W skardze konstytucyjnej z 11 stycznia 2012 r. Juliusz i Marek T. (dalej: skarżący) wnieśli o zbadanie zgodności art. 5 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 162, poz. 1692) oraz art. 160 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, ze zm.) z art. 77 ust. 1, art. 32 ust. 1, art. 2 i art. 31 ust. 3 w zw. z art. 77 ust. 1 w zw. z art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym. Skarżący domagali się odszkodowania za wydanie decyzji administracyjnej z naruszeniem prawa. Sąd Okręgowy w Warszawie – Wydział II Cywilny (sygn. akt II C 2329/06) zasądził na rzecz skarżących odszkodowanie tylko za szkodę polegającą na rzeczywistej starcie (damnum emergnes), oddalając powództwo w pozostałym zakresie. Wyrokiem z dnia 15 lipca 2011 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie – Wydział I Cywilny (sygn. akt I ACa 586/10) oddalił apelację skarżących.

Skarżący zarzucają w skardze konstytucyjnej, że utrwalona wykładnia zaskarżonych przepisów pozbawia ich możliwości dochodzenia pełnego odszkodowania (zarówno w zakresie rzeczywistej straty – damnum emergens, jak i utraconych korzyści – lucrum cessans) za szkodę będącą wynikiem wydania decyzji wywłaszczeniowej z naruszeniem prawa (art. 77 ust. 1 Konstytucji). Wykładnia ta prowadzi do naruszenia zasady równości (art. 32 ust. 1 Konstytucji). Skarżący wskazują również na naruszenie art. 2 Konstytucji, tj. zasady prawidłowej legislacji i zasady określoności. Ponadto, twierdzą, że ograniczenie odpowiedzialności Skarbu Państwa do rzeczywistej straty prowadzi do naruszenia istoty prawa własności, co jest niezgodne z art. 31 ust. 3 w zw. z art. 77 ust. 1 w zw. z art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji.

W związku z informacją o złożeniu od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie – Wydział I Cywilny z dnia 15 lipca 2011 r. (sygn. akt I ACa 586/10) skargi kasacyjnej do Sądu Najwyższego Trybunał Konstytucyjny postanowił zawiesić postępowanie.

W piśmie z 31 października 2012 r. skarżący złożyli wniosek o podjęcie zawieszonego postępowania i poinformowali, że postanowieniem z dnia 3 sierpnia 2012 r. (sygn. akt I CSK 35/12) Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest środkiem prawnym o charakterze subsydiarnym i nadzwyczajnym. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału, zasada subsydiarności w korzystaniu z prawa do skargi konstytucyjnej wymaga wykorzystania przysługujących skarżącemu zwykłych środków prawnych przed wystąpieniem ze skargą konstytucyjną. Należy podkreślić, że do spełnienia przesłanek skargi konstytucyjnej nie jest konieczne korzystanie ze środków o charakterze nadzwyczajnym, wnoszonych od orzeczenia, któremu przysługuje już przymiot prawomocności (art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Jednakże w sytuacji, w której procedury tego rodzaju zostały zainicjowane i mogą one mieć wpływ na ustalenie podstaw do wystąpienia ze skargą konstytucyjną, w szczególności – mogą prowadzić do uchylenia ostatecznego orzeczenia w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji i art. 46 ust. 1 ustawy o TK, uzasadnione staje się zawieszenie postępowania przed Trybunałem do czasu ich zakończenia.

Skoro jednak Sąd Najwyższy nie przyjął złożonej przez skarżących skargi kasacyjnej do rozpoznania, zaistniała potrzeba podjęcia zawieszonego postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym.

Tym samym Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 20 ustawy o TK w zw. z art. 180 § 1 pkt 4 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) – podjął zawieszone postępowanie w sprawie wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej.

