przepisy, wprowadzając nowe, awansowe stanowiska sędziowskie, przyznały sędziom prawo podmiotowe. Prawu temu nie towarzyszyła możliwość wystąpienia z roszczeniem w wypadku odmowy powołania na stanowisko, jeśliby Rada odmówiła przedstawienia wniosku Prezydentowi RP o powołanie na dane stanowisko. Z możliwością zaskarżenia uchwały KRS do Sądu Najwyższego nie wiązało się roszczenie o skierowanie wniosku o powołanie na stanowisko sędziowskie.

2.1. Marszałek wskazał sprzeczność omawianych przepisów z zasadą ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Przypomniał, że Trybunał Konstytucyjny, badając zgodność aktów normatywnych ze standardami państwa prawnego, może stwierdzić niekonstytucyjność danego aktu, jeżeli ustawodawca przekroczy granice swobody regulacyjnej w sposób na tyle poważny, że naruszenie zasad konstytucyjnych jest oczywiste. W ocenie Marszałka, wymóg respektowania zasady ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa obejmuje także zakaz tworzenia prawa wprowadzającego pozorne instytucje prawne. Brak możliwości realizacji prawa w granicach określonych przez ustawodawcę jest przejawem tworzenia instytucji pozornej. Stanowi to naruszenie art. 2 Konstytucji.

2.2. W ocenie Marszałka Sejmu, koncepcja „awansu poziomego” miała wymiar głównie „awansowo-płacowy”. Sędzia powołany na wyższe stanowisko, miał status tożsamy z dotychczasową pozycją, poza wszakże wymiarem płacowym. W konsekwencji status takiego sędziego stawał się mniej czytelny, aniżeli miało to miejsce na gruncie przepisów sprzed 2007 r. Niejasny stawał się też skład sądu danego szczebla jako sądu właściwego dla określonych rodzajów spraw. Instytucja „awansu poziomego” nie była więc spójna z systemowymi założeniami ustroju sądownictwa. Ustrój ten opiera się na ścisłym powiązaniu awansu zawodowego sędziego z hierarchiczną strukturą sądów powszechnych.

Marszałek uważa, że awans zawodowy sędziego polega na objęciu stanowiska w sądzie bezpośrednio wyższym, przez kandydata wyłonionego w drodze konkursu. W wypadku kandydatów wywodzących się ze środowiska sędziowskiego, okres zajmowania dotychczasowego stanowiska jest jednym z warunków ubiegania się o stanowisko wyższe. Instytucja „awansu poziomego” oderwała się od modelu sądownictwa powszechnego i komplikowała jego organizację. System „awansu poziomego” stanowił czynnik demotywujący sędziów o dużym doświadczeniu i wysokich kwalifikacjach zawodowych do ubiegania się o stanowiska sędziowskie w sądzie wyższym (w drodze tzw. awansu pionowego). Marszałek zakłada, że im sędzia miałby większy staż, tym mniejsza byłaby wola sędziów do podnoszenia kwalifikacji zawodowych i dbałości o orzecznictwo. Po upływie określonego czasu sędzia i tak miałby zapewnioną perspektywę awansu na stanowisko wyższe.

2.3. Marszałek, odnosząc się do zarzutu niezgodności art. 65a § 4 u.s.p. (oraz art. 11a ust. 2 ustawy o prokuraturze z art. 32 ust. 1 Konstytucji), stwierdził, że przepis u.s.p. umożliwiający sędziom, których wniosek z różnych powodów nie został uwzględniony, na złożenie ponownego wniosku dopiero po upływie co najmniej trzech lat, wprowadza wśród sędziów podział dyskryminujący. Marszałek wskazał za wnioskodawcą, że u.s.p. różnicuje sędziów, w zależności od tego, czy złożyli uprzednio nieskuteczny wniosek o powołanie na stanowisko awansowe. Ustawa różnicuje sędziów na takich, którzy mogą złożyć wniosek w każdej chwili, i na takich, którzy mogą złożyć wniosek po upływie trzech lat od momentu odrzucenia poprzedniego wniosku. Kryterium różnicowania był w tym wypadku fakt złożenia wadliwego wniosku.

