Wyrokiem z 4 kwietnia 2001 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 2 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o zmianie ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych (Dz.U. Nr 122, poz. 1317) w zakresie, w jakim art. 2 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o zmianie ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych (Dz.U. Nr 122, poz. 1317) w związku z art. 37 ustawy z dnia 2 lipca 1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych (tekst jednolity z 1998 r. Dz.U. Nr 120, poz. 787; zm.: Nr 162, poz. 1119; z 1999 r. Nr 111, poz. 1281; z 2000 r. Nr 3, poz. 46, Nr 5, poz. 67, Nr 83, poz. 946, Nr 88, poz. 988, Nr 95, poz. 1041) w zakresie, w jakim umożliwia wszczęcie lub prowadzenie egzekucji wobec osób o których mowa w art. 36 ust. 4 ustawy o najmie lokali i dodatkach mieszkaniowych w brzmieniu ustalonym przez art. 1 pkt 1 powołanej ustawy z 15 grudnia 2000 r. a w stosunku do których prawomocnym wyrokiem zapadłym przed dniem wejścia w życie tej ustawy, orzeczono obowiązek opróżnienia lokalu mieszkalnego objętego na podstawie tytułu prawnego, są niezgodne z art. 30 i z art. 71 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

W toku analizy normatywnej tej ustawy Trybunał stwierdził, że z niezrozumiałych względów ustawodawca zaniechał wprowadzenia do ustawy z 15 grudnia 2000 r. o zmianie ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych przepisu przejściowego, rozciągającego zastosowanie gwarancji wynikających z treści znowelizowanego art. 36 i dodanego art. 36a na wszystkie sytuacje, w których zarówno w stadium postępowania sądowego jak i egzekucyjnego toczy się postępowanie o opróżnienie lokalu zajmowanego na podstawie tytułu prawnego, nie podlegającego przepisom ustawy o najmie lokali i dodatkach mieszkaniowych, ewentualnie kompleksowego uregulowania tej materii w odrębnej ustawie.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego zmiany wprowadzone przez art. 1 ustawy nowelizującej zawierają doniosłe postanowienia gwarancyjne, zabezpieczające respektowanie podstawowych praw lokatorów zarówno na wypadek uruchomienia postępowania sądowego, jak i w konsekwencji postępowania egzekucyjnego w przedmiocie opróżniania zajmowanego lokalu mieszkalnego, zajmowanego na podstawie tytułu prawnego. Gwarancje, które wprowadza ta ustawa powinny mieć charakter uniwersalny, to jest odnosić się do wszystkich lokatorów, zajmujących lokal mieszkalny na podstawie tytułu prawnego poddanego reżimowi innych przepisów prawa. Podkreślić jednakże należy, że mechanizm zabezpieczający lokatorów zobowiązanych do opróżnienia lokalu, którym sąd przyzna uprawnienie do lokalu socjalnego, zawieszenie postępowania egzekucyjnego do czasu złożenia przez gminę oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego bez określenia terminu wykonania takiego obowiązku przez gminę może skutkować niezamierzonym przez ustawodawcę efektem przerzucenia na wierzyciela kosztów zwłoki skutecznego przeprowadzenia postępowania egzekucyjnego.

Sygnalizując ten problem Trybunał Konstytucyjny ma świadomość istnienia o wiele poważniejszego problemu braku spójności całego systemu prawa chroniącego interesy wszystkich lokatorów. Pomimo wielu nowelizacji ustaw regulujących te zagadnienia, stwierdza się nadal brak synchronizacji kolejnych rozwiązań legislacyjnych w tym zakresie.

W kontekście zmian, o których wyżej mowa, nabiera nowego znaczenia także treść art. 37 i wynikające z niego zasady gwarancyjne w postępowaniu eksmisyjnym, które również powinny mieć zastosowanie do wykonania wszystkich prawomocnych wyroków eksmisyjnych, bez względu na tytuł prawny, na podstawie którego osoba zobowiązana do opróżnienia lokalu zajmowała lokal mieszkalny.

Zastrzeżenia powyższe odnoszą się przede wszystkim do statusu setek tysięcy osób, których sytuację prawną reguluje prawo spółdzielcze. Dotyczy to więc osób zobowiązanych dotychczas niewykonanym prawomocnym wyrokiem sądu do opróżnienia lokalu spółdzielczego, po wygaśnięciu prawa do lokalu mieszkalnego, o jakim mowa w art. 210 § 1 i 3 ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo Spółdzielcze (tekst jednolity z 1995 r. Dz.U. Nr 54, poz. 288; zm.: Nr 133, poz. 654; z 1996 r. Nr 5, poz. 32, Nr 24, poz. 110, Nr 43, poz. 189; z 1997 r. Nr 32, poz. 183, Nr 111, poz. 723, Nr 121, poz. 769 i 770; 1999 r. Nr 40, poz. 399, Nr 60, poz. 636, Nr 77, poz. 874, Nr 99, poz. 1151), jak też i tych, których sytuację prawną będzie kształtowała ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz.U. Nr 4, poz. 27), która wejdzie w życie 23 kwietnia 2001 r. Wprawdzie ta ustawa w art. 17 w sprawach w niej nieuregulowanych odsyła do odpowiedniego stosowania ustawy o najmie lokali, lecz to odesłanie odnosi się wyłącznie do spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, co jak wynika chociażby z treści art. 7 tej ustawy dalece nie wyczerpuje wszystkich sytuacji regulowanych tą ustawą kiedy po wygaśnięciu tytułu prawnego do lokalu mieszkalnego nastąpi konieczność przeprowadzenia postępowania o którym mowa w art. 36, 36a i 37 ustawy o najmie lokali i dodatkach mieszkaniowych.

Trybunał Konstytucyjny, stwierdzając brak spójności przepisów dotyczących orzekania w sprawach o opróżnienie lokali i wykonywania prawomocnych wyroków eksmisyjnych z lokali mieszkalnych, zajmowanych na podstawie tytułu prawnego poddanego reżimowi innych niż ustawa o najmie i dodatkach mieszkaniowych przepisów prawnych, postanowił przedstawić ten problem Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej celem rozważenia wyraźnego ustawowego uregulowania tej materii.