W dniu 17 maja 2004 r. do Trybunału Konstytucyjnego wpłynął wniosek Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych o zbadanie zgodności art. 26c ust. 4a ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776 ze zm.) z art. 2 Konstytucji; art. 33 ust. 4a pkt 2 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych z art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji; art. 1 pkt 26 lit. f i pkt 27 w zakresie dotyczącym ust. 7a w związku z art. 19 ustawy z dnia 20 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2003 r. Nr 7, poz. 79) z art. 2 w związku z art. 22, art. 31 ust. 3 i art. 64 ust. 3 Konstytucji; art. 1 pkt 5 lit. a i b w związku z art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2003 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 228, poz. 2262) oraz w związku z art. 19 pkt 2 w zakresie dotyczącym art. 1 pkt 18 ustawy z 20 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw z art. 2 Konstytucji.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 26 maja 2004 r. wezwano pełnomocnika wnioskodawcy o uzupełnienie braków formalnych przez dołączenie wyciągu z protokołu pozwalającego stwierdzić, że uchwała została podjęta zgodnie ze statutem organizacji.

W dniu 9 czerwca 2004 r. doręczono Trybunałowi Konstytucyjnemu pismo, w którym pełnomocnik wnioskodawcy odniósł się do stwierdzonych przez Trybunał braków formalnych wniosku.

Postanowieniem z 14 lipca 2004 r. Trybunał odmówił nadania dalszego biegu wnioskowi w zakresie, w jakim wnioskodawca wnosi o zbadanie zgodności art. 1 pkt 26 lit. f i pkt 27 w zakresie dotyczącym ust. 7a w związku z art. 19 ustawy z 20 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw z art. 22 Konstytucji.

W dniu 29 lipca 2004 r. wpłynęło do Trybunału zażalenie, w którym pełnomocnicy wnioskodawcy wnoszą o nadanie w całości dalszego biegu wnioskowi.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 36 ust. 4 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.; dalej: ustawa o TK), wnioskodawcy przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego w sprawie nie nadania wnioskowi dalszego biegu. Skutecznie wniesione zażalenie podlega ocenie Trybunału na posiedzeniu niejawnym (art. 36 ust. 6-7 ustawy o TK).

Należy zauważyć, iż na etapie postępowania zażaleniowego, Trybunałowi nie przysługuje możliwość uchylenia postanowienia wydanego uprzednio w składzie jednego sędziego w toku wstępnego rozpoznania wniosku w trybie art. 36 ust. 1 ustawy o TK. Wyklucza to zatem możliwość ewentualnego spełnienia żądania Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych w taki sposób, w jaki zostało ono sformułowane w zażaleniu. Trybunał Konstytucyjny przyjmuje jednak, iż intencją wnioskodawcy było w niniejszej sprawie żądanie uwzględnienia zażalenia oraz nadania w całości dalszego biegu wnioskowi z 13 maja 2004 r.

2. Nie dokonując szczegółowej analizy zagadnienia kontroli konstytucyjności prawa sprawowanej przez Trybunał Konstytucyjny oraz sporu co do tego, czy obejmuje ona wyłącznie hierarchiczną zgodność norm należy przyjąć, iż ostatecznie orzeczenie Trybunału musi zawsze dotyczyć ściśle określonej jednostki redakcyjnej kwestionowanego aktu normatywnego oraz przepisu wyższego rzędu, stanowiących przedmiot i wzorzec kontroli w danej sprawie. Jedynie precyzyjnie wskazany przedmiot kontroli oraz jej wzorzec, może wyznaczać granice wniosku, a tym samym określać zakres zaskarżenia podlegający ocenie w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym.

3. Nie ulega wątpliwości, że przepisy wskazane we wniosku Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych odnoszą się do relacji pracodawca – pracownik. Stanowi to niezbędny warunek uznania legitymacji tego wnioskodawcy w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w trybie abstrakcyjnej kontroli norm. Okoliczność, że skarżony przepis dotyczy spraw objętych zakresem działania nie przesądza jednak faktu, iż wnioskodawcy przysługuje w postępowaniu przed Trybunałem możliwość żądania ochrony każdego interesu prawnego. Przeciwne podejście przeczyłoby wyraźnej decyzji ustrojodawcy o rozróżnieniu dwóch grup podmiotów legitymowanych do występowania z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego. Art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji wymienia podmioty legitymowane generalnie, czyli takie, które mogą inicjować postępowanie w sprawie konstytucyjności wszystkich regulacji, jakie na gruncie polskiego systemu prawnego podlegają kognicji Trybunału Konstytucyjnego. Drugą grupę stanowią podmioty legitymowane szczegółowo – to jest takie, które mogą wystąpić z wnioskiem, o ile akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania.

4. Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 14 lipca 2004 r. odmówił nadania dalszego biegu wnioskowi Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych w zakresie, w jakim wnioskodawca żądał zbadania zgodności art. 1 pkt 26 lit. f i pkt 27 w związku z art. 19 ustawy z dnia 20 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz o zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2003 r. Nr 7, poz. 79), w zakresie dotyczącym ust. 7a ustawy nowelizowanej, z art. 22 Konstytucji. Równocześnie Trybunał nie odmówił nadania wnioskowi dalszego biegu w tej części, w której wzorcem kontroli skarżonych przepisów ustawy miał być art. 64 ust. 3 Konstytucji.

