W skardze konstytucyjnej Robert B. (dalej: skarżący) sformułował zarzut niezgodności z Konstytucją trzech przepisów.

– po pierwsze, zarzucił niezgodność art. 258 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.), „w zakresie w jakim ustanawia domniemanie prawne niewzruszalne na niekorzyść oskarżonego w postaci domniemania podejmowania przez oskarżonego działań zmierzających do utrudniania prawidłowego biegu postępowania”, z art. 2, art. 42 ust. 2 i 3, art. 45 ust. 1 i art. 78 Konstytucji oraz art. 13 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.; dalej: Konwencja). Zdaniem skarżącego art. 258 § 2 k.p.k. ustanawia bowiem niewzruszalne domniemanie prawne, że oskarżony, któremu grozi wymierzenie surowej kary, będzie podejmował działania utrudniające prowadzenie postępowania karnego oraz uniemożliwia skuteczne podjęcie obrony przed twierdzeniami wynikającymi z tego domniemania. Tym samym narusza prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy przez sąd, prawo do obrony oraz prawo do zaskarżenia orzeczeń wydanych w I instancji oraz zasadę domniemania niewinności.

– po drugie, skarżący zarzucił niezgodność art. 263 § 3 k.p.k., „w zakresie w jakim różnicuje sytuację prawną skarżącego, co do którego zapadł pierwszy wyrok wydany przez Sąd I instancji w porównaniu z sytuacją prawną oskarżonych, wobec których nie zapadł pierwszy wyrok wydany przez Sąd I instancji”, z art. 32 ust. 1, art. 32 ust. 1 w związku z art. 45 ust. 1 oraz z art. 41 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 1 i 3 Konstytucji. W ocenie skarżącego brak określenia w zaskarżonym przepisie łącznego czasu maksymalnego stosowania tymczasowego aresztowania po wydaniu wobec oskarżonego pierwszego wyroku sądu I instancji oraz regulacji przewidującej, że w takiej sytuacji tymczasowe aresztowanie po upływie określonego czasu może być stosowane wyłącznie na podstawie przesłanek określonych w art. 263 § 4 k.p.k., narusza konstytucyjne gwarancje wolności osobistej oraz prowadzi do nieuzasadnionego zróżnicowania sytuacji prawnej oskarżonych, wobec których zapadł pierwszy wyrok sądu I instancji w porównaniu z pozostałymi oskarżonymi. Skarżący wskazał ponadto, że określenie innego sądu właściwego do orzekania o przedłużeniu tymczasowego aresztowania na okres powyżej dwóch lat w zależności od tego, czy wobec oskarżonego zapadł już pierwszy wyrok sądu I instancji, narusza zasadę równości w zakresie prawa do sądu.

– po trzecie, skarżący zarzucił niezgodność art. 263 § 7 k.p.k., „w zakresie w jakim nie określa maksymalnego okresu trwania tymczasowego aresztowania w postępowaniu karnym”, z art. 2, art. 40 w związku z art. 41 ust. 4 oraz z art. 41 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 1 i 3 Konstytucji, oraz z art. 5 ust. 3 Konwencji. W przekonaniu skarżącego art. 263 § 7 k.p.k. w nieuzasadniony sposób różnicuje dwie grupy osób, które korzystają z domniemania niewinności – osoby, wobec których zapadł pierwszy wyrok sądu I instancji i pozostałych oskarżonych – oraz w nieproporcjonalny sposób ingeruje w wolność osobistą. Przepis ten powoduje również, że możliwe jest wieloletnie stosowanie tymczasowego aresztowania, które w praktyce przekształca się w karę odbywaną w warunkach bardziej dolegliwych niż warunki odbywania kary pozbawienia wolności.

