1. Dnia 17 i 19 maja 2006 r. do Trybunału Konstytucyjnego wpłynęły wnioski dwóch grup posłów. Zarządzeniem Prezesa TK zostały skierowane do łącznego rozpatrzenia i zarejestrowane pod wspólną sygnaturą K 14/06. Wnioskodawcy wnieśli o zbadanie zgodności: ustawy z dnia 10 marca 2006 r. o zmianie ustawy o pracownikach samorządowych, ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli oraz ustawy o służbie cywilnej (Dz. U. Nr 79, poz. 549; dalej: ustawa nowelizująca) z art. 2, art. 7 i art. 83 Konstytucji w całości oraz o zbadanie wskazanych w petitum wniosków poszczególnych przepisów ustaw: z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1593, ze zm.; dalej: ustawa o pracownikach samorządowych), z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli (Dz. U. z 2001 r. Nr 85, poz. 937, ze zm.; dalej: ustawa o NIK), z dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej (Dz. U. z 1999 r. Nr 49, poz. 483, ze zm.; dalej: ustawa o służbie cywilnej), w zakresie określonym we wnioskach, z art. 2 Konstytucji, a pośrednio również z art. 60 w związku z art. 32 Konstytucji, z art. 65 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji, z art. 32 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji oraz z art. 153 ust. 1 i 2 Konstytucji.

Na poparcie swych zarzutów posłowie wskazali, że materia ustawy nowelizującej dotyczy ustroju i właściwości władz publicznych. Zdaniem wnioskodawców na podstawie art. 37 ust. 2 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992 r. – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2002 r. Nr 23, poz. 398, ze zm.; dalej: regulamin Sejmu) pierwsze czytanie tego projektu powinno odbyć się na posiedzeniu Sejmu. W związku z tym, że projekt tej ustawy skierowano w ramach pierwszego czytania na posiedzenie komisji, złamany został art. 37 ust. 2 regulaminu Sejmu, a cała ustawa, zdaniem posłów, jest z tego względu niezgodna z art. 2, art. 7 i art. 83 Konstytucji.

Posłowie podnieśli również, że znowelizowane przepisy art. 7 ust. 2 i art. 7a ust. 1 o pracownikach samorządowych, art. 77a ust. 1 ustawy o NIK oraz art. 2 ust. 3a ustawy o służbie cywilnej w zakresie, w jakim pozwalają przenosić pracowników samorządowych (mianowanych i pozostałych, z wyjątkiem zatrudnionych na podstawie wyboru i powołania), pracowników Najwyższej Izby Kontroli (nadzorujących lub wykonujących czynności kontrolne lub obsługi) na stanowiska urzędnicze w służbie cywilnej, są niezgodne z art. 153 ust. 1, art. 2, pośrednio z art. 60 i art. 32 Konstytucji. Takie umożliwienie przenoszenia pracowników kłóci się, zdaniem wnioskodawców, z przyjętymi dotąd standardami naboru do służby cywilnej, a mianowicie z jawnością, otwartością i trybem konkursowym. Wprowadzona nowelizacja łamie Konstytucję, różnicując obywateli w dostępie do służby publicznej. Posłowie wskazali na brak cechy istotnej, która pozwoliłaby na odmienne traktowanie pracowników samorządowych i Najwyższej Izby Kontroli w stosunku do pozostałych pracowników administracji publicznej. Zauważyli też nierówność w traktowaniu przenoszonego pracownika samorządowego i pracownika Najwyższej Izby Kontroli. Ten ostatni ma bowiem gwarancję powrotu do miejsca pracy, z którego został przeniesiony. Takich gwarancji dla pracowników samorządowych ustawa nie przewiduje.

