1. Pismem z 16 kwietnia 2003 r. r. Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność” wniosła o zbadanie zgodności następujących przepisów ustawy z dnia 23 stycznia 2003 r. o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (Dz. U. Nr 45, poz. 391; dalej: ustawa o NFZ) z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej: 1) art. 23 ust. 2 – z art. 2 Konstytucji, 2) art. 36 ust. 1 – z art. 2 Konstytucji, 3) art. 47 ust. 1 pkt 1, 3-4 i oraz ust. 5 – z art. 2 oraz art. 68 ust. 1 i 2 Konstytucji, 4) art. 49 – z art. 68 ust. 1 Konstytucji, 5) art. 54 ust. 1 – z art. 2 oraz art. 68 ust. 1 i 2 Konstytucji, 6) art. 57 ust. 5 – z art. 2 oraz art. 68 ust. 1 i 2 Konstytucji, 7) art. 68 ust. 1 i 2 – z art. 2 i 68 ust. 1 i 2 Konstytucji, 8) art. 72 ust. 3 – z art. 68 ust. 1 Konstytucji, 9) art. 151 w zw. z art. 1 i 2 ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (Dz. U. z 1999 r. Nr 82, poz. 928 ze zm.) oraz rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 29 marca 2002 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Finansów (Dz. U. Nr 32, poz. 301) – z art. 149 ust. 1 i art. 2 Konstytucji, 10) art. 224 – z art. 2 Konstytucji.

W uzasadnieniu wniosku powołano argumentację mającą uzasadniać postawione zarzuty, jak też legitymację NSZZ „Solidarność” do ich wniesienia.

2. Postanowieniem z 12 listopada 2003 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania wnioskowi dalszego biegu w zakresie dotyczącym zbadania zgodności z Konstytucją art. 23 ust. 2, art. 36 ust. 1, art. 49, art. 72 ust. 3, art. 224 kwestionowanej ustawy oraz jej art. 151 w zw. z art. 1 i 2 ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (Dz. U. z 1999 r. Nr 82, poz. 928 ze zm.) i rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 29 marca 2002 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Finansów (Dz. U. Nr 32, poz. 301). W pozostałym zakresie Prezes Trybunału Konstytucyjnego skierował sprawę do rozpoznania.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Wyrokiem z 7 stycznia 2004 r. (sygn. K 14/03) Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 23 stycznia 2003 r. o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (Dz. U. Nr 45, poz. 391, Nr 73, poz. 660, Nr 96 poz. 874, Nr 122, poz. 1143, Nr 128, poz. 1176, Nr 135, poz. 1268, Nr 166, poz. 1609, Nr 202, poz. 1956 i Nr 210, poz. 2037) w związku z przepisami tej ustawy dotyczącymi organizacji i zasad działania Narodowego Funduszu Zdrowia (rozdziały 1 i 4), zasad zabezpieczenia potrzeb zdrowotnych i organizacji udzielania świadczeń zdrowotnych (rozdziały 5, 6, 7 i 8), gospodarki finansowej (rozdział 9), zasad nadzoru i kontroli wykonywania zadań Narodowego Funduszu Zdrowia (rozdział 13), są niezgodne z art. 68 w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej przez to, że tworząc instytucję publiczną w kształcie uniemożliwiającym jej rzetelne i sprawne działanie naruszają zasady państwa prawnego w zakresie konstytucyjnego prawa obywateli do równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Jednocześnie Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przepisy ustawy wskazane w pkt 1 tracą moc z dniem 31 grudnia 2004 r.

2. Trybunał Konstytucyjny uznał zatem za niezgodne z Konstytucją przepisy regulujące podstawowe elementy ustawy o NFZ. Jak wynika z uzasadnienia wyroku z 7 stycznia 2004 r. „Trybunał Konstytucyjny, mając na uwadze przyjętą w niniejszej sprawie metodologię postępowania, zakres wniosku, charakter postawionych zarzutów, jak i powołane wzorce konstytucyjne uznał, iż wniosek grupy posłów ukierunkowany jest na eliminację z porządku prawnego nie pojedynczego przepisu (przepisów), ale całego mechanizmu, który tworzy art. 36 ust. 1 w połączeniu z pozostałymi przepisami ustawy o NFZ. Zespół norm zawartych w ustawie o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia, kształtujących kompetencje, prawne instrumenty działania oraz status prawny NFZ tworzy system dysfunkcjonalny i to w stopniu uniemożliwiającym realizowanie konstytucyjnie określonych zadań państwa w sferze ochrony zdrowia. Nie istnieje w związku z tym możliwość, przy wyeliminowaniu pojedynczych przepisów, przywrócenia stanu zgodnego z Konstytucją, a co za tym idzie – osiągnięcia ładu normatywnego w zakresie świadczenia usług zdrowotnych. Dysfunkcjonalność systemu osiągnęła taki poziom, że przywrócenie ładu prawnego poprzez cząstkową nowelizację ustawy staje się niemożliwe” (por. pkt III ppkt 3 niepublikowanego uzasadnienia do powołanego wyroku w sprawie K 14/03, OTK ZU nr 1/A/2004, poz. 1).

3. Stwierdzeniem niezgodności z art. 68 w zw. z art. 2 Konstytucji Trybunał Konstytucyjny objął m.in. przepisy zawarte w rozdziale 5 ustawy o NFZ, dotyczącym świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego – w tym przepisy kwestionowane przez wnioskodawcę. W związku z powołanym wyrokiem Trybunału konieczne jest rozważenie celowości merytorycznego rozpoznania zarzutów sformułowanych w niniejszej sprawie.

Zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) Trybunał umarza na posiedzeniu niejawnym postępowanie, jeżeli wydanie orzeczenia jest zbędne lub niedopuszczalne. Zbędność lub niedopuszczalność orzekania zachodzi m.in. wówczas, gdy kwestionowane przepisy były już w innej sprawie przedmiotem kontroli zgodności z Konstytucją. Wówczas, gdy w sprawie zachodzi tożsamość podmiotowa i przedmiotowa, występuje ujemna przesłanka procesowa w postaci powagi rzeczy osądzonej – res iudicata – powodująca niedopuszczalność wydania orzeczenia. W wypadku tożsamości przedmiotowej, a więc wówczas, gdy kwestia niekonstytucyjności przepisu została ostatecznie rozstrzygnięta, zachodzi przesłanka ne bis in idem – prowadząca do uznania orzekania za zbędne (por. postanowienie TK z 21 grudnia 1999 r., K. 29/98, OTK ZU nr 7/1999, poz. 172).

Zważywszy, że przedmiotem zaskarżenia przez wnioskodawcę są przepisy wchodzące w skład rozdziału 5 ustawy o NFZ, a wzorcami konstytucyjnymi uczyniono art. 2 i 68 Konstytucji, uznać należy, że zakres wniosku Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” jest w istocie tożsamy z przedmiotem rozstrzygnięcia w sprawie K 14/03, co uzasadnia umorzenie postępowania z powodu zbędności orzekania.