1. W dniu 19 lipca 2004 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego o stwierdzenie niezgodności art. 6 ust. 2 i 3 oraz art. 9 ust. 3 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. Nr 203, poz. 1966) z art. 165 ust. 2 oraz art. 167 ust. 1 i 4 Konstytucji, art. 8a ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego (Dz. U. z 2002 r. Nr 175, poz. 1440 ze zm.) w brzmieniu nadanym przez art. 58 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. Nr 203, poz. 1966) z art. 167 ust. 1 i 4 Konstytucji, art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (Dz. U. Nr 96, poz. 593 ze zm.) w brzmieniu nadanym przez art. 62 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. Nr 203, poz. 1966) z art. 167 ust. 1 i 4 Konstytucji, art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz. U. Nr 86, poz. 789 ze zm.) w brzmieniu nadanym przez art. 70 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. Nr 203, poz. 1966) z art. 167 ust. 1 i 4 Konstytucji.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 9 września 2004 r. wezwano wnioskodawcę do usunięcia, w terminie 7 dni od dnia doręczenia zarządzenia, braku formalnego wniosku, poprzez wskazanie umocowanego przedstawiciela do reprezentowania Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego przed Trybunałem Konstytucyjnym.

W dniu 27 września 2004 r. dostarczono do Trybunału Konstytucyjnego pismo, w którym wnioskodawca odniósł się do stwierdzonego przez Trybunał braku formalnego wniosku.

2. Postanowieniem z 26 października 2004 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania wnioskowi dalszego biegu.

2.1. Trybunał Konstytucyjny ustalił, że Sejmik Województwa Świętokrzyskiego podjął 5 lipca 2004 r. uchwałę Nr XIX/186/04 „w sprawie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją przepisów ustaw”.

W myśl § 1 uchwały „Sejmik Województwa Świętokrzyskiego postanawia wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie zgodności z Konstytucją przepisów ustaw zgodnie z treścią załączonego wniosku”. Skoro uchwała podjęta 5 lipca 2004 r. wyrażała wolę wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego „zgodnie z treścią załączonego wniosku”, to w ocenie Trybunału było oczywiste, że sam wniosek, jako integralna merytorycznie część uchwały, został przygotowany najpóźniej w tymże dniu. Tymczasem wniosek Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego nosił datę 8 lipca 2004 r. Okoliczność powyższa potwierdziła jednoznacznie, że w dniu podjęcia uchwały przez Sejmik Województwa Świętokrzyskiego „załączony wniosek” faktycznie nie istniał, gdyż sporządzono go 8 lipca 2004 r.

2.2. Zgodnie z § 2 uchwały Sejmik Województwa Świętokrzyskiego udzielił Przewodniczącemu Sejmiku upoważnienia wyłącznie w zakresie „wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego”. Rozbieżność między datą podjęcia uchwały przez Sejmik Województwa Świętokrzyskiego (5 lipca 2004 r.) i datą sporządzonego na jej podstawie wniosku (8 lipca 2004 r.) uzasadniła stanowisko Trybunału, zgodnie z którym rozpatrywany wniosek pochodził od nieuprawnionego podmiotu, w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 3 w związku z ust. 2 Konstytucji, i z tego względu nie mógł wywołać skutku w postaci wszczęcia postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym; Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.; dalej: ustawa o TK).

3. W dniu 8 listopada 2004 r. Sejmik Województwa Świętokrzyskiego złożył zażalenie na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 26 października 2004 r., wnosząc o uwzględnienie zażalenia i skierowanie sprawy do rozpoznania na rozprawie.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Trybunał Konstytucyjny rozpoznając zażalenie, koncentruje się na badaniu zarzutów w nim podniesionych i do tego ogranicza rozpoznanie tego środka odwoławczego. Zobowiązany jest na podstawie art. 36 ustawy o TK do badania legitymacji podmiotów, określonych w art. 191 ust. 1 pkt 3 Konstytucji, domagających się wszczęcia abstrakcyjnej kontroli zgodności norm. Tylko wnikliwa kontrola wniosku casu ad casum już w stadium postępowania wstępnego prowadzić może do ujednolicenia praktyki orzeczniczej w tych sprawach, zapobiegając zarówno bezpodstawnemu nadawaniu biegu wnioskom nieuprawnionych podmiotów, jak i bezpodstawnej odmowie nadania dalszego biegu wnioskom złożonym przez uprawnione podmioty.

