1. W skardze konstytucyjnej z 15 czerwca 2007 r. skarżący Zbigniew Klepacki wniósł o stwierdzenie, że art. 3941 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) jest niezgodny z art. 77 ust. 2 w związku z art. 32 ust. 1, art. 78 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 32 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji.

1.1. Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym:

Wyrokiem z 11 maja 2006 r. Sąd Rejonowy w Pruszkowie (sygn. akt I C 508/05) oddalił powództwo skarżącego o zapłatę. Apelacja od tego wyroku została odrzucona postanowieniem Sądu Okręgowego w Warszawie z 7 listopada 2006 r. (sygn. akt V Ca 1700/06). W uzasadnieniu sąd wywiódł, że apelacja nie spełnia wymogów określonych w art. 368 § 1 pkt 5 k.p.c. ze względu na określenie zakresu żądanej zmiany wyroku poprzez stwierdzenie „wnoszę o zmianę wyroku i uwzględnienie powództwa w całości”, bez sprecyzowania treści orzeczenia, jakie ma zapaść. To powoduje, że apelacja sporządzona przez profesjonalnego pełnomocnika lub rzecznika patentowego podlega odrzuceniu bez wzywania do usunięcia braków (art. 3701 k.p.c.).

Skarżący wniósł do Sądu Najwyższego, za pośrednictwem Sądu Okręgowego w Warszawie, zażalenie na powyższe postanowienie. Zostało ono odrzucone postanowieniem Sądu Okręgowego w Warszawie z 16 lutego 2007 r. (sygn. akt V Ca 1700/07) z uwagi na wynikające z art. 3941 § 2 k.p.c. ograniczenie prawa wnoszenia zażaleń od postanowień sądu drugiej instancji kończących postępowanie tylko do tych spraw, w których przysługuje skarga kasacyjna.

1.2. W uzasadnieniu skargi konstytucyjnej wywiedziono, że art. 3941 § 2 k.p.c. narusza konstytucyjne prawo do sądu odmawiając skarżącemu możliwości wniesienia zażalenia na kończące postępowanie w sprawie postanowienie sądu drugiej instancji o odrzuceniu apelacji, wydane na podstawie art. 3701 k.p.c., z uwagi na niedopuszczalność skargi kasacyjnej w tej sprawie (art. 3982 k.p.c.). Tym samym kwestionowany przepis, w sprawach o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż pięćdziesiąt tysięcy złotych, a w sprawach gospodarczych – niższa niż siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych, różnicuje prawo stron do wniesienia zażalenia na postanowienie o odrzuceniu apelacji w zależności od tego, czy postanowienie o odrzuceniu apelacji wydał sąd pierwszej instancji (wówczas zażalenie przysługuje – art. 394 § 1 k.p.c.) czy też sąd drugiej instancji (zażalenie nie służy – art. 3941 § 2 k.p.c.). W ten sposób ogranicza, mimo niespełnienia przesłanek określonych w art. 31 ust. 3 Konstytucji, korzystanie przez skarżącego z jego konstytucyjnego prawa do zaskarżania orzeczeń i zamyka drogę sądową do merytorycznego rozstrzygnięcia apelacji poprzez wydanie wyroku przez sąd drugiej instancji.

W ocenie skarżącego, realizacja jego konstytucyjnych praw będzie możliwa przez zagwarantowanie przez ustawodawcę jednego z następujących uprawnień: 1) prawa do wniesienia zażalenia na podstawie art. 394 § 1 k.p.c., uruchamiającego kontrolę prawidłowości stosowania art. 368 § 1 k.p.c., co wymagałoby pozbawienia sądów drugiej instancji prawa korzystania z dyspozycji art. 373 k.p.c. przy stwierdzeniu braków, o których mowa w art. 3701 k.p.c.; 2) prawa do uzupełnienia braków apelacji przed jej odrzuceniem przez sąd drugiej instancji; 3) prawa do wniesienia zażalenia na postanowienie sądu drugiej instancji (wydane bez uprzedniego wydania postanowienia przez sąd pierwszej instancji i bez uprzedniego wezwania do uzupełnienia braków) nieograniczonego przez wartość przedmiotu sporu.

