1. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 13 lutego 2007 r. o sygn. K 46/05 (OTK ZU nr 2/A/2007, poz. 10) orzekł, że:

„1. Art. 25 ust. 1 pkt 8a i 8b ustawy z dnia 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej (Dz. U. z 2004 r. Nr 156, poz. 1641 i Nr 273, poz. 2703, z 2005 r. Nr 167, poz. 1399 oraz z 2006 r. Nr 104, poz. 708 i Nr 170, poz. 1218):

a) jest zgodny z art. 60, art. 65 ust. 1 w związku z art. 30 i art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

b) nie jest niezgodny z art. 67 Konstytucji,

c) nie jest niezgodny z art. 13 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, z 1995 r. Nr 36, poz. 175, 176 i 177, z 1998 r. Nr 147, poz. 962 oraz z 2003 r. Nr 42, poz. 364).

2. Art. 61 ust. 2 ustawy powołanej w punkcie 1 jest zgodny z art. 60 i art. 65 ust. 1 w związku z art. 30 i art. 31 ust. 3 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 67 Konstytucji”.

2. Zakwestionowany przez wnioskodawcę art. 61 ust. 2 ustawy o Służbie Celnej stanowi, że funkcjonariusza celnego, na jego wniosek, przywraca się do służby w dwóch wypadkach: 1) uniewinnienia prawomocnym wyrokiem sądu – jeżeli zwolnienie ze służby nastąpiło na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 8a; 2) umorzenia postępowania karnego lub uniewinnienia prawomocnym wyrokiem sądu – jeżeli zwolnienie ze służby nastąpiło na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 8b.

Wnioskodawca upatrywał kolizji art. 61 ust. 2 ustawy o Służbie Celnej ze wskazanymi przez siebie wzorcami kontroli – głównie w zbyt wąskim zakreśleniu przez ustawodawcę przesłanek umożliwiających przywrócenie funkcjonariusza do służby. W szczególności wniosek kwestionował pominięcie wśród tych przesłanek warunkowego umorzenia postępowania karnego, a w odniesieniu do przywrócenia do służby funkcjonariuszy zwolnionych na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 8a – umorzenia postępowania karnego na podstawie art. 17 § 1 kodeksu postępowania karnego. Uzasadnienie wniosku zawiera postulat, by przywrócenie funkcjonariusza do służby było możliwe w wypadku zakończenia prowadzonego przeciwko niemu postępowania karnego, nie tylko w sposób wskazany przez ustawodawcę, ale również przy uwzględnieniu sposobów proponowanych przez wnioskodawcę.

W konkluzji oceny art. 61 ust. 2 ustawy o Służbie Celnej wnioskodawca zarzucił sprzeczność tego przepisu z wzorcami kontroli zawartymi w art. 60 i art. 65 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 30 oraz z art. 67 ust. 1 i 2 Konstytucji.

3. Wskazany wyżej wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie zawierał wprawdzie stwierdzenia niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów, jednak na jego tle ujawniły się zjawiska nieprawidłowe, zdaniem większości składu orzekającego jeszcze nieprzekraczające granicy proporcjonalności normowania, które jednak – w przekonaniu Trybunału Konstytucyjnego – powinny prowadzić ustawodawcę do analizy potrzeby zmian w istniejącym stanie prawnym. Trybunał Konstytucyjny pragnie przypomnieć, że już w sprawie rozpatrzonej 19 października 2004 r. pod sygn. K 1/04 (OTK ZU nr 9/A/2004, poz. 93) wypowiedział krytyczny pogląd, że obowiązujący stan prawny może nie pozwalać na pełną restytucję stanu sprzed zwolnienia funkcjonariusza Służby Celnej „w przypadku nieudowodnienia popełnienia zarzucanego czynu albo zmiany decyzji w sprawie stosowania środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania. Jeżeli zwolnienie ze służby spowodowało wniesienie aktu oskarżenia o umyślne popełnienie przestępstwa ściganego z oskarżenia publicznego, przywrócenie do służby może nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w art. 61 ust. 2 pkt 1 i 2. Nie przewiduje się natomiast żadnego rozwiązania prawnego w innych przypadkach, np. umorzenia postępowania karnego na podstawie art. 17 § 1 k.p.k. W związku z tym, (…) że mogą istnieć różne podstawy umorzenia postępowania, poza wymienionymi w art. 61 ust. 2 pkt 2 ustawy o Służbie Celnej, uzasadnione wydaje się wprowadzenie regulacji na tyle pojemnej i szczegółowej, aby obejmowała ona wszystkie możliwe w praktyce stany faktyczne i dostosowała do nich rozwiązania prawne w zakresie przywrócenia funkcjonariusza celnego do służby” (tamże, s. 1115).

W uzasadnieniu tego wyroku in fine Trybunał Konstytucyjny zwrócił także uwagę na brak przepisów prawnych dotyczących wypłaty wstrzymanej części wynagrodzenia w razie umorzenia postępowania karnego w fazie postępowania przygotowawczego, gdy miało miejsce zawieszenie w pełnieniu obowiązków funkcjonariusza, któremu postawiono zarzut popełnienia przestępstwa, ale przeciwko któremu nie wniesiono aktu oskarżenia (tamże). Jednakże – jak wskazał Trybunał w wyroku z 19 listopada 2001 r. (sygn. K. 3/00, OTK ZU nr 8/2001, poz. 251, s. 1161) – zarzuty wniosku czy skargi konstytucyjnej „nie mogą polegać na wskazaniu, że przepis nie zawiera konkretnej regulacji, której istnienie zadowalałoby wnioskodawcę. Gdyby istniała możliwość zaskarżenia przepisu pod zarzutem, iż nie zawiera on regulacji, które w przekonaniu wnioskodawcy winny się w nim znaleźć, każdą ustawę lub dowolny jej przepis można byłoby zaskarżyć w oparciu o tego rodzaju przesłankę negatywną”.

W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny dostrzega potrzebę uregulowania w przepisach dotyczących funkcjonariuszy Służby Celnej rozwiązania powodującego, że działania restytucyjne wobec osoby uniewinnionej będą pełniejsze niż restytucja, jakiej doznają osoby, wobec których postępowanie karne umorzono. Tymczasem kontrolowane przepisy (art. 61 ust. 2 ustawy o Służbie Celnej) nie przewidują takiego zróżnicowania sytuacji. Należy zauważyć, że w ogólności sytuacja, gdy uniewinnienie zdejmuje piętno naganności z osoby, wobec której zbędnie uruchomiono aparat wymiaru sprawiedliwości, wymaga traktowania uniewinnionego w sposób maksymalnie przyjazny przez ustawodawcę w zakresie działań restytucyjnych. Tak też sprawę ujmują wyroki Trybunału z 26 lipca 2006 r., sygn. SK 21/04, w pełnym składzie (OTK ZU nr 7/A/2006, poz. 88) i z 23 maja 2005 r., sygn. SK 44/04 (OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 52). Zasadzie tej nie odpowiada sytuacja – obserwowana na tle sprawy, w której jest przedstawiona niniejsza sygnalizacja. Identyczne potraktowanie osób, wobec których postępowanie umorzono, i osób uniewinnionych jest krzywdzące wobec tych ostatnich i nie odpowiada idei pełnego oczyszczenia, z którą powinno się kojarzyć uniewinnienie.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, wprowadzenie w życie takiej regulacji jest niezbędne dla zapewnienia spójności polskiego systemu prawnego.