1. Do Trybunału Konstytucyjnego wpłynęły dwa wnioski organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego dotyczące zbadania
zgodności art. 59 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 217; dalej: u.d.l.).
Ze względu na tożsamość przedmiotową wniosku Sejmiku Województwa Mazowieckiego z 3 czerwca 2013 r. oraz wniosku Rady Miasta
Stołecznego Warszawy z 8 sierpnia 2013 r., Prezes Trybunału Konstytucyjnego zarządził łączne ich rozpoznanie pod wspólną sygnaturą
akt K 48/13.
Prezydent Miasta Stołecznego Warszawy, upoważniony do reprezentowania Rady m.st. Warszawy w postępowaniu przed Trybunałem,
29 maja 2014 r. cofnął wniosek o stwierdzenie niezgodności art. 59 ust. 2-4 u.d.l. z Konstytucją. W związku z tym Trybunał,
postanowieniem z 2 grudnia 2014 r., na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym
(Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK z 1997 r.) umorzył postępowanie w zakresie dotyczącym wniosku Rady m.st.
Warszawy.
Przedmiotem rozpoznania pozostał wniosek Sejmiku Województwa Mazowieckiego (dalej: wnioskodawca).
1.1. Wnioskodawca, na podstawie uchwały nr 44/13 z 18 marca 2013 r., wystąpił do Trybunału z wnioskiem o zbadanie zgodności
art. 59 w związku z art. 55 ust. 1 pkt 6, art. 61, art. 72 ust. 1 pkt 1 i art. 216 u.d.l. w zakresie, w jakim nakłada na samorząd
województwa obowiązek finansowania z budżetu świadczeń opieki zdrowotnej, zrealizowanych – zgodnie z obowiązującymi przepisami,
w szczególności z art. 15 u.d.l. – przez samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej (dalej: SPZOZ), dla którego samorząd
województwa jest organem tworzącym, ponad limit świadczeń sfinansowanych na podstawie umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia
(dalej: NFZ albo Fundusz), z art. 166 ust. 1 i 2 w związku z art. 2 i w związku z art. 68 ust. 2, a także z art. 167 ust.
4 Konstytucji.
1.2. Wnioskodawca podkreślił, że finansowanie opieki zdrowotnej jest zadaniem władz centralnych, które reprezentuje NFZ. Tymczasem,
w świetle zakwestionowanego przepisu, obowiązek finansowania wszelkich niedoborów finansowych SPZOZ, dla których samorząd
jest podmiotem tworzącym, został przerzucony, bez żadnych ograniczeń, na samorząd terytorialny (w tym na samorząd województwa
mazowieckiego).
Wnioskodawca podkreślił, że zasada demokratycznego państwa prawnego sformułowana w art. 2 Konstytucji wymaga kształtowania
stosunków między państwem a samorządem terytorialnym w sposób rzetelny i prawidłowy. Podział zadań publicznych powinien być
zgodny z art. 166 ust. 1 i 2 Konstytucji. W ocenie wnioskodawcy obowiązek finansowania w pełnym zakresie niedoborów SPZOZ
nie może być postrzegany ani jako zadanie własne samorządu (art. 166 ust. 1 Konstytucji), ani jako zadanie zlecone (art. 166
ust. 2 Konstytucji). W konsekwencji sposób ukształtowania zaskarżonej regulacji narusza także, wynikający z zasady demokratycznego
państwa prawnego, obowiązek poprawnej legislacji w zakresie dotyczącym określenia kompetencji organów państwa, a ponadto nie
znajduje uzasadnienia w konstytucyjnej zasadzie pomocniczości.
