Na podstawie art. 68 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) zgłaszam zdanie odrębne do wskazanego wyroku. Uważam bowiem, że – wbrew stanowisku składu orzekającego Trybunału – art. 55 § 1 zdanie pierwsze ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) w zakresie, w jakim nadaje ustanowionemu w nim terminowi do wniesienia aktu oskarżenia charakter prekluzyjny, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

1. Podniesiony przez skarżącego problem konstytucyjny związany jest z charakterem prawnym, określonego w art. 55 § 1 zdanie pierwsze k.p.k., miesięcznego terminu do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia, jako terminu prekluzyjnego. Skarżący nie kwestionuje samej długości przewidzianego w zaskarżonym przepisie terminu, lecz podważa jego charakter, gdyż prekluzyjność w ujęciu karnoprocesowym, jako cecha terminu do dokonania czynności procesowej, jest równoznaczna z jego nieprzywracalnością, bez względu na to, czy do niezachowania tego terminu doszło z przyczyn zawinionych, czy też niezawinionych przez osobę uprawnioną do dokonania danej czynności procesowej.

W ocenie skarżącego, art. 55 § 1 k.p.k. jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji, wyrażającym prawo każdego do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia jego sprawy przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd (prawo do sądu), gdyż mimo formalnego przyznania mu prawa do zainicjowania postępowania karnego w obronie jego praw jako pokrzywdzonego, w następstwie obowiązywania rygorystycznego, nieprzywracanego, terminu do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia, w połączeniu z „przymusem adwokackim” do jego sporządzenia, nie może z tego prawa skorzystać.

2. W niniejszej sprawie konieczne jest ustalenie, czy prawo do sądu, wyrażone w art. 45 ust. 1 Konstytucji, przysługuje również pokrzywdzonemu przestępstwem. W szczególności, czy obejmuje ono prawo pokrzywdzonego do zainicjowania, w określonych sytuacjach, postępowania karnego.

Kluczem do rozwiązania tego problemu jest pojęcie sprawy, której rozpoznania przez sąd może żądać uprawniony („każdy”). Pojęcie to nie jest zdefiniowane w Konstytucji. Również doktryna i orzecznictwo nie wypracowały jednolitego rozumienia tego pojęcia, obowiązującego w odniesieniu do wszelkich kategorii „spraw”. Przedmiotowy zakres konstytucyjnego prawa do sądu (pojęcie „sprawy”) określa się w nich przede wszystkim przez odniesienie do pojęcia wymiaru sprawiedliwości, którego sprawowanie – zgodnie z art. 175 ust. 1 Konstytucji – stanowi wyłączną kompetencję sądów. Zgodnie zaś z przeważającym poglądem doktryny, „wymiar sprawiedliwości” polega na rozstrzyganiu sporów prawnych (sporów ze stosunków prawnych), w których występuje co najmniej jednej podmiot prawa prywatnego – osoba fizyczna lub prawna (zob. L. Garlicki, Prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2011, s. 342; S. Włodyka, Ustrój organów ochrony prawnej, Warszawa 1968, s. 16). Oznacza to, że termin „sprawa” obejmuje wszystkie spory prawne, w których występuje chociażby jeden podmiot prawa prywatnego (nie obejmuje natomiast sporów wewnątrz aparatu państwowego).

Z art. 45 ust. 1 Konstytucji wynika wola ustrojodawcy, aby gwarancją prawa do sądu objąć możliwie najszerszy zakres spraw, co podkreśla określenie podmiotu tego prawa jako „każdego”. Oznacza to obowiązywanie dyrektywy interpretacyjnej zakazującej zawężającej wykładni prawa do sądu (zob. orzeczenia TK z: 7 stycznia 1992 r., sygn. K 8/91, OTK w 1992 r., cz. I, poz. 5, s. 82; 29 września 1993 r., sygn. K 17/92, OTK w 1993 r., cz. II, poz. 33, s. 308 i n.; 8 kwietnia 1997 r., sygn. K 14/96, OTK ZU nr 2/1997, poz. 16; oraz wyrok z 9 czerwca 1998 r., sygn. K 28/97, OTK ZU nr 4/1998, poz.50, s. 299).