Przepis art. 3701 k.p.c. wyposażył sąd drugiej instancji w niepodlegające żadnej kontroli instancyjnej uprawnienie do odrzucenia apelacji (sporządzonej przez profesjonalnego pełnomocnika) z powodów formalnych, pozbawiając stronę prawa do: uprzedniego uzupełnienia braków apelacji jako pisma procesowego w trybie art. 130 k.p.c., wniesienia zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji o odrzuceniu apelacji na podstawie art. 394 § 1 k.p.c. oraz kwestionowania w drodze zwykłego środka zaskarżenia dokonanej przez sąd drugiej instancji oceny niespełnienia przesłanek z art. 368 § 1 pkt 1-3 i 5 k.p.c. mających charakter ocenny.

Zdaniem skarżącego, nie ma racjonalnej przesłanki uzasadniającej kwalifikowanie przez ustawodawcę niespełnienia przez wnoszącego apelację profesjonalnego pełnomocnika przesłanek z art. 386 § 1 pkt 1-3 i 5 k.p.c. inaczej niż formalnych braków podlegających uzupełnieniu w trybie art. 130 k.p.c. Skoro ustawodawca uniemożliwia stronie reprezentowanej przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego usunięcie braków w zakresie wymogów określonych w art. 368 § l pkt 1-3 i 5 k.p.c., to w ślad za tym obostrzeniem winien udostępnić stronie odpowiedni i niezależny od wartości przedmiotu zaskarżenia tryb kontroli stosowania rygorystycznego art. 3701 k.p.c. przez sądy odwoławcze. Daleko idący formalizm wynikający z tego ostatniego przepisu, mający na celu dyscyplinowanie działań procesowych profesjonalnych pełnomocników kosztem reprezentowanych przez nich stron, stoi w jaskrawej sprzeczności z przepisem art. 78 Konstytucji, niwecząc ustanowione prawo obywateli do merytorycznej kontroli orzeczeń wydanych w pierwszej instancji poprzez wydanie wyroku, który to sposób rozstrzygnięcia sprawy winien być w demokratycznym państwie prawa zasadą, a nie wyjątkiem od sposobu rozpoznawania spraw w drugiej instancji przez sądy powszechne sprawujące wymiar sprawiedliwości.

2. Rzecznik Praw Obywatelskich pismem z 29 lipca 2008 r. nie zgłosił udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym.

3. W piśmie z 29 kwietnia 2009 r. stanowisko w sprawie wyraził Marszałek Sejmu, w którym wniósł o stwierdzenie, że art. 3941 § 2 k.p.c., w zakresie wskazanym przez skarżącego, jest zgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1, art. 77 ust. 2 w związku z art. 32 ust. 1 oraz art. 78 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 32 ust. 1 Konstytucji.

Zdaniem Marszałka Sejmu, przepisy kodeksu postępowania cywilnego (w tym art. 3941 § 2 k.p.c.) nie naruszają prawa strony do zaskarżenia orzeczeń wydanych w pierwszej instancji, ponieważ art. 367 § 1 k.p.c. przewiduje prawo wniesienia apelacji do sądu drugiej instancji, które to uprawnienie nie zostało przedmiotowo ograniczone. Apelacja przysługuje bowiem bez względu na rodzaj sprawy rozstrzygniętej w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji.

