1. W skardze konstytucyjnej z 8 sierpnia 2022 r. T.A. (dalej: skarżący) wniósł o stwierdzenie, że art. 39822 § 1 w związku z art. 7674 § 1 w związku z art. 13 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. ‒ Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2021 r. poz. 1805, ze zm.; dalej: k.p.c.) w zakresie, w jakim „wyłącza prawo wniesienia do sądu skargi na orzeczenie referendarza sądowego oddalające skargę na czynności Komornika Sądowego polegające na zajęciu wierzytelności lub zarządzeniu sprzedaży udziałów”, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 i art. 78 Konstytucji.

1.1. Skarga konstytucyjna została wniesiona na tle następującego stanu faktycznego:

Komornik sądowy przy Sądzie Rejonowym w W. prowadził pod sygn. akt […] postępowanie egzekucyjne przeciwko skarżącemu jako dłużnikowi. 18 marca 2021 r. komornik dokonał zajęcia wierzytelności pieniężnej przysługującej skarżącemu od […] sp. z o.o. w W. 19 marca 2021 r. komornik zarządził sprzedaż 3461 udziałów należących do skarżącego w spółce […] sp. z o.o. z siedzibą w B. 31 marca 2021 r. skarżący, działając jako dłużnik, złożył dwie skargi na wymienione czynności komornika sądowego w sprawie o sygn. akt […].

Postanowieniem z 21 lutego 2022 r. w sprawie o sygn. akt […] referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym w W. w punkcie pierwszym oddalił obie skargi w całości oraz w dalszej części postanowienia oddalił wniosek o zawieszenie postępowania egzekucyjnego komornika sądowego w sprawie o sygn. akt […], a także stwierdził brak podstaw do podjęcia czynności nadzorczych w trybie art. 759 § 2 k.p.c. Postanowienie to w zakresie punktu pierwszego jest ostateczne i nie podlega jakiemukolwiek zaskarżeniu, nie przysługuje od niego środek odwoławczy.

Skarżący 8 marca 2022 r. złożył wniosek o sporządzenie uzasadnienia postanowienia referendarza sądowego z 21 lutego 2022 r. w zakresie, w jakim oddalono obie skargi. Postanowieniem z 27 kwietnia 2022 r. referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym w W. odrzucił wniosek o sporządzenie uzasadnienia na podstawie art. 328 § 1 w związku z art. 328 § 4 k.p.c.

1.2. W opinii skarżącego „został [on] pozbawiony prawa do sądu wobec braku możliwości zaskarżenia orzeczenia referendarza sądowego wydanego na skutek skargi na czynności Komornika Sądowego polegające na zajęciu wierzytelności oraz zarządzaniu sprzedaży udziałów w spółce kapitałowej. Nadto, przedmiotowa konstrukcja prawna narusza również zasadę dwuinstancyjności” (skarga, s. 5).

Zdaniem skarżącego „strony postępowania egzekucyjnego – niezależnie od tego czy referendarz sądowy uwzględnił skargę na czynności komornika czy ją oddalił – powinny mieć możliwość poddania tej czynności kontroli sądowej, bowiem obecne uregulowanie powoduje sytuację, w której dwa organy pozasądowe (komornik i referendarz sądowy) dokonują czynności, które nie podlegają żadnej kontroli w instancji sądowej” (skarga, s. 14).

Skarżący wskazał, że w jego ocenie „[d]opuszczenie do tego, żeby o tak istotnych kwestiach mógł rozstrzygać referendarz sądowy (zatem organ inny niż sąd) bez jakiegokolwiek nadzoru przez sąd jest niedopuszczalne i nie do pogodzenia z zagwarantowanym konstytucyjnie prawem do sądu i prawem do zaskarżenia orzeczenia wydanego w pierwszej instancji. Powoduje to również, że dłużnik w tym wypadku nie ma dostępu do sądu” (skarga, s. 15).

Zdaniem skarżącego, „[z]asadniczym problemem konstytucyjnym wynikłym na tle sytuacji skarżącego jest pozbawienie go możliwości zaskarżenia orzeczenia wydanego przez referendarza sądowego na skutek skargi na czynności Komornika Sądowego w tym przypadku czynności polegającej na zajęciu wierzytelności oraz czynności polegającej na zarządzeniu sprzedaży udziałów” (pismo skarżącego, s. 10).