Postanowieniem z 13 grudnia 2011 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie badania zgodności: po pierwsze, art. 258 § 2 k.p.k. z art. 2, art. 42 ust. 2 i 3, art. 45 ust. 1 i art. 78 Konstytucji oraz art. 13 Konwencji; po drugie, art. 263 § 3 k.p.k. z art. 32 ust. 1, art. 32 ust. 1 w związku z art. 45 ust. 1 oraz z art. 41 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 1 i 3 Konstytucji; po trzecie, art. 263 § 7 k.p.k. z art. 5 ust. 3 Konwencji. Trybunał stwierdził, że zarzuty sformułowane przez skarżącego wobec art. 258 § 2 k.p.k. są niedopuszczalne lub oczywiście bezzasadne. Podkreślił, że stosowanie wobec oskarżonego tymczasowego aresztowania nie przesądza o jego winie i nie stanowi wymierzenia mu odpowiedzialności karnej. Pozostaje także bez związku z konstytucyjnym prawem do obrony oraz nie ogranicza innych uprawnień oskarżonego związanych z realizacją prawa do sądu oraz prawa do zaskarżania orzeczeń wydanych w I instancji. Trybunał wskazał także, że wzorca kontroli konstytucyjności art. 258 § 2 k.p.k. w niniejszej sprawie nie może stanowić powołana przez skarżącego ogólnie zasada demokratycznego państwa prawnego, gdyż statuuje ona zasadę ustrojową, nie zaś konstytucyjne prawo lub wolność jednostki, których ochronie służy skarga konstytucyjna. W odniesieniu do art. 263 § 3 k.p.k. Trybunał stwierdził, że przepis ten nie stanowił podstawy ostatecznego rozstrzygnięcia o prawach lub wolnościach skarżącego w sprawie, która legła u podstaw wniesienia skargi konstytucyjnej. Dotyczy on bowiem przedłużania okresu stosowania tymczasowego aresztowania do chwili wydania pierwszego wyroku przez sąd I instancji. Przepis ten nie kształtuje natomiast sytuacji prawnej osób, wobec których taki wyrok zapadł, a więc wobec których dalsze stosowanie tymczasowego aresztowania może być orzeczone na podstawie – również stanowiącego przedmiot skargi konstytucyjnej wniesionej w niniejszej sprawie – art. 263 § 7 k.p.k. Jednocześnie Trybunał wskazał, że w zakresie, w którym skarżący powołał jako wzorce kontroli zaskarżonych przepisów przepisy Konwencji, skarga jest niedopuszczalna, gdyż przepisy umów międzynarodowych nie mogą stanowić wzorców kontroli w postępowaniu inicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej.

Na powyższe postanowienie pełnomocnik skarżącego wniósł zażalenie, zaskarżając postanowienie w części odmawiającej nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie badania zgodności art. 258 § 2 k.p.k. z art. 2, art. 42 ust. 2 i 3, art. 45 ust. 1 Konstytucji oraz badania zgodności art. 263 § 3 k.p.k. z art. 32 ust. 1, art. 32 ust. 1 w związku z art. 45 ust. 1 oraz z art. 41 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 1 i 3 Konstytucji. W przekonaniu pełnomocnika skarżącego art. 263 § 3 k.p.k. powinien być uznany za podstawę wydania postanowienia o tymczasowym aresztowaniu skarżącego, ponieważ to ten przepis wprowadza rozróżnienie w zakresie warunków i okresu stosowania tymczasowego aresztowania wobec oskarżonych, co do których nie zapadł jeszcze pierwszy wyrok sądu I instancji, oraz oskarżonych, co do których wyrok taki został już wydany. Znajduje więc zastosowanie w każdym wypadku orzekania o stosowaniu tymczasowego aresztowania na okres dłuższy niż dwa lata, w którym sąd bada, czy wobec oskarżonego został wydany pierwszy wyrok sądu I instancji i w zależności od tego orzeka o tymczasowym aresztowaniu na podstawie przesłanek wymienionych w art. 263 § 4 k.p.k. lub zasad ogólnych. W odniesieniu do art. 263 § 3 k.p.k. pełnomocnik skarżącego podniósł, że w praktyce orzeczniczej sądów przepis ten jest rozumiany jako ustanawiający domniemanie, iż skarżący będzie podejmował działania utrudniające lub uniemożliwiające prawidłowy bieg postępowania. Stanowi to – zdaniem skarżącego – naruszenie zasady prawdy materialnej, będącej elementem prawa do sprawiedliwego procesu, oraz prawa do obrony, a także łamie zasadę domniemania niewinności oraz zasadę demokratycznego państwa prawnego i prawa do zaskarżenia orzeczeń wydanych w I instancji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zarzuty podniesione w zażaleniu nie podważają dokonanych w nim ustaleń i nie zasługują na uwzględnienie.

