W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 31 maja 2004 r. zakwestionowano zgodność art. 535 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) z art. 2 Konstytucji. Działając na podstawie zaskarżonego przepisu Sąd Najwyższy postanowieniem z 3 marca 2004 r. (sygn. akt V KK 344/03), doręczonym obrońcy skarżącego 5 kwietnia 2004 r., oddalił kasację skarżącego od wyroku Sądu Okręgowego z 17 czerwca 2003 r. (sygn. akt IV Ka 224/03) jako oczywiście bezzasadną, bez sporządzenia pisemnego uzasadnienia swojego rozstrzygnięcia. Takie postępowanie prowadzi, w ocenie skarżącego, do naruszenia konstytucyjnego prawa podmiotowego sformułowanego w art. 45 ust. 1 Konstytucji, tj. do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy przez sąd, w tym wypadku przez Sąd Najwyższy.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 29 czerwca 2004 r. doręczonym 1 lipca 2004 r., wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej poprzez dokładne określenie, które z przysługujących skarżącemu konstytucyjnych wolności i praw o charakterze podmiotowym zostało naruszone na skutek wydania wskazanego w skardze jako ostateczne rozstrzygnięcia oraz określenie sposobu tego naruszenia.

Ponieważ zarządzenie sędziego TK zostało doręczone skarżącemu 1 lipca 2004 r. a pismo procesowe uzupełniające wskazane zarządzeniem braki zostało wniesione do Trybunału 9 lipca 2004 r., Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 22 września 2004 r. odmówił nadania dalszego biegu skardze powołując się na przekroczenie tygodniowego terminu do uzupełnienia braków.

We wniesionym na powyższe postanowienie zażaleniu pełnomocnik skarżącego wskazał na dokonane przez Trybunał błędne ustalenia faktyczne, wywodząc w uzasadnieniu, iż pismo zawierające uzupełnienie braku formalnego skargi konstytucyjnej zostało wniesione do Trybunału Konstytucyjnego 8 lipca 2004 r., a nie jak wskazuje Trybunał 9 lipca 2004 r.

Rozpatrując wniesione zażalenie Trybunał Konstytucyjny zważył co następuje:

Oryginał pisma procesowego zawierającego uzupełnienie braków skargi konstytucyjnej, stanowiącej przedmiot wstępnego rozpoznania, znajdujący się w aktach sprawy Ts 105/04, opatrzony został prezentatą z datą 9 lipca 2004 r. Ponieważ jednak dołączona do zażalenia kserokopia tego samego pisma, znajdującego się w posiadaniu pełnomocnika skarżącego, opatrzona jest prezentatą z datą 8 lipca 2004 r., przeto należy przyjąć, iż pismo procesowe zawierające uzupełnienie braków skargi konstytucyjnej zostało złożone do Trybunału Konstytucyjnego 8 lipca 2004 r., czyli w przewidzianym prawem terminie.

Mając powyższe na względzie należy stwierdzić brak podstaw do odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej i orzec jak w sentencji.

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 31 maja 2004 r. zakwestionowano zgodność art. 535 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) z art. 2 Konstytucji. W ocenie skarżącego wynikająca z tego przepisu Konstytucji zasada państwa prawnego obliguje organy państwa do tworzenia prawa w taki sposób, aby zagwarantowane zostało, iż środki odwoławcze będą rozpoznane z konieczną wnikliwością, poszanowaniem prawa i stron procesowych oraz w sposób sprawdzalny dla stron procesowych oraz upoważnionych organów państwa. Sprzeczność zaskarżonego przepisu z Konstytucją polega na tym, iż posługuje się on pojęciem „oczywistej bezzasadności”, nie definiując go przy tym, co może prowadzić do dowolności interpretacyjnych; zgodnie z zasadą państwa prawnego sądy są powołane do stosowania prawa, nie zaś do określania jego treści, dlatego też to ustawa winna formułować kryteria uznawania skargi kasacyjnej za oczywiście bezzasadną. Ponadto za sprzeczne z zasadą państwa prawnego uznaje skarżący zwolnienie przez zaskarżony przepis Sądu Najwyższego z obowiązku sporządzenia pisemnego uzasadnienia postanowienia o oddaleniu kasacji jako oczywiście bezzasadnej. W celu realizacji wspomnianej zasady przepisy proceduralne powinny określać takie wymogi formalne dla rozstrzygnięć, aby nie było żadnych wątpliwości, że podejmowane przez ten organ rozstrzygnięcia opierają się na przepisach prawa i zostały wydane w granicach tegoż prawa, a jest to możliwe tylko w drodze ustanowienia wymogu fakultatywnego lub obligatoryjnego sporządzania uzasadnień takich rozstrzygnięć. Skarżący wskazuje także, iż w konsekwencji strona nie ma możliwości uzyskania informacji o rzeczywistych powodach uznania kasacji za oczywiście bezzasadną. Uniemożliwia to tym samym stwierdzenie, czy sąd, wydając postanowienie o uznaniu kasacji za oczywiście bezzasadną, poprawnie zastosował przepisy obowiązującego prawa.