Marszałek Sejmu zauważył, że sąd odwoławczy, w ramach postępowania wstępnego spełniającego funkcję kontrolną względem postępowania przeprowadzonego przez sąd pierwszej instancji, bada również dopuszczalność apelacji i spełnienie warunków formalnych przez pismo ją zawierające. Wobec tego apelacja podlega podwójnej kontroli sądu z punktu widzenia zachowania wymogów formalnych tego pisma procesowego. Nawet jeśli sąd pierwszej instancji nie dostrzegł żadnych uchybień w tym zakresie, sąd drugiej instancji dokonuje kontroli co do tych kwestii na podstawie art. 373 k.p.c. Braki apelacji dostrzeżone na tym etapie, do których usunięcia strona nie była wzywana, skutkują żądaniem sądu drugiej instancji ich usunięcia przez stronę w wyznaczonym terminie. Jedynie, zgodnie z uchylonym na mocy wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 20 maja 2008 r. (sygn. P 18/07, OTK ZU nr 4/A/2008, poz. 61) art. 3701 k.p.c., sąd – zarówno pierwszej jak i drugiej instancji – odrzucał, bez wzywania do usunięcia braków formalnych, apelację niespełniającą wymagań określonych w art. 368 § 1 pkt 1-3 i 5 k.p.c. sporządzoną przez profesjonalnego pełnomocnika procesowego. Niemniej jednak obecnie, ze względu na powyższe orzeczenie Trybunału, istnieje obowiązek każdorazowego wezwania przez sąd do uzupełnienia braków formalnych apelacji, a zatem nawet wówczas, gdy została ona sporządzona przez profesjonalnego pełnomocnika. W ocenie Marszałka Sejmu, stanowi to wystarczającą ochronę strony w zakresie jej prawa do wniesienia środka zaskarżenia.

Marszałek Sejmu wyraził pogląd, zgodnie z którym z treści postanowienia Sądu Okręgowego w Warszawie z 7 listopada 2006 r. (sygn. akt V Ca 1700/06) oraz uzasadnienia skargi konstytucyjnej wynika, że to art. 3701 k.p.c. faktycznie zamknął stronie drogę do wniesienia apelacji. W istocie zatem wątpliwości skarżącego mogło budzić uniemożliwienie stronie uzupełnienia braków formalnych apelacji na etapie postępowania przed sądem drugiej instancji, a nie brzmienie art. 3941 § 2 k.p.c., który wprowadza w pełni uzasadnione i dopuszczalne ograniczenie zakresu przedmiotowego prawa do sądu. To fakt skorzystania z pomocy prawnej profesjonalnego pełnomocnika spowodował zamknięcie skarżącemu drogi do rozpoznania jego sprawy przez sąd drugiej instancji. Dodatkowo, jak wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego, jeżeli strona korzysta nieprawidłowo z przysługującego jej prawa do zaskarżenia orzeczenia sądowego i w związku z tym spotyka się z zasadnym odrzuceniem wniesionego przez nią środka, to nie może skutecznie odwoływać się do art. 45 ust. 1 Konstytucji dla wykazania, że została pozbawiona sprawiedliwego rozpatrzenia swej sprawy przez wyższą instancję sądową.

W świetle opinii Marszałka Sejmu, rozszerzenie konieczności kontroli formalnej przez Sąd Najwyższy we wszystkich rodzajach spraw wydaje się bezcelowe. Ustawodawca ograniczył taką możliwość do kategorii spraw, w których przysługuje kasacja kierując się względami ekonomii procesowej i postulatem przyspieszenia postępowania. Wprowadzenie dodatkowej kontroli strony formalnej apelacji przez trzeci z kolei sąd (Sąd Najwyższy) jedynie w sprawach najpoważniejszych jest wystarczające zarówno z punktu widzenia ochrony ważnych interesów stron, jak i sprawnego działania wymiaru sprawiedliwości. Tym samym art. 3941 § 2 k.p.c. nie pozostaje w sprzeczności z art. 45 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji, ponieważ zażalenie na postanowienie sądu drugiej instancji byłoby wprowadzeniem kolejnego szczebla kontroli. Ograniczenie zaskarżenia do Sądu Najwyższego postanowień sądu drugiej instancji tylko do spraw najpoważniejszych jest uzasadnione, jako że prawo wniesienia skargi kasacyjnej (nadzwyczajnego środka zaskarżenia) nie zostało objęte gwarancją konstytucyjną. Co więcej, wprowadzenie prawa zażalenia we wszystkich sprawach doprowadziłoby do sytuacji, w której Sąd Najwyższy rozpatrywałby środki zaskarżenia w sprawach nieobjętych kognicją tego sądu (w sprawach, w których nie służy skarga kasacyjna). Zatem powyższe ograniczenie zakresu zaskarżenia jest dopuszczalne i mieści się w ramach przysługującej ustawodawcy swobody regulacji określonej w art. 78 Konstytucji.