3. Na tle powyższych konstatacji należy powrócić do postawionego na wstępie pytania o prawo do sądu w sprawie karnej pokrzywdzonego, tj. osoby (fizycznej lub prawnej), której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo (art. 49 § 1 k.p.k.). W dotychczasowym orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny, mimo że wychodził za każdym razem z takich samych, przytoczonych wyżej założeń, nie wypracował jednolitej linii orzeczniczej w tej kwestii.

W wyroku z 2 kwietnia 2001 r., sygn. SK 10/00 (OTK ZU nr 3/2001, poz. 52) Trybunał stwierdził wprost, że „z art. 45 ust. 1 Konstytucji nie wynika prawo pokrzywdzonego do wszczęcia postępowania karnego”. Dla uzasadnienia tej tezy odwołał się przede wszystkim do treści art. 6 ust. 1 zdanie pierwsze Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r., Nr 61, poz. 284, ze zm.; dalej: Konwencja) Europejski Trybunał Praw Człowieka w swoim orzecznictwie na gruncie tego postanowienia przyjmuje wąskie rozumienie prawa do sądu w sprawach karnych, które gwarantuje tylko ochronę praw oskarżonego, nie stanowi natomiast podstawy do powoływania się na to prawo przez pokrzywdzonego.

Trybunał Konstytucyjny w omawianym orzeczeniu uznał, że również prawo do sądu wyrażone w art. 45 ust. 1 Konstytucji nie zawiera w sobie prawa do spowodowania wszczęcia postępowania karnego przeciwko innej osobie, a prawo do wniesienia przez pokrzywdzonego – po spełnieniu określonych warunków – subsydiarnego aktu oskarżenia, przewidziane w art. 55 k.p.k., jest prawem pozakonstytucyjnym, wynikającym wyłącznie z ustawy zwykłej, rozszerzającej ochronę praw pokrzywdzonego w procesie karnym.

Stanowisko zajęte w przywołanym wyżej wyroku Trybunał Konstytucyjny podtrzymał w wyroku z 15 czerwca 2004 r., sygn. SK 43/03 (OTK ZU nr 6/A/2004, poz. 58). Wprowadzenie określonych wymogów, które muszą być spełnione w przypadku, gdy akt oskarżenia wnosi oskarżyciel posiłkowy subsydiarny, Trybunał uznał za niezbędne przede wszystkim „z uwagi na gwarancyjny charakter przepisów kodeksu postępowania karnego również wobec oskarżonego”.

W okresie między wydaniem przez Trybunał obu przywołanych wyżej wyroków, negujących istnienie konstytucyjnego prawa pokrzywdzonego do inicjowania postępowania karnego, Trybunał wydał dwa inne wyroki dotyczące tego problemu, przy czym w jednym z nich, wcześniejszym (z 12 maja 2003 r., sygn. SK 38/02, OTK ZU nr 5/A/2003, poz. 38), dokonał pewnego „zwrotu” w kierunku konstytucyjnego prawa pokrzywdzonego do uruchomienia postępowania karnego, a w drugim, późniejszym (z 18 maja 2004 r., sygn. SK 38/03, OTK ZU nr 5/A/2004, poz. 45), wprost opowiedział się za jego istnieniem.

W wyroku z 18 maja 2004 r., Trybunał, wychodząc od szerokiego pojmowania sprawy w art. 45 ust. 1 Konstytucji, stwierdził, że „urzeczywistnienie konstytucyjnych gwarancji prawa do sądu będzie obejmowało wszelkie sytuacje – bez względu na szczegółowe regulacje proceduralne, w których pojawia się konieczność rozstrzygania o prawach danego podmiotu (w relacji do innych równorzędnych podmiotów lub w relacji do władzy publicznej), a jednocześnie natura danych stosunków prawnych wyklucza arbitralność rozstrzygania o sytuacji prawnej podmiotu przez drugą stronę tego stosunku (…)”.

Przechodząc do rozważenia prawa do sądu osoby pokrzywdzonej przestępstwem, Trybunał zauważył, że przepis statuujący czyn zabroniony zarzucany obwinionemu (oskarżonemu), chroni naruszone dobro pokrzywdzonego. „Prawo do sądu przyznawane pokrzywdzonemu ma umożliwiać mu ochronę własnych interesów naruszonych wykroczeniem, podobnie jak w postępowaniu karnym (…) uzasadnieniem dla nadania pokrzywdzonemu określonych uprawnień (…) jest zapewnienie mu ochrony dobra naruszonego przestępstwem”. Dodał przy tym, cytując wyrok w sprawie o sygn. SK 10/00, że „w świetle art. 45 ust. 1 Konstytucji, tylko wtedy, gdy istnieją podstawy do wszczęcia postępowania jurysdykcyjnego, pokrzywdzony będzie mógł realizować swoje prawo do sądu w procesie karnym”.