2. Sejmik Województwa Świętokrzyskiego podnosi w zażaleniu, po pierwsze, że odmowa nadania dalszego biegu wnioskowi może nastąpić wyłącznie z przyczyn określonych w art. 36 ust. 3 ustawy o TK, tzn. gdy wniosek jest oczywiście bezzasadny lub braki formalne wniosku nie zostały usunięte w terminie. Zdaniem wnioskodawcy, skoro żadna z tych przesłanek nie została wskazana przez Trybunał Konstytucyjny jako podstawa odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu, to „zaskarżone postanowienie narusza prawo”.

Odnosząc się do powyższego zarzutu, Trybunał Konstytucyjny przypomina stanowisko wyrażone w postanowieniu z 16 października 2002 r. (K 23/02, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 76), zgodnie z którym „na każdym etapie postępowania konieczne jest kontrolowanie, czy nie zachodzi któraś z ujemnych przesłanek wydania wyroku, skutkujących obligatoryjnym umorzeniem postępowania /.../”. Przyjąć zatem należy, że w trakcie wstępnego rozpoznania, badaniu podlega nie tylko spełnienie przez wniosek wymagań stawianych pismom procesowym (art. 32 ust. 1 pkt 1-4 ustawy o TK), ale także – a nawet przede wszystkim – kwestia, czy wnioskodawca spełnia kryteria uzasadniające zaliczenie go do kręgu podmiotów wskazanych w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji oraz czy w świetle obowiązujących przepisów prawa lub postanowień statutu akt normatywny, będący przedmiotem kontroli, dotyczy spraw objętych zakresem działania wnioskodawcy (art. 191 ust. 2 Konstytucji).

Jeżeli w wyniku wstępnego rozpoznania Trybunał Konstytucyjny stwierdzi, że „wnioskodawca” nie jest podmiotem, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji albo ustali, że wnioskodawca kwestionuje akt normatywny regulujący sprawy nie należące do zakresu jego działania, wówczas przesłanka niedopuszczalności wydania orzeczenia (art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine ustawy o TK) stanowi podstawę odmowy nadania dalszego biegu takiemu wnioskowi (por. postanowienie z 28 stycznia 2004 r., sygn. Tw 74/02, OTK ZU nr 1/B/2004, poz. 2).

Ustawa o TK określa również inne ujemne przesłanki wyrokowania, zaliczając do nich zbędność wydania orzeczenia (art. 39 ust. 1 pkt 1 in principio) oraz utratę mocy obowiązującej aktu normatywnego w zakwestionowanym zakresie przed wydaniem orzeczenia (art. 39 ust. 1 pkt 3). W razie ich ujawnienia już na etapie wstępnego rozpoznania, Trybunał Konstytucyjny jest zobligowany wydać postanowienie o odmowie nadania wnioskowi dalszego biegu.

3. Sejmik Województwa Świętokrzyskiego dowodzi w zażaleniu, iż „podejmując 5 lipca uchwałę nr XIX/186/04, radni rozstrzygnęli w zakresie: inicjatywy wszczęcia postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (§ 1 uchwały), udzielenia pełnomocnictwa Przewodniczącemu Sejmiku do wystąpienia z wnioskiem (§ 2 uchwały) oraz granic zaskarżenia” (zawiera je projekt wniosku stanowiący załącznik do uchwały, którym radni dysponowali przed głosowaniem).

Trybunał Konstytucyjny przyjmuje do wiadomości wyjaśnienie pełnomocnika wnioskodawcy, iż Sejmik Województwa Świętokrzyskiego podejmując 5 lipca 2004 r. uchwałę, na podstawie której „wnosi o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją przepisów ustaw zgodnie z treścią załączonego wniosku”, w tymże dniu faktycznie dysponował treścią „załączonego wniosku”.