4. Prokurator Generalny przedstawił stanowisko w sprawie w piśmie z 15 października 2010 r. wnosząc o stwierdzenie, że art. 3941 § 2 k.p.c. w zakresie, w jakim nie dopuszcza zażalenia na postanowienie sądu drugiej instancji odrzucające apelację:

1) jest zgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji;

2) nie jest niezgodny z art. 78 w związku z art. 32 ust. 1 i art. 31 ust. 3 Konstytucji;

3) nie jest niezgodny z art. 77 ust. 2 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji.

W uzasadnieniu stanowiska Prokurator Generalny zauważył, że odrzucenie przez sąd drugiej instancji apelacji w żaden sposób nie odnosi się do dopuszczalności zaskarżenia orzeczeń wydanych w pierwszej instancji, a jedynie wyraża formalną ocenę wniesionego i dopuszczalnego środka odwoławczego. Odrzucenie z przyczyn formalnych apelacji nie stanowi ograniczenia zaskarżalności orzeczenia i nie stoi w kolizji z zasadą wyrażoną w art. 78 Konstytucji. Kwestionowany w niniejszej sprawie przepis nie dopuszcza instancyjnej kontroli postanowienia wydanego przez sąd drugiej instancji, poza sytuacjami, gdy jego orzeczenia mają wprost charakter pierwszoinstancyjny (por. art. 3941 § 1 pkt 2 k.p.c.) albo gdy zamykają stronie drogę do skorzystania z przysługującego środka prawnego przed Sądem Najwyższym. Nie można zatem przyjąć, że art. 3941 § 2 k.p.c. reguluje kwestię normowaną w art. 78 Konstytucji, a tym samym ten wzorzec konstytucyjny jest nieadekwatny w niniejszej sprawie.

Zdaniem Prokuratora Generalnego, zakaz zamykania drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw (art. 77 ust. 2 Konstytucji) oznacza niedopuszczalność wyłączenia drogi postępowania sądowego, a więc wyłączenia wszczęcia takiego postępowania. Tymczasem kwestionowany przepis odnosi się do postępowania, które już zostało wszczęte na drodze sądowej i już się toczy, a nawet doszło do etapu kontroli formalnej środka odwoławczego (apelacji). Przepis ten nie obejmuje zatem materii określonej w art. 77 ust. 2 Konstytucji, co skutkuje nieadekwatnością również tego wzorca kontroli konstytucyjności.

W kontekście art. 45 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji Prokurator Generalny wywiódł, że art. 3941 § 2 k.p.c. jest do pogodzenia z postulatem sprawiedliwej procedury sądowej oraz prawem do uzyskania rozstrzygnięcia w swojej sprawie, które składają się na komponenty prawa do sądu. Kwestionowany przepis odnosi się bowiem do sytuacji, gdy strona, której sprawa została już rozpoznana przez sąd pierwszej instancji, nie ma zagwarantowanego prawa do wniesienia zażalenia dającego możliwość skontrolowania decyzji sądu drugiej instancji w kwestii odrzucenia apelacji wskutek wady formalnej tego środka. Innymi słowy, w tak ukształtowanej procedurze cywilnej wyłączone jest zażalenie, w sprawach niepodlegających skardze kasacyjnej, wszelkich orzeczeń wydawanych w drugiej instancji, a więc ustawodawca pozbawia strony w takich sprawach prawa do kolejnej instancji. Jak już wielokrotnie podkreślał Trybunał Konstytucyjny, w tym w wyroku z 1 lutego 2005 r., sygn. SK 62/03 (OTK ZU nr 2/A/2005, poz. 11), wprowadzenie kontroli formalnej apelacji przez Sąd Najwyższy leży w granicach swobody ustawodawcy, który może wprowadzać dodatkowy tryb zaskarżania niektórych orzeczeń drugoinstancyjnych, ograniczając go tylko do tych spraw, w których stronom zostało przyznane prawo do skargi kasacyjnej.