Powodem odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w części dotyczącej zarzutu niezgodności art. 263 § 3 k.p.k. z art. 32 ust. 1, art. 32 ust. 1 w związku z art. 45 ust. 1 oraz z art. 41 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 1 i 3 Konstytucji było ustalenie, że przepis ten nie stanowił podstawy wydania postanowienia o dalszym stosowaniu wobec skarżącego tymczasowego aresztowania w sprawie, która legła u podstaw wniesienia skargi konstytucyjnej. Ustalenie to jest prawidłowe. Wbrew twierdzeniom zawartym w zażaleniu nie można bowiem przyjąć, że art. 263 § 3 k.p.k. przez to, że zobowiązuje sąd do rozważenia, czy wobec oskarżonego zapadł już pierwszy wyrok sądu I instancji, stanowi podstawę wydania każdego postanowienia o tymczasowym aresztowaniu. Przeciwnie, jak słusznie przyjął Trybunał w zaskarżonym postanowieniu, poszczególne paragrafy art. 263 k.p.k. mają różne zakresy zastosowania. Sąd mający rozstrzygnąć o przedłużeniu tymczasowego aresztowania wobec oskarżonego najpierw ustala, na jakim etapie rozpoznawania znajduje się jego sprawa, a następnie rozstrzyga o dalszym stosowaniu tego środka zapobiegawczego na podstawie przepisu, którego zakres obejmuje sytuację oskarżonego. Jeżeli wobec oskarżonego nie został wydany pierwszy wyrok sądu I instancji, przedłuża okres stosowania tymczasowego aresztowania na podstawie art. 263 § 3 i 4 k.p.k., jeśli zaś wyrok taki został wydany – orzeka na podstawie art. 263 § 7 k.p.k. Trybunał prawidłowo przyjął więc w postanowieniu z 13 grudnia 2011 r., że to – również zaskarżony w niniejszej sprawie – art. 263 § 7 k.p.k., nie zaś art. 263 § 3 k.p.k. stanowił podstawę postanowienia o przedłużeniu tymczasowego aresztowania w sprawie skarżącego.

W odniesieniu do zarzutów niezgodności art. 258 § 2 k.p.k. z art. 2, art. 42 ust. 2 i 3, art. 45 ust. 1 Konstytucji podstawą odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej było ustalenie przez Trybunał, że poszczególne zarzuty skarżącego miały charakter niedopuszczalny lub oczywiście bezzasadny. Pełnomocnik skarżącego nie przedstawił w zażaleniu żadnych nowych argumentów, które podawałyby w wątpliwość tezy sformułowane w postanowieniu z 13 grudnia 2011 r. Zarzuty sformułowane w zażaleniu stanowią częściowe powtórzenie stanowiska skarżącego zawartego w skardze konstytucyjnej. Zastosowanie znajdują więc w tym zakresie uwagi sformułowane w zaskarżonym postanowieniu, w którym Trybunał wskazał podstawy i uzasadnienie odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał prawidłowo uznał w nim w szczególności, że ogólnie sformułowany przez skarżącego zarzut naruszenia przez art. 258 § 2 k.p.k. zasady demokratycznego państwa prawnego nie może być przedmiotem rozpoznania w procedurze inicjowanej wniesieniem skargi konstytucyjnej oraz że art. 258 § 2 k.p.k. nie ingeruje w zasadę domniemania niewinności, prawo do obrony oraz prawo do sądu.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny nie uwzględnił zażalenia wniesionego na postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 28 października 2010 r. Robert B. (dalej: skarżący) zarzucił: po pierwsze, niezgodność art. 258 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 85, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) „w zakresie w jakim ustanawia domniemanie prawne niewzruszalne na niekorzyść oskarżonego w postaci domniemania podejmowania przez oskarżonego działań zmierzających do utrudniania prawidłowego biegu postępowania”, z art. 2, art. 42 ust. 2 i 3, art. 45 ust. 1 i art. 78 Konstytucji oraz art. 13 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.; dalej: Konwencja); po drugie, niezgodność art. 263 § 3 k.p.k. „w zakresie w jakim różnicuje sytuację prawną skarżącego, co do którego zapadł pierwszy wyrok wydany przez Sąd I instancji w porównaniu z sytuacją prawną oskarżonych, wobec których nie zapadł pierwszy wyrok wydany przez Sąd I instancji”, z art. 32 ust. 1, art. 32 ust. 1 w związku z art. 45 ust. 1 oraz z art. 41 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 1 i 3 Konstytucji oraz, po trzecie, niezgodność art. 263 § 7 k.p.k. „w zakresie w jakim nie określa maksymalnego okresu trwania tymczasowego aresztowania w postępowaniu karnym”, z art. 2, art. 40 w związku z art. 41 ust. 4 oraz z art. 41 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 1 i 3 Konstytucji, oraz z art. 5 ust. 3 Konwencji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona na tle następującego stanu faktycznego. Skarżący został zatrzymany 29 lipca 1999 r. Zastosowano wobec niego tymczasowe aresztowanie, którego okres był przedłużany kolejnymi postanowieniami Sądu Okręgowego w Warszawie, Sądu Apelacyjnego w Warszawie oraz Sądu Najwyższego. Wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie – XVIII Wydziału Karnego z 24 kwietnia 2003 r. skarżący został skazany przez sąd I instancji, zaś wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie – II Wydział Karny z 22 kwietnia 2004 r. (sygn. akt II AKa 73/04) został prawomocnie skazany na karę łączną dożywotniego pozbawienia wolności. W wyniku rozpoznania skargi kasacyjnej wyrokiem z 2 marca 2006 r. (sygn. akt II KK 466/04) Sąd Najwyższy – Izba Karna uchylił wyroki sądów I i II instancji i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania sądowi okręgowemu. Sąd Najwyższy postanowił jednocześnie o zastosowaniu wobec skarżącego tymczasowego aresztowania, którego okres był następnie przedłużany kolejnymi postanowieniami Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie. Postanowieniem z 14 kwietnia 2010 r. (sygn. akt V K 56/06) sąd ten przedłużył czas trwania tymczasowego aresztowania skarżącego do 30 czerwca 2010 r. Postanowienie to zostało utrzymane w mocy postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 20 maja 2010 r. (sygn. akt II AKz 382/10), doręczonym skarżącemu 21 czerwca 2010 r.

