W dniu 21 czerwca 2004 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Rady Miasta Chorzowa o stwierdzenie niezgodności art. 1 ust. 1a ustawy z dnia 27 października 1994 r. o autostradach płatnych oraz Krajowym Funduszu Drogowym (Dz. U. z 2001 r. Nr 110, poz. 1192 ze zm.) z art. 2, art. 32 i art. 167 Konstytucji oraz art. 9 ust. 2 Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego (Dz. U. z 1994 r. Nr 124, poz. 607).

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 26 lipca 2004 r. wezwano wnioskodawcę do uzupełnienia w terminie 7 dni braków formalnych poprzez doręczenie wyciągu z protokołu pozwalającego stwierdzić, że uchwała została podjęta zgodnie ze statutem oraz doręczenie 1 kopii wniosku i 1 kopii uchwały Rady Miasta Chorzowa.

W dniu 5 sierpnia 2004 r. zostało dostarczone do Trybunału Konstytucyjnego pismo, w którym wnioskodawca odniósł się do stwierdzonych przez Trybunał braków formalnych.

Postanowieniem z 23 listopada 2004 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu wnioskowi w zakresie, w jakim wnioskodawca wnosi o zbadanie zgodności art. 1 ust. 1a ustawy z dnia 27 października 1994 r. o autostradach płatnych oraz Krajowym Funduszu Drogowym (Dz. U. z 2001 r. Nr 110, poz. 1192 ze zm.) z art. 2 i art. 32 Konstytucji.

W uzasadnieniu postanowienia Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż kwestionowany zarzut stwierdzenia konstytucyjności wskazanego wyżej artykułu ustawy z powołanymi wzorcami konstytucyjnymi jest oczywiście bezzasadny. Po pierwsze, brak jest podstaw do stwierdzenia, że regulowanie danej sprawy w różnych aktach normatywnych, samo przez się narusza art. 2 Konstytucji. Po drugie, wskazany wzorzec konstytucyjny odnosi się do zasady równego traktowania gmin względem siebie, jako podmiotów podobnych, a w skierowanym wniosku brak jest przywołania jakiegokolwiek argumentu pozwalającego uprawdopodobnić tezę, że skarżone regulacje naruszają równość poszczególnych gmin.

Na powyższe postanowienie wnioskodawca złożył 3 grudnia 2004 r. zażalenie, w którym wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i nadanie biegu wnioskowi w zakresie zbadania zgodności art. 1 ust. 1a ustawy z 27 października 1994 r. o autostradach płatnych oraz Krajowym Funduszu Drogowym z art. 32 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Rozpoznając zażalenie Trybunał Konstytucyjny koncentruje się na badaniu zarzutów podniesionych w zażaleniu i do tego ogranicza rozpoznanie tego środka odwoławczego. Zobowiązany jest na podstawie art. 36 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) do badania legitymacji podmiotów określonych w art. 191 ust. 1 pkt 3 Konstytucji domagających się wszczęcia abstrakcyjnej kontroli norm. Tylko wnikliwa kontrola każdego wniosku casu ad casum już w stadium rozpoznania wstępnego, prowadzić może do ujednolicania praktyki orzeczniczej w tych sprawach, zapobiegając zarówno bezpodstawnemu nadawaniu biegu wnioskom nieuprawnionych podmiotów, jak też bezpodstawnej odmowie nadania biegu takim wnioskom.

W uzasadnieniu zażalenia wnioskodawca nie podziela poglądu, jaki został zajęty przez Trybunał Konstytucyjny jedynie w zakresie stwierdzenia zgodności art. 1 ust. 1a ustawy z 27 października 1994 r. o autostradach płatnych oraz Krajowym Funduszu Drogowym z art. 32 Konstytucji.

Wnioskodawca stwierdza, iż wyłączenie miasta na prawach powiatu z finansowania dróg krajowych, które przebiegają przez te jednostki samorządu terytorialnego, z Krajowego Funduszu Drogowego skutkuje powstaniem dwóch kategorii jednostek samorządu terytorialnego. Pierwsza – to gmina, przez którą przebiega droga krajowa nie stanowiąca miasta na prawach powiatu i będzie mogła korzystać ze środków Krajowego Funduszu Drogowego; druga – gmina stanowiąca miasto na prawach powiatu, która nie będzie mogła korzystać ze środków ww. Funduszu.

Takie stwierdzenie świadczy o tym, że została naruszona zasada równości poszczególnych gmin, bowiem środki finansowe, jakimi dysponuje ww. Fundusz, będą mogły być wykorzystane tylko przez określony rodzaj gmin.

Wnioskodawca uzasadniając swoje stanowisko stwierdził również, że wyłączenie miasta na prawach powiatu z ogólnego finansowania dróg krajowych przez Krajowy Fundusz Drogowy uszczupla budżety tych miast i narusza interesy ich mieszkańców. Miasta na prawach powiatu utrzymują drogi krajowe z własnych środków, natomiast gminy nieposiadające statusu miasta na prawach powiatu – na utrzymanie tych dróg otrzymują dodatkowe środki.

Tak więc, zdaniem wnioskodawcy, została naruszona zasada równości poszczególnych gmin, gdyż środki finansowe, jakimi dysponuje ww. Fundusz, będą mogły być wykorzystane przez określony rodzaj gmin.

W związku z przytoczeniem argumentów na zasadność stwierdzenia zgodności zaskarżonego artykułu ustawy z art. 32 Konstytucji, Trybunał Konstytucyjny uwzględnia zażalenie we wskazanym w sentencji zakresie.