Na obecnym etapie postępowania Trybunał nie ma możliwości modyfikacji zakresu zaskarżenia wynikającego z wniosku Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych, w kształcie nadanym mu przez kwestionowane postanowienie. Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie stwierdza, iż nie jest potrzebne rozdzielanie przepisów art. 22 i art. 64 ust. 3 Konstytucji, jako wzorców kontroli, co nastąpiło w wyniku wydania postanowienia z 14 lipca 2004 r. Jedyną możliwością procesową jest zatem wydanie postanowienia o uwzględnieniu zażalenia, w którym nastąpi przywrócenie art. 22 Konstytucji, jako wzorca kontroli w niniejszej sprawie.

Biorąc pod uwagę wszystkie przytoczone wyżej argumenty, Trybunał postanowił jak w sentencji.

W dniu 17 maja 2004 r. do Trybunału Konstytucyjnego wpłynął wniosek Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych o zbadanie zgodności art. 26c ust. 4a ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776 ze zm.) z art. 2 Konstytucji; art. 33 ust. 4a pkt 2 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych z art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji; art. 1 pkt 26 lit. f i pkt 27 w zakresie dotyczącym ust. 7a w związku z art. 19 ustawy z dnia 20 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2003 r. Nr 7, poz. 79) z art. 2 w związku z art. 22, art. 31 ust. 3 i art. 64 ust. 3 Konstytucji; art. 1 pkt 5 lit. a i b w związku z art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2003 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 228, poz. 2262) oraz w związku z art. 19 pkt 2 w zakresie dotyczącym art. 1 pkt 18 ustawy z 20 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw z art. 2 Konstytucji.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 26 maja 2004 r. wezwano pełnomocnika wnioskodawcy o uzupełnienie braków formalnych przez dołączenie wyciągu z protokołu pozwalającego stwierdzić, że uchwała została podjęta zgodnie ze statutem organizacji.

W dniu 9 czerwca 2004 r. zostało dostarczone Trybunałowi Konstytucyjnemu pismo, w którym pełnomocnik wnioskodawcy odniósł się do stwierdzonych przez Trybunał braków formalnych wniosku.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 36 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) wnioski kierowane do Trybunału Konstytucyjnego przez podmioty wymienione w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji podlegają wstępnemu rozpoznaniu przez sędziego Trybunału Konstytucyjnego na posiedzeniu niejawnym. Celem tak uregulowanej kontroli wstępnej jest ustalenie, czy wniosek odpowiada warunkom formalnym, czy kwestionowany przepis dotyczy spraw objętych zakresem działania wnioskodawcy oraz czy wniosek nie jest oczywiście bezzasadny.

2. W art. 191 ust. 2 Konstytucji ustrojodawca przyznaje podmiotom wymienionym w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji tzw. ograniczoną zdolność wnioskową (legitymację szczególną), wymagając wykazania, że kwestionowany akt normatywny dotyczy spraw objętych zakresem działania danego podmiotu. Wniosek pochodzący od takiego podmiotu powinien zatem nie tylko odpowiadać wymaganiom dotyczącym pism procesowych oraz zawierać dane określone w art. 32 ust. 1 pkt 1-4 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, ale nadto powinien zawierać powołanie przepisu prawa lub statutu, wskazującego, że kwestionowana ustawa lub inny akt normatywny dotyczy spraw objętych zakresem działania danego organu lub organizacji (art. 32 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym). Okoliczność, czy kwestionowane przepisy dotyczą zakresu działania wnioskodawcy, podlega badaniu na etapie wstępnego rozpoznania wniosku.

Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu z 28 stycznia 2004 r. wydanym w pełnym składzie (Tw 74/02, OTK ZU nr 1/B/2004, poz. 2) rozważył, jakie przepisy mogą być przedmiotem wniosku skierowanego do Trybunału na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 4 przez organizację pracodawców. W uzasadnieniu tego postanowienia Trybunał stwierdził, że „ochroną prawną za pomocą instrumentu w postaci uprawnienia do wystąpienia w roli wnioskodawcy przed Trybunałem Konstytucyjnym objęte są tylko te interesy członków Konfederacji, które w przeważającym stopniu związane są z zatrudnianiem pracowników”. Trybunał zaznaczył przy tym, że „norma, która ogranicza zakres uprawnienia do inicjowania abstrakcyjnej kontroli przepisów prawnych do przepisów dotyczących sfery stosunków pracy, jest wprost wyrażona w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji”. Organizacja pracodawców nie jest natomiast uprawniona do występowania z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego w celu ochrony interesów gospodarczych swoich członków.

3. Wnioskodawca kwestionuje m.in. zgodność art. 1 pkt 26 lit. f i pkt 27 w zakresie dotyczącym ust. 7a w związku z art. 19 ustawy z dnia 20 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2003 r. Nr 7, poz. 79) z art. 2 w związku z art. 22 Konstytucji, twierdząc, że skarżona regulacja ogranicza wolność działalności gospodarczej.

Trybunał Konstytucyjny uznał, że przywołany kwestionowany przepis rozważany w kontekście zasady swobody prowadzenia działalności gospodarczej wyrażonej w art. 22 Konstytucji nie należy do spraw objętych zakresem działania wnioskodawcy w rozumieniu art. 191 ust. 2 Konstytucji. Przywołanie art. 22 Konstytucji jako wzorca kontroli zmierza bowiem do ochrony interesów gospodarczych członków Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych, co nie może odbywać się w drodze skierowania do Trybunału wniosku przez organizację pracodawców.

W związku z tym należało odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi w zakresie, w jakim przywołano art. 22 Konstytucji jako wzorzec kontroli.

Z tych wszystkich względów Trybunał postanowił, jak w sentencji.