Zdaniem skarżącego brak określenia w art. 263 § 3 k.p.k. łącznego czasu maksymalnego stosowania tymczasowego aresztowania po wydaniu wobec oskarżonego pierwszego wyroku sądu I instancji oraz regulacji przewidującej, że w takiej sytuacji tymczasowe aresztowanie po upływie określonego czasu może być stosowane wyłącznie na podstawie przesłanek określonych w art. 263 § 4 k.p.k., narusza konstytucyjne gwarancje wolności osobistej oraz prowadzi do niesłusznego zróżnicowania sytuacji prawnej oskarżonych, wobec których zapadł pierwszy wyrok sądu I instancji w porównaniu do pozostałych oskarżonych (narusza więc art. 32 ust. 1 oraz art. 41 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 1 i 3 Konstytucji). Skarżący podnosi ponadto, że powierzenie sądowi prowadzącemu postępowanie, nie zaś sądowi apelacyjnemu, orzekania o przedłużeniu tymczasowego aresztowania po wydaniu pierwszego wyroku przez sąd I instancji, w sytuacji gdy czas jego stosowania przekracza dwa lata, stanowi naruszenie zasady równości w zakresie prawa do sądu (art. 32 ust. 1 w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji). Zdaniem skarżącego również art. 263 § 7 k.p.k. narusza normy konstytucyjne. W nieuzasadniony sposób różnicuje bowiem sytuację osób, wobec których zapadł pierwszy wyrok sądu I instancji, oraz pozostałych oskarżonych, mimo że obie grupy oskarżonych korzystają z domniemania niewinności. Skarżący wskazuje także, że brak określenia w art. 263 § 7 maksymalnego czasu trwania tymczasowego aresztowania w postępowaniu karnym stanowi nieproporcjonalną ingerencję w wolność osobistą, gwarantowaną przez art. 41 ust. 1 Konstytucji oraz art. 5 Konwencji. Narusza również zasady demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji) oraz nakaz humanitarnego traktowania osób pozbawionych wolności (art. 40 w związku z art. 41 ust. 4 Konstytucji). Skarżący wskazuje między innymi, że wieloletnie tymczasowe aresztowanie przekształca się w praktyce w karę, która jest odbywana w warunkach bardziej dolegliwych niż warunki odbywania kary pozbawienia wolności, gdyż charakteryzuje się dalej idącymi ograniczeniami w zakresie kontaktów ze światem zewnętrznym oraz brakiem niektórych uprawnień, z których korzystają osoby skazane. Niekonstytucyjność art. 258 § 2 k.p.k. skarżący upatruje natomiast w tym, że przepis ten ustanawia – jego zdaniem – niewzruszalne domniemanie prawne, że oskarżony, któremu grozi wymierzenie surowej kary, będzie podejmował działania utrudniające prowadzenie postępowania karnego. Narusza to – w ocenie skarżącego – prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy przez sąd, prawo do obrony oraz prawo do zaskarżenia orzeczeń wydanych w I instancji (art. 45 ust. 1, art. 42 ust. 2 i art. 78 Konstytucji oraz art. 13 Konwencji), a także zasadę demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji). Uniemożliwia bowiem skuteczne podjęcie obrony przed twierdzeniami wynikającymi z tego domniemania. Pozostaje ponadto w sprzeczności z zasadą domniemania niewinności (art. 42 ust. 3 Konstytucji).