Posłowie wskazali, że wprowadzony mechanizm przenoszenia pracowników między różnymi segmentami administracji publicznej wymaga pewnej zgodności pragmatyk pracowniczych wskazanych kategorii administracji. Ich zdaniem na gruncie obowiązujących rozwiązań brak takiej kompatybilności. Ponadto taka procedura przenoszenia uniemożliwi, zdaniem posłów, sprawdzenie kwalifikacji przed przyjęciem do korpusu służby cywilnej. Ich zdaniem kwestionowane przepisy są niespójne językowo. Wprowadzone nowelą przepisy wskazują, kiedy dany pracownik Najwyższej Izby Kontroli czy samorządu terytorialnego może zostać przeniesiony. Art. 77a ust. 1 ustawy o NIK posługuje się kryterium „szczególnie uzasadnionego przypadku”, natomiast dodany art. 7a ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych wskazuje już, jak znowelizowana ustawa o służbie cywilnej, na kryterium „szczególnego interesu służby cywilnej”. W tym zakresie przepisy te, zdaniem wnioskodawców, są sprzeczne z art. 2 Konstytucji. Posłowie stwierdzili również, że użyte przez ustawodawcę przesłanki przeniesienia są pojęciami zbyt nieostrymi i prowadzić mogą w procesie stosowania prawa do arbitralnych interpretacji.

Okres służby przygotowawczej (art. 25 ust. 4) został skrócony z sześciu do dwóch miesięcy. Kłoci się to, zdaniem posłów, z zasadą profesjonalizmu służby cywilnej, a zaskarżona nowelizacja, wprowadzając do ustawy o służbie cywilnej art. 27 ust. 1a, narusza, zdaniem posłów, art. 60 w związku z art. 32, a pośrednio również art. 153 ust. 1 Konstytucji. Przepis ten przewiduje możliwość zwolnienia przeniesionych na podstawie nowelizacji pracowników NIK i samorządowych do służby publicznej z odbywania obowiązkowej służby przygotowawczej. Spełniony musi być jedynie warunek, że osoby w jednostce, z której są przenoszone, musiały być zatrudnione dotychczas na czas nieokreślony i przepracowały minimum 3 lata. Posłowie wskazują, że powyższe kryteria nie biorą pod uwagę wiedzy, kwalifikacji czy umiejętności danego pracownika. Rozwiązanie to jest, zdaniem posłów, niezgodne ze wskazanymi regulacjami konstytucyjnymi, ponieważ wprowadza różne traktowanie osób – tych, które przeszły drogę konkursową i musiały odbyć służbę przygotowawczą, i tych mianowanych, które z niezrozumiałych, jak wskazują wnioskodawcy, względów, są od tego obowiązku zwolnione.

Nowelizowane przepisy są także niezgodne ze wskazanymi wzorcami konstytucyjnymi w zakresie, w jakim pozbawiają Szefa Służby Cywilnej nadzoru nad procedurami naboru do służby publicznej. Narusza to zasadę zwierzchnictwa nad służbą publiczną Prezesa Rady Ministrów, któremu podlega Szef Służby Cywilnej.

Czasowe (na okres 3 lat) wyłączenie na mocy art. 4 ustawy nowelizującej obowiązywania art. 41 ust. 1 ustawy o służbie cywilnej jest niezgodne, zdaniem posłów, z art. 153 ust. 1 Konstytucji. Wskazują oni, że pominięcie w wypadku przeniesionych pracowników procedur i wymogów, które obowiązują w stosunku do innych osób ubiegających się o wyższe stanowisko w służbie cywilnej (pewne wyjątki dotyczą absolwentów krakowskiej Szkoły Administracji Publicznej), stanowi zagrożenie naruszenia standardów służby publicznej.

Na mocy noweli art. 7 ust. 3 ustawy o pracownikach samorządowych, można raz na dwa lata „w uzasadnionych przypadkach” przenieść na okres do sześciu miesięcy mianowanego pracownika samorządowego do innej miejscowości – do innego pracodawcy samorządowego, bez zgody pracownika. Zdaniem wnioskodawców zapis ten jest sprzeczny z konstytucyjną wolnością wyboru miejsca pracy. Ustawodawca może wprowadzać pewne wyjątki na podstawie art. 31 ust. 3 Konstytucji, ale zdaniem wnioskodawców wskazanie przez ustawodawcę jako podstawy przeniesienia „uzasadnionych przypadków” nie spełnia wymogów art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Wnioskodawcy wskazują również na dyskryminujący, ich zdaniem, przepis art. 2 ust. 3a ustawy o służbie cywilnej. W świetle tego unormowania „do stażu pracy w służbie cywilnej (…) zalicza się okres zatrudnienia w jednostce organizacyjnej, z której nastąpiło przeniesienie do służby cywilnej”. Zdaniem posłów zapis ten jest niezgodny z konstytucyjną zasadą równości, a także art. 31 ust. 3 oraz art. 2 Konstytucji. Nie pozwala on bowiem na takie samo zaliczenie stażu pracy osobom, które stały się członkami służby cywilnej na zasadach konkursowych.

