W sporządzonej przez radcę prawnego i wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 14 grudnia 2018 r. (data nadania) skardze konstytucyjnej J.J. (dalej: skarżący) zarzucił niezgodność § 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2003 r. Nr 221, poz. 2193, ze zm.; dalej: rozporządzenie) w brzmieniu z 10 września 2018 r. z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 45 ust. 1, art. 64 ust. 1 i 2, art. 78, art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

W ocenie skarżącego zakwestionowany § 3 rozporządzenia narusza jego prawo do sądu i własności, a także zasadę demokratycznego państwa prawa, sprawiedliwości społecznej, zaufania obywateli do państwa, określoności prawa oraz proporcjonalności wynikających z zasady demokratycznego państwa prawa przez ustalenie nadmiernie wygórowanego wpisu sądowego od złożonych przez niego skarg kasacyjnych w sytuacji, w której „wygrał sprawę administracyjną, ale na skutek nieprawidłowego uzasadnienia orzeczenia sądu może ostatecznie sprawę przegrać”.

Postanowieniem z 3 lipca 2019 r. (doręczonym skarżącemu 9 lipca 2019 r.) Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Trybunał nie dostrzegł naruszenia wskazanych w skardze konstytucyjnie chronionych praw skarżącego przez ustalenie „wygórowanego” wpisu od skarg kasacyjnych. W sytuacji skarżącego doszło do ochrony tych praw przez obniżenie ustalonego wpisu sądowego.

Na powyższe postanowienie skarżący złożył – w ustawowym terminie – zażalenie. Zarzucił w nim wadliwe uznanie, że skarga konstytucyjna nie spełnia wymogów formalnych (brak naruszenia konstytucyjnie chronionych praw skarżącego), podczas gdy wydanie ostatecznych orzeczeń w przedmiocie ustalenia wpisów sądowych od skarg kasacyjnych na kwoty 50 000 zł oraz 29 650 zł stanowi naruszenie prawa skarżącego do sądu, własności, godzi w zasadę demokratycznego państwa prawa i zasadę sprawiedliwości społecznej, a także zasadę proporcjonalności i zaufania obywateli do państwa oraz zasadę jednoznaczności prawa. Zdaniem skarżącego przepis § 3 rozporządzenia był podstawą ostatecznego orzeczenia w zakresie konieczności uiszczenia wpisu sądowego. Wbrew stanowisku Trybunału skarżący stwierdził, że uprawdopodobnił naruszenie swoich konstytucyjnych wolności i praw. Źródłem ich naruszenia była treść zaskarżonego przepisu, określająca obowiązek uiszczenia wygórowanych stosunkowych wpisów sądowych od skarg kasacyjnych. Skarżący wskazał w zażaleniu również, że mimo przyznania mu prawa pomocy, które obniżało w przypadku obu skarg kasacyjnych wpis sądowy do kwot po 5 000 zł, kwoty te nadal są dla niego zbyt wysokie i „nieadekwatne do okoliczności sprawy”. Skarżący wniósł o nadanie dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 61 ust. 5 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 2072, ze zm.; dalej: u.o.t.p.TK), skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał rozpatruje zażalenie w składzie trzech sędziów na posiedzeniu niejawnym. Rozpoznając zażalenie bada zakwestionowane postanowienie pod kątem prawidłowego zidentyfikowania w nim przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu.

2. Trybunał stwierdza, że zarzuty sformułowane w zażaleniu pozwalają na jego uwzględnienie.

3. Skarżący podniósł, że skarga konstytucyjna spełnia wymogi określone w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Wskazał, że zakwestionowana norma prawna była podstawą ostatecznego orzeczenia w przedmiocie konieczności uiszczenia wpisu sądowego. Uprawdopodobnił naruszenie swoich konstytucyjnych wolności i praw, a jako źródło ich naruszenia wskazał treść § 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2003 r. Nr 221, poz. 2193, ze zm.; dalej: rozporządzenie).