W pozostałym zaś zakresie – stwierdzenia zgodności art. 1 ust. 1 cyt. wyżej ustawy z art. 2 Konstytucji – Trybunał Konstytucyjny nie uwzględnia zażalenia.

W dniu 21 czerwca 2004 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Rady Miasta Chorzowa o stwierdzenie niezgodności art. 1 ust. 1a ustawy z dnia 27 października 1994 r. o autostradach płatnych oraz Krajowym Funduszu Drogowym (Dz. U. z 2001 r. Nr 110, poz. 1192 ze zm.) z art. 2, art. 32 i art. 167 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 9 ust. 2 Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego (Dz. U. z 1994 r. Nr 124, poz. 607).

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 26 lipca 2004 r. wezwano wnioskodawcę do uzupełnienia w terminie 7 dni braków formalnych poprzez doręczenie wyciągu z protokołu pozwalającego stwierdzić, że uchwała została podjęta zgodnie ze statutem; doręczenie 1 kopii uchwały Rady Miasta Chorzowa w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego oraz doręczenie 1 kopii wniosku Rady Miasta Chorzowa.

W dniu 5 sierpnia 2004 r. zostało dostarczone do Trybunału Konstytucyjnego pismo, w którym wnioskodawca odniósł się do stwierdzonych przez Trybunał braków formalnych.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

W myśl art. 191 ust. 1 pkt 3 Konstytucji, jednym z podmiotów uprawnionych do inicjowania kontroli konstytucyjności prawa są organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego. Ustrojodawca przyznaje im tzw. ograniczoną zdolność wnioskowania (legitymację szczególną), wymagając wykazania, że kwestionowany akt normatywny dotyczy spraw objętych zakresem działania danego podmiotu. Wniosek pochodzący od takiego podmiotu powinien zatem nie tylko odpowiadać wymaganiom dotyczącym pism procesowych oraz zawierać dane określone w art. 32 ust. 1 pkt 1-4 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), ale nadto powinien zawierać powołanie przepisu prawa lub statutu wskazującego, że kwestionowana ustawa lub inny akt normatywny dotyczy spraw objętych zakresem działania danego organu lub organizacji (art. 32 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym). Konsekwencją tych uregulowań jest art. 36 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, zgodnie z którym wniosek pochodzący od organu lub organizacji wymienionych w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji jest kierowany do sędziego Trybunału Konstytucyjnego celem wstępnego rozpoznania. Instytucja ta zapobiega nadaniu biegu wnioskowi w sytuacji, gdy postępowanie wszczęte przed Trybunałem Konstytucyjnym podlegałoby umorzeniu z powodu niedopuszczalności wydania orzeczenia (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym), spowodowanej brakiem podmiotu uprawnionego do złożenia wniosku. Tym samym instytucja ta umożliwia już w początkowej fazie postępowania eliminację spraw, które nie mogą być przedmiotem merytorycznego rozpoznania. Przyjąć należy, że w trakcie wstępnego rozpoznania badaniu podlega nie tylko spełnienie wymagań stawianych pismom procesowym. Rozstrzygnięcia wymaga również – a nawet przede wszystkim – kwestia, czy podmiot występujący z wnioskiem spełnia kryteria uzasadniające zakwalifikowanie go do kręgu organów lub organizacji wskazanych w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji oraz czy wskazane przez ten podmiot przepisy prawa lub postanowienia statutu rzeczywiście uzasadniają związek między zakresem działania danego podmiotu i regulacją przewidzianą w akcie normatywnym. Ponadto wstępne rozpoznanie służy eliminacji wniosków „oczywiście bezzasadnych” (art. 36 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym). Dopiero spełnienie wszystkich wskazanych przesłanek uzasadnia nadanie wnioskowi dalszego biegu.

Wnioskodawca kwestionuje konstytucyjność art. 1 ust. 1a ustawy z dnia 27 października 1994 r. o autostradach płatnych oraz Krajowym Funduszu Drogowym (Dz. U. z 2001 r. Nr 110, poz. 1192 ze zm.) m.in. z punktu widzenia wyrażonej w art. 2 Konstytucji zasady „przyzwoitej legislacji” sformułowanej przez Trybunał Konstytucyjny jako jeden z aspektów zasady demokratycznego państwa prawnego. Skarżący stwierdza, iż przepisy dotyczące finansowania dróg krajowych nie odpowiadają powyższej zasadzie dlatego, że wskazana problematyka uregulowana jest w różnych aktach prawnych. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego jest to zarzut oczywiście bezzasadny. Brak jest bowiem podstaw do stwierdzenia, że regulowanie danej sprawy w różnych aktach normatywnych, samo przez się narusza art. 2 Konstytucji.

Podobny zarzut, jako oczywiście bezzasadny, odnosi się do stwierdzenia zgodności art. 1 ust. 1a przywołanej wyżej ustawy z art. 32 Konstytucji. Wskazany wzorzec konstytucyjny odnosi się do zasady równego traktowania gmin względem siebie, jako podmiotów podobnych. Z założenia natomiast Krajowy Fundusz Drogowy jest podmiotem odmiennym od wszelkich jednostek samorządu terytorialnego. Równocześnie brak jest we wniosku przywołania jakiegokolwiek argumentu pozwalającego uprawdopodobnić tezę, że skarżone regulacje naruszają równość poszczególnych gmin. W konsekwencji art. 32 należy uznać za nieadekwatny w tym przypadku.

W związku z tym, należało odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi w zakresie, w jakim przywołano art. 2 i art. 32 Konstytucji jako wzorzec kontroli.