1. 25 czerwca 2009 r. J.J.T. wystąpił ze skargą konstytucyjną o stwierdzenie, że art. 607s § 4 zdanie drugie w związku z art.
607t § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.; dalej: k.p.k.):
– w zakresie, w jakim ostateczny wymiar kary orzeczonej w stosunku do skazanego i podlegającej wykonaniu zależny jest od tego,
w jakim trybie nastąpiło przekazanie tej kary do wykonania, tj. czy w trybie określonym w art. 611c k.p.k. w związku z art.
114 § 4 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.; dalej: k.k.), czy też w trybie określonym
w art. 607s § 4 k.p.k. w związku z art. 607t § 2 k.p.k. jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji;
– w zakresie, w jakim przewiduje związanie sądu określającego kwalifikację prawną czynu według prawa polskiego wymiarem kary
orzeczonej w państwie obcym niezależnie od górnej granicy wymiaru kary przewidzianej w prawie polskim za dane przestępstwo
przypisane skazanemu jest niezgodny z art. 42 ust. 1 Konstytucji;
– w zakresie, w jakim przewiduje związanie sądu określającego kwalifikację prawną czynu według prawa polskiego wymiarem kary
orzeczonej w państwie obcym niezależnie od górnej granicy wymiaru kary przewidzianej w prawie polskim za dane przestępstwo
przypisane skazanemu jest niezgodny z art. 9, art. 10 oraz art. 11 Konwencji o przekazywaniu osób skazanych, sporządzonej
w Strasburgu dnia 21 marca 1983 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 51, poz. 279; dalej: konwencja o przekazywaniu osób skazanych albo
konwencja strasburska).
1.1. Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym: 22 stycznia 2007 r. Sąd Magistracki
w Westminster w Wielkiej Brytanii wydał europejski nakaz aresztowania (dalej: ENA) przeciwko skarżącemu J. J. T. Podstawy
wydania ENA odnosiły się do popełnienia czynów zabronionych wskazanych w ustawach angielskich: § 1(1) ustawy z 1981 r. o usiłowaniu
popełnienia przestępstw, § 18 i 20 ustawy z 1861 r. o przestępstwach przeciwko osobie, § 1(1) ustawy z 2003 r. o przestępstwach
na tle seksualnym i § 8(1) i 1(1) ustawy z 1986 r. o kradzieżach.
Skarżący został zatrzymany 9 lutego 2007 r. w Poznaniu przez funkcjonariuszy Policji i doprowadzony do Sądu Okręgowego w Poznaniu.
Skarżący oświadczył, że nie wyraża zgody na przekazanie go do Wielkiej Brytanii oraz na ściganie za inne przestępstwa niż
wskazane w treści ENA. W tym samym dniu wydano postanowienie o tymczasowym aresztowaniu J. J. T. na 60 dni.
Postanowieniem Sądu Okręgowego w Poznaniu z 15 marca 2007 r. (sygn. akt III Kop 42/07), utrzymanym w mocy postanowieniem Sądu
Apelacyjnego w Poznaniu z 3 kwietnia 2007 r. (sygn. akt II AKz 85/07), zdecydowano o przekazaniu J. J. T. do Wielkiej Brytanii
na podstawie ENA z zastrzeżeniem, że w razie skazania go na karę pozbawienia wolności lub inny środek polegający na pozbawieniu
wolności, musi nastąpić powrotne przekazanie skazanego do Polski w celu wykonania kary pozbawienia wolności lub tego środka.
Postanowieniem Sądu Okręgowego w Poznaniu z 5 kwietnia 2007 r., utrzymanym w mocy postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu
z 26 kwietnia 2007 r. (sygn. akt II AKz 106/07), przedłużono stosowanie wobec J. J. T. środka zapobiegawczego do 9 maja 2007
r.
11 kwietnia 2007 r. skarżący został przekazany do Wielkiej Brytanii.
28 stycznia 2008 r., J. J. T. został uznany za winnego popełnienia przestępstwa zgwałcenia oraz spowodowania poważnych uszkodzeń
ciała z zamiarem ich spowodowania. 29 stycznia 2008 r. Sąd Koronny w Exeter wymierzył J. J. T. za popełnienie pierwszego z
tych przestępstw karę dożywotniego pozbawienia wolności z możliwością starania się o warunkowe przedterminowe zwolnienie po
odbyciu kary co najmniej 9 lat pozbawienia wolności, a za drugie z tych przestępstw – karę dożywotniego pozbawienia wolności
z zaleceniem odbycia co najmniej 6 lat kary pozbawienia wolności przed warunkowym przedterminowym zwolnieniem. Sąd orzekł
również, że skarżący odbywać będzie wymierzone mu kary jednocześnie i o warunkowe przedterminowe zwolnienie będzie się mógł
ubiegać pod odbyciu co najmniej 9 lat kary pozbawienia wolności. Na mocy § 92 angielskiej ustawy z 2003 r. o przestępstwach
na tle seksualnym postanowiono o bezterminowym umieszczeniu J. J. T. na liście przestępców seksualnych.
22 lipca 2008 r. skarżący został przekazany do Polski. 14 lipca 2008 r. postanowieniem Sądu Okręgowego w Poznaniu (sygn. akt
III Kop 42/07), utrzymanym w mocy przez orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 7 sierpnia 2008 r. (sygn. II AKz 373/08),
zastosowano w stosunku do niego środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania na 3 miesięce od dnia przekroczenia
przez niego granicy RP. Stosowanie tego środka zostało przedłużone do 22 stycznia 2009 r.
3 października 2008 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu (sygn. akt III Kop 42/07) wydał postanowienie, w którym – na podstawie art.
607s § 4 w związku z art. 607t § 2 k.p.k. – stwierdził, że przestępstwa, za które został skazany J. J. T. wyczerpują według
prawa polskiego dyspozycję art. 197 § 1 k.k. i art. 156 § 1 pkt 2 k.k. Sąd postanowił, że za pierwszy czyn karą podlegającą
wykonaniu w Polsce jest kara dożywotniego pozbawienia wolności z zastrzeżeniem możliwości ubiegania się o warunkowe przedterminowe
zwolnienie po odbyciu co najmniej 9 lat kary pozbawienia wolności, za drugi czyn – kara dożywotniego pozbawienia wolności,
z zastrzeżeniem możliwości ubiegania się o warunkowe przedterminowe zwolnienie po odbyciu co najmniej 6 lat kary pozbawienia
wolności, przy czym skarżący może ubiegać się o warunkowe przedterminowe zwolnienie z odbywania obydwu orzeczonych kar po
odbyciu kary co najmniej 9 lat pozbawienia wolności.
Na powyższe postanowienie wniesione zostało zażalenie do Sądu Apelacyjnego w Poznaniu. Sąd uznał, że w sprawie wyłoniło się
zagadnienie prawne wymagające zasadniczej wykładni ustawy. Postanowieniem z 4 listopada 2008 r. (sygn. II AKz 521/08) Sąd
Apelacyjny w Poznaniu odroczył rozpoznanie sprawy i przekazał Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia następujące zagadnienie
prawne: Czy regulacja w art. 607s § 4 k.p.k. – sąd związany jest wymiarem orzeczonej kary – powoduje, w odniesieniu do skazanych
obywateli polskich wydanych uprzednio innemu państwu na podstawie ENA i odesłanych na terytorium RP w celu wykonania kary,
że wyłączona jest w odniesieniu do nich procedura przekształcenia kary, o której mowa w art. 114 § 4 k.k. w związku z art.