2.4. Marszałek Sejmu uważa, że utworzenie stanowisk awansowych, zastrzeżonych dla sędziów sądów powszechnych sprawujących urząd na stanowiskach sędziego sądu rejonowego i sędziego sądu okręgowego, z zachowaniem ich dotychczasowego zakresu zadań, mieszczących się w zakresie dotychczasowego stanowiska w tych sądach, narusza art. 178 ust. 2 Konstytucji. Dyrektywa wypływająca z tej normy nakazuje bowiem ustawodawcy, aby przy regulowaniu zasad wynagradzania sędziów uwzględniał nie tylko godność urzędu sędziego, ale także zakres zadań całego sądownictwa (lub jego sektora) oraz zakres zadań wynikających z usytuowania w hierarchii stanowisk sędziowskich, z jakimi związana jest przyznana sędziom inwestytura. Tymczasem osiągnięcie stanowiska awansowego przez sędziów sądów rejonowych i okręgowych, zrównujące ich ze stanowiskami hierarchicznie wyższymi, następowało bez zmiany zakresu przyznanej im inwestytury. To znaczy, że wynagrodzenie związane ze stanowiskami awansowymi zostało oderwane od zakresu zadań sędziów uzyskujących te stanowiska.

W ocenie Marszałka, art. 178 ust. 2 Konstytucji stanowi element systemu gwarancji statusu sędziowskiego. Przepis ten umacnia pozycję władzy sądowniczej w systemie organów państwowych oraz gwarantuje sędziom warunki pracy i wynagrodzenia, które przyczynią się do prawidłowego sprawowania wymiaru sprawiedliwości. Ustalając wysokość wynagrodzenia sędziowskiego, ustawodawca jest związany art. 178 ust. 2 Konstytucji. Przepis ten nakazuje uzależniać wysokość uposażenia sędziowskiego od godności urzędu oraz zakresu obowiązków. Zaskarżony art. 65b § 4 u.s.p. nie spełnia takiego standardu.

2.5. Marszałek skonstatował, że art. 179 Konstytucji przyznaje Radzie szczególną rolę związaną z powoływaniem sędziów, bez względu na to, czy chodzi o rozpoczęcie sprawowania urzędu sędziego, czy zajęcie kolejnego (wyższego) stanowiska. Rada ma prawo do swobodnego kształtowania wniosków o powołanie sędziego, w granicach przysługujących jej uprawnień ustawowych. Zdaniem Marszałka, rola Rady w tym procesie nie może ograniczyć się do badania, czy kandydat na stanowisko sędziowskie spełnia formalne kryteria ustawowe, bez możliwości oceny go pod względem jego predyspozycji zawodowych (poza stażem i nienaganną pracą). Sprowadzenie funkcji Krajowej Rady Sądownictwa w wypadku powoływania na stanowiska awansowe do czystej formalności jest niezgodne z art. 179 Konstytucji.

2.6. Zdaniem Marszałka, w odniesieniu do art. 11a § 2 ustawy o prokuraturze zarzuty dotyczące sprzeczności z art. 32 ust. 1 Konstytucji są takie same jak w odniesieniu do art. 65a § 4 u.s.p. Z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego wynika, że zasada równości (art. 32 ust. 1 Konstytucji) określa nakaz jednakowego traktowania podmiotów prawa w obrębie określonej klasy. Wszystkie podmioty prawa charakteryzujące się w równym stopniu daną cechą istotną (relewantną) powinny być traktowane równo. W odniesieniu do art. 6 i art. 14 ustawy o prokuraturze zarzuty dotyczące sprzeczności z art. 2 Konstytucji są takie same jak w odniesieniu do art. 55 § 2a, art. 63a i art. 64a u.s.p.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Przedmiot kontroli.

Prokurator Generalny zaskarżył do Trybunału Konstytucyjnego szereg przepisów związanych z awansowaniem sędziów i prokuratorów w trybie „awansu poziomego”.

