W skardze konstytucyjnej z 7 lutego 2007 r. zarzucono, że art. 3701 w zw. z art. 373 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) jest niezgodny z art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45, art. 77 i art. 78 Konstytucji. Niekonstytucyjność zaskarżonych przepisów polega, zdaniem skarżącego, na tym, że: uprawniają sąd II instancji do odrzucenia apelacji bez uprzedniego jej odrzucenia przez sąd I instancji, pozbawiając skarżącego prawa do wniesienia zażalenia w trybie art. 394 k.p.c., ponadto uprawniają sąd II instancji do odrzucenia apelacji bez uprzedniego wezwania strony do uzupełnienia braków formalnych w trybie art. 130 k.p.c. oraz uzależniają dopuszczalność wniesienia zażalenia na postanowienie sądu II instancji o odrzuceniu apelacji w sprawie od wartości przedmiotu zaskarżenia nie niższej niż 50 000 zł. Przepisy te zamykają drogę sądową do dochodzenia praw strony, naruszonych postanowieniem o odrzuceniu apelacji oraz przerzucają na stronę obowiązek uzasadnienia hipotetycznej zasadności wydania przez sąd II instancji wyroku zgodnego z żądaniem strony. Ponadto zaskarżone przepisy pozbawiają apelującego, który w apelacji podniósł zarzut nieważności, prawa do wznowienia postępowania na podstawie art. 401 pkt 2 k.p.c.

Zdaniem skarżącego, zagwarantowanie ochrony jego praw wymagałoby określenia przez ustawodawcę: prawa do wniesienia zażalenia z art. 394 § 1 k.p.c., co wymagałoby pozbawienia sądów II instancji prawa korzystania z dyspozycji art. 373 k.p.c. przy stwierdzaniu braków, o których mowa w art. 3701 k.p.c. lub zagwarantowania przez ustawodawcę prawa do uzupełniania braków apelacji przed jej odrzuceniem przez sąd II instancji, co z kolei wymagałoby odpowiedniego zastrzeżenia w art. 373 k.p.c. lub prawa do wniesienia zażalenia na postanowienie sądu II instancji (wydanego bez uprzedniego wydania postanowienia sądu I instancji i bez uprzedniego wezwania do uzupełnienia braków) bez limitowania tego prawa wartością przedmiotu sporu, co wymagałoby zmiany treści art. 3941 § 1 k.p.c.

Skarga konstytucyjna została złożona w oparciu o następujący stan faktyczny. Apelacja skarżącego od wyroku Sądu Rejonowego w Pruszkowie z 11 maja 2006 r. (sygn. akt I C 508/05) została odrzucona postanowieniem Sądu Okręgowego Warszawie z 7 listopada 2006 r. (sygn. akt V Ca 1700/06). Sąd Okręgowy uznał, że apelacja nie spełnia wymogów, o których mowa w art. 368 § 1 k.p.c., gdyż nie określa zakresu żądania zmiany zaskarżonego wyroku.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

W myśl utrwalonego poglądu Trybunału Konstytucyjnego normatywna treść przepisów może być kształtowana przez organy stosujące prawo. Jeżeli organy te nadają przepisom utrwalone i jednolite rozumienie, to rozumienie to powinno być uwzględniane przez Trybunał Konstytucyjny przy ocenie zarzutu niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją. Z kolei rozbieżności w orzecznictwie organów stosujących prawo – w szczególności sądów – dotyczące wykładni przepisów, mogą wskazywać, że źródłem naruszenia konstytucyjnych praw skarżącego są nie same przepisy, lecz ich nieprawidłowe zastosowanie.

W niniejszej sprawie mamy do czynienia właśnie z taką sytuacją. Skarżący wskazuje na wykładnię art. 3701 w zw. z art. 373 k.p.c. przyjętą przez Sąd Okręgowy, natomiast postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu wskazuje na odmienną interpretację przyjętą w postanowieniu Sądu Najwyższego. Powyższe może świadczyć, że źródłem ewentualnego naruszenia praw skarżącego jest nie sam przepis, lecz błędne jego zastosowanie. Jednakże z innych złożonych do Trybunału Konstytucyjnego skarg, których przedmiotem jest konstytucyjność art. 3701 k.p.c. wynika, że dosyć powszechna jest wykładnia tego przepisu przyjęta w niniejszej sprawie przez Sąd Okręgowy w Warszawie. Należy więc stwierdzić, że ustalenie sposobu sądowej wykładni art. 3701 i art. 373 k.p.c. wykracza poza zakres postępowania wstępnego i powinno zostać dokonane na etapie merytorycznego badania zarzutów skargi konstytucyjnej.

Mając powyższe na względzie, należy uwzględnić zażalenie.

W skardze konstytucyjnej z 7 lutego 2007 r. zarzucono, że art. 3701 w zw. z art. 373 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) jest niezgodny z art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45, art. 77 i art. 78 Konstytucji. Niekonstytucyjność zaskarżonych przepisów polega, zdaniem skarżącego, na tym, że: uprawniają sąd II instancji do odrzucenia apelacji bez uprzedniego jej odrzucenia przez sąd I instancji, pozbawiając skarżącego prawa do wniesienia zażalenia w trybie art. 394 k.p.c., ponadto uprawniają sąd II instancji do odrzucenia apelacji bez uprzedniego wezwania strony do uzupełnienia braków formalnych w trybie art. 130 k.p.c., oraz uzależniają dopuszczalność wniesienia zażalenia na postanowienie sądu II instancji o odrzuceniu apelacji w sprawie od wartości przedmiotu zaskarżenia nie niższej niż 50.000 zł. Przepisy te zamykają drogę sądową do dochodzenia praw strony naruszonych postanowieniem o odrzuceniu apelacji oraz przerzucają na stronę obowiązek uzasadnienia hipotetycznej zasadności wydania przez sąd II instancji wyroku zgodnego z żądaniem strony. Ponadto zaskarżone przepisy pozbawiają apelującego, który w apelacji podniósł zarzut nieważności, prawa do wznowienia postępowania na podstawie art. 401 pkt 2 k.p.c.

