1. W skardze konstytucyjnej, wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 27 września 2018 r. (data nadania), G.T. (dalej: skarżący), reprezentowany przez pełnomocnika ustanowionego z wyboru, zakwestionował zgodność art. 9 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1523) w związku z art. 108 ust. 1 pkt 4 w związku z art. 114 ust. 1 i ust. 2 w związku z art. 80 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 2072, ze zm.; dalej: u.o.t.p.TK) w zakresie, w jakim ,,przewiduje obligatoryjne publikowanie pełnych i niezanominizowanych danych podmiotu wnoszącego skargę konstytucyjną jako podmiotu inicjującego postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym, w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej w wykonaniu obowiązku ogłoszenia orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w organie urzędowym” z art. 47 w związku z art. 51 ust. 1, 2 i 5 w związku z art. 79 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

2. Postanowieniem z 9 października 2019 r., doręczonym pełnomocnikowi skarżącego 16 października 2019 r., Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, stwierdzając, że skarżący nie uzyskał orzeczenia o swoich wolnościach i prawach konstytucyjnych, ponieważ wskazane przez niego pismo Prezesa Trybunału Konstytucyjnego z 19 czerwca 2018 r. nie może być uznane za ostateczne rozstrzygnięcie o wolnościach i prawach w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji.

3. W zażaleniu z 23 października 2019 r. (data nadania) skarżący zakwestionował w całości postanowienie Trybunału z 9 października 2019 r., wnosząc o nadanie dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Skarżący zarzucił kwestionowanemu postanowieniu naruszenie art. 77 ust. 1 u.o.t.p.TK w związku z art. 79 Konstytucji w związku z art. 53 ust. 1 pkt 1 u.o.t.p.TK, polegające na odmowie nadania biegu skardze konstytucyjnej ,,poprzez wadliwe przyjęcie, że zarządzenie Prezesa Trybunału Konstytucyjnego o publikacji wyroku Trybunału Konstytucyjnego o sygn. SK 19/17 z 19 czerwca 2018 r. nie może być uznane za ostateczne rozstrzygnięcie dotyczące praw i wolności [s]karżącego, oraz poprzez wadliwe przyjęcie, że w niniejszej sprawie niespełniony został warunek formalny wniesienia skargi konstytucyjnej tj. wyczerpania drogi prawnej, podczas gdy droga prawna [s]karżącemu nie przysługuje, a w konsekwencji naruszenie art. 6 ust. 1 w związku z art. 8 w związku z art. 13 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. ([Dz. U. z 1993 r. Nr 61 poz. 284]) polegające na zamknięciu skarżącemu drogi prawnej w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sytuacji naruszenia prawa do prywatności i autonomii informacyjnej, a w konsekwencji pozbawienie [s]karżącego możliwości dochodzenia roszczeń wynikających z naruszenia prawa do prywatności i autonomii informacyjnej w sytuacji, gdy Trybunał Konstytucyjny jest jedynym organem władzy sądowniczej merytorycznie właściwym do rozpoznania sprawy [s]karżącego”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje.

1. Zgodnie z art. 61 ust. 5 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. z 2019 r. poz. 2393; dalej: u.o.t.p.TK), skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 37 ust. 1 pkt 3 lit. c w związku z art. 61 ust. 5-8 u.o.t.p.TK). Na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał bada przede wszystkim, czy w wydanym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu.

2. Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że kwestionowane postanowienie jest prawidłowe, a zarzuty sformułowane w zażaleniu nie podważają podstaw odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

3. Skarga konstytucyjna jest jedną z form kontroli konstytucyjności, która musi spełniać określone przesłanki przewidziane w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz w przepisach u.o.t.p.TK. Wynika z nich, że przedmiotem skargi mogą być tylko te przepisy, na podstawie których sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o prawach lub wolnościach skarżącego określonych w Konstytucji. Wiąże się z tym wymóg uzyskania przez skarżącego ostatecznego rozstrzygnięcia o jego prawach lub wolnościach konstytucyjnych. Odnosząc się do sformułowanych przez skarżącego w zażaleniu zarzutów, Trybunał przypomina, że wyczerpanie drogi prawnej jest przesłanką niezbędną do wniesienia skargi konstytucyjnej. Zgodnie z art. 77 ust. 1 u.o.t.p.TK skarga może być wniesiona ,,po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana (…)”. Wyczerpanie drogi prawnej jest rozumiane – zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego – jako skorzystanie z wszystkich środków prawnych, przysługujących w toku instancji i umożliwiających merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy. Za uzasadnione należy uznać twierdzenie skarżącego, że nie przysługiwały mu ,,żadne środki odwoławcze (droga prawna)”. Nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w tej sprawie odmówiono jednak nie z tego powodu, że skarżący nie wyczerpał przysługującej mu drogi prawnej, ale dlatego, iż wskazane przez niego zarządzenie Prezesa Trybunału Konstytucyjnego z 19 czerwca 2018 r. o publikacji wyroku Trybunału Konstytucyjnego o sygn. SK 19/17 nie spełnia przesłanek wynikających z art. 79 ust. 1 Konstytucji.