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, zakwestionować zgodność z Konstytucją przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie których sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego prawach lub wolnościach albo obowiązkach określonych w Konstytucji. Zasady, na jakich dopuszczalne jest korzystanie z tego środka ochrony wolności i praw, precyzuje ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W świetle powyższych unormowań konstytucyjnych i ustawowych nie ulega wątpliwości, że przesłanką rozpoznania skargi konstytucyjnej nie może być wskazanie dowolnego przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego, ale tylko takiego, który w konkretnej sprawie stanowił podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia, a zarazem doprowadził do naruszenia wskazanych jako podstawa skargi konstytucyjnych wolności lub praw. W związku z tym obowiązkiem skarżącego jest dołączenie do skargi konstytucyjnej orzeczenia, które wykazuje powyższą, złożoną kwalifikację, tzn. zostało wydane na podstawie przepisów stanowiących przedmiot wniesionej skargi i prowadzi do niedozwolonej ingerencji w sferę konstytucyjnie chronionych praw podmiotowych.

Analiza skargi konstytucyjnej wniesionej w niniejszej sprawie prowadzi do wniosku, że w zakresie wskazanym w sentencji niniejszego postanowienia skarga nie spełnia wymogów nadania jej dalszego biegu wynikających z art. 79 Konstytucji oraz ustawy o TK.

W pierwszej kolejności Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że zaskarżony art. 263 § 3 k.p.k. nie stanowił podstawy ostatecznego rozstrzygnięcia o wolnościach lub prawach albo obowiązkach skarżącego w sprawie, która legła u podstaw wniesienia skargi konstytucyjnej. Jak zauważył bowiem Trybunał w postanowieniu w sprawie o sygn. SK 39/07 (postanowienie TK z 10 marca 2009 r., OTK ZU nr 3/A/2009, poz. 33), przepis ten odnosi się jedynie do sytuacji stosowania tymczasowego aresztowania do chwili wydania pierwszego wyroku przez sąd I instancji. Nie stanowi natomiast podstawy określenia czasu dalszego stosowania tymczasowego aresztowania podczas ponownego rozpoznawania sprawy przez sąd I instancji po uchyleniu pierwszego wyroku tego sądu. Podstawą stosowania tymczasowego aresztowania jest w takiej sytuacji, również zaskarżony w niniejszej sprawie, art. 263 § 7 k.p.k. Również treść postanowień Sądu Okręgowego Warszawa-Praga z 14 kwietnia 2010 r. oraz Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 20 maja 2010 r. w przedmiocie przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania wobec skarżącego wskazuje, że podstawą wydania tych postanowień nie był art. 263 § 3 k.p.k. W uzasadnieniu rozstrzygnięć oba sądy wskazały jako podstawę art. 254, art. 258 § 2 oraz art. 263 § 7 k.p.k. Słusznie nie odnosiły się natomiast do treści art. 263 § 3 k.p.k., który jest nieadekwatny do oceny sytuacji prawnej skarżącego, wobec którego wydano już pierwszy wyrok. Ustalenie, że przepis ten nie stanowił podstawy rozstrzygnięcia w sprawie skarżącego, stanowi, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust 3 oraz art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, przesłankę odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie badania zgodności art. 263 § 3 k.p.k. z powołanymi przez skarżącego wzorcami konstytucyjnymi.