611c § 2 k.p.k. i art. 9-11 Konwencji o przekazywaniu osób skazanych, oraz czy w wypadku uznania, że związanie, o którym mowa
w art. 607s § 4 k.p.k., ma charakter bezwzględny, wykonanie kary następuje z uwzględnieniem wskazanych w wyroku państwa skazania
warunków do korzystania przez skazanego z warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbycia reszty kary pozbawienia wolności.
Uchwałą z 3 marca 2009 r. (sygn. akt I KZP 30/08) Sąd Najwyższy w Izbie Karnej stwierdził, że „Norma zawarta w zdaniu drugim
art. 607s § 4 kpk – Sąd związany jest wymiarem orzeczonej kary - w związku z art. 607t § 2 kpk, w odniesieniu do skazanego
obywatela polskiego przekazanego uprzednio innemu państwu członkowskiemu UE na podstawie europejskiego nakazu aresztowania,
a następnie odesłanego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w celu wykonania kary, wyłącza w stosunku do niego procedurę
przekształcenia kary przewidzianą w art. 114 § 4 kk w związku z art. 611c § 2 kpk oraz art. 10 i 11 Konwencji Rady Europy
o przekazywaniu osób skazanych [...].
Określenie w wyroku sądu innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej podlegającym wykonaniu w Polsce na podstawie art.
607s § 4 i art. 607t § 2 kpk, warunków, od spełnienia których uzależnione jest ubieganie się przez skazanego o warunkowe przedterminowe
zwolnienie, stanowi element wymiaru kary i w związku z tym wiąże sąd orzekający w przedmiocie wykonania tej kary w Rzeczypospolitej
Polskiej”.
Powyższa uchwała była wiążąca dla Sądu Apelacyjnego orzekającego w sprawie. Postanowieniem z 24 marca 2009 r. (sygn. akt II
AKz 521/08) utrzymał on w mocy zaskarżone postanowienie Sądu Okręgowego w Poznaniu z 3 października 2008 r.
Powyższe postanowienie w sposób ostateczny rozstrzygało o prawach skarżącego. W świetle obowiązujących przepisów prawa nie
przysługuje od niego żaden środek odwoławczy. Postanowienie to zostało doręczone skarżącemu 31 marca 2009 r.
1.2. Skarżący dokonał porównania elementów konstrukcyjnych typów czynów zabronionych, które stanowiły podstawę jego skazania,
i wskazał ich odpowiedniki w polskim prawie.
Kodeks karny za zarzucane skarżącemu przestępstwa przewiduje niższą górną granicę ustawowego zagrożenia. Maksymalny wymiar
kary pozbawienia wolności za zgwałcenie określa na lat 12, a za spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu w postaci innego
ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej,
całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia – karę pozbawienia wolności
do lat 10.
Zdaniem skarżącego, w Polsce wobec skarżącego nie mogłaby zostać orzeczona kara dożywotniego pozbawienia wolności za popełnione
przez niego czyny.
1.3. Skarżący wskazał, że przedmiotem kontroli Trybunału Konstytucyjnego jest art. 607s § 4 zdanie drugie w związku z art.
607t § 2 k.p.k. Stanowił on podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie skarżącego i godzi w jego konstytucyjne wolności
i prawa.
Zdaniem skarżącego, materia przejęcia przez RP do wykonania wyroku sądu państwa obcego znajduje swoje odzwierciedlenie zarówno
w regulacjach występujących na gruncie prawa krajowego jak i w uregulowaniach prawa międzynarodowego.
1.3.1. Skarżący omówił regulacje dotyczące przejęcia orzeczeń do wykonania zawarte w art. 114 § 4 k.k. oraz art. 611c § 2
k.p.k.
Stwierdził, że inaczej aniżeli powyższe przepisy problem przejmowania orzeczenia sądu państwa obcego do wykonania na terytorium
Polski regulują przepisy rozdziału 65b k.p.k., zwłaszcza art. 607t § 2 w związku z art. 607s § 3-5 k.p.k.
W czasie, kiedy skarżący został ponownie przekazany do Polski, z przepisów dotyczących ENA wynikało, że z mocy prawa wykonaniu
powinna była podlegać kara wymierzona przez sąd państwa obcego, choćby nawet jej wymiar przekraczał górną granicę ustawowego
zagrożenia za ten czyn w Polsce. Takie unormowanie jest sprzeczne z art. 611c § 2 k.p.k. w związku z art. 114 § 4 k.k., jak
i sposobami adaptacji orzeczeń sądów państw obcych przewidzianymi w ratyfikowanych przez Polskę umowach międzynarodowych.
1.3.2. Skarżący przedstawił treść regulacji dotyczącej instytucji przekazania wyroku do wykonania na gruncie konwencji o przekazywaniu
osób skazanych.
W zakresie przekazania do wykonania, konwencja strasburska przewiduje procedurę dostosowania orzeczonej wobec skazanego kary
w państwie wykonania. Istota przekazania do wykonania w obu wskazanych w konwencji wypadkach, tj. zarówno w razie wykonywania
kary w dalszym ciągu, jak i przekształcenia skazania w orzeczenie państwa wykonania, sprowadza się do powinności przeprowadzenia
procedury dostosowawczej, tak aby podlegająca wykonaniu kara orzeczona przez sąd państwa skazania nie przekraczała górnej
granicy zagrożenia przewidzianej przez prawo państwa wykonania za przestępstwo tego samego rodzaju jak przestępstwo stanowiące
podstawę przypisania w państwie skazania.
Przejąwszy orzeczenie do wykonania, należy obniżyć orzeczoną wobec skazanego karę do górnej granicy ustawowego zagrożenia
przewidzianego za typ czynu zabronionego określony w prawodawstwie państwa wykonania, który określa przestępstwo tego samego
rodzaju jak przypisane skazanemu na podstawie prawa państwa skazania, nie modyfikując jednak konstrukcji samego czynu i opierając
się na ustaleniach faktycznych poczynionych przez sąd państwa skazania.
1.3.3. Zdaniem skarżącego, kwestia zastosowania zarówno przez Sąd Okręgowy, jak i Sąd Apelacyjny w Poznaniu jako podstawy
rozstrzygnięcia art. 607s § 4 k.p.k. w związku z art. 607t § 2 k.p.k. budzi wątpliwość. Skarżący polemizuje ze stanowiskiem
tych sądów.
Zdaniem skarżącego, Sąd Okręgowy w Poznaniu źle odczytał zamysł ustawodawcy w procesie implementacji decyzji ramowej w sprawie
ENA.