Skarżącemu nie udało się podważyć ustaleń Trybunału, że zarządzenie Prezesa Trybunału Konstytucyjnego z 19 czerwca 2018 r. (dalej: zarządzenie z 19 czerwca 2018 r.) zawarte w piśmie w sprawie ogłoszenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z tego samego dnia o sygn. SK 19/17, skierowanym do Redakcji Dziennika Ustaw RP i Dziennika Urzędowego RP ,,Monitor Polski” w Rządowym Centrum Legislacji, nie było władczym rozstrzygnięciem o wolnościach i prawach skarżącego w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji.

Trybunał w obecnym składzie przychyla się do stanowiska skarżącego wyrażonego w zażaleniu, że zarządzenie z 19 czerwca 2018 r. o publikacji wyroku w sprawie o sygn. SK 19/17 w Dzienniku Ustaw RP nie było jedynie czynnością techniczną. Przypomnieć należy, że zarządzenie – o którym mowa w art. 114 ust. 2 u.o.t.p.TK – umożliwia ogłoszenie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, co skutkuje jego wejściem w życie. W sytuacji orzeczenia negatoryjnego, skutkiem jego ogłoszenia – w odpowiednim organie promulgacyjnym – jest derogacja niekonstytucyjnego przepisu (normy prawnej). Umożliwia to skarżącemu uruchomienie procedury wznowienia postępowania zgodnie z art. 190 ust. 4 Konstytucji, w przypadku gdy w danej sytuacji wznowienie jest dopuszczalne.

Powyższa odmienna ocena zarządzenia Prezesa Trybunału o publikacji wyroku nie potwierdza jednak tezy skarżącego, iż zarządzenie z 19 czerwca 2018 r. rozstrzygało o jego konstytucyjnych wolnościach lub prawach. Zarządzenie, o którym mowa w art. 114 ust. 2 u.o.t.p.TK, ma bowiem charakter publicznoprawny, a jego celem jest wywołanie skutku w postaci ogłoszenia wyroku Trybunału. Nie stanowi natomiast rozstrzygnięcia indywidualno-konkretnego w sprawie statusu prawnego skarżącego i nie jest do niego skierowane. Tymczasem, aby móc wzruszyć przepisy prawne w drodze skargi konstytucyjnej, akt stosowania prawa wydany na podstawie przepisów budzących wątpliwości konstytucyjne musi być skierowany do indywidualnie oznaczonego adresata, którego sytuację prawną kształtuje. W rozpatrywanej sprawie przesłanka ta nie została spełniona.

W związku z tym Trybunał stwierdził, że zarządzenie z 19 czerwca 2018 r. nie mogło zostać uznane za władcze rozstrzygnięcie spełniające przesłanki ostatecznego – w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji – orzeczenia o prawach lub wolnościach skarżącego.

Mając powyższe na względzie, Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 61 ust. 8 u.o.t.p.TK – nie uwzględnił zażalenia.

4. Mimo nieuwzględnienia zażalenia, Trybunał, stwierdziwszy istnienie uchybień w prawie, których usunięcie jest niezbędne dla zapewnienia spójności systemu prawnego Rzeczypospolitej Polskiej, postanowił skierować do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej – w trybie art. 35 ust. 1 u.o.t.p.TK – sygnalizację o potrzebie ustawowego unormowania obowiązku anonimizacji orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, wydawanych w trybie skargi konstytucyjnej, przed ich publikacją w organie urzędowym.

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 27 września 2018 r., G.T. (dalej: skarżący), wystąpił z żądaniem przytoczonym na tle następującego stanu faktycznego:

17 lutego 2017 r. G. T. wniósł do Trybunału Konstytucyjnego skargę konstytucyjną o stwierdzenie, że § 13 ust. 2 pkt 9 w związku z § 32 ust. 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. z 2015 r. poz. 1110, ze zm.) w zakresie, w jakim przewiduje obligatoryjne zamieszczenie symbolu przyczyny niepełnosprawności, a w konsekwencji rodzaju choroby, w szczególności choroby psychicznej, jako przyczyny niepełnosprawności w orzeczeniu o stopniu niepełnosprawności, jest niezgodny z art. 47 w związku z art. 51 ust. 1, 2 i 5 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Skarga konstytucyjna skarżącego została przyjęta do rozpoznania i zarejestrowana w Trybunale Konstytucyjnym pod sygn. SK 19/17.