W opinii skarżącego „został [on] pozbawiony prawa do sądu, ponieważ referendarz sądowy jest urzędnikiem sądowym, nie jest sędzią, nie sprawuje wymiaru sprawiedliwości oraz jest pozbawiony przymiotu niezawisłości. Drugi aspekt przedmiotowego problemu konstytucyjnego polega na tym, że wydane przez referendarza sądowego orzeczenie nie może zostać zaskarżone i postępowanie kończy się de facto w pierwszej instancji, bez jakiejkolwiek kontroli wydanego rozstrzygnięcia. Referendarz sądowy jako urzędnik kontroluje działania Komornika, który działa w interesie wierzyciela i z definicji jest nieobiektywny” (pismo skarżącego, s. 10).

Skarżący podniósł zarzut niezgodności art. 39822 § 1 w związku z art. 7674 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. w zakresie, w jakim wyłącza prawo wniesienia do sądu skargi na orzeczenie referendarza sądowego oddalające skargę na czynności komornika sądowego polegające na zajęciu wierzytelności lub zarządzeniu sprzedaży udziałów, z art. 45 ust. 1 oraz z art. 78 Konstytucji.

1.3. Jako wzorce kontroli skarżący wskazał art. 45 ust. 1 i art. 78 Konstytucji.

1.3.1. Powołując wzorce kontroli, skarżący wymienił 4 elementy prawa do sądu wywodzonego z art. 45, a także odniósł się do pojęcia „sprawy” wyjaśnionego wielokrotnie w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego. Skarżący podkreślił, że „[s]karga na czynności komornika nie rozpoczyna nowego postępowania (nie wszczyna nowej sprawy egzekucyjnej), ale jest postępowaniem wpadkowym w ramach już toczącego się postępowania. Nie oznacza to jednak, że do postępowania takiego, gwarancje konstytucyjne wyrażone w art. 45 ust. 1 ustawy zasadniczej (prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd) nie mają zastosowania” (skarga, s. 11).

W opinii skarżącego „istotne jest, aby kwestie wpadkowe opatrzone były gwarancjami konstytucyjnymi, chroniącymi przed arbitralnością, bowiem rozstrzygnięcie kwestii wpadkowych wywiera wpływ na przebieg postępowania w sprawie” (skarga, s. 11).

1.3.2. Uzasadniając zarzut niezgodności przywołanych przepisów postępowania cywilnego z Konstytucją, skarżący powołuje trzy argumenty. Pierwszym z nich jest pozycja referendarza sądowego. W opinii skarżącego „referendarz sądowy i sędzia cechują się odmiennymi przymiotami i kompetencjami. Tylko sędzia może sprawować wymiar sprawiedliwości i wydawać merytoryczne rozstrzygnięcia. Tylko sędzia jest niezależny i niezawisły. Zawód sędziego stanowi organizacyjne i personalne urzeczywistnienie prawa do sądu. Wydawanie orzeczeń przez referendarza sądowego nie stanowi orzekania przez niezawisły sąd, zgodnie z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Z tych względów instytucja skargi na orzeczenie referendarza sądowego ma, zgodnie z Konstytucją RP, stworzyć warunki do kontroli tych orzeczeń przez niezawisły sąd. Jednakże na kanwie niniejszej sprawy skarżący został pozbawiony prawa do skargi na orzeczenie referendarza i tym samym prawa do sądu. Kontrola czynności Komornika zakończyła się na postanowieniu referendarza sądowego” (pismo skarżącego, s. 14-15).

Drugim argumentem powoływanym przez skarżącego jest brak możliwości zainicjowania kontroli sądowej działań komornika sądowego. Zdaniem skarżącego podmiot uprawniony do złożenia skargi na czynności komornika sądowego nie ma wpływu, czy dana skarga zostanie rozpatrzona przez sędziego, czy przez referendarza sądowego, a jednoczesne pozbawienie prawa do zaskarżenia każdego orzeczenia referendarza sądowego wydanego w postępowaniu egzekucyjnym eliminuje prawo o sądu.