Pierwsza grupa przepisów pochodzi z ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, ze zm., w brzmieniu z dnia złożenia wniosku, tj. 10 października 2008 r.; dalej: u.s.p.). Są to art. 55 § 2a, art. 63a, art. 64a, art. 65a § 4 i art. 65b § 4 u.s.p., wprowadzone do ustroju sądów powszechnych na mocy ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 136, poz. 959; dalej: ustawa zmieniająca z 2007 r.). Zakwestionowane przepisy u.s.p. dotyczyły wprowadzenia „awansu poziomego” (art. 55 § 2a u.s.p.), przesłanek uzyskania takiego awansu (art. 63a i art. 64a u.s.p.), a także nabycia prawa do tytułu i wynagrodzenia równego z prawem do wynagrodzenia sędziego sądu wyższego (art. 65b § 4 u.s.p.). Prokurator zakwestionował też ograniczoną możliwość składania ponownego wniosku o awans poziomy, w wypadku gdy pierwszy z wniosków został odrzucony (art. 65a § 4 u.s.p.).

Wnioskodawca ma też wątpliwości co do zgodności z art. 179 Konstytucji art. 2b ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz. U. Nr 100, poz. 1082, ze zm., w brzmieniu z dnia złożenia wniosku, tj. 10 października 2008 r.; dalej: ustawa o KRS). Przepis ten stanowił, że Rada, rozpatrując wniosek o powołanie sędziego sądu rejonowego na stanowisko sędziego sądu okręgowego w sądzie rejonowym albo sędziego sądu okręgowego na stanowisko sędziego sądu apelacyjnego w sądzie okręgowym, może odmówić przedstawienia kandydatury Prezydentowi RP tylko w razie stwierdzenia, że kandydat nie spełnia warunków, wymaganych na podstawie art. 63a i art. 64a u.s.p.

Ponadto Prokurator Generalny zaskarżył normy wynikające z ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (Dz. U. z 2008 r. Nr 7, poz. 39, ze zm., w brzmieniu z dnia złożenia wniosku, tj. 10 października 2008 r.; dalej: ustawa o prokuraturze). Są to art. 6 ust. 1 ustawy o prokuraturze (wprowadzenie „awansu poziomego” w prokuraturze), art. 11a ust. 2 zdanie drugie ustawy o prokuraturze (kwestia ograniczonej możliwości złożenia ponownego wniosku o „awans poziomy”, w razie nieskutecznego złożenia pierwszego wniosku) oraz art. 14 ust. 5-6 ustawy o prokuraturze (przesłanki uzyskania „awansu poziomego”).

2. Zmiany w u.s.p., ustawie o KRS oraz ustawie o prokuraturze przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny.

Przed rozpoznaniem przez Trybunał Konstytucyjny niniejszej sprawy, nastąpiły zmiany legislacyjne, które mają wpływ na dalsze postępowanie Trybunału.

2.1. Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2009 r. Nr 1, poz. 4; dalej: ustawa zmieniająca z 2008 r.) uchyliła art. 55 § 2a, art. 63a, art. 64a, art. 65a, art. 65b u.s.p., art. 2b ustawy o KRS oraz art. 11a ust. 2 zdanie drugie i art. 14 ust. 5-7 ustawy o prokuraturze. Ustawa zmieniająca wprowadziła ponadto następujące brzmienie art. 6 ust. 1 ustawy o prokuraturze: „Prokuratorami powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury są prokuratorzy Prokuratury Krajowej, prokuratur apelacyjnych, okręgowych i rejonowych”.

2.2. Na podstawie art. 4 pkt 1 ustawy zmieniającej z 2008 r., ustawodawca zdecydował, że z dniem wejścia w życie tejże ustawy, sędziowie powołani na stanowisko sędziego sądu okręgowego w sądzie rejonowym i sędziego sądu apelacyjnego w sądzie okręgowym stali się, odpowiednio, sędziami sądów rejonowych i sędziami sądów okręgowych, które stanowią ich miejsce służbowe, zachowując prawo do wynagrodzenia nabyte na podstawie ustawy zmieniającej z 2007 r.

Z kolei w myśl art. 4 pkt 2 ustawy zmieniającej z 2008 r., prokuratorzy, powołani na stanowisko prokuratora prokuratury okręgowej w prokuraturze rejonowej i prokuratora prokuratury apelacyjnej w prokuraturze okręgowej stali się, odpowiednio, prokuratorami prokuratur rejonowych i prokuratorami prokuratur okręgowych, które stanowią ich miejsce służbowe, zachowując prawo do wynagrodzenia nabyte na podstawie ustawy zmieniającej z 2007 r.

Zgodnie z art. 4 pkt 3 ustawy zmieniającej z 2008 r., wnioski złożone w trybie art. 65a u.s.p. i art. 11a ustawy o prokuraturze podlegają rozpoznaniu na podstawie przepisów dotychczasowych.