Dalej Trybunał stwierdził wprost, że „rozstrzyganie w sprawie odpowiedzialności karnej za wykroczenie w zakresie, w jakim dotyczy czynu naruszającego dobro prawne pokrzywdzonego, jest jednocześnie rozstrzygnięciem w sprawie interesów prawnych pokrzywdzonego, a więc mieści się w zakresie pojęcia sprawy”.

Trybunał odniósł się również w omawianym wyroku do tezy, że prawo do sądu z art. 45 ust. 1 Konstytucji nie obejmuje uprawnienia pokrzywdzonego do spowodowania wszczęcia postępowania karnego, gdyż może on dochodzić swoich praw naruszonych przestępstwem w postępowaniu cywilnym. Stwierdził mianowicie, że „Pokrzywdzony w procesie karnym, poza chęcią uzyskania materialnej rekompensaty poniesionej szkody majątkowej lub niemajątkowej, poszukuje też zadośćuczynienia w znaczeniu niematerialnym (niematerialnej kompensacji), którego nie może zastąpić ochrona realizowana za pośrednictwem środków postępowania cywilnego. Istnienie tego typu interesów pokrzywdzonego ma charakter prawnie relewantny, co potwierdza system prawny, zapewniając pokrzywdzonemu określony status procesowy w postępowaniu karnym oraz wykroczeniowym. Brak możliwości realizacji wskazanych interesów pokrzywdzonego w konkretnym postępowaniu powinien w konsekwencji podlegać ocenie z punktu widzenia gwarancji wyrażonych w art. 45 Konstytucji”.

4. Inaczej niż Trybunał Konstytucyjny w składzie orzekającym w niniejszej sprawie, uważam, że rozstrzygnięcie w sprawie odpowiedzialności karnej sprawcy, w zakresie, w jakim dotyczy czynu naruszającego prawnie chronione dobro pokrzywdzonego, jest jednocześnie rozstrzygnięciem w sprawie interesów prawnych pokrzywdzonego, a więc mieści się w pojęciu sprawy, o której mowa w art. 45 ust. 1 Konstytucji. Możliwość reprezentowania tych interesów w postępowaniu karnym jest uwarunkowana po pierwsze – wszczęciem tego postępowania, a po drugie – udziałem w nim pokrzywdzonego (odpowiedniej roli procesowej, przeciwważnej pozycji sprawcy).

Konstytucyjne prawo pokrzywdzonego do sądu obejmuje zatem nie tylko prawo uczestnictwa w postępowaniu karnym wszczętym przeciwko sprawcy czynu, ale także prawo do spowodowania wszczęcia tego postępowania w sytuacji, gdy określone przestępstwo nie jest ścigane przez państwo z urzędu (przestępstwa prywatnoskargowe), bądź – po spełnieniu określonych wymogów – gdy w sprawie o przestępstwo ścigane z urzędu (publicznoskargowe) oskarżyciel publiczny odmawia wniesienia aktu oskarżenia do sądu. Podstawą do przyjęcia tego stanowiska jest, wynikająca jednoznacznie z art. 45 ust. 1 Konstytucji, wola ustawodawcy konstytucyjnego, aby gwarancjami prawa do sądu objąć możliwie najszerszy zakres spraw oraz, wyprowadzona z zasady demokratycznego państwa prawnego, dyrektywa interpretacyjna zakazująca stosowania zawężającej wykładni prawa do sądu.

Zwracam przy tym uwagę, że zakres gwarancji prawa do sądu, w szczególności w sprawach karnych, jest w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej znacznie szerszy niż określony w art. 6 Konwencji i to art. 45 Konstytucji jest – niezależnie od „skargowego” charakteru niniejszej sprawy – wyłącznie właściwym wzorcem oceny konstytucyjności zaskarżonej regulacji prawnej.