Jako trzeci argument uzasadniający zarzuty skarżący wskazuje naruszenie zasady dwuinstancyjności objawiające się brakiem możliwości zaskarżenia orzeczenia wydanego przez referendarza sądowego na skutek skargi na czynności komornika sądowego.

1.3.3. Odnosząc się do art. 78 Konstytucji skarżący zauważył, że „[z]askarżone przepisy nie tylko naruszają prawo do sądu, ale również stoją w oczywistej sprzeczności z (…) zasadą dwuinstancyjności postępowania i prawem zaskarżenia orzeczeń wydanych w I instancji. Wobec braku możliwości wniesienia skargi na orzeczenie referendarza sądowego wydane po rozpoznaniu skargi na czynności komornika dotyczącej zajęcia wierzytelności albo zarządzenia sprzedaży udziałów uzyskujemy wyłącznie jedno rozstrzygnięcie, sprawa jest rozpoznawana wyłącznie jeden raz i to przez urzędnika a nie przez Sąd” (pismo skarżącego, s. 16).

Zdaniem skarżącego „[p]rawo do zaskarżenia orzeczeń jest fundamentem rzetelnej procedury i tym samym brak skargi od orzeczenia wydanego przez podmiot inny niż Sąd świadczy o niezgodności zaskarżonych przepisów z art. 78 Konstytucji RP” (pismo skarżącego, s. 17).

2. W piśmie z 7 marca 2023 r. Rzecznik Praw Obywatelskich zgłosił udział w sprawie i przedstawił swoje stanowisko. W kolejnym piśmie, datowanym na 12 maja 2023 r., przedstawił uzasadnienie stanowiska (dalej: pismo RPO).

2.1. W opinii Rzecznika Praw Obywatelskich zaskarżony w przedmiotowej skardze przepis, tj. art. 39822 § 1 w związku z art. 7674 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c., jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji.

2.2. Rzecznik Praw Obywatelskich podkreślił, że „problem konstytucyjny ujawniony na tle niniejszej sprawy dotyczy funkcjonowania w obrocie prawnym normy, z której wynika, że orzeczenie referendarza sądowego, wykonującego zadania z zakresu ochrony prawnej w postępowaniu egzekucyjnym, nie podlega kontroli sądowej, bowiem nie przysługuje na nie skarga do sądu” (pismo RPO, s. 2).

2.2.1. Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich „[w] doktrynie zauważa się, iż przepis regulujący ogólne kwestie poświęcone zaskarżalności postanowień wydanych przez referendarza sądowego w postępowaniu egzekucyjnym jest niezbędny wobec dającej się zaobserwować tendencji ustawodawczej zmierzającej w kierunku zwiększenia kompetencji referendarzy sądowych. Tendencja ta jest tym bardziej uzasadniona swoistą cechą postępowania egzekucyjnego, w którym sąd nie wykonuje zadań z zakresu «wymierzania sprawiedliwości». W postępowaniu tym sąd nie rozstrzyga «sporów o prawo», lecz sprawuje nadzór nad czynnościami komornika oraz wykonuje pewne czynności egzekucyjne, zastrzeżone dla niego w przepisach k.p.c. Wobec powyższego przyznanie referendarzom sądowym kompetencji do wykonywania czynności egzekucyjnych dotychczas zastrzeżonych dla sądów nie budzi zastrzeżeń konstytucyjnych” (pismo RPO, s. 8).

2.2.2. W opinii Rzecznika Praw Obywatelskich na tle wniesionej skargi nie wydano postanowienia kończącego postępowanie egzekucyjne lub jego część w odniesieniu do czynności komornika polegającej na zbyciu udziałów.