Wnioskodawca stwierdził, że zakwestionowana regulacja ogranicza w istotny sposób uprawnienia właścicielskie samorządu województwa
i pozbawia ten samorząd prawa do samodzielnego decydowania o zakresie i kierunkach finansowania SPZOZ w sposób najpełniej
gwarantujący wszystkim równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. To czyni art. 59
u.d.l. niezgodnym z art. 166 ust. 1 i 2 w związku z art. 68 ust. 2 Konstytucji. Rozwiązania przewidziane w art. 59 u.d.l.
są antyspołeczne i utrudniają realizację zadań nałożonych na samorządy przez art. 68 ust. 2 Konstytucji. Znaczna liczba SPZOZ
ma wieloletnie ujemne wyniki finansowe i zadłużenie niekiedy wyższe niż całoroczne budżety podmiotów tworzących. W takiej
sytuacji ustawodawca, mimo formalnie występujących w art. 59 u.d.l. alternatyw, skazuje zadłużone SPZOZ na likwidację lub
komercjalizację, która de facto skończyć się może pełną prywatyzacją.
W ocenie wnioskodawcy, regulacja narzucająca pełną odpowiedzialność finansową, polityczną i prawną samorządu województwa za
zadłużenie SPZOZ narusza konstytucyjnie ukształtowany w art. 166 ust. 1 i 2 Konstytucji system podziału zadań publicznych
między państwo a samorząd terytorialny. Znosi odpowiedzialność państwa za należyte finansowanie świadczeń opieki zdrowotnej
ze środków publicznych, czyniąc jednostki samorządu terytorialnego (dalej: j.s.t.) wyłącznie odpowiedzialnymi za ujemne wyniki
finansowe SPZOZ. W istocie przyjęte rozwiązanie oznacza przekazanie do realizacji lub zlecenie samorządom nowego zadania publicznego.
Zgodnie zaś z art. 167 ust. 4 Konstytucji zmianom w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego winny
towarzyszyć zmiany w podziale dochodów publicznych. Kwestionowana regulacja nie spełnia tych wymagań.
Z powyższych względów, zdaniem wnioskodawcy, art. 59 u.d.l. w związku z pozostałymi wskazanymi przepisami tej ustawy, jest
niezgodny z art. 166 ust. 1 i 2 w związku z art. 2 oraz w związku z art. 68 ust. 2, a także z art. 167 ust. 4 Konstytucji.
1.3. W piśmie procesowym z 18 lipca 2014 r., Sejmik Województwa Mazowieckiego podtrzymał swoje zarzuty i przedstawił sytuację
finansową SPZOZ, dla których Samorząd Województwa Mazowieckiego jest organem założycielskim. Wnioskodawca podkreślił, że Województwo
Mazowieckie, pomimo ogromnego wysiłku podejmowanego w celu zapewnienia ciągłego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej, nie
jest w stanie zapewnić płynności finansowej podmiotom leczniczym, które w wyniku wieloletniego niedoszacowania planu finansowego
Mazowieckiego Oddziału Wojewódzkiego NFZ, znajdują się w coraz gorszej sytuacji finansowej. Sejmik Województwa Mazowieckiego
na posiedzeniu 7 lipca 2014 r. (uchwała nr 186/14), przyjął stanowisko wyrażające stanowczy sprzeciw wobec niedoboru środków
finansowych przeznaczonych na zabezpieczenie świadczeń opieki zdrowotnej w województwie mazowieckim w 2015 r.
2. Marszałek Sejmu, w piśmie z 9 lipca 2015 r., przedłożył w imieniu Sejmu wyjaśnienia w sprawie wniosku Sejmiku Województwa
Mazowieckiego, wnosząc jednocześnie o stwierdzenie, że:
1) art. 59 ust. 2-4 w związku z art. 61, art. 72 ust. 1 pkt 1 i art. 216 u.d.l. jest zgodny z art. 166 ust. 1 Konstytucji
oraz nie jest niezgodny z art. 166 ust. 2 i art. 167 ust. 4 Konstytucji,
2) art. 59 ust. 4 u.d.l. jest zgodny z art. 68 ust. 2 Konstytucji.
Ponadto Marszałek Sejmu, po wnikliwej analizie formalnoprawnej wniosku, na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK z 1997
r. wniósł o umorzenie postępowania w pozostałym zakresie, ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.