Zdaniem skarżącego zagwarantowanie ochrony jego praw wymagałoby określenia przez ustawodawcę: prawa do wniesienia zażalenia z art. 394 § 1 k.p.c., co wymagałoby pozbawienia sądów II instancji prawa korzystania z dyspozycji art. 373 k.p.c. przy stwierdzaniu braków, o których mowa w art. 3701 k.p.c. lub zagwarantowania przez ustawodawcę prawa do uzupełniania braków apelacji przed jej odrzuceniem przez sąd II instancji, co wymagałoby odpowiedniego zastrzeżenia w art. 373 k.p.c. lub prawa do wniesienia zażalenia na postanowienie sądu II instancji (wydanego bez uprzedniego wydania postanowienia sądu I instancji i bez uprzedniego wezwania do uzupełnienia braków) bez limitowania tego prawa wartością przedmiotu sporu, co wymagałoby zmiany treści art. 3941 § 1 k.p.c.

Skarga konstytucyjna została złożona w oparciu o następujący stan faktyczny. Apelacja skarżącego od wyroku Sądu Rejonowego w Pruszkowie z 11 maja 2006 r. (sygn. akt I C 508/05) została odrzucona postanowieniem Sądu Okręgowego Warszawie z 7 listopada 2006 r. (sygn. akt V Ca 1700/06). Sąd Okręgowy uznał, że apelacja nie spełnia wymogów, o których mowa w art. 368 § 1 k.p.c., gdyż nie określa zakresu żądania zmiany zaskarżonego wyroku.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna jest dopuszczalna, o ile skarżący uprawdopodobni, że zaskarżony przepis, na podstawie którego zapadło ostateczne orzeczenie, stanowi źródło naruszenia jego konstytucyjnych wolności lub praw. W niniejszej sprawie warunek ten nie został spełniony. Skarżący naruszenia swych praw upatruje w braku możliwości zaskarżenia postanowienia odrzucającego apelację. Należy przede wszystkim zauważyć, że postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z 7 listopada 2006 r. w ogóle nie rozstrzyga kwestii dopuszczalności zaskarżenia tego postanowienia. Innymi słowy orzeczenie to nie stanowi rozstrzygnięcia w przedmiocie prawa skarżącego do zaskarżania orzeczeń.

Ponadto wskazany przez skarżącego art. 3701 k.p.c. w swej normatywnej treści w ogóle nie odnosi się do kwestii zaskarżania orzeczeń, nie może tym samym stanowić źródła naruszenia praw skarżącego w sposób przedstawiony w skardze konstytucyjnej.

Skarżący wskazuje, że dla ochrony jego praw konieczne byłoby alternatywne wprowadzenie jednego z trzech proponowanych rozwiązań : prawa do wniesienia zażalenia w oparciu o art. 394 §1 k.p.c., pozbawienie sądu II instancji prawa do odrzucania zażalenia w oparciu o art. 373 k.p.c. lub zagwarantowaniu na gruncie art. 3701 i art. 370 k.p.c. prawa do uzupełniania braków. W odniesieniu do tego stwierdzenia należy wskazać, że jedna z tych możliwości istnieje już na gruncie zaskarżonych przepisów. Polega ona na określonym rozumieniu braków formalnych apelacji. Odrzucenie apelacji przez Sąd Okręgowy było skutkiem przyjęcia rygorystycznej wykładni art. 3701 k.p.c., która nie stanowi utrwalonej praktyki orzeczniczej sądów. Przykładem odmiennej interpretacji jest postanowienie Sądu Najwyższego z 30 listopada 2006 r. (sygn. akt I CZ 88/06), w którym stwierdził on m.in.: „W sytuacji więc, gdy bez szczegółowego badania treści apelacji wynika z niej w sposób jednoznaczny zakres zaskarżenia oraz wnioskowanej zmiany lub uchylenia wyroku sądu pierwszej instancji, oznaczenie w apelacji tego wyroku z pominięciem samodzielnego, odrębnego wskazania zakresu jego zaskarżenia oraz niewskazanie wprost zakresu żądanej zmiany lub uchylenia tego orzeczenia należy oceniać jako oczywiste omyłki w sformułowaniu elementów apelacji określonych w art. 368 § 1 pkt 1 i 5 k.p.c., które nie mogą prowadzić do jej odrzucenia stosownie do art. 3701 k.p.c.”. Podobnie Sąd Najwyższy w postanowieniu z 16 listopada 2006 r., II CZ 80/06 oraz z 28 kwietnia 2006 r., V CZ 25/06. W świetle powyższego należy stwierdzić, że zarzut skarżącego wskazujący pozbawienie go prawa do apelacji przez jej odrzucenie w oparciu o stwierdzone braki formalne z art. 368 § 1 k.p.c. jest skierowany przeciwko aktowi stosowania prawa. Tego rodzaju zarzut nie może stanowić podstawy skargi konstytucyjnej. Świadczy on też o tym, że źródłem naruszenia praw konstytucyjnych skarżącego nie jest normatywna treść zaskarżonego przepisu. Tymczasem w świetle art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być tylko akt normatywny.

Mając powyższe na względzie, na podstawie art. 36 ust. 3 w związku z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, należało orzec jak w sentencji.