2.3. Rzecznik Praw Obywatelskich wskazał na istniejącą w przepisach postępowania cywilnego możliwość poddania powyższych rozstrzygnięć referendarzy sądowych pod kontrolę sądową. W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich „[n]ie powinno (…) budzić wątpliwości, iż od tych rozstrzygnięć [postanowień wydawanych w związku z zakończeniem egzekucji], niezależnie czy będą one wydane przez komornika, sąd czy referendarza sądowego przysługuje ostatecznie zażalenie do sądu. Natomiast ewentualne zaskarżenie w tym trybie do sądu wcześniejszego rozstrzygnięcia referendarza sądowego w sprawie wpadkowej, wymagałoby odpowiedniego zastosowania instytucji z art. 380 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., a więc żądania w zażaleniu na postanowienie o ukończeniu postępowania egzekucyjnego rozpoznania postanowienia referendarza sądowego w przedmiocie skargi na czynności komornika, które nie podlegało zaskarżeniu w drodze zażalenia do sądu, a miało wpływ na rozstrzygnięcie sprawy” (pismo RPO, s. 11).

2.4. Podniesiony przez Rzecznika Praw Obywatelskich zarzut niezgodności zaskarżonych przepisów z Konstytucją uważa on za zasadny, gdyż „w ramach prawa do sądu, w jego drugiej postaci, to jest w funkcji ochrony prawnej, mieści się także możliwość poddania każdego rozstrzygnięcia referendarza sądowego w zakresie skargi na czynności komornika pod ostateczną kontrolę sądu” (pismo RPO, s. 12).

3. W piśmie z 31 sierpnia 2023 r. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej zajął stanowisko w sprawie, wnosząc o umorzenie postępowania na podstawie art. 59 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. z 2019 r. poz. 2393; dalej: u.o.t.p.TK) ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku (dalej: pismo Sejmu).

3.1. W opinii Sejmu przedmiotowa skarga nie spełnia wymagań formalnoprawnych, wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i z ustawy o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym.

3.2. Mając na uwadze orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, Sejm podkreślił konieczność spełnienia zasady subsydiarności oraz istnienie osobistego (subiektywnego) i aktualnego interesu prawnego skarżącego w merytorycznym rozstrzygnięciu skargi. Zdaniem Sejmu skarżący „nie legitymuje się ostatecznym orzeczeniem wydanym na podstawie zaskarżonej regulacji. Zaniechanie to wyklucza możliwość merytorycznego rozpoznania niniejszej skargi konstytucyjnej” (pismo Sejmu, s. 8). Sejm zwrócił uwagę na konieczność uprzedniego uzyskania orzeczenia w przedmiocie odrzucenia niedopuszczalnego z mocy prawa środka. W ocenie Sejmu „dopiero dysponując takim orzeczeniem, skarżący mógłby dochodzić stwierdzenia naruszenia prawa do sądu (zob. postanowienie TK z 18 stycznia 2023 r., sygn. akt Ts 266/21, i liczne przywołane tam orzeczenia TK)” (pismo Sejmu, s. 8). Odnosząc powyższy zarzut do przedmiotowej skargi, zdaniem Sejmu skarżący powinien wnieść skargę na postanowienie referendarza sądowego z 21 lutego 2022 r., sygn. akt […], w zakresie pkt 1 petitum, w którym oddalono dwie skargi na czynności komornika. Pomimo niedopuszczalności takiego wniosku, skarżący nie powinien był rezygnować z wniesienia tego środka zaskarżenia, mając w perspektywie postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym. W opinii Sejmu „[t]ylko w ten sposób mógł bowiem doprowadzić do wydania, w oparciu o kwestionowaną regulację, postanowienia o odrzuceniu skargi, a tym samym do «ujawnienia» przedmiotu skargi konstytucyjnej (pogląd ten został potwierdzony w postanowieniu pełnego składu TK z 10 marca 2015 r., sygn. SK 65/13 (…), zob. postanowienie TK z 14 grudnia 2022 r., sygn. akt Ts 246/21)” (pismo Sejmu RP, s. 8).