Przyjęte przez ustawodawcę w art. 607t § 2 w związku z art. 607s § 3-5 k.p.k. rozwiązanie jest sprzeczne z celami oraz deklaracjami
zawartymi w preambule do decyzji ramowej w sprawie ENA. Skarżący wskazał błędną implementację decyzji ramowej oraz wadliwą
wykładnię dokonaną przez sądy orzekające w jego sprawie.
Skarżący stwierdził, że art. 607t § 2 w związku z art. 607s § 3-5 k.p.k. nie uwzględnia regulacji zawartych w konwencji strasburskiej
w zakresie „procedury dostosowawczej”, określających sposób przejęcia do wykonania kary orzeczonej przez sąd państwa obcego
i wskazujących na zasadę dostosowania wydanego przez sąd państwa obcego orzeczenia nie tylko w zakresie kwalifikacji prawnej,
ale też w zakresie orzeczonej kary.
W zakresie procedury dostosowawczej w obu aktach normatywnych występują poważne odmienności, których istota sprowadza się
do kwestii związania przez sąd państwa wykonania treścią orzeczenia wydanego przez sąd państwa skazania w zakresie wymiaru
kary. Art. 607s § 4 k.p.k. przesądzał, że sąd jest związany wymiarem orzeczonej kary, podczas gdy art. 9 ust. 1 lit. b oraz
art. 10 ust. 2 konwencji strasburskiej wskazują na konieczność dostosowania kary do górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego
w typie czynu zabronionego określającym w prawie państwa wykonania przestępstwo tego samego rodzaju jak przestępstwo stanowiące
podstawę przypisania w prawie państwa skazania.
Zdaniem skarżącego w jego sprawie powinna być zastosowana konwencja strasburska, a nie kodeks postępowania karnego.
1.3.4. Skarżący wykazał niespójność między regulacją zawartą w art. 607s § 3-5 k.p.k. a treścią przepisów konwencji o przekazywaniu
osób skazanych i dołączonego do niej protokołu dodatkowego z 18 grudnia 1997 r.
1.3.5. Zdaniem skarżącego, kwestia przepisów stanowiących podstawę czynności dostosowawczych w zakresie orzeczonej przez sąd
brytyjski kary dożywotniego pozbawienia wolności powinna być rozstrzygana z uwzględnieniem art. 91 ust. 2 Konstytucji oraz
art. 615 § 2 k.p.k. Kolizja rozwiązania zawartego w art. 607t § 2 w związku z art. 607s § 3-5 k.p.k. z regulacją zawartą w
art. 9-11 konwencji strasburskiej powinna być rozstrzygana przez zastosowanie zasady pierwszeństwa przepisów konwencyjnych
przed regulacją ustawową.
Reguły określone w art. 9-11 konwencji strasburskiej nie pozwalały wymierzyć w trakcie postępowania dostosowawczego J. J.
T. kary pozbawienia wolności przekraczającej 12 lat. Sposób zastosowania przepisu został jednak definitywnie rozstrzygnięty
przez Sąd Najwyższy. Tym rozstrzygnięciem był związany sąd, który orzekał w sprawie skarżącego. W związku z tym ma miejsce
wątpliwość co do zgodności art. 607s § 4 zdanie drugie k.p.k. w związku z art. 607t § 2 k.p.k. z art. 32 ust. 1 oraz art.
42 ust. 1 Konstytucji.
1.4. Skarżący podniósł wątpliwość, czy art. 607s § 4 zdanie drugie k.p.k. jest zgodny z konstytucyjną gwarancją równości wobec
prawa. Ostateczny wymiar kary, którą należy wykonać wobec skazanego w Polsce zależny był bowiem od tego, w jakim trybie nastąpiło
przekazanie tej kary do wykonania, tj. czy w trybie określonym w art. 611c § 2 k.p.k. w związku z art. 114 § 4 k.k., czy też
w trybie zastosowanym wobec skarżącego (art. 607s § 4 k.p.k. w związku z art. 607t § 2 k.p.k.).
Ustawodawca zróżnicował sytuacje skazanych za takie samo przestępstwo na takie same kary w zależności od tego, czy zatrzymani
zostali w państwie skazania, czy też wydani zostali temu państwu na podstawie ENA. Dyferencjacja taka jest rażąco niesprawiedliwa
i nie znajduje oparcia w wartościach konstytucyjnych. Prowadzi ona do naruszenia zasady równości wobec prawa (art. 32 ust.
1 Konstytucji).
W ocenie skarżącego, występująca w stanie faktycznym niniejszej sprawy dyferencjacja nie spełnia wymogów konstytucyjnych.
Wprowadzone przez ustawodawcę zróżnicowania nie znajdują racjonalnego uzasadnienia i nie mają związku z celem i treścią przepisów,
w których zawarta jest kontrolowana norma. Waga interesu, któremu ma służyć różnicowanie podmiotów podobnych, nie pozostaje
w żadnej mierze w odpowiedniej proporcji do wagi interesów, które zostały naruszone w wyniku różnego traktowania podmiotów
podobnych. I wreszcie różnicowanie podmiotów podobnych, na przykładzie sprawy skarżącego, nie znajduje podstawy w wartościach
i zasadach konstytucyjnych.
1.5. Skarżący uznał, że art. 607s § 4 zdanie drugie k.p.k. w związku z art. 607t § 2 k.p.k. narusza zasadę nullum crimen sine lege. Omówił on treść i znaczenie tej zasady na podstawie aktów normatywnych oraz doktryny prawnej. Podkreślił, że zasada nulla poena sine lege nabiera szczególnego i nowego znaczenia podczas wykonywania w Polsce kar orzeczonych przez sądy obce, w tym przez sądy państw
członkowskich UE.
Skarżący przedstawił orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego dotyczące art. 42 ust. 1 Konstytucji.
1.5.1. W ocenie skarżącego, podstawowe założenia, które powinny być brane pod uwagę, jeśli chodzi o definitywne rozstrzygnięcie
reguł kolizyjnych w zakresie dostosowania kary orzeczonej przez sąd państwa obcego do polskiego systemu prawnego, to: 1) nadrzędność
Konstytucji; 2) uznanie orzeczenia sądu państwa obcego w zakresie winy i odpowiedzialności karnej; 3) dostosowanie kwalifikacji
prawnej do przepisów obowiązujących w Polsce; 4) dostosowanie kary i innych środków do przepisów obowiązujących w Polsce;
5) przyznanie znaczenia zasadzie humanitaryzmu; 6) stosowanie regulacji względniejszej dla sprawcy.