2. Marszałek Sejmu zajął stanowisko, że kwestionowany przez wnioskodawców sposób uchwalania ustawy nie naruszył art. 37 ust. 2 regulaminu Sejmu, a tym samym jest zgodny z art. 2, art. 7 oraz art. 83 Konstytucji. Marszałek wskazał, że art. 37 ust. 2 regulaminu Sejmu zawiera enumeratywne wyliczenie kategorii projektów, których obligatoryjnie pierwsze czytanie powinno odbyć się na posiedzeniu Sejmu, natomiast ust. 3 tego artykułu pozwala Marszałkowi skierować inne projekty ustaw do pierwszego czytania na posiedzenie Sejmu, jeśli przemawiają za tym „ważne względy”. Z uwagi na to, że przedmiot projektu nie dotyczył żadnej z materii wymienionych w art. 37 ust. 2 regulaminu Sejmu, skierowanie projektu do pierwszego czytania na posiedzenie Sejmu było jedynie fakultatywne. Skoro nie uchybiono przepisom regulaminu Sejmu, nie ma również mowy o naruszeniu Konstytucji. Jak podniósł Marszałek, żadne z konstytucyjnych elementów procesu ustawodawczego nie zostały naruszone.

Wprowadzony nowelą tryb przenoszenia wskazanych w przepisach pracowników samorządowych i Najwyższej Izby Kontroli do służby publicznej nie narusza, zdaniem Marszałka, wskazanych przez posłów przepisów Konstytucji, ponieważ osoby te musiały przejść kwalifikację wymaganą do zatrudnienia w jednostkach samorządu terytorialnego czy w Najwyższej Izbie Kontroli. Marszałek odparł również zarzut niekonstytucyjności zapisu dotyczącego zaliczania przez przenoszonych pracowników do stażu w służbie cywilnej okresu przepracowanego w jednostce, z której osoby te są przenoszone, motywując, że doświadczenie przenoszonych pracowników jest równoważne z tym zdobywanym przez pracowników służby cywilnej. Wskazuje także, że unormowanie umożliwiające czasowe przeniesienie pracowników samorządowych na podstawie art. 7 ust. 3 ustawy o pracownikach samorządowych nie jest sprzeczne ze wskazanymi przez wnioskodawców przepisami Konstytucji. Takie rozwiązania istnieją w wielu zawodach.

W kwestii niezręczności językowych Marszałek dostrzegł niekonsekwencje, które jednak są niewystarczające dla sformułowania zarzutu niezgodności z Konstytucją, bo nie nastręczają problemów interpretacyjnych.

Marszałek wskazał, że zwolnienie przenoszonych pracowników ze służby przygotowawczej czy możliwość zwolnienia od jej odbycia nie narusza art. 153 ust. 1 Konstytucji. W kwestii procedury przeniesienia pracowników samorządowych i Najwyższej Izby Kontroli do służby cywilnej Marszałek nie dostrzegł naruszenia zasady zwierzchnictwa Prezesa Rady Ministrów.

Marszałek nadto podzielił stanowisko posłów w kwestii niezgodności art. 4 ustawy nowelizującej z art. 153 ust. 1 Konstytucji.

3. Prokurator Generalny w piśmie z 20 grudnia 2006 r. przedstawił stanowisko, że zaskarżone przepisy nie naruszają wskazanych we wnioskach przepisów Konstytucji.