Stanowisko Trybunału Konstytucyjnego pozwala stwierdzić, że w niniejszej sprawie odpadła ujemna przesłanka procesowa, której istnienie zobligowało Trybunał do wydania zaskarżonego postanowienia o odmowie nadania wnioskowi dalszego biegu.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.

W dniu 19 lipca 2004 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego o stwierdzenie niezgodności art. 6 ust. 2 i 3 oraz art. 9 ust. 3 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. Nr 203, poz. 1966) z art. 165 ust. 2 oraz art. 167 ust. 1 i 4 Konstytucji, art. 8a ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego (Dz. U. z 2002 r. Nr 175, poz. 1440 ze zm.) w brzmieniu nadanym przez art. 58 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. Nr 203, poz. 1966) z art. 167 ust. 1 i 4 Konstytucji, art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (Dz. U. Nr 96, poz. 593 ze zm.) w brzmieniu nadanym przez art. 62 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. Nr 203, poz. 1966) z art. 167 ust. 1 i 4 Konstytucji, art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz. U. Nr 86, poz. 789 ze zm.) w brzmieniu nadanym przez art. 70 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. Nr 203, poz. 1966) z art. 167 ust. 1 i 4 Konstytucji.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 9 września 2004 r. wezwano wnioskodawcę do usunięcia, w terminie 7 dni od dnia doręczenia zarządzenia, braku formalnego wniosku, poprzez wskazanie umocowanego przedstawiciela do reprezentowania Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego przed Trybunałem Konstytucyjnym.

W dniu 27 września 2004 r. dostarczono do Trybunału Konstytucyjnego pismo, w którym wnioskodawca odniósł się do stwierdzonego przez Trybunał braku formalnego wniosku.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 36 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.; dalej: ustawa o TK) wniosek przedstawiony przez organ stanowiący samorządu terytorialnego podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. W postępowaniu tym Trybunał Konstytucyjny w składzie jednego sędziego bada, czy złożony wniosek odpowiada wymogom formalnym, czy nie jest oczywiście bezzasadny, a w szczególności, czy pochodzi od uprawnionego podmiotu.

Na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 3 Konstytucji organom stanowiącym jednostek samorządu terytorialnego przysługuje kompetencja do inicjowania kontroli konstytucyjności norm. Wola sejmiku województwa jako organu kolegialnego znajduje wyraz w podejmowanych przez niego uchwałach. Tryb podjęcia uchwały regulują właściwe przepisy, zaś treść podjętej uchwały zostaje zapisana w protokole z sesji sejmiku. Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego uchwała organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego stanowi conditio sine qua non wszczęcia postępowania z wniosku tego organu (por. postanowienie TK z: 16 stycznia 2001 r., T 55/00, OTK ZU nr 1/A/2002, poz. 29; 10 października 2001 r., T 41/01, OTK ZU nr 1/A/2002, poz. 51; 10 marca 2004 r., Tw 30/03, OTK ZU nr 1/B/2004, poz. 9). Uchwała ta powinna wyrażać wolę wyeliminowania z porządku prawnego przepisu, który – zdaniem tego organu – jest niezgodny z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą. Eliminacja taka następuje w wyniku wydania przez Trybunał Konstytucyjny orzeczenia stwierdzającego niezgodność danego przepisu z przepisem o wyższej mocy prawnej, co implikuje uprzednie wszczęcie i przeprowadzenie stosownego postępowania.

Trybunał Konstytucyjny wszczyna postępowanie na podstawie wniosku pochodzącego od uprawnionego podmiotu. Wniosek taki spełnia dwojaką funkcję. Po pierwsze, inicjuje postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym, a przynajmniej – w przypadku wniosku pochodzącego od podmiotów wskazanych w art. 191 ust. 1 pkt 3 Konstytucji – tzw. „wstępne rozpoznanie” (art. 36 ustawy o TK). Po drugie, wyznacza granice orzekania (art. 66 ustawy o TK). Wymagania formalne, jakie musi spełniać wniosek, określa art. 32 ustawy o TK, a w zakresie w nim nieuregulowanym – przepisy kodeksu postępowania cywilnego (art. 20 ustawy o TK). W konsekwencji wniosek powinien zawierać: 1) wskazanie organu, który wydał kwestionowany akt normatywny, 2) określenie kwestionowanego aktu normatywnego lub jego części, 3) sformułowanie zarzutu niezgodności z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą kwestionowanego aktu normatywnego lub jego części, 4) uzasadnienie postawionego zarzutu, z powołaniem dowodów na jego poparcie.