1.5.2. Skarżący stwierdził, że w utrzymanym ostatecznie w mocy przez Sąd Apelacyjny w Poznaniu orzeczeniu, sąd pierwszej instancji
określił – na podstawie przepisów kwestionowanych niniejszą skargą – jako karę podlegającą wykonaniu w Polsce, oddzielnie
za każde z przypisanych J. J. T. przestępstw, karę dożywotniego pozbawienia wolności. Sprowadza się to w istocie do tego,
że obie kary mają być wykonywane w Polsce równocześnie, a więc w sposób nieprzewidziany przez polskiego ustawodawcę i sprzeczny
z art. 80 § 1 kodeksu karnego wykonawczego, statuującym zasadę kolejnego wykonywania kar pozbawienia wolności niepodlegających
łączeniu. Każda z tych kar przekracza dopuszczalny przez kodeks karny maksymalny wymiar kary możliwej do orzeczenia za przypisane
J. J. T. przestępstwa.
Okoliczność ta czyni zasadnym twierdzenie o naruszeniu zarówno art. 197 § 1 k.k. oraz art. 156 § 1 pkt 2 k.k. przez określenie
jako podlegającej wykonaniu wobec skarżącego kary przekraczającej wysokość górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego
w każdym z tych przepisów, jak i art. 42 ust. 1 Konstytucji w związku z art. 1 § 1 k.k. przez przejęcie do wykonania kary
nieznanej polskiemu ustawodawstwu.
1.5.3. Zawarta w art. 42 ust. 1 Konstytucji zasada nulla poena sine lege może być uznana za wzorzec oceny konstytucyjności art. 607s § 4 zdanie drugie w związku z art. 607t § 2 k.p.k. W takim zakresie,
w jakim przepis ten określa zasadę przejmowania do wykonania kar orzeczonych przez sądy innych państw członkowskich UE, tj.
związanie sądu określającego kwalifikację prawną czynu według prawa polskiego wymiarem kary orzeczonej w państwie obcym –
niezależnie od górnej granicy wymiaru kary przewidzianej w prawie polskim za dane przestępstwo przypisane skazanemu – jest
on niezgodny z art. 42 ust. 1 Konstytucji.
1.6. Skarżący dokonał oceny zgodności art. 607s § 4 zdanie drugie w związku z art. 607t § 2 k.p.k. z przepisami Konwencji
o przekazywaniu osób skazanych.
1.6.1. Pomiędzy art. 9, art. 10 oraz art. 11 konwencji strasburskiej a rozwiązaniem przyjętym w kwestionowanym przez skarżącego
przepisie k.p.k. zachodzi sprzeczność z tego względu, że przepisy tej umowy przyznają sądowi swoiste uprawnienie do zredukowania
wymiaru kary przekraczającego górną granicę ustawowego zagrożenia przewidzianego w typie czynu zabronionego przez prawodawstwo
tego państwa. Natomiast przepisy k.p.k. takie uprawnienie odbierają sądowi w zakresie, w jakim na terytorium RP wykonywana
jest kara w związku z przekazaniem osoby skazanej w trybie ENA, albo z odmową przekazania, albo też w związku z powrotnym
przekazaniem obywatela polskiego uprzednio przekazanego do państwa skazania na podstawie takiego nakazu.
1.6.2. Zarówno w praktyce traktatowej, jak i w prawie krajowym poszczególnych państw wypracowane zostały zasady odnoszące
się do wszelkich form procedury exequatur, do których należą w szczególności: 1) niedopuszczalność ponownego merytorycznego badania wyroku karnego państwa obcego prowadzącego
do ponownego osądzenia danego skazanego; 2) związanie sądu państwa wykonania ustaleniami faktycznymi zawartymi w sposób wyraźny
lub dorozumiany w treści wyroku karnego; 3) powinność w zakresie jak najbardziej możliwego zbliżenia kary określonej w decyzji
exequatur w stosunku do kary zawartej w wyroku karnym państwa obcego; 4) zakaz przekraczania przez karę określoną w decyzji exequatur maksymalnego zagrożenia karą przewidzianego przez ustawodawstwo państwa jej wykonania; 5) nakaz zaliczenia na poczet kary
podlegającej wykonaniu tej części kary, którą skazany odbył już na terytorium państwa skazania; 6) zakaz pogarszania sytuacji
prawnej skazanego w drodze decyzji exequatur w porównaniu z jego sytuacją wynikającą z treści wyroku karnego sądu państwa obcego.
1.6.3. Skarżący podniósł, że art. 607s § 4 zdanie drugie k.p.k. w związku z art. 607t § 2 k.p.k. nie spełnia wszystkich powyższych
wymagań podstawowych, w szczególności ujętego w punkcie 4. Gdyby nadto przyjąć, że w odniesieniu do orzeczeń, o których stanowi
art. 607t § 2 k.p.k., pierwszeństwo mają przepisy konwencji strasburskiej, to przepis ten byłby w istocie martwy w zakresie
odpowiedniego stosowania art. 607s § 4 k.p.k.
2. W piśmie z 24 maja 2010 r. Rzecznik Praw Obywatelskich poinformował, że nie zgłasza udziału w postępowaniu przed Trybunałem
Konstytucyjnym w niniejszej sprawie.
3. W piśmie z 11 czerwca 2010 r. Marszałek Sejmu wniósł o stwierdzenie, że art. 607s § 4 zdanie drugie w związku z art. 607t
§ 2 k.p.k. w zakresie, w jakim przewiduje związanie sądu, określającego kwalifikację prawną czynu według prawa polskiego,
wymiarem kary orzeczonej w państwie obcym, niezależnie od górnej granicy wymiaru kary przewidzianej w prawie polskim za dane
przestępstwo przypisane skazanemu, nie jest niezgodny z art. 42 ust. 1 Konstytucji. Ponadto, na podstawie art. 39 ust. 1 pkt
1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102. poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), wniósł
o umorzenie postępowania w pozostałym zakresie, ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.
3.1. Marszałek przypomniał okoliczności faktyczne i prawne sprawy, w związku z którą została wniesiona skarga konstytucyjna.
Następnie dokonał analizy formalnoprawnej skargi. Przypomniał, że w skardze konstytucyjnej wzorcem kontroli mogą być wyłącznie
przepisy Konstytucji. Tym samym przywołane przez skarżącego przepisy konwencji o przekazywaniu osób skazanych nie mogą stanowić
punktu odniesienia kontroli konstytucyjności w niniejszym postępowaniu. Wobec tego postępowanie w zakresie dotyczącym badania
zgodności art. 607s § 4 zdanie drugie w związku z art. 607t § 2 k.p.k. z art. 9, art. 10 i art. 11 Konwencji o przekazywaniu
osób skazanych powinno zostać umorzone ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.
3.2. Marszałek Sejmu odniósł się do przywołanego przez skarżącego wzorca z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Zaznaczył, że przepis
ten wyraża przede wszystkim zasadę ogólną i dlatego powinien być w pierwszej kolejności odnoszony do konkretnych przepisów
Konstytucji, nawet jeżeli konstytucyjna regulacja danego prawa jest niepełna i wymaga konkretyzacji ustawowej. W takim zakresie
wyznacza on także konstytucyjne prawo do równego traktowania.
Marszałek stwierdził, że w niniejszej sprawie skarżący potraktował art. 32 ust. 1 Konstytucji jako samodzielny wzorzec kontroli.
Świadczy o tym konstrukcja petitum skargi. Również analiza uzasadnienia skargi potwierdza, że skarżący traktuje art. 32 ust. 1 Konstytucji jako samodzielny
wzorzec kontroli i nie wiąże go z żadnym innym przepisem Konstytucji, wyrażającym jakieś prawo podmiotowe.