2.1. Odnosząc się do postawionych zarzutów, Marszałek Sejmu podkreślił, że – wbrew twierdzeniom wnioskodawcy – samorząd terytorialny
nie jest zobligowany do finansowania zrealizowanych przez SPZOZ ponadlimitowych świadczeń opieki zdrowotnej. W myśl art. 14
ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U z 2015 r.
poz. 581, ze zm.; dalej: u.ś.z.) podmiotami zobowiązanymi do finansowania świadczeń opieki zdrowotnej ze środków publicznych
są właściwi ministrowie lub NFZ. Podstawowe źródło zobowiązania do udzielenia świadczeń opieki zdrowotnej przez podmiot leczniczy
w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego stanowi kontrakt z NFZ. Niedopuszczalna jest możliwość udzielenia świadczenia
zdrowotnego finansowanego ze środków publicznych bez zawartej umowy z NFZ. Świadczenia wykraczające ponad rodzaj bądź limit
wskazany w kontrakcie z NFZ nie są świadczeniami należnymi systemowo.
W opinii Marszałka Sejmu, nietrafna jest też ocena wnioskodawcy dotycząca finansowania świadczeń opieki zdrowotnej wynikających
z tzw. stanów nagłych. Z ugruntowanego orzecznictwa wynika, że podmiotowi leczniczemu służy roszczenie do NFZ o zapłatę za
świadczenie udzielone w stanie nagłym. Zarzuty dotyczące trudności w odzyskaniu od NFZ kosztów za świadczenie udzielone w
warunkach przewidzianych w art. 15 u.d.l. odnoszą się do sfery stosowania prawa, która nie podlega kognicji Trybunału.
Zakwestionowaną regulację, pomieszczoną w akcie rangi ustawowej, należy postrzegać w kontekście art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy
z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2013 r. poz. 596, ze zm.; dalej: u.s.w.), w świetle którego to ustawy
określają zadania publiczne wykonywane przez samorząd województwa w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. „Samodzielne
publiczne zakłady opieki zdrowotnej realizują ten zakres aktywności jednostek samorządu terytorialnego, który dotyczy ich
zadań własnych odnoszących się do ochrony i promocji zdrowia” (M. Dercz, komentarz do art. 7 ustawy o działalności leczniczej,
Lex, 2014).
Z powyższych względów Marszałek Sejmu uznał, że art. 59 ust. 2-4 w związku z art. 61, art. 72 ust. 1 pkt 1 i art. 216 u.d.l.
dotyczy realizacji zadania własnego samorządu województwa i wobec tego zakwestionowana regulacja jest zgodna z art. 166 ust.
1 Konstytucji, natomiast art. 166 ust. 2 Konstytucji nie stanowi adekwatnego wzorca kontroli w niniejszej sprawie.
2.2. Za nieadekwatny wzorzec kontroli Marszałek Sejmu uznał także art. 167 ust. 4 Konstytucji. Zarzut wnioskodawcy, że mechanizm
wykreowany przez kwestionowaną regulację nakłada na samorząd województwa obowiązek sfinansowania ujemnego wyniku finansowego
SPZOZ bez przekazania odpowiednich środków z budżetu, opiera się na nieuprawnionym założeniu, że u.d.l. nałożyła na j.s.t.
nowe zadanie.
2.3. Przystępując do analizy zarzutu niezgodności art. 59 ust. 4 u.d.l. z art. 68 ust. 2 Konstytucji, Marszałek Sejmu zauważył,
że wnioskodawca utożsamia zadania władz publicznych, wynikające z art. 68 ust. 2 Konstytucji, z obowiązkiem nieprzerwanego
funkcjonowania SPZOZ. W opinii Marszałka Sejmu, forma prawna, w jakiej prowadzony jest podmiot leczniczy, nie ma znaczenia
z perspektywy dostępności do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, gdyż o tym przesądza zawarcie
przez dany podmiot leczniczy (niekoniecznie publiczny) kontraktu z NFZ oraz uprawnienie do świadczenia po stronie beneficjenta
systemu (pacjenta).