W ocenie Prokuratora Generalnego, dokonanie oceny kwestionowanego przepisu w aspekcie jego zgodności z art. 32 ust. 1 w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji wymaga rozważenia, czy istotnie przepis ten różnicuje sytuację prawną podmiotów charakteryzujących się zespołem cech relewantnych. W postępowaniu dotyczącym kontroli formalnej apelacji zróżnicowanie to zależy od okoliczności czy w tej kwestii orzekał sąd pierwszej instancji, czy orzeczenie to pochodzi od sądu drugiej instancji. W pierwszym przypadku postanowienie sądu odrzucające apelację podlega kontroli instancyjnej w drodze zażalenia (zgodnie z art. 394 § 1 k.p.c.), zaś w drugim – taka kontrola jest wyłączona. Należy zatem przyjąć, że kryterium różnicującym sytuację prawną strony, której apelacja została odrzucona, jest stadium postępowania, a więc to, czy toczy się ono przed sądem pierwszej, czy drugiej instancji. Taka różnica pozwala na odmienne traktowanie stron w zakresie formalnej kontroli apelacji. Kryterium różnicujące w tym zakresie wynika z przesłanek, które zostały przyjęte przy określeniu zakresu dopuszczalności skargi kasacyjnej. W odniesieniu do dopuszczalności ograniczenia kasacji (obecnie skargi kasacyjnej) ratione materiae i ratione valoris wypowiadał się Trybunał Konstytucyjny, m.in. w wyroku z 10 lipca 2000 r. (sygn. SK 12/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 143) stwierdzając, że „przepisy Konstytucji dają ustawodawcy zwykłemu swobodę kreowania środków zaskarżenia orzeczeń zapadłych w drugiej instancji; wprowadzając je do procedury cywilnej mógł dowolnie ukształtować zakres ich dopuszczalności”. Te same kryteria, jakie stanowiły przesłankę wyłączenia skargi kasacyjnej, mogą, nie naruszając zasady równości, ograniczać dopuszczalność zażalenia do Sądu Najwyższego na postanowienie sądu drugiej instancji odrzucające apelację wyłącznie do spraw, w których służy skarga kasacyjna (sprawa skarżącego – co należy przypomnieć – do takich nie należy). Zdaniem Prokuratora Generalnego, powyższe prowadzi do wniosku, że art. 3941 § 2 k.p.c. jest zgodny z art. 45 ust. l w związku z art. 32 ust. l Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Skarga konstytucyjna stanowi nadzwyczajny środek ochrony konstytucyjnych praw i wolności, a jej wniesienie uwarunkowane zostało spełnieniem wymogów wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W tym kontekście Trybunał Konstytucyjny przypomniał, że w każdym stadium postępowania jest obowiązany badać, czy nie zachodzą ujemne przesłanki (konstytucyjne lub ustawowe), których zaistnienie skutkuje obligatoryjnym umorzeniem postępowania (por. postanowienie TK z 16 marca 2005 r., sygn. SK 41/03, OTK ZU nr 3/A/2005, poz. 31 i powołane tam orzeczenia). Ugruntowane orzecznictwo Trybunału wskazuje bowiem, że kwestia weryfikacji dopuszczalności skargi konstytucyjnej nie kończy się w fazie jej wstępnego rozpoznania, lecz jest aktualna przez cały czas jej rozpatrywania (zob. np. postanowienie TK z 14 grudnia 2011 r., sygn. SK 29/09, OTK ZU nr 10/A/2011, poz. 130 i cytowane tam orzecznictwo).

Przyjęty przez prawodawcę model skargi konstytucyjnej pozwala stwierdzić, że należy ona do przejawów konkretnej inicjatywy kontroli norm, a zatem jest zawsze związana z potrzebą (koniecznością) ochrony wolności, praw lub obowiązków indywidualnie oznaczonej jednostki powstałą wskutek rozpatrzenia jej konkretnej sprawy przez sąd lub organ administracji publicznej. Innymi słowy, w przypadku badania konstytucyjności prawa w trybie skargi konstytucyjnej przedmiotem ochrony są konstytucyjne wolności i prawa, a cechą istotną tej ochrony jest powiązanie interesu prywatnego z interesem publicznym, polegającym na konstytucyjnej integralności i spójności systemu prawnego (zob. Z. Czeszejko-Sochacki, Sądownictwo konstytucyjne w Polsce na tle porównawczym, Warszawa 2003, s. 243-244). Interes prywatny wyraża się w możliwości wykorzystania przez jednostkę tego szczególnego środka, jakim jest skarga konstytucyjna, do ochrony przed niedopuszczalnym naruszeniem konstytucyjnie przyznanych tej jednostce wolności lub praw (zob. ibidem, s. 244).