Zdaniem Marszałka, skarżący celowo potraktował w niniejszej sprawie art. 32 ust. 1 Konstytucji jako samodzielny wzorzec kontroli.
Podjął on w tym zakresie polemikę z odmiennym stanowiskiem Sądu Najwyższego i Trybunału Konstytucyjnego. Polemika ta ograniczyła
się jednak do sformułowania arbitralnych twierdzeń. W konsekwencji postępowanie w zakresie dotyczącym zgodności art. 607s
§ 4 zdanie drugie w związku z art. 607t § 2 k.p.k. z art. 32 ust. 1 Konstytucji powinno zostać umorzone ze względu na niedopuszczalność
wydania wyroku.
3.3. Marszałek Sejmu, odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 42 ust. 1 Konstytucji, przypomniał treść tego wzorca kontroli.
Przypomniał też orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego dotyczące zasady nullum crimen sine lege.
Marszałek stwierdził, że polski sąd – orzekając w trybie art. 607s § 4 zdanie drugie w związku z art. 607t § 2 k.p.k. w przedmiocie
określenia kwalifikacji prawnej czynu według prawa polskiego oraz określenia kary przejętej do wykonania – jest bezwzględnie
związany wymiarem kary orzeczonej przez sąd państwa obcego. Związanie to ma miejsce także wówczas, gdy wymierzona przez sąd
państwa obcego kara przekracza górną granicę zagrożenia przewidzianego za dany czyn w prawie polskim. W tym zakresie wyłączone
jest zatem stosowanie art. 114 § 4 k.k. w związku z art. 611c § 2 k.p.k. oraz art. 10 i art. 11 Konwencji o przekazywaniu
osób skazanych, które to przepisy umożliwiają przekształcenie kary orzeczonej przez sąd państwa obcego, tak aby nie przekraczała
ona jej granic przewidzianych za dany czyn w prawie polskim. Takie podejście jest aprobowane w orzecznictwie i doktrynie.
Marszałek przypomniał, że kara dożywotniego pozbawienia wolności nie jest karą nieznaną w polskim ustawodawstwie. Jest ona
bowiem przewidziana w art. 32 pkt 5 k.k. Karą dożywotniego pozbawienia wolności nie są zagrożone przestępstwa, które przypisano
J. J. T., ale w opinii Marszałka, czym innym jest kara znana w polskiej ustawie, lecz nieprzewidziana za konkretny czyn, czym
innym zaś kara w ogóle niewystępująca w prawie polskim (np. kara śmierci, kara chłosty). Rozróżnienie to ma istotne znaczenie
z punktu widzenia polskiej procedury karnej, w której bezwzględną przyczyną odwoławczą jest orzeczenie kary, środka karnego
lub środka zabezpieczającego nieznanych w ustawie (art. 439 § 1 pkt 5 k.p.k.). Przy czym chodzi tu wyłącznie o karę, środek
karny lub środek zabezpieczający nieznany w polskim systemie prawnym, a nie jedynie o sankcję nieprzewidzianą w danym przepisie,
będącym podstawą orzekania.
3.4. Marszałek Sejmu, oceniając art. 607s § 4 zdanie drugie w związku z art. 607t § 2 k.p.k. z perspektywy zasady nulla poena sine lege, zwrócił uwagę na specyfikę trybu procedowania, w którym mają zastosowanie te przepisy. Procedura exequatur nie stanowi postępowania karnego sensu stricto, lecz jest swoistą odmianą postępowania wykonawczego, w którym dochodzi do adaptacji orzeczenia wydanego przez sąd państwa
obcego. W trybie tym nie orzeka się o odpowiedzialności karnej, o której orzekł już sąd państwa obcego, lecz podejmuje się
czynności zmierzające do wykonania zagranicznego wyroku w Polsce. Taki charakter tego postępowania sprawia, że nie ma do niego
zastosowania zasada nulla poena sine lege z 42 ust. 1 Konstytucji. To stanowisko znajduje potwierdzenie w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego
i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz w doktrynie prawa.
Zdaniem Marszałka Sejmu, art. 42 ust. 1 Konstytucji nie może być w niniejszej sprawie adekwatnym wzorcem kontroli. W konsekwencji
art. 607s § 4 zdanie drugie w związku z art. 607t § 2 k.p.k., w zakresie, w jakim przewiduje związanie sądu określającego
kwalifikację prawną czynu według prawa polskiego wymiarem kary orzeczonej w państwie obcym niezależnie od górnej granicy wymiaru
kary przewidzianej w prawie polskim za dane przestępstwo przypisane skazanemu, nie jest z nim niezgodny.
4. Prokurator Generalny w piśmie z 21 września 2010 r. stwierdził, że art. 607t § 2 k.p.k. w zakresie, w jakim wprowadza odpowiednie
stosowanie art. 607s § 4 zdanie drugie k.p.k. i przez to uniemożliwia sądowi polskiemu przekształcenie kary pozbawienia wolności
po określeniu kwalifikacji prawnej czynu według prawa polskiego, nie jest niezgodny z art. 42 ust. 1 Konstytucji. W pozostałym
zakresie Prokurator wniósł o umorzenie postępowania ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.
4.1. Prokurator stwierdził, że przepisy poddane kontroli przez skarżącego są składnikami kilkuczłonowych norm, zawartych w
ustawie proceduralnej. Prokurator uznał, że przedmiotem kontroli konstytucyjnej w niniejszej sprawie powinny być art. 607s
§ 4 k.p.k. i art. 607t § 2 k.p.k. Przepisy te stanowiły bowiem podstawę rozstrzygnięcia, jakim jest postanowienie Sądu Okręgowego
w Poznaniu z 3 października 2008 r., utrzymane następnie w mocy przez sąd odwoławczy.
Wątpliwości Prokuratora wzbudziło uszeregowanie w petitum skargi przepisów poddanych kontroli. Mianowicie chodzi o wysunięcie na pierwszy plan art. 607s § 4 zdanie drugie k.p.k.,
będącego składnikiem normy regulującej wykonanie ENA wydanego w celu wykonania kary pozbawienia wolności w państwie, w którym
doszło do skazania i w którym kara ta miałaby być wykonywana. W omawianej sprawie stan faktyczny jest inny. Skarżący został
uprzednio przekazany innemu państwu na podstawie ENA w celu ścigania i osądzenia, a następnie odesłano go na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej w celu wykonania kary. Taka sytuacja została uregulowana w art. 607t k.p.k., który w § 2 przez odesłanie do art.
607s § 3-5 k.p.k. uzupełnia ten przepis – w zakresie dotyczącym sprawy skarżącego – o kategoryczny warunek związania sądu
polskiego wymiarem kary orzeczonej przez sąd państwa wydania nakazu.
Zdaniem Prokuratora, w istocie zarzut skarżącego dotyczy art. 607t § 2 k.p.k. w zakresie, w jakim przepis ten, wprowadzając
odpowiednie stosowanie art. 607s § 4 zdanie drugiego k.p.k., uniemożliwia sądowi polskiemu przekształcenie kary pozbawienia
wolności, po określeniu kwalifikacji prawnej czynu według prawa polskiego.
