W skardze konstytucyjnej złożonej 25 października 2002 r. zarzucono, że art. 471 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) jest niezgodny z art. 32 ust. 1, art. 64 ust. 2, art. 77 ust. 1 Konstytucji oraz że art. 3937 w zw. z art. 3933 § 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) jest niezgodny z art. 2 i 45 Konstytucji.

Skarżący wniósł pozew przeciwko Dolnośląskiej DOKP we Wrocławiu o przywrócenie poprzednich warunków pracy i płacy i zasądzenia kwoty pieniężnej z ustawowymi odsetkami tytułem wyrównania wynagrodzenia za pracę, które otrzymywał będąc zatrudnionym na poprzednio zajmowanym stanowisku. Sąd Wojewódzki we Wrocławiu – Wydział VII Pracy wyrokiem z 18 listopada 1998 r. umorzył postępowanie w części dotyczącej przywrócenia warunków pracy i płacy, a w pozostałej części powództwo oddalił. Na skutek apelacji skarżącego Sąd Apelacyjny we Wrocławiu wyrokiem z 24 lutego 1999 r. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Wyrokiem z 15 czerwca 2000 r. Sąd Okręgowy we Wrocławiu – Wydział VII Pracy zasądził od PKP – Zakład Infrastruktury Kolejowej we Wrocławiu odszkodowanie na rzecz skarżącego, a w pozostałej części powództwo oddalił. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 22 listopada 2000 r. zmienił wskazany wyżej wyrok w ten sposób, że obniżył kwotę zasądzoną na rzecz skarżącego. Sąd Najwyższy postanowieniem z 3 kwietnia 2002 r. odmówił przyjęcia kasacji do rozpoznania przyjmując, iż w sprawie nie zachodzą okoliczności wskazane w art. 393 § 2 k.p.c., a kasacja nie spełnia przesłanek, o których mowa w art. 393 § 1 k.p.c.

Zdaniem skarżącego, zaskarżone przepisy k.p.c. kształtują procedurę cywilną w sposób bezwzględnie wyłączający możliwość uzupełnienia braków skargi kasacyjnej, co prowadzi do orzekania przez Sąd Najwyższy o odmowie przyjęcia kasacji w sytuacji niedojrzałej do merytorycznego orzekania. Przez brak możliwości uzupełnienia braków skargi, skarżący został pozbawiony możliwości wyjaśnienia wątpliwości w zakresie uzasadniającym rozpoznanie kasacji.

Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 8 stycznia 2003 r. odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie art. 3937 w zw. z art. 3933 § 1 pkt 3 k.p.c.