Prokurator Generalny w pierwszym rzędzie podniósł, że po wejściu w życie ustawy z dnia 24 sierpnia 2006 r. o służbie cywilnej (Dz. U. Nr 170, poz. 1218) utraciły moc przepisy ustawy o służbie cywilnej z 1998 r. i tym samym postępowanie w tym zakresie winno zostać umorzone. Nie obowiązują również przepisy, które do tejże ustawy odsyłają: art. 7 i art. 7a ustawy o pracownikach samorządowych oraz art. 77a ustawy o NIK, gdyż w zakresie, w jakim dotyczą przenoszenia pracowników samorządowych i NIK do urzędów, w których działa korpus służby cywilnej, stały się przepisami martwymi.

Nawiązując do zarzutu naruszenia trybu ustawodawczego przy uchwalaniu kwestionowanych przepisów Prokurator Generalny stwierdził, że zarzut ten jest bezzasadny, gdyż kwestie w nich regulowane nie normują ustroju władz publicznych w rozumieniu art. 37 ust. 2 regulaminu Sejmu. Tak więc procedura ustawodawcza nie została naruszona i zarzut naruszenia regulaminu Sejmu oraz art. 2 i art. 7 Konstytucji są nieuzasadnione. Co do naruszenia art. 83 Konstytucji to Prokurator Generalny stwierdził, że wzorzec ten dotyczy sytuacji prawnej jednostki i jest nieadekwatny w niniejszej sprawie.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 119 Konstytucji Prokurator Generalny wniósł o umorzenie postępowania w tym zakresie ze względu na naruszenie art. 32 ust. 1 pkt 4 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, czyli brak uzasadnienia wniosku w tym zakresie. Brak jest też, zdaniem Prokuratora Generalnego, uzasadnienia zarzutów w odniesieniu do przepisów art. 7 ust. 2 i art. 7a ustawy o pracownikach samorządowych, co również uzasadnia umorzenie postępowania zakresie dotyczącym ich kontroli.

Odnosząc się do zarzutu niekonstytucyjności art. 7 ust. 3 i 4 ustawy o pracownikach samorządowych Prokurator Generalny stwierdził, że przepisy te mogą być interpretowane w zgodzie z Konstytucją, a przeniesienie pracownika nie ogranicza jego konstytucyjnie gwarantowanych praw, szczególnie gdy jest podyktowana „uzasadnionymi przypadkami”. Ochronie istoty konstytucyjnie gwarantowanego prawa wolności wyboru miejsca pracy świadczy również kumulacja takich przesłanek jak określenie ram czasowych przeniesienia, utrzymanie dotychczasowego statusu pracowniczego oraz gwarancja niepogorszonego wynagrodzenia. Świadczy to o dotrzymaniu przez ustawodawcę wymogów art. 31 ust. 3 Konstytucji.

W związku z powyższym Prokurator Generalny uznał, że kwestionowane rozwiązania nie naruszają Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją może wystąpić między innymi grupa 50 posłów. W niniejszej skardze wnioskodawcami były dwie grupy posłów V kadencji odpowiadające konstytucyjnym wymogom.

W dniu 7 września 2007 r. Sejm V kadencji na podstawie art. 98 ust. 3 podjął uchwałę o skróceniu kadencji Sejmu (Dz. U. Nr 163, poz. 1154). Zgodnie z Konstytucją kadencja Sejmu trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji i Sejm VI kadencji zebrał się 5 listopada 2007 r. Zakończenie kadencji Sejmu i związana z tym zasada dyskontynuacji powoduje utratę legitymacji wnioskodawcy do występowania przed Trybunałem. Zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego stanowiskiem (zob. postanowienia TK z: 2 czerwca 1993 r., sygn. U. 4/93, OTK w 1993 r., cz. II, poz. 21, s. 235 i sygn. U. 5/93, tamże, poz. 22, s. 237; 12 listopada 1997 r., sygn. K. 21/97, OTK ZU nr 3-4/1997, poz. 58, s. 684 i sygn. K. 27/97, tamże, poz. 59, s. 688 oraz z 24 października 2001 r., sygn. K 6/00, OTK ZU nr 7/2001, poz. 224) utrata uprawnienia wnioskodawców nie pozwala na merytoryczne rozpoznanie sprawy przez Trybunał Konstytucyjny i zachodzi konieczność umorzenia postępowania ze względu na niedopuszczalność orzekania na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.

W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.