Wyrokiem z 19 czerwca 2018 r. Trybunał orzekł o niekonstytucyjności zakwestionowanych przepisów. Pełna treść sentencji wyroku została opublikowana w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej 27 czerwca 2018 r. pod pozycją 1241. W rubrum wyroku opublikowanego w Dzienniku Ustaw RP zamieszczono pełne dane osobowe, tj. imię i nazwisko skarżącego.

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem został doręczony pełnomocnikom skarżącego 3 lipca 2018 r.

2 lipca 2018 r. pełnomocnik skarżącego zwrócił się do Rządowego Centrum Legislacji (dalej: RCL) o udostępnienie informacji publicznej w postaci treści pisma Prezesa Trybunału Konstytucyjnego zawierającego prośbę o publikację wyroku Trybunału Konstytucyjnego wydanego w sprawie o sygn. SK 19/17 w Dzienniku Ustaw wraz z podaniem podstawy prawnej tego pisma – jeśli była powołana w jego treści. 3 lipca 2018 r. pełnomocnik skarżącego otrzymał drogą elektroniczną odpowiedź na wniosek o udostępnienie informacji publicznej – skan pisma Prezesa Trybunału Konstytucyjnego w sprawie ogłoszenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 19 czerwca 2018 r., sygn. SK 19/17, skierowanego do Redakcji Dziennika Ustaw RP i Dziennika Urzędowego RP ,,Monitor Polski” w RCL.

Niezależnie od wniosku skierowanego do RCL, pismem z 20 lipca 2018 r. pełnomocnik skarżącego zwrócił się także do Trybunału Konstytucyjnego o wydanie kopii pisma Trybunału Konstytucyjnego do RCL w sprawie publikacji w Dzienniku Ustaw RP wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 19 czerwca 2019 r. (sygn. SK 19/17). Pismem z 26 lipca 2018 r. Dyrektor Biura Służby Prawnej Trybunału Konstytucyjnego przekazała pełnomocnikowi skarżącego kopię pisma Prezesa Trybunału Konstytucyjnego z 19 czerwca 2018 r. w sprawie ogłoszenia wyroku z 19 czerwca 2018 r. (sygn. SK 19/17). W rozmowie telefonicznej z pracownikiem Biura Służby Prawnej TK przedstawiciel kancelarii pełnomocnika skarżącego uzyskał informację, że poza pismem z 19 czerwca 2018 r. żadne dodatkowe zarządzenie w przedmiocie publikacji wyroku TK w sprawie SK 19/17 nie zostało wydane.

Zdaniem skarżącego zakwestionowane przepisy naruszają jego prawo do ochrony życia prywatnego i autonomii informacyjnej oraz prawo do skargi konstytucyjnej (art. 79 Konstytucji). Ograniczenia jego praw mają charakter nieproporcjonalny w świetle zasady proporcjonalności przewidzianej w art. 31 ust. 3 Konstytucji. Zakwestionowane przepisy – jak twierdzi skarżący – są także niezgodne z zasadą poprawnej legislacji, wynikającą z zasady demokratycznego państwa prawnego, mającej swoje źródło w art. 2 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje.

1. Zgodnie z art. 61 ust. 1 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 2072, ze zm.; dalej: u.o.t.p. TK), skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. Służy ono wyeliminowaniu – już w początkowej fazie postępowania – spraw, które nie mogą być przedmiotem rozstrzygnięcia merytorycznego. Trybunał wydaje postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu, gdy nie spełnia ona określonych przez prawo wymagań lub jest oczywiście bezzasadna.

2. Skarżący zakwestionował konstytucyjność art. 9 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1523), zgodnie z którym w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej ogłasza się orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów normatywnych, które zostały w nim ogłoszone. Związkowo z tym przepisem skarżący zaskarżył także przepisy u.o.t.p. TK odnoszące się do orzeczeń Trybunału, tj.: art. 108 ust. 1 pkt 4, zgodnie z którym orzeczenie zawiera wskazanie podmiotu, który zainicjował postępowanie przed Trybunałem oraz innych uczestników postępowania; art. 114 ust. 1 stanowiący, że orzeczenia ogłasza się w odpowiednim dzienniku urzędowym na zasadach i w trybie określonych w Konstytucji oraz ustawie o ogłaszaniu aktów normatywnych, jak również ust. 2 tego przepisu o treści ,,Ogłoszenie orzeczeń zarządza Prezes Trybunału”; art. 80 o treści: ,,Skarżący może zastrzec w skardze konstytucyjnej nieujawnianie jego danych osobowych w opublikowanym postanowieniu, o którym mowa w art. 61 ust. 4”.

