1. W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 24 lutego 2022 r. (data nadania) […] Fundusz Inwestycyjny Zamknięty (dalej: skarżący), reprezentowany przez pełnomocnika z wyboru, wystąpił o zbadanie zgodności art. 887 § 1 w związku z art. 902 i art. 909 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2021 r. poz. 1805, ze zm.; dalej: k.p.c.) w związku z art. 138 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1359, ze zm.; dalej: k.r.i.o.), ewentualnie art. 189 k.p.c. w związku z art. 135 § 1 i art. 138 k.r.i.o. w zakresie, w jakim przepisy te wyłączają: a) „ochronę praw majątkowych skarżącego w postaci wierzytelności pieniężnych oraz zabezpieczających te wierzytelność hipotek przed konkurującą z tymi prawami w toku postępowania egzekucyjnego roszczeniem wierzytelnością obejmującą nienależne świadczenie alimentacyjne” z art. 32 ust. 1 w związku z art. 21 ust. 1 w związku z art. 64 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej; b) „legitymację procesową wierzyciela dłużnika alimentacyjnego do wytoczenia powództwa o obniżenie alimentów na podstawie art. 138 [k.r.i.o.] w tym w imieniu dłużnika alimentacyjnego poprzez podstawienie procesowe” z art. 32 ust. 1 w związku z art. 45 ust. 1 w związku z art. 77 ust. 2 Konstytucji.

2. Postanowieniem z 10 stycznia 2023 r. (doręczonym pełnomocnikowi skarżącego 16 stycznia 2023 r.) Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Uznał, że skarżący nie określił (ani nie uzasadnił), w jaki sposób wskazane przez niego prawa lub wolności konstytucyjne zostały naruszone przez zakwestionowane w skardze przepisy, a podniesione przez niego zarzuty odnoszą się do sfery stosowania prawa. Stwierdził również, że kwestionowane w skardze art. 135 k.r.i.o. oraz art. 189 k.p.c. nie były normatywną podstawą wyroku Sądu Okręgowego w W. z 20 października 2021 r. (sygn. akt […]), z którym skarżący wiąże naruszenie swoich konstytucyjnych praw.

3. W zażaleniu z 23 stycznia 2023 r. (data nadania) skarżący zarzucił zakwestionowanemu postanowieniu naruszenie art. 61 ust. 4 pkt 1 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. z 2019 r. poz. 2393; dalej: u.o.t.p.TK), art. 61 ust. 4 pkt 2 w związku z art. 53 ust. 2 u.o.t.p.TK oraz art. 61 ust. 4 pkt 2 w związku z art. 53 ust. 3 u.o.t.p.TK przez ich niewłaściwe zastosowanie.

W związku z powyższym skarżący wniósł o wydanie postanowienia o nadaniu dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 61 ust. 5 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. z 2019 r. poz. 2393; dalej: u.o.t.p.TK) skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 37 ust. 1 pkt 3 lit. c w związku z art. 61 ust. 5-8 u.o.t.p.TK). Zgodnie z orzecznictwem Trybunału zażalenie na postanowienie o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej powinno dotyczyć podstaw, na których odmowa ta była oparta. Przedmiotem postępowania zażaleniowego jest bowiem ustalenie ich prawidłowości.

2. Trybunał Konstytucyjny nie podziela argumentów przedstawionych w zażaleniu. Formułując zarzuty, skarżący nie zdołał skutecznie podważyć podstaw odmowy. Zażalenie nie wnosi do rozpatrywanej sprawy żadnych nowych merytorycznych argumentów.

Na pierwszy plan wysuwa się jednak brak legitymacji skargowej podmiotu skarżącego.

Zgodnie z brzmieniem art. 79 ust. 1 Konstytucji: „Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji”.

Cytowany przepis znajduje się w rozdziale II Konstytucji, zatytułowanym: „Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela”. Zatem – zachowując konsekwencję terminologiczną – wyrażenie „każdy” użyte w art. 79 ust. 1 Konstytucji należy rozumieć jako „każdy człowiek i obywatel”. Rozszerzanie pojęcia „każdy” na osoby prawne lub inne podmioty niebędące „człowiekiem i obywatelem”, zgodnie z dyrektywą wykładni systemowej Konstytucji, jest nieuprawnione.

W sytuacji podmiotów zbiorowych, w tym osób prawnych, za uprawnione do wniesienia skargi konstytucyjnej można uznać jedynie osoby fizyczne, będące właścicielami akcji, udziałów, wkładów i innych podobnych indywidualnych tytułów prawnych. I tylko takie osoby mogłyby w zgodzie z Konstytucją – o ile udowodnią, że ostateczne decyzje podjęte wobec tych podmiotów zbiorowych, w których posiadają tytuły prawne, naruszają ich wolności i prawa konstytucyjne – wnieść skargę konstytucyjną. Konieczna jest w tym wypadku jednak odpowiednia zmiana przepisów konstytucyjnych, które powinny taką sytuację przewidywać. W obecnym stanie prawnym jest to niemożliwe.

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.