2.3. Na podstawie przepisu przejściowego ustawy zmieniającej z 2008 r., sędziowie i prokuratorzy awansowani w trybie „awansu poziomego” zachowali prawo do wynagrodzenia, nabyte na podstawie ustawy zmieniającej z 2007 r. Regulacja ta stanowiła, że do wynagrodzeń sędziów stosuje się art. 91 § 1a, 3 i 4 u.s.p. Przepisy te zostały uchylone na mocy art. 1 pkt 2 lit. b i e ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 56, poz. 459; dalej: ustawa zmieniająca z 2009 r.). Aktem tym ustawodawca zmienił system wynagradzania sędziów i wprowadził zmiany w systemie wynagradzania prokuratorów. System ten objął również sędziów i prokuratorów, którzy zostali awansowani w trybie „awansu poziomego”. Zgodnie z art. 8 ustawy zmieniającej z 2009 r., nowy system wynagradzania sędziów ma zastosowanie – od 1 stycznia 2009 r. – do wynagrodzeń sędziów sądów powszechnych i wojskowych, sędziów Sądu Najwyższego, sędziów wojewódzkich sądów administracyjnych, sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego, prezesa i wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego, sędziów Trybunału Konstytucyjnego, prokuratorów powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury, prokuratorów wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury, prokuratorów Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, asesorów sądowych i prokuratorskich, referendarzy sądowych oraz uposażeń sędziów i prokuratorów w stanie spoczynku. Z podległości tym przepisom, ustawodawca w żaden sposób nie wyłączył sędziów i prokuratorów awansowanych w trybie „awansu poziomego”.

2.4. Trybunał stwierdza, że wskutek ustawy zmieniającej z 2008 r. kwestionowane przez wnioskodawcę przepisy u.s.p. oraz ustawy o KRS zostały uchylone. Natomiast w wypadku art. 6 ust. 1 ustawy o prokuraturze zmieniła się jego treść, w taki sposób, że prokuratorami powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury są prokuratorzy Prokuratury Krajowej, prokuratur apelacyjnych, okręgowych i rejonowych. Skoro przepisy objęte zaskarżeniem zostały uchylone, Trybunał Konstytucyjny ma obowiązek dokonania oceny, czy zaistniała przesłanka umorzenia postępowania. W wyniku zmian przeprowadzonych przez ustawodawcę zmienił się bowiem zasadniczo stan prawny w zakresie analizowanej sprawy.

3. Kognicja Trybunału Konstytucyjnego do rozpoznania wniosku w niniejszej sprawie.

Trybunał Konstytucyjny podziela dotychczasową linię orzeczniczą, w myśl której na każdym etapie postępowania możliwe jest ustalenie tego, czy nie zachodzi któraś z ujemnych przesłanek wydania rozstrzygnięcia, czego następstwem będzie umorzenie postępowania w całości lub w części (por. postanowienia z: 5 grudnia 2001 r., sygn. K 31/00, OTK ZU nr 8/2001, poz. 269; 20 marca 2002 r., sygn. K 42/01, OTK ZU nr 2/A/2002, poz. 21; 13 listopada 2003 r., sygn. SK 33/02, OTK ZU nr 8/A/2003, poz. 92 oraz wyrok z 26 października 2004 r., sygn. SK 7/04, OTK ZU nr 9/A/2004, poz. 95).

Biorąc powyższe pod uwagę, należy rozważyć zasadność umorzenia postępowania w niniejszej sprawie, w szczególności w świetle przesłanki z art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK).