W zażaleniu z 20 stycznia 2003 r. skarżący wniósł o jego uwzględnienie i nadanie biegu skardze w zakresie odnoszącym się do art. 3937 w zw. z art. 3933 § 1 pkt 3 k.p.c. Zdaniem skarżącego Trybunał Konstytucyjny błędnie przyjął, że nie wykazał on sposobu naruszenia swych konstytucyjnych praw oraz że prawo do usuwania braków kasacji po jej złożeniu nie jest związane z konstytucyjnym standardem prawa do sądu. Trybunał błędnie, według skarżącego, ocenił zarzuty skargi jako wnioski de lege ferenda. Skarżący podkreślił, że w świetle art. 45 ust. 1 Konstytucji wymagania formalne powinien cechować względny, a nie bezwzględny rygoryzm, a tymczasem przyjęte rozwiązanie, co najmniej utrudnia ochronę praw na drodze sądowej przed Sądem Najwyższym. Ustawowy wymóg przedstawienia okoliczności uzasadniających rozpoznanie kasacji nastręcza trudności adwokatom i radcom prawnym oraz wywołuje rozbieżności w orzecznictwie.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Podstawą odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej było stwierdzenie, iż skarżący nie wskazał sposobu naruszenia jego konstytucyjnych praw przez art. 3937 w zw. z art. 3933 § 1 pkt 3 k.p.c. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego uzasadnienia takich zarzutów nie stanowi twierdzenie, w myśl którego przepisy te powodują, iż Sąd Najwyższy odmawia przyjęcia kasacji do rozpoznania w sytuacji niedojrzałej merytorycznie do orzekania oraz że przepisy te pozbawiają skarżącego możliwości wyjaśnienia wątpliwości dotyczących kasacji.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego trudno dopatrzyć się naruszenia kwestionowaną regulacją kodeksu postępowania cywilnego prawa do sądu, wyrażonego w art. 45 ust. 1 Konstytucji. Stwierdzić należy, że stanowisko prezentowane przez pełnomocnika błędnie zakłada, że w normatywnej treści tego przepisu mieści się również prawo strony do rozpoznania kasacji. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego w sprawie skargi konstytucyjnej wskazywano już na brak podstaw dla takiej interpretacji art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny podtrzymuje w tym zakresie pogląd wyrażony w wyroku z 10 lipca 2000 r. (SK 12/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 143), iż wyłączenie pewnych spraw spod kontroli kasacyjnej nie narusza prawa do sądu w kształcie, jaki mu nadała obowiązująca Konstytucja, zaś ustawodawca posiada określony zakres swobody kreowania środków zaskarżenia orzeczeń zapadłych w drugiej instancji. Podobnie w postanowieniu z 15 grudnia 1999 r. (sygn. Ts 111/99, OTK ZU nr 1/2000, poz. 23) Trybunał Konstytucyjny podkreślił, iż art. 45 ust. 1 Konstytucji wśród elementów prawa do rzetelnego postępowania sądowego nie wymienia uprawnienia do wniesienia kasacji. Z powyższego wynika, iż również wymagania formalne związane z wnoszeniem kasacji mogą być kształtowane przez ustawodawcę zwykłego. Sposób określenia skutków złożenia kasacji zawierającej braki formalne nie mieści się w zakresie konstytucyjnego prawa do sądu i pozostaje w gestii ustawodawcy zwykłego. Trybunał Konstytucyjny zasadnie więc odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w zakresie art. 3937 w zw. z art. 3933 § 1 pkt 3 k.p.c. przyjmując, iż nie wskazano w niej sposobu naruszenia konstytucyjnych praw skarżącego.

Na marginesie należy zauważyć, iż w sprawie skarżącego w ogóle nie wystąpił problem braków formalnych skargi kasacyjnej w rozumieniu art. 3937 § 2 k.p.c. Skarżący czyni wprawdzie przedmiotem zaskarżenia cały art. 3937 k.p.c., jednak w jego sprawie podstawą postanowienia Sądu Najwyższego odmawiającego przyjęcia kasacji do rozpoznania był wyłącznie art. 3937 § 1 k.p.c. Sąd Najwyższy nie stwierdził, iż skarga kasacyjna zawiera braki formalne, wtedy nastąpiłoby jej odrzucenie. Sąd Najwyższy odmiennie od skarżącego ocenił natomiast okoliczności mające decydować o przyjęciu kasacji do rozpoznania. Zdaniem Sądu Najwyższego wskazane przez skarżącego okoliczności nie spełniają wymogów sformułowanych w art. 393 § 1 k.p.c.

Mając powyższe na względzie należało orzec jak w sentencji.

W skardze konstytucyjnej złożonej 25 października 2002 r. zarzucono, że art. 471 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) jest niezgodny z art. 32 ust. 1, art. 64 ust. 2, art. 77 ust. 1 Konstytucji oraz że art. 3937 w zw. z art. 3933 § 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) jest niezgodny z art. 2 i 45 Konstytucji. Zdaniem skarżącego określenie w art. 471 kodeksu pracy maksymalnej wysokości odszkodowania przysługującego z tytułu nieuzasadnionego wypowiedzenia umowy o pracę narusza jego prawa majątkowe, zasadę równości oraz prawo do odszkodowania, o którym mowa w art. 77 ust. 1 Konstytucji. Odszkodowanie przyznane skarżącemu na podstawie zaskarżonego przepisu stanowi mniej niż dwukrotność minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w dacie wyrokowania. Jest to zdaniem skarżącego odszkodowanie nieadekwatne do poniesionej szkody. Automatyzm wynikający z art. 471 k.p. wyłącza waloryzację i konieczność uwzględnienia zmiany siły nabywczej pieniądza, w sytuacji długotrwałości procesu dochodzenia ochrony praw na drodze sądowej.