4.2. Prokurator Generalny przypomniał okoliczności wprowadzenia ENA do polskiego systemu prawnego. Omówił istotę i znaczenie
tej instytucji na podstawie przepisów, orzecznictwa i poglądów doktryny.
Prokurator bronił przyjętego przez ustawodawcę polskiego rozwiązania legislacyjnego. Ustawodawca, w granicach przysługującej
mu swobody stanowienia prawa, przyjął wariant, który – na gruncie decyzji ramowej w sprawie ENA – mógł być wdrożony, choć
nie musiał, w procesie implementacji tej decyzji.
Prokurator poinformował o implementacji decyzji ramowej z dnia 27 listopada 2008 r. do systemu prawa polskiego. Wskazał, że
w ramach tej procedury opracowany został rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw,
który, zmierzając w innym kierunku niż dotychczasowa regulacja, przewiduje nadanie nowego brzmienia art. 607s § 4 zdanie drugie
k.p.k. W projektowanej wersji ten fragment powyższej normy ma stanowić, że jeżeli kara lub środek, orzeczone przez organ sądowy
państwa wydania ENA, przekracza górną granicę ustawowego zagrożenia, sąd określa podlegającą wykonaniu karę lub środek według
prawa polskiego, w wysokości odpowiadającej górnej granicy ustawowego zagrożenia, uwzględniając okres rzeczywistego pozbawienia
wolności za granicą oraz wykonaną tam karę lub środek. Przewiduje się także, w art. 4 ust. 1 projektu ustawy nowelizującej,
że postępowanie sądowe zakończone prawomocnym orzeczeniem, o którym mowa w art. 607s § 3 k.p.k., wydanym w okresie od 1 maja
2004 r. do dnia wejścia w życie ustawy, wznawia się, jeżeli sąd orzekł o wykonaniu kary albo środka polegającego na pozbawieniu
wolności w wymiarze przekraczającym górną granicę ustawowego zagrożenia zgodnie z określoną przez ten sąd kwalifikacją prawną
czynu i z uwzględnieniem ustawowych przesłanek zaostrzenia kary według stanu prawnego na dzień orzekania. Wznowienie postępowania
jest ograniczone wyłącznie do określenia podlegającej wykonaniu kary lub środka według prawa polskiego.
Jeśliby proponowana nowelizacja przeszła procedurę legislacyjną w niezmienionym kształcie, to postępowanie w niniejszej sprawie
podlegałoby umorzeniu na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK, ze względu na utratę mocy aktu normatywnego w zakwestionowanym
zakresie przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał, przy jednoczesnym braku przeszkody określonej w art. 39 ust. 3 tej ustawy
o TK.
4.3. Prokurator wskazał, że postępowanie w niniejszej sprawie, w zakresie, w jakim skarżący konfrontuje zaskarżone przepisy
z wzorcami zawartymi w konwencji strasburskiej, podlega umorzeniu z powodu niedopuszczalności wydania orzeczenia. W trybie
skargi konstytucyjnej można jedynie dochodzić ochrony konstytucyjnych wolności i praw.
Prokurator wskazał, że z uzasadnienia skargi konstytucyjnej wynika, iż skarżący zarzuca wskazanym w jej petitum przepisom naruszenie reguły nulla poena sine lege, połączonej z zakazem retroaktywności. Prokurator zaznaczył, że art. 607t § 2 k.p.k. i art. 607s § 4 zdanie drugie k.p.k.
nie zawierają typowych cech normy karnej, która, na poziomie ustawy, powinna być konstruowana zgodnie z regułami wynikającymi
z art. 42 ust. 1 Konstytucji.
W sytuacji procesowej, jakiej dotyczą art. 607s § 4 i art. 607t § 2 k.p.k., sąd polski nie orzeka o pociągnięciu sprawcy przestępstwa
do odpowiedzialności, ani też nie wymierza kar. Odpowiedzialność tę przypisano sprawcy już uprzednio, w związku z popełnieniem
przestępstwa na terytorium innego państwa. O odpowiedzialności tej orzekł sąd tego państwa na podstawie obwiązujących tam
przepisów i w zgodzie z zasadą nullum crimen et nulla poena sine lege anteriori poenali. W Polsce ma dojść natomiast jedynie do wykonania kary orzeczonej za granicą, w wyniku przypisania sprawcy odpowiedzialności
przez tamtejszy sąd. Określanie kwalifikacji prawnej czynu według prawa polskiego na podstawie art. 607s § 4 oraz na podstawie
art. 607t § 2 w związku z art. 607s § 4 k.p.k. nie jest więc przypisywaniem odpowiedzialności karnej, a określanie kary podlegającej
wykonaniu, nie jest jej wymierzaniem. Zawarta w art. 42 ust. 1 Konstytucji zasada nulla poena sine lege nie może być zatem uznana za wzorzec oceny konstytucyjności art. 607s § 4 i art. 607t § 2 k.p.k.
Prokurator Generalny stwierdził, że jeżeli sytuacja procesowa wynikająca z obu przepisów poddanych kontroli w niniejszej sprawie
nie jest objęta zakresem postępowania jurysdykcyjnego, należy przyjąć, iż norma, zawarta w art. 42 ust. 1 Konstytucji, nie
jest adekwatnym wzorcem kontroli konstytucyjnej tych przepisów.
4.4. Prokurator, odnosząc się do zarzutu naruszenia zasady równości (art. 32 ust. 1 Konstytucji), stwierdził, że intencją
skarżącego była kontrola konstytucyjna wyłącznie przez pryzmat art. 32 ust. 1 Konstytucji jako wzorca samodzielnego, bez łączenia
go z innymi normami konstytucyjnymi określającymi konkretne prawa lub wolności.
W tym kontekście Prokurator omówił orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego dotyczące możliwości wniesienia skargi konstytucyjnej,
w której art. 32 ust. 1 Konstytucji byłby samodzielnym wzorcem kontroli. Prokurator uznał, że w zakresie badania zakwestionowanej
normy z zasadą równości postępowanie w niniejszej sprawie powinno zostać umorzone ze względu na niedopuszczalność wydania
wyroku.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
1. Przedmiot kontroli w skardze konstytucyjnej.
Skarżący złożył do Trybunału Konstytucyjnego skargę konstytucyjną, w której wniósł o zbadanie:
art. 607s § 4 zdanie drugie w związku z art. 607t § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U.
Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej; k.p.k.) w zakresie, w jakim ostateczny wymiar kary orzeczonej w stosunku do skazanego i podlegającej
wykonaniu zależny jest od tego, w jakim trybie nastąpiło przekazanie tej kary do wykonania, tj. czy w trybie określonym w
art. 611c k.p.k. w związku z art. 114 § 4 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.;
dalej: k.k.), czy też w trybie określonym w art. 607s § 4 k.p.k. w związku z art. 607t § 2 k.p.k., z art. 32 ust. 1 Konstytucji;
art. 607s § 4 zdanie drugie w związku z art. 607t § 2 k.p.k. w zakresie, w jakim przewiduje związanie Sądu określającego kwalifikację
prawną czynu według prawa polskiego wymiarem kary orzeczonej w państwie obcym niezależnie od górnej granicy wymiaru kary przewidzianej
w prawie polskim za dane przestępstwo przypisane skazanemu, z art. 42 ust. 1 Konstytucji;
art. 607s § 4 zdanie drugie w związku z art. 607t § 2 k.p.k., w zakresie, w jakim przewiduje związanie sądu określającego
kwalifikację prawną czynu według prawa polskiego wymiarem kary orzeczonej w państwie obcym niezależnie od górnej granicy wymiaru
kary przewidzianej w prawie polskim za dane przestępstwo przypisane skazanemu, z art. 9, art. 10 oraz art. 11 Konwencji o
przekazywaniu osób skazanych, sporządzonej w Strasburgu dnia 21 marca 1983 r. (Dz. U. 1995, Nr 51, poz. 279; dalej: konwencja
o przekazywaniu osób skazanych albo konwencja strasburska).
Po wniesieniu skargi konstytucyjnej doszło do zmiany treści zakwestionowanej normy prawnej.
2. Wpływ nowelizacji kodeksu postępowania karnego na rozpoznanie niniejszej skargi konstytucyjnej.
Ustawą z dnia 20 stycznia 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz ustawy – Kodeks
karny skarbowy (Dz. U. Nr 48, poz. 245; dalej: ustawa zmieniająca), na mocy art. 2 pkt 2 zmieniono treść art. 607s § 4 k.p.k.
Ustawa zmieniająca weszła w życie 8 maja 2011 r. Z tym, że art. 2 pkt 2 ustawy zmieniającej oraz art. 4 tej ustawy weszły
w życie 14 dni od ogłoszenia. Ogłoszenie ustawy zmieniającej nastąpiło 7 marca 2011 r., zatem treść zakwestionowanej w niniejszej
skardze regulacji zmieniła się 22 marca 2011 r.
2.1. Celem nowelizacji kodeksu postępowania karnego, jak wynika z uzasadnienia projektu ustawy zmieniającej, było ujednolicenie
sposobu uznawania i wykonywania przez polskie sądy zagranicznych orzeczeń karnych wydanych wobec obywateli polskich oraz osób
spełniających kryterium domicylu. Celem szczegółowym było nałożenie na sąd polski, orzekający w sprawie wykonania europejskiego
nakazu aresztowania (dalej: ENA) wydanego w celu wykonania kary pozbawienia wolności, obowiązku nie tylko określenia kwalifikacji
prawnej czynu według prawa polskiego, ale też wymiaru kary podlegającej wykonaniu. Przy wykonaniu ENA, zaproponowano stosowanie
reguły określonej w art. 114 § 4 k.k. Zatem sąd polski, orzekający w kwestii uznania i wykonania ENA nie byłby bezwzględnie
związany wymiarem kary orzeczonej przez sąd zagraniczny. W wypadkach, w których wymierzona kara zagraniczna przekraczałaby
ustawowy pułap odpowiedzialności za określony czyn, przewidziany w polskiej ustawie karnej, sąd polski adaptowałby tę karę
przez określenie jej wymiaru w granicach prawa polskiego. Ograniczenie zakresu adaptacji wyłącznie do orzeczeń przekraczających
pułap ustawowy oraz obowiązek uwzględnienia okresu rzeczywistego pozbawienia wolności za granicą i wykonanej tam kary uniemożliwi
pogorszenie sytuacji procesowej skazanego na skutek dostosowania orzeczenia do prawa polskiego.
2.2. Prawodawca uwzględnił, tworząc ustawę zmieniającą, standardy prawa Unii Europejskiej oraz prawa międzynarodowego, w tym
konwencji o przekazaniu osób skazanych, a także treść, przywołanej przez skarżącego, uchwały Sądu Najwyższego z 3 marca 2009
r. (sygn. akt I KZP 30/08, OSNKW nr 4/2009, poz. 26).
W brzmieniu sprzed nowelizacji zaskarżony przepis miał następujący kształt: „W postanowieniu, o którym mowa w § 3, sąd określa
kwalifikację prawną czynu według prawa polskiego. Sąd związany jest wymiarem orzeczonej kary. Jeżeli do nakazu europejskiego
nie dołączono dokumentów lub informacji niezbędnych do wykonania kary na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, sąd odracza
posiedzenie i zwraca się do właściwego organu państwa wydania nakazu europejskiego o nadesłanie takich dokumentów lub informacji”.
Taki kształt przepisu został zaskarżony w skardze konstytucyjnej jako naruszający konstytucyjne wolności i prawa skarżącego.
Obecne brzmienie regulacji z art. 607s § 4 k.p.k. jest następujące: „W postanowieniu, o którym mowa w § 3, sąd określa kwalifikację
prawną czynu według prawa polskiego. Jeżeli kara lub środek, orzeczone przez organ sądowy państwa wydania nakazu europejskiego,
przekracza górną granicę ustawowego zagrożenia, sąd określa podlegającą wykonaniu karę lub środek według prawa polskiego,
w wysokości odpowiadającej górnej granicy ustawowego zagrożenia, uwzględniając okres rzeczywistego pozbawienia wolności za
granicą oraz wykonaną tam karę lub środek. Jeżeli do nakazu europejskiego nie dołączono dokumentów lub informacji niezbędnych
do wykonania kary na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, sąd odracza posiedzenie i zwraca się do właściwego organu państwa
wydania nakazu europejskiego o nadesłanie takich dokumentów lub informacji”.
Skarżący domagał się kontroli art. 607s § 4 zdanie drugie w związku z art. 607t § 2 k.p.k., który to przepis zmienił swą treść.
We wskazanym przez skarżącego zakresie przepis utracił moc obowiązującą. To zobowiązało Trybunał Konstytucyjny do rozważenia
problemu pod kątem orzekania merytorycznego, czy nie zachodzi przesłanka umorzenia postępowania ze względu na utratę mocy
obowiązującej przepisu.
3. Utrata mocy obowiązującej przepisu a konieczność orzekania.
Zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.;
dalej: ustawa o TK), Trybunał umarza postępowanie, jeżeli akt normatywny w zakwestionowanym zakresie utracił moc obowiązującą
przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał.
3.1. Pojęcie utraty mocy obowiązującej przez akt normatywny albo normę jest wysoce niejasne i mimo wielu wypowiedzi nauki
prawa oraz Trybunału Konstytucyjnego budzi liczne wątpliwości.
W swoich pierwszych orzeczeniach Trybunał przyjmował, że akt normatywny traci moc obowiązującą na skutek uchylenia go albo
upływu czasu, na jaki został wydany (zob. orzeczenie TK z 20 września 1988 r., sygn. Uw 6/88, OTK w 1988 r., poz. 3).
W późniejszym orzecznictwie, coraz intensywniej nakierowanym na ochronę określonych zasad i wartości konstytucyjnych, Trybunał
stwierdzał, że uchylenie przepisu nie zawsze prowadzi do utraty jego mocy obowiązującej. O utracie mocy obowiązującej można
mówić dopiero wtedy, gdy dany przepis nie może być w ogóle stosowany. Uchylony (formalnie) przepis należy uważać za obowiązujący,
jeżeli nadal możliwe jest jego zastosowanie do jakichkolwiek sytuacji z przeszłości, teraźniejszości lub przyszłości (por.
wyrok z 16 marca 2011 r., sygn. K 35/08 i przywołane tam orzecznictwo).