3.1. Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK, Trybunał umarza postępowanie, jeżeli akt normatywny w zakwestionowanym zakresie utracił moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał. Przepisu tego nie stosuje się, jeżeli wydanie orzeczenia o akcie normatywnym, który utracił moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia, jest konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw (art. 39 ust. 3 ustawy o TK). Trybunał, stosując ten przepis, zwraca uwagę na to, że uchylenie przepisu nie zawsze jest równoznaczne z utratą jego mocy obowiązującej. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału, przepis musi być uznany za obowiązujący w takim zakresie, w jakim ma zastosowanie do określonych zdarzeń prawnych, a więc przez taki okres, w jakim na jego podstawie są lub mogą być podejmowane indywidualne decyzje stosowania prawa (por. postanowienie z 18 listopada 1998 r., sygn. SK 1/98, OTK ZU nr 7/1998, poz. 120; wyroki z: 31 stycznia 2001 r., sygn. P 4/99, OTK ZU nr 1/2001, poz. 5; 9 lipca 2009 r., sygn. K 31/08, OTK ZU nr 7/A/2009, poz. 107). Zatem należy przypomnieć, że utrata mocy obowiązującej jako przesłanka umorzenia postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym następuje dopiero wówczas, gdy przepis ten nie może być stosowany do jakiejkolwiek sytuacji faktycznej (por. postanowienie z 8 września 2004 r., sygn. SK 55/03, OTK ZU nr 8/A/2004, poz. 86; wyrok z 21 października 2008 r., sygn. SK 51/04; OTK ZU nr 8/A/2008, poz. 140).

Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie wyrażał pogląd, że samo uchylenie przepisu, który jest przedmiotem kontroli, nie stanowi wystarczającej przesłanki uznania, że wystąpiła utrata mocy obowiązującej tego przepisu. Uchylony przepis należy bowiem traktować jako jeszcze obowiązujący, jeżeli nadal możliwe jest jego zastosowanie do jakiejkolwiek sytuacji z przeszłości, teraźniejszości lub przyszłości (por. wyrok TK z 5 stycznia 1998 r., sygn. P 2/97, OTK ZU nr 1/1998, poz. 1; postanowienie z 18 listopada 1998 r., sygn. SK 1/98, OTK ZU nr 7/1998, poz. 120; wyrok z 4 października 2000 r. sygn. P 8/00, OTK ZU nr 6/2000, poz. 189; postanowienie z 23 października 2001 r., sygn. K 4/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 223; wyrok z 21 maja 2001 r., sygn. SK 15/00, OTK ZU nr 4/2001, poz. 85; wyrok z 11 grudnia 2001 r., sygn. SK 16/00, OTK ZU nr 8/2001, poz. 257; wyrok z 22 października 2002 r., sygn. SK 39/01, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 66; wyrok z 2 lipca 2003 r., sygn. P 27/02; OTK ZU nr 6/A/2003, poz. 59; postanowienie z 3 lutego 2004 r., sygn. SK 12/02, OTK ZU nr 2/A/2004, poz. 11; wyrok z 14 czerwca 2004 r., sygn. SK 21/03, OTK ZU nr 6/A/2004, poz. 56; postanowienie z 11 października 2004 r., sygn. SK 42/03, OTK ZU nr 9/A/2004, poz. 99; wyrok z 30 listopada 2004 r., sygn. SK 31/04, OTK ZU nr 10/A/2004, poz. 110; postanowienie z 9 marca 2005 r., sygn. K 36/04, OTK ZU nr 3/A/2005, poz. 30; wyrok z 30 marca 2005 r., sygn. K 19/02, OTK ZU nr 3/A/2005, poz. 28; wyrok z 19 lipca 2005 r., sygn. SK 20/03, OTK ZU nr 7/A/2005, poz. 82; wyrok z 9 listopada 2005 r., sygn. P 11/05, OTK ZU nr 10/A/2005, poz. 113; postanowienie z 16 listopada 2005 r., sygn. K 14/05, OTK ZU nr 10/A/2005, poz. 125; wyrok z 13 czerwca 2006 r., sygn. SK 54/04, OTK ZU nr 6/A/2006, poz. 64; wyrok z 18 września 2006 r., sygn. SK 15/05, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 106; postanowienie z 23 października 2006 r., sygn. SK 64/05, OTK ZU nr 9/A/2006, poz. 138; wyrok z 22 maja 2007 r., sygn. SK 36/06, OTK ZU nr 6/A/2007, poz. 50; postanowienie z 30 maja 2007 r. sygn. SK 3/06, OTK ZU nr 6/A/2007, poz. 62; postanowienie z 7 listopada 2007 r., sygn. P 34/05, OTK ZU nr 10/A/2007, poz. 133; wyrok z 13 listopada 2007 r., sygn. P 42/06, OTK ZU nr 10/A/2007, poz. 123; postanowienie z 4 marca 2008 r., sygn. K 13/06, OTK ZU nr 2/A/2008, poz. 32; postanowienie z 6 listopada 2008 r., sygn. P 5/07, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 163; wyrok z 24 marca 2009 r., sygn. K 53/07, OTK ZU nr 3/A/2009, poz. 27).