Marszałek Sejmu wniósł o stwierdzenie, że art. 59 ust. 4 ustawy o działalności leczniczej jest zgodny z art. 68 ust. 2 Konstytucji.
3. Prokurator Generalny w piśmie z 14 listopada 2014 r. zajął następujące stanowisko:
1) art. 59 ust. 2-4 w związku z art. 55 ust. 1 pkt 6, art. 61, art. 72 ust. 1 pkt 1 i art. 216 u.d.l. jest zgodny z art. 166
ust. 1 w związku z art. 2 i w związku z art. 68 ust. 2 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 166 ust. 2 i art. 167 ust.
4 Konstytucji,
2) w pozostałym zakresie wniosku Sejmiku Województwa Mazowieckiego postępowanie podlega umorzeniu na podstawie art. 39 ust.
1 pkt 1 ustawy o TK z 1997 r. wobec niedopuszczalności orzekania,
3) postępowanie w zakresie obejmującym badanie wniosku Rady Miasta Stołecznego Warszawy podlega umorzeniu na podstawie art.
39 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK z 1997 r. wobec cofnięcia wniosku.
Prokurator Generalny, wobec cofnięcia wniosku przez Radę Miasta Stołecznego Warszawy, odniósł się jedynie do wniosku Sejmiku
Województwa Mazowieckiego
3.1. Prokurator Generalny uznał, że – w świetle art. 166 Konstytucji – obowiązek pokrywania niedoborów finansowych samodzielnych
publicznych zakładów opieki zdrowotnej przez podmiot tworzący, mieści się w zakresie zadań własnych j.s.t. Prokurator Generalny
nie podzielił zarzutu wnioskodawcy, że ukształtowane zasady odpowiedzialności podmiotów tworzących są niejasne i kreują mechanizm
oznaczający faktyczny obowiązek finansowania z ich budżetów, zrealizowanych zgodnie z prawem, świadczeń opieki zdrowotnej.
Wskazał, że kwestia zwrotu kosztów udzielenia pomocy medycznej w wypadkach nagłych nie jest uzależniona od woli NFZ, ale stanowi
jego ustawowy obowiązek. Dlatego też zarzut wnioskodawcy w tym zakresie nie dotyczy ułomności prawa, ale jego stosowania,
co pozostaje poza kognicją Trybunału.
3.2. Prokurator Generalny uznał także za niezasadny zarzut, że zaskarżona regulacja nie pozostawia j.s.t. wyboru sposobu wykonania
nałożonego zadania. W ocenie Prokuratora Generalnego, mechanizm wynikający z art. 59 ust. 2 i 4 u.d.l. pozwala j.s.t. w niezbędnym
stopniu decydować o sposobie i zakresie wykonania wynikającego z tych przepisów zadania. W zależności od sytuacji finansowej
konkretnego SPZOZ, właściwe organy j.s.t. zdecydują o tym, czy dla społeczności lokalnej bardziej korzystne będzie dalsze
utrzymywanie zadłużonej placówki, czy jej przekształcenie albo likwidacja.
3.3. Zdaniem Prokuratora Generalnego zakwestionowana regulacja jest zgodna także z art. 2 Konstytucji, gdyż zaskarżone przepisy
nie zawierają niejasności, których nie dałoby się usunąć w procesie wykładni prawa, a w związku z tym są zgodne z wynikającymi
z art. 2 Konstytucji zasadami prawidłowej legislacji.
3.4. Prokurator Generalny nie zgodził się także z zarzutem, że zaskarżona regulacja, przez zawarty w niej mechanizm, narusza
– gwarantowane przez art. 68 ust. 2 Konstytucji – prawo do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Prokurator Generalny podkreślił, że uprawnienia świadczeniobiorców są niezależne od formy organizacyjno-prawnej podmiotów
wykonujących działalność leczniczą oraz ich ilości, dlatego zaskarżona regulacja tych uprawnień nie znosi i nie ogranicza.