W skardze konstytucyjnej z 11 stycznia 2012 r. Juliusz i Marek T. (dalej: skarżący) wnieśli o zbadanie zgodności art. 5 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 162, poz. 1692) w zw. z art. 160 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, ze zm.) z art. 77 ust. 1, art. 32 ust. 1, art. 2 w zw. z art. 77 ust. 1 w zw. z art. 64 ust. 1 i 2 oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym. Skarżący domagali się – po rozszerzeniu żądania pozwu –zasądzenia kwoty po 300 000 zł tytułem odszkodowania za wydanie decyzji administracyjnej z naruszeniem prawa. Zgłosili także żądanie ewentualne – w razie nieuwzględnienia żądania głównego, wnosząc o zasądzenie na rzecz wszystkich powodów 1 552 220,00 zł tytułem zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia. Wyrokiem z 2 lutego 2010 r. Sąd Okręgowy w Warszawie – Wydział II Cywilny (sygn. akt II C 2329/06) zasądził na rzecz skarżących po 106 465,50 zł, a w pozostałej części powództwo oddalił, pozostawiając żądanie ewentualne bez rozpoznania. Stwierdził bowiem, że skarżący mogą domagać się tylko odszkodowania w postaci rzeczywistej straty. Wyrokiem z 15 lipca 2011 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie – Wydział I Cywilny (sygn. akt I ACa 586/10) oddalił apelację skarżących.

Skarżący zarzucili w skardze konstytucyjnej, że utrwalona wykładnia zaskarżonych przepisów pozbawia ich możliwości dochodzenia pełnego odszkodowania (zarówno w zakresie rzeczywistej straty – damnum emergens – jak i utraconych korzyści – lucrum cessans) za szkodę będącą wynikiem wydania decyzji wywłaszczeniowej z naruszeniem prawa (art. 77 ust. 1 Konstytucji). Wykładnia ta prowadzi do naruszenia zasady równości (art. 32 ust. 1 Konstytucji), ponieważ niesprawiedliwie różnicuje osoby, które uzyskały decyzje stwierdzające nieważność (art. 156 § 1 k.p.a.) i osoby, które uzyskały jedynie stwierdzenie wydania decyzji z naruszeniem prawa (art. 158 § 2 k.p.a.). Skarżący wskazali również na naruszenie art. 2 Konstytucji, tj. zasady prawidłowej legislacji i zasady określoności, przez użycie w zaskarżonych przepisach niejasnych sformułowań. Ponadto skarżący podnieśli, że ograniczenie odpowiedzialności Skarbu Państwa do rzeczywistej straty należy uznać za arbitralne i pozbawione dostatecznego uzasadnienia, a przez to prowadzące do naruszenia istoty prawa własności, co jest niezgodne z art. 31 ust. 3 w zw. z art. 77 ust. 1 w zw. z art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 20 lipca 2012 r. skarżący zostali wezwali do uzupełnienia braków formalnych skargi przez doręczenie pełnomocnictw szczególnych do jej sporządzenia i reprezentowania skarżących przed Trybunałem Konstytucyjnym oraz oświadczenia, czy od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie – Wydział I Cywilny z 15 lipca 2011 r. (sygn. akt I ACa 586/10) została wniesiona skarga kasacyjna do Sądu Najwyższego.

W piśmie z 6 sierpnia 2012 r. pełnomocnik skarżących oświadczył, że skarżący wnieśli skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest środkiem prawnym o charakterze subsydiarnym i nadzwyczajnym. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego zasada subsydiarności w korzystaniu z prawa do skargi konstytucyjnej wymaga wykorzystania przysługujących skarżącemu zwykłych środków prawnych przed wystąpieniem ze skargą konstytucyjną do Trybunału Konstytucyjnego. Do rozstrzygania o sprawach indywidualnych są bowiem co do zasady powołane sądy i organy administracji publicznej, natomiast Trybunał Konstytucyjny może wkraczać dopiero po wyczerpaniu wszystkich procedur pozwalających na rozstrzygnięcie sprawy, w tym na uchylenie stanu naruszenia praw lub wolności konstytucyjnych. Należy przy tym podkreślić, że do spełnienia przesłanek skargi konstytucyjnej nie jest konieczne wnoszenie środków o charakterze nadzwyczajnym (dotyczy to przede wszystkim kasacji w sprawach karnych i skargi kasacyjnej w sprawach cywilnych).

Jednakże w sytuacji, w której procedury tego rodzaju zostały już zainicjowane i mogą mieć wpyw na ustalenie podstaw wystąpienia ze skargą konstytucyjną, a w szczególności mogą doprowadzić do uchylenia ostatecznego orzeczenia w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji i art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), uzasadnione staje się zawieszenie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym do czasu ich zakończenia. Z taką sytuacją niewątpliwie mamy do czynienia w przypadku wniesienia w postępowaniu cywilnym skargi kasacyjnej do Sądu Najwyższego.

Mając powyższe na względzie, Trybunał Konstytucyjny, na podstawie art. 20 ustawy o TK oraz art. 177 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) zawiesza postępowanie do czasu zakończenia postępowania przed Sądem Najwyższym.