3.2. Trybunał Konstytucyjny, w związku z powyższym, rozróżnia zakres czasowy obowiązywania i zakres czasowy stosowania określonego aktu normatywnego. Formalnie uchylony przepis może być nadal przedmiotem kontroli Trybunału Konstytucyjnego, jeżeli może, choćby w ograniczonym zakresie, wywierać w dalszym ciągu skutki prawne w odniesieniu do określonych stanów faktycznych (por. postanowienie TK z 21 marca 2000 r., sygn. K 4/99, OTK ZU nr 2/2000, poz. 65).

Trybunał w swoich początkowych orzeczeniach wyrażenie „utrata mocy obowiązującej” (zawarte w art. 4 ust. 2 ustawy dnia z 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym, Dz. U. z 1991 r. Nr 109, poz. 470, ze zm.) interpretował w sposób dosłowny. Trybunał stwierdzał wówczas, że: „Utrata mocy obowiązującej aktu normatywnego następuje wskutek uchylenia tego aktu albo upływu czasu, na który został ustanowiony” (orzeczenie TK z 20 września 1988 r., sygn. Uw 6/88, OTK w 1986-1995, t. 1, poz. 3). W późniejszym okresie wykładnia powyższego przepisu została nakierowana na ochronę określonych zasad i wartości konstytucyjnych. Trybunał Konstytucyjny stwierdzał jeszcze w 1989 r., że uchylenie przepisu nie zawsze jest równoznaczne z utratą mocy obowiązującej, ponieważ o utracie mocy obowiązującej można mówić dopiero wtedy, gdy zakwestionowany przepis nie może być w ogóle stosowany. Konstatacja ta dotyczyła przepisów o charakterze materialnoprawnym, które mimo formalnego uchylenia mogły być stosowane na podstawie norm intertemporalnych, a tym samym wywierały nadal określone skutki dla podmiotów prawa. Trybunał, w związku ze wspomnianym problemem rozróżnienia czasowego obowiązywania oraz stosowania określonych przepisów, podkreślił także, że umorzenie postępowania wskutek utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego może nastąpić jedynie wówczas, gdy osiągnięty został podstawowy cel takiego postępowania, polegający na usunięciu z systemu źródeł prawa, jeszcze przed wydaniem orzeczenia, wadliwego aktu normatywnego lub wadliwego przepisu. Istota danego problemu spoczywa zatem na ocenie, czy w rzeczywistości nastąpiło wyłączenie z systemu źródeł prawa wadliwego przepisu (por. orzeczenie z 24 października 1989 r., sygn. U 2/89, OTK w 1986-1995, t. 2, poz. 20).

Trybunał Konstytucyjny podtrzymuje tę linię orzeczniczą i stwierdza, że wykładnia zwrotu „akt normatywny utracił moc obowiązującą”, zawartego w art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK, powinna zmierzać do oceny, czy zaskarżona norma prawna została usunięta z porządku prawnego nie tylko w sensie formalnoprawnym, lecz także czy uchylony przepis nie wywiera nadal określonych skutków dla obywateli i czy może być nadal zastosowany. Jedynie tak rozumiana utrata mocy obowiązującej może skutkować umorzeniem postępowania (por. postanowienia z: 13 października 1998 r., sygn. SK 3/98, OTK ZU nr 5/1998, poz. 69; 3 lutego 2004 r., sygn. SK 12/02, OTK ZU nr 2/A/2004, poz. 11; wyrok z 24 kwietnia 2007 r., sygn. SK 49/05, OTK ZU nr 4/A/2007, poz. 39).

3.3. Trybunał Konstytucyjny pragnie podkreślić, że celem złożenia wniosku o zbadanie konstytucyjności aktu normatywnego jest to, by Trybunał wyeliminował wadliwą regulację z systemu prawnego. Ma to przywrócić stan zgodny z Konstytucją. Gdy odpadnie tak wskazany cel kontroli, nie ma potrzeby, aby Trybunał badał dane przepisy i normy prawne.