4. Trybunał stwierdza, że przedłożone przez skarżącego orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego w przedmiocie ustalenia wpisów sądowych od skarg kasacyjnych są orzeczeniami ostatecznymi w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji. Kończą one bowiem postępowania wpadkowe (incydentalne) zainicjowane wydaniem przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Ł. (dalej: WSA) dwóch zarządzeń o wezwaniu do uiszczenia wpisów sądowych od skarg kasacyjnych, a podstawą ich wydania był § 3 rozporządzenia. Orzeczenia te kształtują sytuację prawną skarżącego w sposób indywidualny i konkretny, a do konkretyzacji sytuacji prawnej skarżącego doszło w chwili wydania przez WSA zarządzeń o wezwaniu do uiszczenia wpisów, wówczas bowiem została określona jego wysokość i wskazana podstawa prawna obliczenia. Postanowieniami WSA z 8 stycznia 2019 r. doszło zaś do odrzucenia skarg kasacyjnych (sygn. akt […] i sygn. akt […]). Argumentacja przedstawiona przez skarżącego w zażaleniu pozwala na uznanie, że skarżący uprawdopodobnił naruszenie wskazanych w skardze praw i obowiązków. Mimo, iż doszło do obniżenia wysokości wpisów sądowych do 5 000 zł, to kwoty te były nadal – w ocenie skarżącego – za wysokie i „nieadekwatne do okoliczności sprawy”. Kwestia intensywności tego naruszenia nie może być natomiast przedmiotem wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej.

Mając na uwadze powyższe ustalenia, Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 61 ust. 8 u.o.t.p.TK – uwzględnił zażalenie i nadał dalszy bieg skardze konstytucyjnej.

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 14 grudnia 2018 r. (data nadania) J.J. (dalej: skarżący), wystąpił z żądaniem przytoczonym w komparycji niniejszego postanowienia.

Skarga konstytucyjna została sformułowana w związku z następującą sprawą.

Skarżący złożył 26 czerwca 2018 r. dwie skargi kasacyjne nie uiszczając od nich wpisów sądowych. W tych okolicznościach Przewodniczący Wydziału Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Ł. (dalej: WSA) 2 lipca 2018 r. dwoma zarządzeniami wezwał do uiszczenia wpisów sądowych od skargi w sprawie o sygn. akt […] w wysokości 29 650 zł oraz od skargi o sygn. akt […] w wysokości 50 000 zł. Zarządzenia te zostały zaskarżone dwoma zażaleniami, które Naczelny Sąd Administracyjny w W. oddalił postanowieniami z 10 września 2018 r. wydanymi w sprawach o sygn. akt: […] oraz […].

Następnie skarżący złożył wnioski o zwolnienie z obowiązku uiszczenia wpisów sądowych. W rezultacie, w odrębnym postępowaniu, skarżącemu zostało przyznane prawo pomocy przez zwolnienie go z wpisu sądowego od każdej złożonej skargi ponad kwotę 5 000 zł.

Skarżący twierdzi, że zakwestionowany § 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2003 r. Nr 221, poz. 2193, ze zm.: dalej: rozporządzenie) narusza jego prawo do: sądu (art. 45 ust. 1 w związku z art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji), i własności (art. 64 ust. 1 i 3 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji); a także zasadę: demokratycznego państwa prawa, sprawiedliwości społecznej, zaufania obywateli wobec Państwa, jednoznaczności prawa (art. 2 Konstytucji), oraz proporcjonalności, wynikających z zasady demokratycznego państwa prawa (art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 61 ust. 1 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 2072, ze zm.; dalej: u.o.t.p.TK), skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. Służy ono wyeliminowaniu – już w początkowej fazie postępowania – spraw, które nie mogą być przedmiotem merytorycznego rozstrzygania. Trybunał wydaje postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu, gdy nie spełnia ona określonych przez prawo wymagań lub jest oczywiście bezzasadna.

2. Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony wolności lub praw. Musi ona spełniać przesłanki, o których mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Po pierwsze, zaskarżony w niej przepis powinien być podstawą prawną ostatecznego orzeczenia wydanego przez sąd lub organ administracji publicznej w indywidualnej sprawie skarżącego. Po drugie, skarżący musi uprawdopodobnić naruszenie swoich konstytucyjnych wolności lub praw wskazanych w skardze. Po trzecie, źródłem ich naruszenia powinna być normatywna treść kwestionowanych przepisów, a sposób naruszenia musi zostać określony przez samego skarżącego w uzasadnieniu wnoszonej skargi.

3. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego rozpatrywana skarga konstytucyjna nie spełnia powyższych wymagań.

4. W przekonaniu skarżącego § 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2003 r. poz. 2193, ze zm.; dalej: rozporządzenie) narusza sferę konstytucyjnie chronionych wolności lub praw skarżącego przez ustalenie nadmiernie wygórowanego wpisu sądowego od złożonych przez niego skarg kasacyjnych w sytuacji, w której „wygrał sprawę administracyjną, ale na skutek nieprawidłowego uzasadnienia orzeczenia sądu może ostatecznie sprawę przegrać”.