3.3. Zdaniem Sejmu w rezultacie zaniechania po stronie skarżącego „kwestionowany w skardze art. 39822 § 1 w związku z art. 7674 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. w zakresie, w jakim «wyłącza prawo wniesienia do sądu skargi na orzeczenie referendarza sądowego oddalające skargę na czynności Komornika Sądowego polegające na zajęciu wierzytelności lub zarządzeniu sprzedaży udziałów», nie był podstawą – wskazanego przez skarżącego jako orzeczenia uprawniającego do wystąpienia ze skargą konstytucyjną we wskazanym przez skarżącego zakresie – postanowienia referendarza sądowego z 27 kwietnia 2022 r., sygn. akt […], odrzucającego wniosek o sporządzenie uzasadnienia postanowienia referendarza sądowego z 21 lutego 2022 r., sygn. akt […], ani postanowienia referendarza sądowego z 21 lutego 2022 r., sygn. akt […], oddalającego skargi inicjatora niniejszego postępowania na czynności komornika” (pismo Sejmu, s. 9). Sejm podkreślił, że „orzeczenie, które skarżący wskazuje jako to wydane na podstawie kwestionowanego zakresu przepisów Kodeksu postępowania cywilnego (tj. na podstawie normy wykluczającej zażalenie na postanowienie referendarza o oddaleniu skargi na czynności komornika), nie dotyczyło środka zaskarżenia, lecz uzasadnienia postanowienia wydanego na posiedzeniu niejawnym. Choć kwestie te są ze sobą powiązane, to jednak postanowienie z 27 kwietnia 2022 r. nie spełnia przesłanki określonej w art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 53 ust. 1 pkt 1 [u.o.t.p.TK], referendarz sądowy prawomocnie stwierdził w nim bowiem wyłącznie brak obowiązku uzasadnienia postanowienia z 21 lutego 2022 r., a nie to, że skarżącemu nie przysługuje zażalenie” (pismo Sejmu, s. 9). W opinii Sejmu „[w]brew twierdzeniom skarżącego, odmowa sporządzenia uzasadnienia nie przesądziła o zamknięciu mu drogi do zaskarżenia postanowienia o oddaleniu skarg na czynności komornika, a tym samym w rozpoznawanej sprawie nie występował związek między naruszeniem praw konstytucyjnych skarżącego a orzeczeniem wskazanym przez niego jako ostateczne rozstrzygnięcie” (pismo Sejmu, s. 10).

4. W piśmie z 26 października 2023 r. Prokurator Generalny zajął stanowisko w sprawie, wnosząc o umorzenie postępowania na podstawie art. 59 ust. 1 pkt 2 u.o.t.p.TK wobec niedopuszczalności wydania wyroku (dalej: pismo Prokuratora Generalnego).

4.1. Prokurator Generalny podkreślił utrwalone w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego stanowisko, według którego jednym z warunków koniecznych dla rozpoznania przez Trybunał skargi konstytucyjnej jest uzyskanie ostatecznego rozstrzygnięcia dotyczącego konstytucyjnych praw wskazanych w petitum skargi, a jeżeli przedmiotem kontroli jest norma zamykająca drogę do wniesienia środka zaskarżenia, warunkiem takim jest uzyskanie rozstrzygnięcia odrzucającego środek kontroli, z uwagi na jego niedopuszczalność (pismo Prokuratora Generalnego, s. 10). Na gruncie niniejszego poglądu Prokurator Generalny nie zgodził się ze skarżącym jakoby w przedmiotowej sprawie doszło do spełnienia tego warunku.

4.2. Zdaniem Prokuratora Generalnego postanowienie referendarza sądowego w Sądzie Rejonowym w W. z dnia 27 kwietnia 2022 r., sygn. […], które to skarżący wskazał jako orzeczenie ostatecznie rozstrzygające o jego wolnościach i prawach konstytucyjnych, nie dotyczyło kwestii prawa do wniesienia skargi na orzeczenie referendarza sądowego i nie zostało wydane na podstawie przepisów wskazanych w petitum skargi. W ocenie Prokuratora Generalnego skarżący nie dysponuje orzeczeniem rozstrzygającym ostatecznie o jego prawach i wolnościach konstytucyjnych, których naruszenie podnosi w skardze. Jak podkreślił Prokurator Generalny, jest to skutek zaniechania przez skarżącego złożenia środka zaskarżenia wobec postanowienia referendarza sądowego oddalającego skargi inicjatora postępowania na czynności komornika sądowego (pismo Prokuratora Generalnego, s. 11).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Przedmiot, wzorce kontroli i stawiane zarzuty.