Zgadzam się z, oczywistym skądinąd, stwierdzeniem, że pozycja sprawcy i pokrzywdzonego w zakresie prawa do sądu realizowanego w postępowaniu karnym nie jest identyczna. Jednakże gwarancyjny charakter szeroko rozumianego prawa do sądu oznacza, że mieści się w nim ochrona interesów prawnych podmiotu („każdego”), bez względu na jego pozycję procesową. Przy tym, mimo rożnych ról procesowych sprawcy i pokrzywdzonego, ustawa powinna im zapewniać procesową równość, pozwalającą równie skutecznie bronić swoich interesów w postępowaniu karnym, która jest podstawowym elementem rzetelnego postępowania i realizacji prawa do sądu (por. wyrok z 10 maja 2000 r., sygn. K 21/99, OTK ZU nr 4/2000, poz. 109).

Możliwość inicjowania przez pokrzywdzonego, w określonym ustawowo zakresie i na określonych warunkach, wszczęcia postępowania karnego w sprawach ściganych, co do zasady, z urzędu, nie pozostaje w sprzeczności z publicznym charakterem prawa karnego materialnego i procedury karnej oraz kompetencji oskarżyciela publicznego do oceny, czy zachodzą przesłanki do wniesienia aktu oskarżenia w tego rodzaju sprawie. Wbrew temu, co się często twierdzi, jakoby przestępstwa publicznoskargowe zawsze godziły przede wszystkim i bezpośrednio w interes publiczny, a dopiero w dalszej kolejności w dobro pokrzywdzonego, duża część tych przestępstw godzi przede wszystkim i bezpośrednio w dobro pokrzywdzonego, a dopiero pośrednio także w interes publiczny (zob. w szczególności przestępstwa: przeciwko życiu i zdrowiu – rozdz. XIX ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.; dalej: k.k.); przeciwko wolności – rozdz. XXIII k.k.; przeciwko wolności sumienia i wyznania – rozdz. XXIV k.k.; przeciwko wolności seksualnej i obyczajowości – rozdz. XXV k.k.; przeciwko rodzinie i opiece – rozdz. XXVI k.k.; przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową – rozdz. XXVIII k.k.).

Rozstrzygnięcie w sprawie odpowiedzialności karnej za przestępstwo, które narusza prawnie chronione dobro pokrzywdzonego, jest jednocześnie rozstrzygnięciem w sprawie interesów pokrzywdzonego. Toteż w sytuacji, gdy właściwy organ państwowy (oskarżyciel publiczny) odmawia wszczęcia postępowania przygotowawczego w sprawie o przestępstwo, które godzi w dobro określonej osoby, lub wszczęte – umarza, nie znajdując podstaw do wniesienia aktu oskarżenia, a jednocześnie istnieją okoliczności wskazujące na możliwość popełnienia tego przestępstwa, pokrzywdzony domniemanym przestępstwem powinien mieć możliwość zainicjowania (własnym aktem oskarżenia) postępowania karnego oraz uczestniczenia w tym postępowaniu.

Istniejące możliwości dochodzenia przez pokrzywdzonego jego praw naruszonych przestępstwem w drodze postępowania cywilnego nie uzasadnia – z uwagi na jego prawo do sądu – pozbawienia go wyboru drogi postępowania karnego, gdyż zakresy przedmiotowe obu tych dróg postępowania sądowego nie pokrywają się (chociaż mogą się krzyżować). W postępowaniu cywilnym podstawową rolę odgrywa materialna kompensacja szkody, a w postępowaniu karnym na plan pierwszy wybija się kara. W postępowaniu karnym pokrzywdzony może dochodzić także kompensacji niematerialnej (satysfakcji moralnej z ukarania sprawcy przestępstwa, którym został pokrzywdzony). Ponadto rozstrzygnięcie w sprawie karnej przeciwko sprawcy, zwłaszcza co do winy, może przesądzić o skuteczności późniejszego dochodzenia przez pokrzywdzonego roszczeń odszkodowawczych na drodze postępowania cywilnego. Nie bez znaczenia jest też okoliczność, że w postępowaniu cywilnym ciężar udowodnienia przesłanek odpowiedzialności sprawcy spoczywa w całości na pokrzywdzonym powodzie i on też musi zaangażować własne środki finansowe w celu uruchomienia tego postępowania.