3.5. Zdaniem Prokuratora Generalnego nie można twierdzić, że na podstawie zaskarżonej regulacji na j.s.t. nałożone zostały
nowe zadania, wymagające zapewnienia nowych dochodów publicznych na ich realizację. Podobne rozwiązania, jeśli chodzi o kwestie
odpowiedzialności j.s.t. za ujemny wynik finansowy podległych im SPZOZ, przewidywała poprzednio obowiązująca ustawa z dnia
30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89, ze zm.). W ocenie Prokuratora Generalnego
uznać należy, że art. 59 ust. 2-4 w związku z art. 55 ust. 1 pkt 6, art. 61, art. 72 ust. 1 pkt 1 i art. 216 u.d.l. nie jest
niezgodny z art. 167 ust. 4 Konstytucji.
4. Trybunał wystąpił 28 maja 2015 r. do Ministra Zdrowia oraz Prezesa NFZ o ustosunkowanie się do zarzutów sformułowanych
we wniosku.
4.1. Minister Zdrowia w piśmie z 26 czerwca 2015 r. podkreślił, że zadania z zakresu promocji i ochrony zdrowia w myśl ustaw
samorządowych należą do kategorii zadań własnych j.s.t. poszczególnych stopni. W ramach tych zadań jednostki samorządu terytorialnego
pełnią funkcję podmiotu tworzącego dla SPZOZ, jeżeli taki podmiot leczniczy utworzyły lub jeżeli go prowadzą.
Minister Zdrowia podkreślił przy tym, że podstawą udzielania świadczeń opieki zdrowotnej jest umowa, która określa m.in. rodzaj
i zakres udzielanych świadczeń opieki zdrowotnej, zasady rozliczeń pomiędzy NFZ a świadczeniodawcami oraz kwotę zobowiązania
NFZ wobec świadczeniodawcy. Z uwagi na wielkość środków finansowych przeznaczonych na realizację świadczeń opieki zdrowotnej
NFZ finansuje te świadczenia do wysokości kwot określonych w umowie. Od tak finansowanych świadczeń odróżnić należy świadczenia
udzielone przez świadczeniodawców w stanach nagłych z przekroczeniem kwoty zobowiązania wynikającej z umowy przewidzianej
dla danego rodzaju świadczeń – tzw. ponadlimity, które, zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą, NFZ jest obowiązany pokryć.
Zdaniem Ministra Zdrowia, nadmierne zadłużanie się podmiotów leczniczych jest zjawiskiem związanym w znacznej mierze z nieefektywnym
zarządzaniem posiadanymi zasobami lub z nieumiejętnie prowadzoną gospodarką finansową, a nie z kwestią tzw. nadwy-konań. Nadzór
nad gospodarką finansową SPZOZ sprawuje podmiot tworzący, który powinien na bieżąco reagować w razie pogarszania się sytuacji
ekonomicznej i nie dopuścić do narastania zadłużenia, korzystając z instrumentów przewidzianych w u.d.l.
Minister Zdrowia zwrócił uwagę, że obwiązek pokrywania ujemnego wyniku finansowego istniał przed wejściem w życie ustawy.
W ustawie o działalności leczniczej obowiązek ten został wzmocniony przez określenie terminu jego realizacji w powiązaniu
z zatwierdzeniem sprawozdania finansowego SPZOZ przez podmiot tworzący.
W konkluzji stanowiska Minister Zdrowia stwierdził, że zarzuty o niezgodności art. 59 w związku z art. 55 ust. 1 pkt 6, art.
61, art. 72 ust. 1 pkt 1 i art. 216 u.d.l. z art. 166 ust. 1 i 2 w związku z art. 2 i w związku z art. 68 ust. 2 oraz z art.
167 ust. 4 Konstytucji nie znajdują uzasadnienia.