Przedstawione stanowisko Trybunału dotyczyło przepisów o charakterze materialnoprawnym, które mimo ich formalnego uchylenia
mogły być stosowane na podstawie właściwych przepisów intertemporalnych (zob. postanowienie z 24 października 1989 r., sygn.
U 2/89, OTK w 1989 r., poz. 20).
Trybunał Konstytucyjny podkreślał także, że umorzenie postępowania wskutek utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego może
nastąpić jedynie wówczas, gdy osiągnięty został podstawowy cel tego postępowania, polegający na usunięciu z systemu prawa
jeszcze przed wydaniem orzeczenia wadliwego aktu normatywnego lub wadliwego przepisu.
Istota problemu dotyczącego umorzenia postępowania na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK polega zatem na ocenie, czy
w rzeczywistości nastąpiło wyłączenie z systemu prawa wadliwego przepisu. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, przesądzenie,
że uchylony przepis nie może być zastosowany, w szczególności nie wywiera już określonych skutków dla obywateli, skutkuje
umorzeniem postępowania (por. wyrok z 16 marca 2011 r. i przywołane tam orzecznictwo).
Ustalenie, czy określony akt normatywny obowiązuje, często nasuwa wątpliwości, które Trybunał Konstytucyjny rozstrzyga a casu ad casum na tle różnych aktów normatywnych.
Trybunał uważa, że trzeba rozróżnić sytuacje, w których badany akt normatywny mimo formalnej derogacji wyznacza adresatom
nakazy albo zakazy określonego zachowania (normuje przyszłe zachowania), i sytuacje, w których obowiązujące normy prawne nakazują
kwalifikować zachowania lub zdarzenia z przeszłości według derogowanego aktu prawnego.
W pierwszym wypadku akt normatywny obowiązuje i podlega kontroli Trybunału Konstytucyjnego. W drugim wypadku akt normatywny
utracił moc obowiązującą, a jego kontrola jest dopuszczalna wyłącznie w przypadku i w zakresie określonym w art. 39 ust. 3
ustawy o TK.
Zgodnie z art. 39 ust. 3 ustawy o TK, nie umarza się postępowania przed Trybunałem w wypadku utraty mocy obowiązującej przez
zakwestionowany akt normatywny, jeśli wydanie orzeczenia o akcie normatywnym, który utracił moc obowiązującą przed wydaniem
orzeczenia, jest konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw.
3.3. Art. 4 ustawy zmieniającej stanowi, że postępowanie sądowe zakończone prawomocnym orzeczeniem, o którym mowa w art. 607s
§ 3 k.p.k., wydanym w okresie od 1 maja 2004 r. do dnia wejścia w życie tej ustawy, wznawia się, jeżeli sąd orzekł o wykonaniu
kary lub środka polegającego na pozbawieniu wolności w wymiarze przekraczającym górną granicę ustawowego zagrożenia zgodnie
z określoną przez ten sąd kwalifikacją prawną czynu i z uwzględnieniem ustawowych przesłanek zaostrzenia kary według stanu
prawnego na dzień orzekania. Wznowienie postępowania jest ograniczone wyłącznie do określenia podlegającej wykonaniu kary
lub środka według prawa polskiego. Przepisu tego nie stosuje się w sprawach, w których kara lub środek zostały wykonane.
Trybunał Konstytucyjny, wobec powyższego uznał, że ustawa zmieniająca zrealizowała cel, który został przedstawiony w niniejszej
skardze konstytucyjnej. Doszło do dostosowania przepisów o ENA do standardów Konstytucji oraz umów międzynarodowych, w tym
konwencji o przekazywaniu osób skazanych.
Przepis przejściowy pozwala na wznowienie postępowania w zakresie określenia podlegającej wykonaniu kary lub środka według
prawa polskiego, z którego skorzystał skarżący. Obecnie bowiem sąd nie jest związany wysokością kary wyznaczoną przez sąd
orzekający o odpowiedzialności karnej. Nowa regulacja daje możliwość ochrony wolności i praw skarżącego.
Wobec powyższego wydanie wyroku w niniejszej sprawie nie było konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Postępowanie
ulega umorzeniu ze względu na utratę mocy obowiązującej zaskarżonych przepisów przed wydaniem orzeczenia.
4. Umowa międzynarodowa jako wzorzec kontroli w przypadku skargi konstytucyjnej.
Trybunał Konstytucyjny dostrzegł również, że w niniejszej sprawie jako wzorce kontroli skarżący podał przepisy Konwencji o
przekazywaniu osób skazanych, która zgodnie z przyjętym w rozdziale III Konstytucji systemem źródeł prawa jest umową międzynarodową
ratyfikowaną za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie.
Trybunał Konstytucyjny stanowczo stwierdza, że w wypadku skargi konstytucyjnej umowy międzynarodowe nie mogą stanowić właściwego
wzorca kontroli. Kognicja Trybunału w sprawach skarg konstytucyjnych nie obejmuje badania zgodności zaskarżonego aktu normatywnego
z prawami lub wolnościami jednostki, wskazanymi w ratyfikowanych umowach międzynarodowych. Art. 79 Konstytucji wyraźnie wskazuje,
że podstawą skargi mogą być jedynie „konstytucyjne prawa lub wolności”. Nie ma znaczenia, czy z umowy międzynarodowej wynikają
dla skarżącego jakieś prawa, gdyż nie podlegają one ochronie w trybie skargi konstytucyjnej (por. wyrok z 8 czerwca 1999 r.
sygn. SK 12/98, OTK ZU nr 5/1999, poz. 96; postanowienie z 18 kwietnia 2000 r., SK 2/99, OTK ZU nr 3/2000, poz. 92; wyrok
z 7 maja 2002 r., sygn. SK 20/00, OTK ZU nr 3/A/2002, poz. 29; wyrok z 14 grudnia 2005 r., sygn. SK 61/03, OTK ZU nr 11/A/2005,
poz. 136; postanowienie z 8 czerwca 2009 r., sygn. SK 26/07; OTK ZU nr 6/A/2009, poz. 92; postanowienie z 21 lipca 2009 r.,
sygn. SK 61/08; OTK ZU nr 7/A/2009, poz. 120).
W związku z powyższym postępowanie w zakresie badania zgodności art. 607s § 4 zdanie drugie w związku z art. 607t § 2 k.p.k.
z art. 9, art. 10 oraz art. 11 konwencji strasburskiej, podlega umorzeniu na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK ze
względu na niedopuszczalność wydania wyroku.
Wyżej wskazane przesłanki sprawiły, że Trybunał Konstytucyjny umorzył postępowanie w niniejszej sprawie.
Ze względu na powyższe okoliczności Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.1
Strona korzysta z plików cookies w celu realizacji usług. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do plików cookies w Twojej przeglądarce.