5. Przedstawiając powyższe argumenty, przemawiające za uznaniem konstytucyjnego prawa pokrzywdzonego do sądu w sprawach karnych, dostrzegam, oczywiście, zagrożenia, które są związane z wyposażeniem pokrzywdzonego w prawo do zainicjowania postępowania karnego, a raczej z możliwością nadużywania tego prawa. Chodzi przede wszystkim o ochronę praw i interesów domniemanego sprawcy, aby nie wisiał nad nim przez dłuższy czas „miecz Damoklesa” – w postaci możliwości wniesienia przeciwko niemu aktu oskarżenia przez pokrzywdzonego, oraz aby nie był nękany bezpodstawnymi oskarżeniami, opartymi wyłącznie na subiektywnym odczuciu krzywdy przez pokrzywdzonego.

Aby uniknąć tych zagrożeń, konieczne jest traktowanie prawa pokrzywdzonego do inicjowania wszczęcia postępowania karnego w sprawie publicznoskargowej jako wyjątku od zasady, że inicjatywa w tych sprawach należy do oskarżyciela publicznego, oraz obwarowanie możliwości skorzystania z tego prawa „zaporowymi” przesłankami, które jednak nie uczyniłyby go iluzorycznym. Skoro bowiem ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie subsydiarnego aktu oskarżenia, to powinien go uregulować rzetelnie, w sposób umożliwiający pokrzywdzonemu korzystanie z niego.

Istotnym warunkiem skutecznego zainicjowania postępowania w trybie subsydiarnego aktu oskarżenia jest dochowanie terminu do jego wniesienia. Termin ten wynosi jeden miesiąc i jest liczony od daty doręczenia pokrzywdzonemu zawiadomienia o postanowieniu prokuratora o ponownym umorzeniu lub ponownej odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego (por. art. 55 § 1 k.p.k.). Niedochowanie tego terminu skutkuje uznaniem przez sąd subsydiarnego aktu oskarżenia za bezskuteczny (art. 56 § 2 k.p.k.).

Zastrzeżenia natury konstytucyjnej, wysunięte wobec art. 55 § 1 zdanie pierwsze k.p.k., opierają się na założeniu, że określony w nim prekluzyjny termin do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia, w niektórych przypadkach, może prowadzić do istotnego ograniczenia bądź nawet pozbawienia pokrzywdzonego prawa do zainicjowania postępowania w tym trybie, co przesądza o niezgodności tej normy z art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Podzielam stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich, że na prawo do sądu w rozpoznawanej sprawie należy patrzeć przez pryzmat gwarancji realnej i efektywnej ochrony interesów prawnych pokrzywdzonego w postępowaniu karnym w sprawach z oskarżenia publicznego. Nie chodzi tu o dostępność sądu w sensie formalnym, gdyż ta na gruncie art. 55 § 1 k.p.k. istnieje. Istotą zarzutu naruszenia prawa do sądu w niniejszej sprawie jest to, że przez ustanowienie miesięcznego terminu prekluzyjnego zaskarżony przepis uniemożliwia realizację prawa pokrzywdzonego do uruchomienia procedury sądowej i niekiedy czyni je wręcz iluzorycznym.

6. Rozważenia wymaga więc odpowiedź na pytanie, czy termin przewidziany w art. 55 § 1 zdanie pierwsze k.p.k. może prowadzić do nadmiernego ograniczenia możliwości uruchomienia postępowania sądowego przez pokrzywdzonego, w trybie subsydiarnego aktu oskarżenia, a także, czy – przy uwzględnieniu specyfiki tej instytucji – istnieją racje, które mogłyby takie ograniczenie uzasadniać.