4.2. Prezes NFZ w piśmie z 29 czerwca 2015 r. wyjaśnił, że podstawowym zadaniem NFZ w systemie ochrony zdrowia jest finansowanie
świadczeń opieki zdrowotnej. Do ustawowych kompetencji NFZ należy w szczególności zarządzanie środkami finansowymi, które
stanowią przychód NFZ w rozumieniu art. 116 u.ś.z. Natomiast działem administracji rządowej – zdrowie – kieruje Minister Zdrowia,
który jest faktycznym organizatorem systemu ochrony zdrowia, wytycza kierunki polityki zdrowotnej kraju oraz posiada normatywnie
określone uprawnienia kontrolne.
Prezes NFZ podkreślił, że środki finansowe, którymi dysponuje NFZ są ograniczone. Wartość finansowanych przez oddziały wojewódzkie
NFZ świadczeń opieki zdrowotnej w danym roku zależy od kwoty środków przeznaczonych na ten cel w planie finansowym Funduszu
zatwierdzonym przez Ministra Zdrowia w porozumieniu z Ministrem Finansów. Prezes NFZ przedstawił zestawienie planowanych kosztów
świadczeń opieki zdrowotnej Mazowieckiego Oddziału Wojewódzkiego NFZ na lata 2008-2015, z którego wynika, iż wartość ta ujęta
w planach finansowych Mazowieckiego Oddziału Wojewódzkiego NFZ, w kolejnych latach sukcesywnie rosła (do kwoty 9 401 095,00
tys. zł).
Podstawą udzielania świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych przez NFZ jest umowa zawarta pomiędzy
świadczeniodawcą a Funduszem. Świadczeniodawcy, zawierając z NFZ umowy, mają wiedzę, że zrealizowane w danym okresie sprawozdawczym
świadczenia opieki zdrowotnej, zarówno udzielone ze względu na zagrożenie życia oraz zdrowia, jak i tzw. „planowe”, finansowane
są do poziomu określonego w planie rzeczowo-finansowym stanowiącym załącznik do umowy.
Trybunał Konstytucyjny zważył co następuje:
1. Przystępując do rozpoznania sprawy, należało przypomnieć, że wyrokiem z 9 marca 2016 r., sygn. K 47/15 (OTK ZU nr A/2016,
poz. 2), Trybunał Konstytucyjny stwierdził w całości niekonstytucyjność ustawy z dnia 22 grudnia 2015 r. o zmianie ustawy
o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 2217; dalej: ustawa nowelizująca). Skutkiem powołanego wyroku TK jest to, że obowiązująca
ustawa z dnia 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. z 2016 r. poz. 293; dalej: ustawa o TK z 2015 r.) podlega
stosowaniu w wersji nieuwzględniającej zmian wprowadzonych ustawą nowelizującą.
Trybunał, wydając niniejsze postanowienie, uwzględnił art. 134 pkt 3 ustawy o TK z 2015 r., zgodnie z którym w sprawach wszczętych
i niezakończonych przed jej wejściem w życie, w postępowaniu przed Trybunałem – jeżeli zachodzą przesłanki umorzenia postępowania
– stosuje się przepisy dotychczasowe, czyli przepisy ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr
102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK z 1997 r.). W toku postępowania w niniejszej sprawie wystąpiła jedna z przesłanek
umorzenia: przepis w zakwestionowanym we wniosku brzmieniu utracił moc obowiązującą. Zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy
o TK z 1997 r. Trybunał umarza na posiedzeniu niejawnym postępowanie, jeżeli akt normatywny w zakwestionowanym zakresie utracił
moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał.
2. Przedmiotem wniosku Sejmiku Województwa Mazowieckiego był art. 59 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej
(Dz. U. z 2013 r. poz. 217; dalej: u.d.l.). Trybunał uznał, że wnioskodawca wykazał, że kwestionowana regulacja dotyczy spraw
objętych zakresem działania Sejmiku Województwa Mazowieckiego.
