W skardze konstytucyjnej Janusza Zajączkowskiego z 7 maja 2002 r. zarzucono, iż rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki (Dz. U. Nr 28, poz. 149) jest niezgodne z art. 2, 7, 18, 32, 71 oraz art. 72 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Skarżący wskazał, iż decyzją z 31 stycznia 2000 r. (znak EWK/25/443245) Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił skarżącemu prawa do wcześniejszej emerytury z powodu konieczności opieki nad chorym dzieckiem, wskazując, iż skarżący prowadził działalność gospodarczą, zaś uprawnienie takie przysługuje wyłącznie ubezpieczonym z tytułu zatrudnienia. Wyrokiem z 19 kwietnia 2000 r. Sąd Okręgowy w Katowicach zmienił decyzję ZUS i przyznał skarżącemu prawo do wcześniejszej emerytury. Rozstrzygnięcie to wszakże zostało uchylone przez Sąd Apelacyjny w Katowicach wyrokiem z 15 listopada 2000 r. (sygn. akt III Aua 1090/00), w którym jednocześnie oddalono odwołanie skarżącego od decyzji ZUS. Kasacja skarżącego od wyroku Sądu Apelacyjnego została przez Sąd Najwyższy odrzucona postanowieniem z 26 lutego 2002 r. (II UKN 173/01) z uwagi na niewskazanie okoliczności uzasadniających jej rozpoznanie.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 22 lipca 2002 r. wezwano skarżącego do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej, w szczególności poprzez wskazanie tych konkretnych przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z 15 maja 1989 r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki, które czyni przedmiotem skargi konstytucyjnej.

W wyznaczonym do tego terminie brak ten wszakże nie został usunięty. W piśmie z 1 sierpnia 2002 r. pełnomocnik skarżącego stwierdził natomiast, iż skarżący kwestionuje konstytucyjność całego rozporządzenia Rady Ministrów z 15 maja 1989 r., które odnosi się jedynie do pracowników, pozbawiając uprawnień do wcześniejszej emerytury osoby prowadzące działalność gospodarczą.

Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 13 września 2002 r. odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej stwierdzając, iż zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji RP akt normatywny może stanowić przedmiot skargi konstytucyjnej wyłącznie w tym zakresie, w jakim stanowił podstawę wydania wskazanego w tej skardze ostatecznego rozstrzygnięcia władzy publicznej, uczynienie zaś przedmiotem skargi konstytucyjnej całego rozporządzenia Rady Ministrów z 15 maja 1989 r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki, uniemożliwia weryfikację tej przesłanki. Podstawą wydania określonego orzeczenia zawsze bowiem jest konkretna norma prawna i tylko ona stanowić może przedmiot zaskarżenia w trybie skargi konstytucyjnej.

Na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego skarżący wniósł zażalenie, w którym stwierdził, iż w sprawie będącej przedmiotem skargi konstytucyjnej o prawach skarżącego orzeczono w oparciu o całość postanowień zakwestionowanego rozporządzenia Rady Ministrów z 15 maja 1989 r. Skarżący podniósł ponadto, iż rozporządzenie to składające się z trzech paragrafów zawiera wyłącznie dwie normy wyczerpujące całą treść normatywną tego aktu. Uznał zatem za zbędne wskazywanie konkretnych przepisów tego rozporządzenia, jako przedmiotu skargi konstytucyjnej.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki (Dz. U. Nr 28, poz. 149) zawiera dwa merytoryczne paragrafy określające uprawnienia do skorzystania z wcześniejszej emerytury. Z uwagi na kontekst wypowiedzi zawartych w skardze konstytucyjnej należy uznać, iż skarżący zakwestionował oba te przepisy, zarzucając im niezgodność z Konstytucją RP i czyniąc je przedmiotem skargi konstytucyjnej.

W tym stanie rzeczy należało uznać za zasadne zażalenie skarżącego na postanowienie o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej i orzec jak w sentencji.

W skardze konstytucyjnej Janusza Zajączkowskiego z dnia 7 maja 2002 r. zarzucono, iż rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki (Dz. U. Nr 28, poz. 149) jest niezgodne z art. 2, 7, 18, 32, 71 oraz art. 72 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Skarżący wskazał, iż decyzją z dnia 31 stycznia 2000 r. (znak EWK/25/443245) Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił skarżącemu prawa do wcześniejszej emerytury z powodu konieczności opieki nad chorym dzieckiem, wskazując iż skarżący prowadził działalność gospodarczą, zaś uprawnienie takie przysługuje wyłącznie ubezpieczonym z tytułu zatrudnienia. Wyrokiem z dnia 19 kwietnia 2000 r. Sąd Okręgowy w Katowicach zmienił decyzję ZUS i przyznał skarżącemu prawo do wcześniejszej emerytury. Rozstrzygnięcie to wszakże zostało uchylone przez Sąd Apelacyjny w Katowicach wyrokiem z dnia 15 listopada 2000 r. (sygn. akt III Aua 1090/00), w którym jednocześnie oddalono odwołanie skarżącego od decyzji ZUS. Kasacja skarżącego od wyroku Sądu Apelacyjnego została przez Sąd Najwyższy odrzucona postanowieniem z dnia 26 lutego 2002 r. (II UKN 173/01) z uwagi na niewskazanie okoliczności uzasadniających jej rozpoznanie.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 lipca 2002 r. wezwano skarżącego do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej, w szczególności poprzez wskazanie tych konkretnych przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki, które czyni przedmiotem skargi konstytucyjnej.

W wyznaczonym do tego terminie brak ten wszakże nie został usunięty. W piśmie z dnia 1 sierpnia 2002 r. pełnomocnik skarżącego stwierdził natomiast, iż skarżący kwestionuje konstytucyjność całego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r., które odnosi się jedynie do pracowników, pozbawiając uprawnień do wcześniejszej emerytury osoby prowadzące działalność gospodarczą.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 47 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) skarga konstytucyjna powinna zawierać dokładne określenie ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo o obowiązkach określonych w Konstytucji. Jednocześnie zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji RP akt normatywny może stanowić przedmiot skargi konstytucyjnej wyłącznie w tym zakresie, w jakim stanowił podstawę wydania wskazanego w tej skardze ostatecznego rozstrzygnięcia władzy publicznej. Ten zakres wyznaczyć musi wszakże sam skarżący, bowiem zgodnie z art. 66 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, Trybunał związany jest granicami skargi konstytucyjnej, nie może więc samodzielnie ustalać jej przedmiotu. Jednocześnie w trakcie rozpoznania wstępnego zobowiązany jest do ustalenia, czy spełnione zostały konstytucyjne przesłanki dopuszczalności merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej. Uczynienie przedmiotem skargi konstytucyjnej całego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki, uniemożliwia takie ustalenie. Podstawą wydania określonego orzeczenia zawsze bowiem jest konkretna norma prawna i tylko ona stanowić może przedmiot zaskarżenia w trybie skargi konstytucyjnej.

W tym stanie rzeczy, z uwagi na nieusunięcie w wyznaczonym terminie braku formalnego skargi konstytucyjnej, należało na podstawie art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.