Nie kwestionując zasadności ustanowienia ograniczeń, jakie muszą być wpisane w instytucję subsydiarnego aktu oskarżenia, w tym terminu do jego wniesienia, uważam, że rozważenia wymaga jednak zasadność nadania należącym do tych ograniczeń terminowi do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia – charakteru prekluzyjnego. Ratio legis tego szczególnego rozwiązania ma być konieczność poszanowania praw potencjalnego oskarżonego, w aspekcie pewności jego sytuacji faktycznej i prawnej. „Czasowe ograniczenie prawa do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia ma na celu zabezpieczenie potencjalnego sprawcy przed sytuacją, że oto pozostaje on w długotrwałym stanie zależności od pokrzywdzonego, dysponującego prawem do zainaugurowania postępowania sądowego przeciwko niemu” (J. Zagrodnik, Instytucja skargi subsydiarnej w procesie karnym, Warszawa 2005, s. 302). W mojej ocenie, wskazana wartość, jaką niewątpliwie jest stabilność prawnej sytuacji potencjalnego oskarżonego, nie uzasadnia jednak aż tak rygorystycznego ograniczenia prawa pokrzywdzonego do zainicjowania postępowania w trybie subsydiarnego aktu oskarżenia. Odmowa przyjęcia subsydiarnego aktu oskarżenia wniesionego po terminie i uznanie go za bezskuteczny, bez możliwości jego sanacji w sytuacji, gdy uchybienie to nastąpiło z przyczyn niezależnych od pokrzywdzonego, stanowi jednak, według mnie, sankcję nieproporcjonalną do celów, jakim miała ona służyć. Ustawodawca ten sam cel – poszanowanie praw potencjalnego oskarżonego – może osiągnąć przy zastosowaniu innego środka, np. uznając termin na wniesienie subsydiarnego aktu oskarżania za zawity, który będzie mniej dotkliwy dla pokrzywdzonego, a jednocześnie, przy założeniu prawidłowej regulacji prawnej i praktyki jego przywracania wyłącznie w razie, gdy przekroczenie go było spowodowane ważnymi przyczynami niezawinionymi przez pokrzywdzonego, nie pogorszy istnienia sytuacji domniemanego sprawcy. Warto w tym miejscu przypomnieć, że doktryna prawa karnego właściwie od początku obowiązywania art. 55 § 1 k.p.k. kwestionowała zasadność nadania terminowi do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia charakteru prekluzyjnego, wskazując, że w obowiązującym stanie prawnym pokrzywdzony może zostać, w sposób nieuzasadniony, pozbawiony możliwości zainaugurowania postępowania sądowego.

Rozważając zasadność wprowadzenia przez ustawodawcę prekluzyjnego terminu do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia, pragnę zwrócić uwagę na jeszcze jedną okoliczność. Wśród wymogów formalnych skutecznego zainicjowania postępowania w trybie subsydiarnego aktu oskarżenia, ustawodawca wymienia obowiązek sporządzenia i podpisania aktu oskarżenia przez adwokata lub radcę prawnego. Ustanowienie pełnomocnika (z urzędu/wyboru) odbywa się w granicach terminu do wniesienia aktu oskarżenia, określonego w art. 55 § 1 zdanie pierwsze k.p.k. Ciężar skutków niedotrzymania tego terminu, także w sytuacji wystąpienia indywidualnych okoliczności związanych, np. z opieszałością sądu w rozpoznawaniu wniosku o przyznanie pełnomocnika z urzędu, niemożnością dotrzymania terminu przez adwokata z urzędu, opóźnione powiadomienie pełnomocnika z urzędu o jego wyznaczeniu, ustawodawca przerzuca na pokrzywdzonego. Prekluzyjny charakter określonego w art. 55 § 1 zdanie pierwsze k.p.k. terminu powoduje, że żadna z okoliczności, które wskazują, iż niedochowanie tego terminu nastąpiło bez winy pokrzywdzonego, nie będzie miała znaczenia.

Uważam przy tym, że również ważne przyczyny leżące po stronie pokrzywdzonego, a niezawinione przez niego, jak poważna choroba czy wypadek jego samego lub bliskiej osoby, które spowodowały niedotrzymanie terminu do wniesienia przez niego aktu oskarżenia, nie powinny pociągać za sobą utraty możliwości dochodzenia jego spraw w postępowaniu karnym.

Zwracam przy tym uwagę, że wprowadzenie równowagi między ochroną praw sprawcy przestępstwa i praw pokrzywdzonego przestępstwem, której – moim zdaniem – ciągle w naszym prawie nie ma, jest elementarnym warunkiem rzetelności i sprawiedliwości procedury sądowej w sprawach karnych. Nie można przy tym zgodzić się z tezą, iż brak tej równowagi jest usprawiedliwiony możliwością dochodzenia przez pokrzywdzonego ochrony jego praw na drodze postępowania cywilnego, gdyż – jak już wcześniej przypomniano – nie każdy uszczerbek w prawnie chronionych dobrach pokrzywdzonego, spowodowany przestępstwem, może być rekompensowany w cywilnym postępowaniu sądowym (por. wyrok pełnego składu TK z 30 października 2006 r., sygn. P 10/06, OTK ZU nr 9/A/2006, poz. 128).

Trybunał Konstytucyjny w niniejszej sprawie miał okazję usunąć jedną z przeszkód na drodze do tej równowagi, niestety, nie skorzystał z niej.

Dlatego czułam się w obowiązku zgłosić zdanie odrębne.