Trybunał Konstytucyjny zauważa, że ustawa zmieniająca z 2008 r. zniosła instytucję „awansu poziomego” zarówno w sądownictwie, jak i w prokuraturze. Ustawodawca uchylił art. 55 § 2a, art. 63a, art. 64a, art. 65a, art. 65b u.s.p., art. 2b ustawy o KRS oraz art. 11a ust. 2 zdanie drugie i art. 14 ust. 5-7 ustawy o prokuraturze, zaś art. 6 ustawy o prokuraturze uzyskał inną treść.

Na podstawie art. 4 pkt 1-2 ustawy zmieniającej z 2008 r., sędziowie i prokuratorzy awansowani w trybie „awansu poziomego” powrócili tytularnie do stanowisk zajmowanych przed wejściem w życie ustawy zmieniającej z 2007 r. W istocie na skutek działania ustawodawcy z 2008 r. utracili oni urząd nabyty w drodze „awansu poziomego”. Zarazem ustawodawca tą samą nowelą z 2008 r. zdecydował o zachowaniu przez nich prawa do wynagrodzenia, nabytego na podstawie ustawy zmieniającej z 2007 r. W wypadku sędziów, w związku z wprowadzeniem nowego systemu wynagradzania sędziów (ustawą zmieniającą z 2009 r.), prawo to stało się bezprzedmiotowe (został bowiem uchylony art. 91 § 1a, 3 i 4 u.s.p.). Na skutek działania ustawodawcy wszyscy sędziowie zostali objęci nowym systemem wynagradzania.

Trybunał Konstytucyjny pragnie skonstatować, że stosowne przepisy uchylające zawarte w ustawie zmieniającej z 2008 r., które zniosły instytucję „awansu poziomego” (zarówno w sądownictwie, jak i w prokuraturze), jak i norma temporalna zawarta w art. 4 tej noweli nie są objęte przedmiotem rozpatrywanego wniosku ani nie zostały zaskarżone. Trybunał Konstytucyjny nie jest więc władny do oceny konstytucyjności przepisów znoszących „awans poziomy”.

3.4. Na podstawie art. 4 pkt 3 ustawy zmieniającej z 2008 r. ustawodawca postanowił, że wnioski o „awans poziomy”, złożone przed wejściem w życie tejże noweli, zostaną rozpatrzone na podstawie dotychczasowych przepisów. Trybunał Konstytucyjny dostrzega w tej regulacji przepisu przejściowego niekonsekwencję ustawodawcy, który zachowując możliwość rozpoznawania wniosków o „awans poziomy” złożonych przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej z 2008 r., jednocześnie spowodował, że rozpoznanie takiego wniosku jest bezprzedmiotowe. W nowym stanie prawnym nie ma bowiem ani „awansu poziomego”, ani uprawnień związanych z tym awansem, w tym także tych dotyczących wynagrodzenia.

Zniesienie „awansów poziomych” przez ustawodawcę sprawiło, że prowadzenie postępowania przez Trybunał Konstytucyjny jest bezcelowe. Zdezaktualizowały się zarzuty Prokuratora Generalnego wobec niekonstytucyjności przepisów u.s.p., ustawy o KRS i ustawy o prokuraturze zdezaktualizowały się. Ustawodawca uchylił kwestionowane przez wnioskodawcę regulacje.

W związku z tym należy uznać, że kwestionowane przepisy u.s.p., ustawy o KRS oraz art. 11a ust. 2 zdanie drugie i art. 14 ust. 5-6 ustawy o prokuraturze utraciły moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny.

3.5. Art. 6 ust. 1 ustawy o prokuraturze w obecnym brzmieniu nie zawiera treści wskazanych w zarzutach wnioskodawcy, gdyż nie ma już w nim mowy o „awansie poziomym” prokuratorów. Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą, Trybunał Konstytucyjny stoi na stanowisku, że dla oceny materialnej konstytucyjności aktu prawnego właściwy jest stan z dnia orzekania (por. wyrok TK z 26 października 1999 r., sygn. K 12/99, OTK ZU nr 6/1999, poz. 120 i powołane tam orzecznictwo), a obecne brzmienie przepisu art. 6 ust. 1 ustawy o prokuraturze wskazuje, że w zaskarżonym zakresie utracił on moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał.

Ze względu na wszystkie powyżej wskazane okoliczności Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.