Przedmiotem kontroli skarżący uczynił art. 39822 § 1 w związku z art. 7674 § 1 w związku z art. 13 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. ‒ Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2023 r. poz. 1550, ze zm.; dalej: k.p.c.).

Zdaniem skarżącego wymieniony powyżej przepis w zakresie, w jakim „wyłącza prawo wniesienia do sądu skargi na orzeczenie referendarza sądowego oddalające skargę na czynności komornika sądowego polegające na zajęciu wierzytelności lub zarządzeniu sprzedaży udziałów”, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 i art. 78 Konstytucji.

2. Ocena dopuszczalności merytorycznego rozpoznania skargi.

Według utrwalonej linii orzeczniczej Trybunał Konstytucyjny jest obowiązany do badania, na każdym etapie postępowania, czy nie zachodzi ujemna przesłanka wydania wyroku, nakazująca umorzenie postępowania w sprawie. Nie ma procesowych przeszkód, aby kontrola ta nastąpiła także po zakończeniu wstępnego rozpoznania skargi konstytucyjnej, a więc po nadaniu jej dalszego biegu. Nadanie skardze dalszego biegu nie sanuje jej ewentualnych braków. Ocena ta dokonywana jest z urzędu przez skład orzekający powołany do merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej (por. postanowienia TK z: 21 marca 2000 r., sygn. SK 6/99, OTK ZU nr 2/2000, poz. 66; 28 października 2002 r., sygn. SK 21/01, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 78; 21 listopada 2001 r., sygn. K 31/01, OTK ZU nr 8/2001, poz. 264; 20 marca 2002 r., sygn. K 42/01, OTK ZU nr 2/2002, poz. 21; 28 maja 2003 r., sygn. SK 33/02, OTK ZU nr 5/A/2003, poz. 47; 21 października 2003 r., sygn. SK 41/02, OTK ZU nr 8/A/2003, poz. 89; 27 stycznia 2004 r., sygn. SK 50/03, OTK ZU nr 1/A/2004, poz. 6; 6 lipca 2004 r., sygn. SK 47/03, OTK ZU nr 7/A/2004, poz. 74; 14 grudnia 2004 r., sygn. SK 29/03, OTK ZU nr 11/A/2004, poz. 124; 21 marca 2006 r., sygn. SK 58/05, OTK ZU nr 3/A/2006, poz. 35; 30 maja 2007 r., sygn. SK 67/06, OTK ZU nr 6/A/2007, poz. 64; 20 lutego 2008 r., sygn. SK 44/07, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 23; 8 kwietnia 2008 r., sygn. SK 80/06, OTK ZU nr 3/A/2008, poz. 51; 30 czerwca 2008 r., sygn. SK 15/07, OTK ZU nr 5/A/2008, poz. 98; 16 czerwca 2009 r., sygn. SK 22/07, OTK ZU nr 6/A/2009, poz. 97; 19 października 2010 r., sygn. SK 8/09, OTK ZU nr 8/A/2010, poz. 94; 9 listopada 2010 r., sygn. SK 10/08, OTK ZU nr 9/A/2010, poz. 99; 3 sierpnia 2011 r., sygn. SK 13/09, OTK ZU nr 6/A/2011, poz. 68; 18 czerwca 2013 r., sygn. SK 1/12, OTK ZU nr 5/A/2013, poz. 70; 26 maja 2015 r., sygn. SK 6/13, OTK ZU nr 5/A/2015, poz. 76).

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji „[k]ażdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji”. Z przepisu tego oraz art. 53 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. z 2019 r. poz. 2393; dalej: u.o.t.p.TK) wynikają przesłanki, których spełnienie jest wymagane do merytorycznego rozpoznania skargi przez Trybunał.