Dla porządku Trybunał zaznacza, że w Dzienniku Ustaw z 6 maja 2015 r. poz. 618 ukazał się tekst jednolity u.d.l.
Art. 59 u.d.l. w związku z innymi przepisami tej ustawy został zakwestionowany „w zakresie, w jakim nakłada na samorząd województwa
obowiązek finansowania z budżetu świadczeń opieki zdrowotnej zrealizowanych, zgodnie z obowiązującymi przepisami, w szczególności
z art. 15 powołanej ustawy o działalności leczniczej, przez samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej, dla którego samorząd
województwa jest organem tworzącym, ponad limit świadczeń sfinansowanych na podstawie umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia”.
Wnioskodawca zarzucił tej regulacji niezgodność z art. 166 ust. 1 i 2 w związku z art. 2 i w związku z art. 68 ust. 2, a także
z art. 167 ust. 4 Konstytucji.
Zakwestionowany art. 59 u.d.l. miał następujące brzmienie:
„1. Samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej pokrywa we własnym zakresie ujemny wynik finansowy.
2. Podmiot tworzący samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej może, w terminie 3 miesięcy od upływu terminu zatwierdzenia
sprawozdania finansowego samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej, pokryć ujemny wynik finansowy za rok obrotowy
tego zakładu, jeżeli wynik ten, po dodaniu kosztów amortyzacji, ma wartość ujemną – do wysokości tej wartości.
3. Ujemny wynik finansowy i koszty amortyzacji, o których mowa w ust. 2, dotyczą roku obrotowego objętego sprawozdaniem finansowym.
4. W przypadku niepokrycia ujemnego wyniku finansowego w sposób określony w ust. 2 podmiot tworzący w terminie 12 miesięcy
od upływu terminu określonego w ust. 2 wydaje rozporządzenie, zarządzenie albo podejmuje uchwałę o zmianie formy organizacyjno-prawnej
albo o likwidacji samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej”.
W toku postępowania przed Trybunałem stan prawny uległ zmianie. Zakwestionowany art. 59 u.d.l. uzyskał nowe brzmienie na podstawie
art. 1 pkt 32 ustawy z dnia 10 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy o działalności leczniczej oraz niektórych innych ustaw (dalej:
ustawa zmieniająca). Projekt ustawy zmieniającej wpłynął do Sejmu 3 czerwca 2016 r.; 6 czerwca 2016 r. został skierowany do
pierwszego czytania na posiedzeniu Sejmu w dniu 9 czerwca 2016 r. (druk sejmowy nr 562/VIII kadencja). Tego samego dnia projekt
trafił do Komisji Zdrowia, a następnie do drugiego czytania. Poprawki zgłoszone w trakcie drugiego czytania tego samego dnia
rozpatrzyła Komisja Zdrowia, rekomendując ich odrzucenie. Sejm przystąpił do trzeciego czytania 10 czerwca 2016 r. Ustawa
zmieniająca została uchwalona. Senat nie zgłosił poprawek do ustawy zmieniającej.
Ustawa zmieniająca została ogłoszona w Dzienniku Ustaw z 30 czerwca 2016 r. pod poz. 960.
Zgodnie z art. 42 ustawy zmieniającej: „Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem: 1) art.
34, który wchodzi w życie z dniem ogłoszenia; 2) art. 21 pkt 4, który wchodzi w życie z dniem 30 czerwca 2016 r.
Tym samym art. 59 u.d.l. w zakwestionowanym brzmieniu utracił moc obowiązującą 15 lipca 2016 r.
Zgodnie z art. 1 pkt 32 ustawy zmieniającej art. 59 uzyskał następujące brzmienie:
„Art. 59. 1. Samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej pokrywa we własnym zakresie stratę netto w sposób określony w
art. 57 ust. 2 pkt 1.