Działając na podstawie zaskarżonego przepisu, Sąd Najwyższy postanowieniem z 3 marca 2004 r. (sygn. akt V KK 344/03), doręczonym obrońcy skarżącego 5 kwietnia 2004 r., oddalił kasację skarżącego od wyroku Sądu Okręgowego z 17 czerwca 2003 r. (sygn. akt IV Ka 224/03) jako oczywiście bezzasadną, bez sporządzenia pisemnego uzasadnienia swojego rozstrzygnięcia.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 29 czerwca 2004 r., doręczonym 1 lipca 2004 r., wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej poprzez dokładne określenie, które z przysługujących skarżącemu konstytucyjnych wolności i praw o charakterze podmiotowym zostały naruszone na skutek wydania wskazanego w skardze jako ostateczne rozstrzygnięcia, oraz określenie sposobu tego naruszenia.

W piśmie procesowym złożonym do Trybunału 9 lipca 2004 r. pełnomocnik skarżącego wskazuje, iż wykazana we wniesionej skardze sprzeczność zaskarżonej regulacji z art. 2 Konstytucji prowadzi do naruszenia konstytucyjnego prawa podmiotowego skarżącego sformułowanego w art. 45 ust. 1 Konstytucji, tj. do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy przez sąd, w tym wypadku przez Sąd Najwyższy. W uzasadnieniu prezentowanego stanowiska pełnomocnik skarżącego wywodzi, iż państwo zobowiązane jest do kreowania takich „norm prawnych, w tym proceduralnych, które zapewnią obywatelowi realizację jego podmiotowego prawa do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy przez sąd, a zasadę tę należy odnosić do postępowania sądowego we wszystkich instancjach, a więc także do postępowania kasacyjnego przed Sądem Najwyższym”. W dalszej części pełnomocnik skarżącego wywodzi, iż realizacji zasady sprawiedliwości i jawności wynikającej z art. 45 ust. 1 Konstytucji służy także zakaz zamykania drogi sądowej, stanowiony w art. 77 ust. 2 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna stanowi sformalizowany środek ochrony konstytucyjnych praw lub wolności, którego merytoryczne rozpatrzenie uwarunkowane zostało spełnieniem szeregu przesłanek zawartych zarówno w art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i w ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.). Jeżeli skarga konstytucyjna nie odpowiada przewidzianym w tych aktach normatywnych wymogom formalnym, sędzia Trybunału, działając na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 2 ustawy o TK, wzywa do uzupełnienia braków w terminie 7 dni od daty zawiadomienia. Nieuzupełnienie braków w terminie, zgodnie z art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK, skutkuje wydaniem postanowienia o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Skarga konstytucyjna stanowiąca przedmiot wstępnego rozpoznania zawierała braki, do których uzupełnienia skarżący został wezwany zarządzeniem sędziego TK z 29 czerwca 2004 r., doręczonym jego pełnomocnikowi 1 lipca 2004 r. Termin do uzupełnienia braków wynoszący 7 dni upływał 8 lipca 2004 r. Ponieważ pismo procesowe zawierające uzupełnienie braków zostało wniesione do Trybunału 9 lipca 2004 r., a więc po upływie ustawowego terminu, konieczna stała się odmowa nadania skardze dalszego biegu.

Trybunał Konstytucyjny chciałby podkreślić, iż przywrócenie przekroczonego terminu do uzupełnienia braków, zgodnie z art. 169 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.; dalej: k.p.c.), znajdującym zastosowanie w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym na podstawie art. 20 ustawy o TK, możliwe byłoby tylko w sytuacji, w której skarżący jednocześnie z wniesieniem pisma procesowego zawierającego uzupełnienie braków, wystąpiłby z wnioskiem o przywrócenie terminu do dokonania tej czynności procesowej. Ponieważ do pisma z 9 lipca 2004 r. nie został dołączony żaden wniosek, przeto nie ma podstaw, aby Trybunał przywrócił termin do uzupełnienia braków. Z treści art. 168 § 1 k.p.c. wynika bowiem jednoznacznie, iż organ orzekający może przywrócić termin do dokonania czynności procesowej wyłącznie na wniosek strony. Nie ma zatem możliwości, aby Trybunał z urzędu przywrócił termin do uzupełnienia braków. Podkreślić przy tym także należy, iż ocena przekroczenia terminu do uzupełnienia braków nie ma charakteru uznaniowego. Przepis art. 36 ust. 3 ustawy o TK ma charakter bezwzględnie obowiązujący i nakazuje w razie zaistnienia opisanych w nim przypadków, tj. gdy skarga jest oczywiście bezzasadna lub braki nie zostały usunięte w określonym terminie, wydanie postanowienia o odmowie nadania dalszego biegu.

W tym stanie rzeczy Trybunał orzekł jak w sentencji.

Na marginesie należy zaznaczyć, iż zaskarżony art. 535 § 2 k.p.k. jest już przedmiotem merytorycznej kontroli Trybunału Konstytucyjnego w trybie skargi konstytucyjnej w sprawie o sygn. akt SK 48/04.