2. Zdaniem skarżącego, kwestionowany w niniejszej sprawie art. 3941 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) narusza konstytucyjne prawo do sądu (art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji) i stanowiące jego uszczegółowienie prawo do zaskarżania orzeczeń sądowych (art. 78 Konstytucji) w kontekście nieproporcjonalnej ingerencji ustawodawcy w prawa i wolności jednostki (art. 31 ust. 3 Konstytucji) oraz naruszenia zasady równości w ich zakresie (art. 32 ust. 1 Konstytucji). Różnicuje bowiem prawo stron do wniesienia zażalenia na postanowienie o odrzuceniu apelacji w zależności od tego, czy postanowienie o odrzuceniu apelacji wydał sąd pierwszej instancji (wówczas zażalenie przysługuje – art. 394 § 1 k.p.c.) czy też sąd drugiej instancji (zażalenie nie służy – art. 3941 § 2 k.p.c.). W ten sposób ogranicza, mimo niespełnienia przesłanek określonych w art. 31 ust. 3 Konstytucji, korzystanie przez skarżącego z jego konstytucyjnego prawa do zaskarżania orzeczeń i zamyka drogę sądową do merytorycznego rozstrzygnięcia apelacji poprzez wydanie wyroku przez sąd drugiej instancji.

Jednocześnie treść skargi konstytucyjnej wyraźnie wskazuje, że z punktu widzenia oceny konstytucyjności kwestionowanego przepisu istotne znaczenie dla skarżącego ma ukształtowanie całego „mechanizmu” wynikającego z kilku powiązanych przepisów k.p.c., a mianowicie art. 3701, art. 373 i art. 3941 § 2 k.p.c. Jak bowiem stwierdził skarżący, ochronę jego konstytucyjnych praw zapewni zagwarantowanie przez ustawodawcę jednego z następujących uprawnień: 1) prawa do wniesienia zażalenia na podstawie art. 394 § 1 k.p.c., uruchamiającego kontrolę prawidłowości stosowania art. 368 § 1 k.p.c., co wymagałoby pozbawienia sądów drugiej instancji prawa korzystania z dyspozycji art. 373 k.p.c. przy stwierdzeniu braków, o których mowa w art. 3701 k.p.c.; 2) prawa do uzupełnienia braków apelacji przed jej odrzuceniem przez sąd drugiej instancji; 3) prawa do wniesienia zażalenia na postanowienie sądu drugiej instancji (wydane bez uprzedniego wydania postanowienia przez sąd pierwszej instancji i bez uprzedniego wezwania do uzupełnienia braków) nieograniczonego przez wartość przedmiotu sporu.