Po pierwsze, przedmiotem zaskarżenia skargą konstytucyjną może być wyłącznie przepis ustawy lub innego aktu normatywnego. Przedmiotem kontroli Trybunału Konstytucyjnego nie są zatem akty stosowania prawa, a więc orzeczenia lub ostateczne decyzje zapadłe w indywidualnych sprawach skarżących, lecz akty normatywne, na podstawie których rozstrzygnięcia te zostały wydane (por. postanowienia i wyroki TK z: 1 lipca 2008 r., sygn. SK 40/07, OTK ZU nr 6/A/2008, poz. 101; 13 października 2008 r., sygn. SK 20/08, OTK ZU nr 8/A/2008, poz. 146; 2 czerwca 2009 r., sygn. SK 31/08, OTK ZU nr 6/A/2009, poz. 83; 17 listopada 2009 r., sygn. SK 64/08, OTK ZU nr 10/A/2009, poz. 148; 29 listopada 2010 r., sygn. SK 8/10, OTK ZU nr 9/A/2010, poz. 117; 2 lutego 2012 r., sygn. SK 14/09, OTK ZU nr 2/A/2012, poz. 17; 28 lutego 2012 r., sygn. SK 27/09, OTK ZU nr 2/A/2012, poz. 20; 7 maja 2013 r., sygn. SK 31/12, OTK ZU nr 4/A/2013, poz. 46; 9 maja 2017 r., sygn. SK 18/16, OTK ZU A/2017, poz. 37; 28 lutego 2018 r., sygn. SK 45/15, OTK ZU A/2018, poz. 12).

Po drugie, choć przedmiotem skargi jest przepis prawa, nie można w niej jednak kwestionować zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego w oderwaniu od aktów stosowania prawa w indywidualnej sprawie. Skarga konstytucyjna nie jest bowiem środkiem abstrakcyjnej kontroli zgodności z Konstytucją. Aby skarżący mógł skutecznie zakwestionować tę zgodność, najpierw sąd lub organ administracji publicznej musi wydać ostateczne orzeczenie w jego sprawie, i to z zastosowaniem kwestionowanej regulacji. Warunkiem koniecznym merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest więc określenie zaskarżonego przepisu, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o konstytucyjnych wolnościach lub prawach albo obowiązkach skarżącego (art. 53 ust. 1 pkt 1 u.o.t.p.TK). Przyjęty w Konstytucji model skargi konstytucyjnej został bowiem oparty na zasadzie konkretności i subsydiarności. Skarżący nie może zatem zakwestionować zgodności z Konstytucją aktu normatywnego w oderwaniu od indywidualnej sprawy, w której na mocy konkretnego aktu stosowania prawa doszło do naruszenia jego wolności lub praw albo obowiązków określonych w Konstytucji.

Po trzecie, do merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej niezbędne jest określenie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa przysługujące skarżącemu i w jaki sposób zostały naruszone przez ostateczne orzeczenie sądu lub organu administracji publicznej, wydane na podstawie zaskarżonego przepisu czy przepisów aktu normatywnego (art. 53 ust. 1 pkt 2 u.o.t.p.TK).

Po czwarte, skarga konstytucyjna powinna zawierać uzasadnienie zarzutu niezgodności z Konstytucją kwestionowanych przepisów z powołaniem argumentów lub dowodów na jego poparcie (art. 53 ust. 1 pkt 3 u.o.t.p.TK).

3. Skarżący nie spełnił przesłanki przedstawienia w sprawie ostatecznego orzeczenia rozstrzygającego o jego konstytucyjnych prawach, o którym stanowi art. 79 ust. 1 Konstytucji.

W skardze konstytucyjnej zażądano uznania, że art. 39822 § 1 w związku z art. 7674 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. w zakresie, w jakim „wyłącza prawo wniesienia do sądu skargi na orzeczenie referendarza sądowego oddalające skargę na czynności Komornika Sądowego polegające na zajęciu wierzytelności lub zarządzeniu sprzedaży udziałów”, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 i art. 78 Konstytucji. Jednakże skarżący nie wniósł środka zaskarżenia od merytorycznego rozstrzygnięcia referendarza sądowego, a więc postanowienia oddalającego skargę, ale wniosek o uzasadnienie tego orzeczenia. Postanowienie o odrzuceniu tego wniosku nie wyłączało możliwości wniesienia środka zaskarżenia (zażalenia) na orzeczenie merytoryczne referendarza sądowego. Skarżący nie złożył takiego wniosku, a przez to nie uzyskał orzeczenia, które rozstrzygałoby ostatecznie o jego konstytucyjnych prawach w sposób określony w żądaniu skargi konstytucyjnej. Skarżący nie uczynił więc zadość jednemu z formalnych wymagań stawianych skardze konstytucyjnej przez art. 79 ust. 1 Konstytucji.