Trybunał Konstytucyjny uznaje również, że zarzuty sformułowane w skardze konstytucyjnej wobec art. 258 § 2 k.p.k. są niedopuszczalne lub oczywiście bezzasadne. Skarżący wskazuje na niezgodność tego przepisu „w zakresie w jakim ustanawia domniemanie prawne niewzruszalne na niekorzyść oskarżonego w postaci domniemania podejmowania przez oskarżonego działań zmierzających do utrudniania prawidłowego biegu postępowania” z art. 2, art. 42 ust. 2 i 3, art. 45 ust. 1 oraz art. 78 Konstytucji, a także z art. 13 Konwencji. Trybunał Konstytucyjny stwierdza jednak, że – wbrew twierdzeniom skarżącego – zaskarżony przepis nie ingeruje w prawa gwarantowane przez powołane przepisy Konstytucji. Ustanawia on samoistną przesłankę stosowania tymczasowego aresztowania wobec osób oskarżonych o popełnienie przestępstwa zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat, albo wobec których sąd I instancji orzekł karę pozbawienia wolności nie niższą niż 3 lata. Jak zauważył Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu z 3 lutego 2011 r. (Ts 265/09, niepubl.; zob. również postanowienie TK z 16 października 2002 r., Ts 170/01, OTK ZU nr 4/B/2002, poz. 265), właściwy wzorzec kontroli konstytucyjności określonej w tym przepisie przesłanki stosowania tymczasowego aresztowania mógłby stanowić art. 41 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji, gdyż stosowanie tego środka zapobiegawczego niewątpliwie ingeruje w wolność osobistą człowieka. Takiego wzorca nie stanowi natomiast art. 42 ust. 3 Konstytucji ustanawiający zasadę domniemania niewinności. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podkreślał, że stosowanie środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania odbywa się w stosunku do osób korzystających z domniemania niewinności i ma na celu zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania. W żaden sposób nie przesądza natomiast o winie oskarżonego i nie stanowi wymierzenia mu odpowiedzialności karnej w rozumieniu art. 42 ust. 1 Konstytucji (zob. postanowienie TK z 10 listopada 2004 r., Ts 118/04, OTK ZU nr 3/B/2005, poz. 117 oraz wyrok TK z 15 października 2009 r., SK 46/07, OTK ZU nr 9/A/2009, poz. 132, pkt III.1.1 uzasadnienia). Zaskarżony art. 258 § 2 k.p.k. pozostaje także bez związku z konstytucyjnym prawem do obrony (art. 42 ust. 2 Konstytucji) oraz prawem do zaskarżania orzeczeń wydanych w I instancji (art. 78 Konstytucji). Nie dotyczy bowiem ani kwestii przysługujących oskarżonemu w celu odparcia postawionych mu zarzutów uprawnień procesowych, ani możliwości zaskarżenia postanowienia o zastosowaniu wobec niego tymczasowego aresztowania na podstawie wskazanej w tym przepisie przesłanki. Zgodnie z art. 252 § 1 k.p.k. na takie postanowienie przysługuje, na zasadach ogólnych, zażalenie do sądu II instancji. Zaskarżony przepis nie odbiera także oskarżonemu, żadnych innych uprawnień procesowych, których brak mógłby prowadzić do naruszenia prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji).