W związku z powyższym niezwykle istotne znaczenie ma to, że jeden z elementów składających się na ten „mechanizm” został uznany za niekonstytucyjny. Wyrokiem z 20 maja 2008 r., sygn. P 18/07, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 3701 k.p.c. jest niezgodny z art. 45 ust. 1 oraz art. 78 Konstytucji. Jak wywiódł Trybunał w tym orzeczeniu, „(…) regulacja przyjęta przez ustawodawcę w art. 3701 k.p.c. musi być oceniona bardzo krytycznie. Powoduje ona bowiem, że wraz ze skorzystaniem z pomocy prawnej profesjonalnego pełnomocnika (wykonującego zawód zaufania publicznego) rośnie ryzyko niepomyślnego dla strony zakończenia postępowania sądowego (w postaci odrzucenia apelacji). Błąd formalny adwokata, radcy prawnego lub rzecznika patentowego obciążał będzie stronę, która poszukiwała fachowej pomocy, zaś sankcją uchybienia pełnomocnika będzie zamknięcie stronie drogi do merytorycznego rozpatrzenia sprawy przez sąd drugiej instancji (…). Skoro istnienie braków formalnych apelacji jest w pewnych wypadkach kwestią ocenną (co potwierdza rozbieżna praktyka orzecznicza sądów), nadto zaś postanowienia sądu drugiej instancji o odrzuceniu apelacji ze względu na dostrzeżone braki formalne nie można – poza tymi sprawami, w których przysługuje skarga kasacyjna – zaskarżyć (ergo poddać merytorycznej weryfikacji), zdaniem Trybunału nie ma wystarczających podstaw, by na tle art. 3701 w związku z art. 368 k.p.c. uznać, że merytoryczne rozpoznanie apelacji przez sąd zależy wyłącznie od sumienności i rzetelności pełnomocnika sporządzającego apelację. Tym samym zakwestionowany w pytaniu prawnym przepis ogranicza ponad dopuszczalną miarę dostęp do sądu drugiej instancji w sprawach cywilnych”.

3. W toku postępowania Trybunał Konstytucyjny ustalił, że skarżący po wydaniu wyroku o sygn. P 18/07 podjął działania w celu wznowienia postępowania zakończonego postanowieniem Sądu Okręgowego w Warszawie V Wydział Cywilny – Odwoławczy z 7 listopada 2006 r. o sygn. akt V Ca 1700/06. W szczególności podstawy prawne tego orzeczenia sądu (tj. art. 368 § 1 pkt 5 w związku z art. 3701 k.p.c.) były – w ocenie skarżącego – przyczyną naruszenia jego konstytucyjnych wolności i praw, a zatem jednocześnie powodem zakwestionowania w niniejszej sprawie „mechanizmu” weryfikacji spełnienia wymogów formalnych apelacji. Wyrokiem z 27 listopada 2008 r., sygn. akt V Ca 2095/08, Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny – Odwoławczy uchylił postanowienie tego sądu i oddalił apelację. Oznacza to, że zrealizowane zostało konstytucyjne prawo skarżącego do sądu, polegające na merytorycznym rozstrzygnięciu apelacji poprzez wydanie wyroku przez sąd drugiej instancji. Tym samym zarzuty zawarte w niniejszej skardze konstytucyjnej stały się w odniesieniu do skarżącego bezprzedmiotowe. Mimo niedopuszczalności zażalenia na postanowienie sądu drugiej instancji o odrzuceniu apelacji (kończące postępowanie w sprawie), z uwagi na nieprzysługiwanie skargi kasacyjnej w tej sprawie (art. 3941 § 2 k.p.c.), skarżącemu została zagwarantowana droga sądowa. To powoduje z kolei, że Trybunał Konstytucyjny nie jest upoważniony do merytorycznego ustosunkowania się do kwestii konstytucyjności art. 3941 § 2 k.p.c. w zakresie, w jakim nie przewiduje możliwości zaskarżenia postanowienia sądu drugiej instancji o odrzuceniu apelacji, ponieważ musiałoby to przybrać formę kontroli abstrakcyjnej, niepowiązanej z konkretną sprawą rozpatrzoną przez sąd. Naruszenie prawa do sądu (w zakresie rozpatrzenia apelacji) – wskutek niemożności wniesienia zażalenia na powyższe postanowienie – w odniesieniu do skarżącego nie miało miejsca.

Wobec tego i w kontekście wskazanych cech istotnych skargi konstytucyjnej Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że w niniejszej sprawie wyrok Trybunału nie jest konieczny do ochrony konstytucyjnych wolności i praw skarżącego. Zostały one bowiem zagwarantowane w ramach postępowania zakończonego wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie o sygn. akt V Ca 2095/08. Innymi słowy, na tle skargi konstytucyjnej Zbigniewa Klepackiego nie występuje konieczne powiązanie interesu prywatnego z interesem publicznym, co uniemożliwia jej rozpoznanie przez Trybunał Konstytucyjny.

W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.