Niniejsze postanowienie nawiązuje do utrwalonej linii orzecznictwa Trybunału (zob. w szczególności postanowienia pełnego składu TK z: 19 czerwca 2012 r., sygn. SK 37/08, OTK ZU nr 6/A/2012, poz. 69; 10 marca 2015 r., sygn. SK 65/13, OTK ZU nr 3/A/2015, poz. 35; 19 października 2021 r., sygn. SK 72/20, OTK ZU A/2021, poz. 55 oraz postanowienia z: 29 października 2002 r., sygn. SK 20/02, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 79; 14 stycznia 2014 r., sygn. SK 54/12, OTK ZU nr 1/A/2014, poz. 7; 17 października 2017 r., sygn. SK 47/15, OTK ZU A/2017, poz. 67; 6 czerwca 2018 r., sygn. SK 44/15, OTK ZU A/2018, poz. 37; 9 kwietnia 2019 r., sygn. SK 7/19, OTK ZU A/2019, poz. 15; 4 lipca 2023 r., sygn. SK 81/22, OTK ZU A/2023, poz. 66; 9 maja 2023 r., sygn. SK 20/22, OTK ZU A/2023, poz. 48; 8 czerwca 2022 r., sygn. SK 74/20, OTK ZU A/2022, poz. 39; 17 lipca 2019 r., sygn. SK 5/19, OTK ZU A/2019, poz. 42; 19 stycznia 2021 r., sygn. SK 47/19, OTK ZU A/2021, poz. 9; 23 lutego 2021 r., sygn. SK 33/20, OTK ZU A/2021, poz. 12; 12 maja 2021 r., sygn. SK 114/20, OTK ZU A/2021, poz. 26; 12 maja 2021 r., sygn. SK 115/20, OTK ZU A/2021, poz. 27; 12 maja 2021 r., sygn. SK 116/20, OTK ZU A/2021, poz. 28; 5 grudnia 2009 r., sygn. Ts 173/08, OTK ZU nr 1/B/2010, poz. 25; 19 marca 2010 r., sygn. Ts 157/09, OTK ZU nr 4/B/2010, poz. 290; 21 czerwca 2010 r., sygn. Ts 243/09, OTK ZU nr 6/B/2010, poz. 454; 6 lipca 2011 r., sygn. Ts 154/10, OTK ZU nr 4/B/2011, poz. 318; 8 grudnia 2016 r., sygn. Ts 238/16, OTK ZU B/2018, poz. 101; 5 kwietnia 2017 r., sygn. Ts 222/16, OTK ZU B/2017, poz. 81; 21 czerwca 2017 r., sygn. Ts 148/16, OTK ZU B/2017, poz. 271; 25 czerwca 2017 r., sygn. Ts 145/16, OTK ZU B/2019, poz. 87; 13 grudnia 2017 r., sygn. Ts 124/17, OTK ZU B/2018, poz. 72; 20 marca 2018 r., sygn. Ts 216/17, OTK ZU B/2018, poz. 109; 11 lipca 2018 r., sygn. Ts 147/17, OTK ZU B/2019, poz. 136; 18 czerwca 2019 r., sygn. Ts 92/17, OTK ZU B/2023, poz. 68; 23 lipca 2019 r., sygn. Ts 74/19, OTK ZU B/2020, poz. 17; 16 września 2019 r., sygn. Ts 93/19, OTK ZU B/2020, poz. 22; 15 stycznia 2020 r., sygn. Ts 90/18, OTK ZU B/2020, poz. 261; 12 marca 2020 r., sygn. Ts 152/18, OTK ZU B/2020, poz. 205).

Biorąc powyższe pod uwagę, wydanie wyroku w sprawie było niedopuszczalne, dlatego postępowanie należało umorzyć (art. 59 ust. 1 pkt 2 u.o.t.p.TK).