2. Podmiot tworzący jest obowiązany w terminie:
1) 9 miesięcy od upływu terminu do zatwierdzenia sprawozdania finansowego samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej
pokryć stratę netto za rok obrotowy tego zakładu w kwocie, jaka nie może być pokryta zgodnie z ust. 1, jednak nie wyższej
niż suma straty netto i kosztów amortyzacji albo
2) 12 miesięcy od upływu terminu określonego w pkt 1 wydać rozporządzenie, zarządzenie albo podjąć uchwałę o likwidacji samodzielnego
publicznego zakładu opieki zdrowotnej
– jeżeli strata netto za rok obrotowy nie może być pokryta w sposób określony w ust. 1 oraz po dodaniu kosztów amortyzacji
ma wartość ujemną.
3. Strata netto i koszty amortyzacji, o których mowa w ust. 2, dotyczą roku obrotowego objętego sprawozdaniem finansowym.
4. Jeżeli w sprawozdaniu finansowym wystąpiła strata netto kierownik samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej,
w terminie 3 miesięcy od upływu terminu do zatwierdzenia sprawozdania finansowego, sporządza program naprawczy, z uwzględnieniem
raportu, o którym mowa w art. 53a ust. 1, na okres nie dłuższy niż 3 lata, i przedstawia go podmiotowi tworzącemu w celu zatwierdzenia”.
Ustawa zmieniająca przewiduje obowiązek pokrycia przez podmioty tworzące, w terminie 9 miesięcy od upływu terminu do zatwierdzenia
sprawozdania finansowego, straty netto za rok obrotowy tego zakładu w kwocie, jaka nie może być pokryta przez SPZOZ, jednak
nie wyższej niż suma straty netto i kosztów amortyzacji.
Ustawodawca, utrzymując co do zasady obowiązek podmiotów tworzących (w tym j.s.t.) w zakresie pokrywania niedoborów finansowych
SPZOZ, odmiennie uregulował zakres i sposób realizacji tego obowiązku. Ocena nowych regulacji, ze względu na zasadę skargowości
obowiązującą w postępowaniu przed Trybunałem jest w niniejszym postępowaniu niedopuszczalna. Zgodnie z art. 66 ustawy o TK
z 1997 r. Trybunał jest związany zakresem zaskarżenia wskazanym we wniosku. Wniosek Sejmiku Województwa Mazowieckiego dotyczył
zaś art. 59 u.d.l. w brzmieniu obowiązującym do 14 lipca 2016 r.
Należy zaznaczyć, że ustawodawca, określając w znowelizowanym art. 59 u.d.l. w sposób odmienny obowiązki podmiotów tworzących,
zastrzegł w art. 38 ustawy zmieniającej, że obowiązek wydania rozporządzenia albo zarządzenia, albo podjęcia uchwały o likwidacji
samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej, o którym mowa w art. 59 ust. 2 pkt 2 u.d.l. w brzmieniu nadanym ustawą
zmieniającą, stosuje się po raz pierwszy w związku ze stratą netto wynikającą ze sprawozdania finansowego za rok 2017, a w
przypadku samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, dla których rok obrotowy nie jest rokiem kalendarzowym, ze
sprawozdania finansowego za pierwszy rok obrotowy rozpoczęty po dniu wejścia w życie ustawy zmieniającej.
Powołany przepis przejściowy (art. 38 ust. 1 ustawy zmieniającej) nie dotyczy jednak kwestii, która była ujęta w zakresie
zaskarżenia sformułowanym we wniosku; wnioskodawca zakwestionował obowiązek finansowania przez samorząd województwa świadczeń
opieki zdrowotnej, zrealizowanych przez SPZOZ ponad limit świadczeń sfinansowanych na podstawie umowy z NFZ.
Trybunał uznał, że – z dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej – art. 59 u.d.l. w zakwestionowanym brzmieniu utracił moc
obowiązującą, co powoduje – zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK z 1997 r. – powoduje konieczność umorzenia postępowania
w sprawie.
Z tych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.
Strona korzysta z plików cookies w celu realizacji usług. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do plików cookies w Twojej przeglądarce.