Dla ustalenia, że wniosek pochodzi od organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego, a nie od osoby fizycznej, która go podpisała, potrzebny jest dowód, że został on wniesiony na podstawie uchwały uprawnionego organu. Uzasadnia to wymaganie dołączenia do wniosku odpisu uchwały tego organu. Treść uchwały i wniosku musi być zbieżna, ale to nie oznacza, że sprecyzowane w ustawie o TK wymagania co do treści wniosku odnoszą się także do uchwały. Zbieżność treściowa uchwały i wniosku nie oznacza wymagania całkowitego pokrywania się ich treści. Minimalna zbieżność, która musi cechować wniosek i uchwałę, obejmuje wskazanie przedmiotu postępowania (kwestionowanego przepisu) przez odpowiednie oznaczenie aktu normatywnego, wyrażenie woli wyeliminowania tego przepisu z porządku prawnego oraz sformułowanie zarzutu niezgodności z przepisem aktu normatywnego wyższego rzędu, którym w przypadku ustawy może być Konstytucja lub ratyfikowana umowa międzynarodowa (por. postanowienie TK z 10 marca 2004 r., Tw 30/03, OTK ZU nr 1/B/2004, poz. 9).

2. Sejmik Województwa Świętokrzyskiego podjął 5 lipca 2004 r. uchwałę Nr XIX/186/04 w sprawie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją przepisów ustaw. Uchwały tej nie można jednak uznać za podstawę prawną wniosku Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego o kontrolę konstytucyjności norm, złożonego do Trybunału Konstytucyjnego 19 lipca 2004 r. (data wpłynięcia).

2.1. W myśl § 1 tejże uchwały: „Sejmik Województwa Świętokrzyskiego postanawia wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją przepisów ustaw zgodnie z treścią załączonego wniosku”. Skoro uchwała została podjęta 5 lipca 2004 r. i wyrażała wolę wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego „zgodnie z treścią załączonego wniosku”, to jest oczywiste, że sam wniosek, jako integralna merytorycznie część uchwały, został przygotowany najpóźniej w tymże dniu. Tymczasem, wniosek Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego, który wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego 19 lipca 2004 r., jest datowany na dzień 8 lipca 2004 r.

W ocenie Trybunału, powyższe okoliczności wskazują jednoznacznie, iż w dniu podjęcia przez Sejmik Województwa Świętokrzyskiego uchwały o wystąpieniu do Trybunału Konstytucyjnego „z wnioskiem o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją przepisów ustaw zgodnie z treścią załączonego wniosku”, sam „załączony wniosek” faktycznie nie istniał, co potwierdza data jego sporządzenia, tzn. 8 lipca 2004 r.

2.2. Wnioskodawcą w rozpatrywanej sprawie jest Sejmik Województwa Świętokrzyskiego, który w § 2 uchwały z 5 lipca 2004 r., udzielił Przewodniczącemu Sejmiku upoważnienia wyłącznie w zakresie „wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego”. Przy założeniu, iż uchwała Sejmiku wyrażająca wolę wszczęcia postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym została podjęta „zgodnie z treścią załączonego wniosku”, działanie Przewodniczącego sprowadziłoby się do wniesienia tego wniosku i reprezentowania Sejmiku przed Trybunałem Konstytucyjnym.

Natomiast rozbieżność między datą podjęcia uchwały przez Sejmik Województwa Świętokrzyskiego (5 lipca 2004 r.) i datą sporządzonego na jej podstawie wniosku (8 lipca 2004 r.) uzasadnia, na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 3 Konstytucji twierdzenie, iż rozpatrywany wniosek pochodzi od nieuprawnionego podmiotu i z tego względu nie może wywołać skutku w postaci wszczęcia postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (art. 32 ust. 1 ustawy o TK). W konsekwencji, należało odmówić nadania wnioskowi dalszego biegu.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.