3. Jak wynika z art. 79 ust. 1 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Zasady korzystania z tego środka ochrony wolności i praw precyzuje u.o.t.p TK. Zgodnie z art. 77 tej ustawy skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału, przez wyczerpanie drogi prawnej należy rozumieć skorzystanie przez skarżącego ze wszystkich przysługujących mu zwyczajnych środków zaskarżenia, zakończone uzyskaniem ostatecznego orzeczenia, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia.

4. Trybunał przypomina, że zarzut naruszenia konstytucyjnie chronionych wolności i praw można podnieść w skardze konstytucyjnej tylko wtedy, gdy sąd lub organ administracji publicznej w wyniku wydania wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia orzekł o tych wolnościach i prawach. Zgodnie bowiem z poglądem wyrażonym w postanowieniu z 4 grudnia 2000 r. o sygn. SK 10/99, wydanym przez Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie: ,,aby można było mówić o «ostatecznym orzeczeniu», działanie organów sądowych i administracyjnych musi przybrać władczy charakter i określać sytuację prawną indywidualnie określonego podmiotu”. Ponadto ,,należy stwierdzić, że konstytucyjne pojęcie «orzeczenia» o wolnościach, prawach lub obowiązkach jednostki obejmuje rozstrzygnięcia, które nakładają, zmieniają lub uchylają obowiązki albo przyznają, zmieniają lub znoszą uprawnienia. Do orzeczeń o wolnościach, prawach lub obowiązkach należy zaliczyć również rozstrzygnięcia, które autorytatywnie stwierdzają istnienie obowiązku lub uprawnienia, jeżeli rozstrzygnięcia te mają znaczenie dla realizacji określonych uprawnień lub obowiązków jednostki”. Trybunał Konstytucyjny wskazał ponadto, że ,,do istoty orzeczenia o wolnościach, prawach lub obowiązkach jednostki należy zawsze jego wiążący charakter, wyrażający się w powstaniu, zmianie lub zniesieniu obowiązków, ciążących na określonych podmiotach”. W tym samym orzeczeniu stwierdzono też, że ,,orzeczeń o wolnościach, prawach lub obowiązkach jednostki nie stanowią czynności faktyczne, a więc działania organów władzy publicznej, które nie mają charakteru aktów prawnych, nawet jeżeli wkraczają one w sferę praw i obowiązków jednostki” (postanowienie TK z 4 grudnia 2000 r., sygn. SK 10/99, OTK ZU nr 8/2000, poz. 300).

5. Skarżący wskazał jako ostateczne rozstrzygnięcie naruszające jego prawa pismo Prezesa Trybunału Konstytucyjnego z 19 czerwca 2018 r. skierowane do redakcji Dziennika Ustaw RP i Dziennika Urzędowego RP ,,Monitor Polski” w Rządowym Centrum Legislacji w sprawie ogłoszenia w Dzienniku Ustaw RP wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 19 czerwca 2018 r., sygn. SK 19/17.

Zdaniem Trybunału pismo Prezesa Trybunału Konstytucyjnego z 19 czerwca 2018 r. nie może być uznane za ostateczne rozstrzygnięcie o wolnościach i prawach skarżącego w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji. Przepisy przewidujące obowiązek publikacji orzeczeń nadają działaniom Trybunału charakter czynności faktycznych (technicznych). Pismo o skierowaniu wyroku Trybunału do publikacji nie stanowiło merytorycznego rozstrzygnięcia, gdyż jego treścią nie było nałożenie, zmiana lub uchylenie obowiązku albo przyznanie, zmiana lub zniesienie uprawnienia. Pismo Prezesa Trybunału Konstytucyjnego z 19 czerwca 2018 r. było zatem czynnością materialno-techniczną, a nie orzeczeniem prawnokształtującym.

Skoro skarżący nie uzyskał orzeczenia o swoich wolnościach lub prawach konstytucyjnych, to skarga konstytucyjna nie spełnia podstawowej przesłanki jej wniesienia, określonej w art. 79 ust. 1 Konstytucji i art. 53 ust. 1 pkt 1 u.o.t.p. TK.

Okoliczność ta jest – zgodnie z art. 61 ust. 4 pkt 1 u.o.t.p. TK – podstawą odmowy nadania analizowanej skardze dalszego biegu.

Z tych przyczyn Trybunał Konstytucyjny postanowił jak na wstępie.

POUCZENIE

Na podstawie art. 61 ust. 5 u.o.t.p. TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na powyższe postanowienie w terminie 7 dni od daty jego doręczenia.