Wynikające z art. 471 k.p. ograniczenie czasowe kompensaty szkody – maksymalnie do 3 miesięcy – narusza art. 77 ust. 1 Konstytucji.

Zaskarżone przepisy kodeksu postępowania cywilnego pozwalają orzec o odmowie przyjęcia kasacji do rozpoznania bez uprzedniego wezwania skarżącego do usunięcia braku kasacji, polegającego na braku lub niepełnym przedstawieniu okoliczności uzasadniających rozpoznanie kasacji. Narusza to, zdaniem skarżącego, wymóg uczciwości (sprawiedliwości) postępowania wyrażony w art. 45 ust. 1 Konstytucji, pozbawia go bowiem możliwości uzupełnienia braków kasacji. Możliwość taka jest przewidziana przy wnoszeniu innych środków prawnych, w tym przy wnoszeniu skargi konstytucyjnej i kasacji w sprawach karnych.

Powództwo skarżącego o przywrócenie warunków pracy i płacy zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego we Wrocławiu z 18 listopada 1998 r. Wyrok ten został uchylony wyrokiem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 24 lutego 1999 r. Następnie Sąd Okręgowy wyrokiem z 19 czerwca 2000 r. uwzględnił w części powództwo skarżącego. Apelacja skarżącego od tego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego z 22 listopada 2000 r. Od tego wyroku skarżący złożył kasację, która została pozostawiona bez rozpoznania na mocy postanowienie Sądu Najwyższego z 3 kwietnia 2002 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Na wstępie przypomnieć należy, że art. 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji gwarantują dwuinstancyjność postępowania w odniesieniu do spraw, które rozpoznawane są przez sądy. Ani art. 45 ust. 1, ani żaden inny przepis Konstytucji nie ustanawia natomiast gwarancji trójinstancyjności postępowania sądowego. Tym samym, prawo do wniesienia kasacji w postępowaniu cywilnym nie stanowi koniecznego elementu prawa do sądu, a „wyłączenie określonych spraw spod kontroli kasacyjnej nie narusza prawa do sądu w kształcie, jaki nadała mu obowiązująca konstytucja” (wyrok z 10 lipca 2000 r., sygn. SK 12/99, OTK ZU nr 5/2000, s. 819).

Nie oznacza to jednak, że przepisy ustalające zakres i granice kasacji nie mogą stać się przedmiotem oceny Trybunału Konstytucyjnego. We wszystkich tych bowiem wypadkach, gdy ustawodawca zwykły uznał za uzasadnione ustanowienie dostępu do skargi kasacyjnej, musi to być unormowane w zgodzie z normami, zasadami i wartościami konstytucyjnymi. W zakresie tych norm i zasad nie mieści się jednak, wskazane przez skarżącego, prawo do usuwania braków kasacji po jej złożeniu. Regulacja tej kwestii pozostaje w gestii ustawodawcy. Należy też podkreślić, że skarżący nie wskazał na czym miałoby polegać naruszenie wymogu uczciwości postępowania przez zaskarżone przepisy kodeksu postępowania cywilnego. Przedstawione przez skarżącego argumenty o pozbawieniu go procesowego instrumentu dialogu z sądem oraz konieczności dania mu przez organ władzy publicznej szansy spełnienia warunków formalnych mogłyby uzasadniać jedynie wnioski de lege ferenda dotyczące zmiany wskazanych przepisów kodeksu postępowania cywilnego, nie mogą natomiast uzasadniać zarzutu ich niekonstytucyjności.

Mając powyższe na względzie należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie odnoszącym się do art. 3937 w zw. z art. 3933 § 1 pkt 3 k.p.c.