5. Trybunał stwierdza brak realnego i aktualnego naruszenia konstytucyjnych praw i wolności skarżącego. Termin „naruszenie” w znaczeniu normatywnym należy rozumieć jako takie działania sądu, w których ostateczne orzeczenie stanowi ingerencję w sferę konstytucyjnie chronionych wolności lub praw, bądź też niewykonanie ciążącego na sądzie, który to orzeczenie wydał, obowiązku zapewnienia ochrony wolnościom lub prawom. Dopiero konkretne naruszenie praw lub wolności uzasadnia interes prawny skarżącego w wystąpieniu z żądaniem zbadania przez Trybunał określonego aktu normatywnego. Skarżący wskazuje natomiast przepis prawa, który był podstawą ostatecznego orzeczenia w przedmiocie ustalenia wysokości wpisu sądowego od skargi kasacyjnej. Zdaniem skarżącego narusza on prawo do obrony jego praw, do zaskarżenia orzeczenia, prawo własności, proporcjonalności przez ustalenie nadmiernie wygórowanego wpisu sądowego. Jednocześnie jednak skarżący informuje, że nie doszło z tego powodu do odrzucenia skargi kasacyjnej, gdyż w wyniku złożonego wniosku o prawo pomocy został on zwolniony od obowiązku uiszczenia wpisu sądowego do kwoty 5 000 zł od każdej skargi. W sytuacji skarżącego doszło zatem do ochrony jego praw podmiotowych przez obniżenie wpisu sądowego od skargi kasacyjnej w sprawie o sygn. akt […] w wysokości 29 650 zł na kwotę 5 000 zł oraz w sprawie o sygn. akt […] w wysokości 50 000 zł na kwotę 5 000 zł (postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Ł. z 21 listopada 2018 r.).

Wobec powyższego Trybunał nie dostrzega naruszenia wskazanych konstytucyjnie chronionych praw skarżącego przez ustalenie wygórowanego wpisu od skarg kasacyjnych z powodu uzyskania przez skarżącego ochrony tych praw przez obniżenie ustalonego wpisu sądowego.

6. Trybunał przypomina, że wniesienie skargi konstytucyjnej warunkowane jest wystąpieniem konkretnego, a nie tylko abstrakcyjnego naruszenia konstytucyjnych praw i wolności, będącego konsekwencją uzyskania przez skarżącego ostatecznego rozstrzygnięcia. W związku z tym, że skarżący upatruje i wywodzi naruszenia wskazanych w skardze praw konstytucyjnych – przede wszystkim prawa do zaskarżenia orzeczenia, do obrony, do rozpoznania sprawy w postępowaniu dwuinstancyjnym – z faktu braku możliwości wniesienia skargi kasacyjnej z powodu żądania wygórowanego wpisu sądowego, to powinien on – dla spełnienia przesłanek warunkujących merytoryczne rozpatrzenie skargi konstytucyjnej – uzyskać rozstrzygnięcie, którego treścią byłoby odrzucenie wniesionego środka odwoławczego. Doszłoby tym samym do konkretyzacji jego sytuacji prawnej, co uzasadniałoby przyjęcie tezy o wystąpieniu aktualnego i konkretnego naruszenia przysługujących mu praw konstytucyjnych, których ochrony domaga się on w trybie wniesionej skargi konstytucyjnej (zob. np. postanowienie z 24 października 2001 r., sygn. SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225).

7. Postulaty skarżącego dotyczące odpowiednich zmian legislacyjnych w zakresie utworzenia pułapu maksymalnej wysokości opłaty – tak, by wpis nie mógł być wygórowany, czy też „nadmiernie uciążliwy dla adresata” albo też zmiany charakteru wpisu ze stosunkowego na stały przy wnoszeniu skargi kasacyjnej w przypadku, gdy rozstrzygnięcie jest korzystne dla skarżącego, ale uzasadnienie nie – są postulatami de lege ferenda. W zakresie postępowania związanego z rozpoznawaniem skargi konstytucyjnej nie mieści się analiza takich postulatów zgłaszanych pod adresem kwestionowanego aktu normatywnego. Ocena Trybunału Konstytucyjnego odnosi się jedynie do przepisów prawnych obowiązujących w chwili wydawania orzeczenia. Tego rodzaju sugestie i postulaty winny być kierowane pod adresem organów dysponujących stosownymi kompetencjami prawotwórczymi.

W związku z powyższym na podstawie art. 61 ust. 4 pkt 1 u.o.t.p.TK w związku z art. 53 ust. 1 pkt 2 u.o.t.p.TK rozpoznawanej skardze należało odmówić nadania dalszego biegu.

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak na wstępie.

POUCZENIE

Na podstawie art. 61 ust. 5 u.o.t.p.TK skarżącego przysługuje prawo wniesienia zażalenia na powyższe postanowienie w terminie 7 dni od daty jego doręczenia.