Trybunał podkreśla ponadto, że ustanowioną w tym przepisie przesłanką stosowania tymczasowego aresztowania jest wysokość grożącej oskarżonemu kary – nie zaś wskazanie na jakiekolwiek jego zachowanie podczas postępowania karnego. Wbrew twierdzeniu skarżącego nie sposób więc uznać, że art. 258 § 2 k.p.k. ten „ustanawia domniemanie prawne niewzruszalne”, iż oskarżony będzie podejmował działania mające na celu utrudnianie postępowania w swojej sprawie. Przepis ten nie odnosi się bowiem do takiego zachowania. Nawet jeśli przyjąć, że u podstaw jego wprowadzenia było przekonanie ustawodawcy, że wysokie zagrożenie karą łączy się ze zwiększonym ryzykiem utrudniania postępowania karnego przez oskarżonego (por. np. P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek, Kodeks postępowania karnego. Komentarz do artykułów 1-296, tom I, red. P. Hofmański, Warszawa 2007, s. 1167-1168; T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku koronnym. Komentarz, Warszawa 2008, s. 574-575), to, jak wskazano wyżej, kwestia zasadności tego przekonania mogłaby być rozpatrywana jedynie w kontekście oceny dopuszczalności wprowadzenia ograniczenia wolności osobistej gwarantowanej przez art. 41 ust. 1 Konstytucji, nie zaś wskazanych przez skarżącego art. 2, art. 42 ust. 2 i 3, art. 45 ust. 1 oraz art. 78 Konstytucji. Dlatego w zakresie badania zgodności art. 258 § 2 k.p.k. z tymi przepisami Konstytucji, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, należało odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu z uwagi na jej oczywistą bezzasadność.

Trybunał zauważa również, że formułując zarzut niezgodności art. 258 § 2 k.p.k. z art. 2 Konstytucji, skarżący powołuje się jedynie ogólnie na zasadę demokratycznego państwa prawnego, nie przytacza szerszej argumentacji dotyczącej jej naruszenia oraz nie wskazuje jakoby zarzucane przez niego naruszenie tej zasady miało związek z naruszeniem jakiegokolwiek innego przepisu Konstytucji gwarantującego prawa lub wolności jednostki. Jak wielokrotnie wskazywał w swoim orzecznictwie Trybunał, tak sformułowany zarzut nie może być przedmiotem rozpoznania w procedurze inicjowanej wniesieniem skargi konstytucyjnej. Zasada demokratycznego państwa prawnego, z której wynikają bardziej szczegółowe zasady ustrojowe, nie przybiera bowiem postaci konstytucyjnej wolności lub prawa, których ochronie służy – w myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji – skarga konstytucyjna (zob. np. postanowienia TK z 26 czerwca 2002 r., SK 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 53 i 15 grudnia 2009 r., Ts 5/08, OTK ZU nr 1/B/2010 oraz wyrok TK z 3 kwietnia 2006 r., SK 46/05, OTK ZU nr 4/A/2006, poz. 39). Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego wynikające z art. 2 Konstytucji zasady mogą stanowić w postępowaniu skargowym jedynie pomocniczy wzorzec kontroli, pod warunkiem jednoczesnego wskazania innej naruszonej normy konstytucyjnej statuującej wolność lub prawo (zob. wyrok TK z 26 kwietnia 2005 r., SK 36/03, OTK ZU nr 4/A/2005, poz. 40). Zarzut niezgodności z tymi zasadami mógłby być więc rozpatrywany wyłącznie w ramach oceny sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności i praw (zob. postanowienie TK z 26 czerwca 2002 r., SK 1/02 oraz wyrok TK z 13 stycznia 2004 r., SK 10/03, OTK ZU nr 1/A/2004, poz. 2). Brak wskazania przez skarżącego takiego związku powoduje, że podniesiony przez niego zarzut niezgodności zakwestionowanego przepisu z art. 2 Konstytucji nie może być przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawie, co uzasadnia odmowę nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w tym zakresie.

Ponadto Trybunał Konstytucyjny przypomina, że w związku z wyraźnym brzmieniem art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być jedynie zarzut niezgodności przepisów prawa z Konstytucją. Wzorca kontroli w postępowaniu inicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej nie mogą zatem stanowić przepisy umów międzynarodowych, w tym wskazanej w rozpatrywanej sprawie Konwencji (zob. np. postanowienia TK z 18 kwietnia 2000 r., SK 2/99, OTK ZU nr 3/2000, poz. 92 oraz 31 maja 2005 r., SK 59/03, OTK ZU nr 5/A/2005, poz. 61 oraz wyrok TK z 6 października 2009 r., SK 46/07, OTK ZU 9/A/2009, poz. 132). Skardze konstytucyjnej należało więc odmówić nadania dalszego biegu również w zakresie badania zgodności art. 258 § 2 k.p.k. z art. 13 Konwencji oraz w zakresie badania zgodności art. 263 § 7 k.p.k. z art. 5 ust. 3 Konwencji.

Mając powyższe na uwadze, Trybunał Konstytucyjny postanowił odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w zakresie wskazanym w sentencji.