1. W skardze konstytucyjnej Capital Investment Sp. z o.o. z siedzibą we Wrocławiu (dalej: skarżąca), sporządzonej przez adwokata i wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 3 lutego 2011 r. (data nadania), zarzucono niezgodność: (1) art. 2 ust. 1 lit. e dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. z 1945 r. Nr 3, poz. 13, ze zm.; dalej: dekret PKWN) rozumianego w ten sposób, że w aktualnym stanie prawnym może stanowić podstawę do sformułowania – po pierwsze – żądania przez Skarb Państwa powództwa o uzgodnienie treści wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym i orzeczenia na podstawie tak sformułowanego żądania prawa własności na rzecz Skarbu Państwa w miejsce prawa własności przysługującego jakiejkolwiek osobie niebędącej państwową osobą prawną wpisaną w księdze wieczystej, a po drugie – żądania i wydania na jego podstawie orzeczenia przysądzającego prawo własności na rzecz Skarbu Państwa przeciwko jakiejkolwiek osobie będącej właścicielem nieruchomości, z art. 2, art. 7 oraz art. 64 w związku z art. 21 ust. 1 Konstytucji, a także z art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonego w Paryżu dnia 20 marca 1952 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175, ze zm.; dalej: Protokół); (2) § 5 ust. 1 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 1 marca 1945 r. w sprawie wykonania dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. Nr 10, poz. 51, ze zm.) rozumianego w ten sposób, że po wejściu w życie ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych oraz uporządkowaniu niektórych spraw związanych z przeprowadzaniem reformy rolnej i osadnictwa rolnego (Dz. U. Nr 17, poz. 71, ze zm.) może w aktualnym stanie prawnym stanowić podstawę do odmowy rozpoznania sprawy przez sąd powszechny o legalności zastosowania przepisów dekretu PKWN w zakresie oceny tego, czy dana nieruchomość lub jej część wchodzi w skład nieruchomości ziemskiej, o której mowa w art. 2 ust. 1 lit. e tego dekretu, z art. 2, art. 7, art. 32, art. 45 ust. 1 w związku z art. 177 oraz art. 79 ust. 1 Konstytucji, a także z art. 1 Protokołu; (3) art. 10 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361, ze zm.) rozumianego w ten sposób, że w aktualnym stanie prawnym może on stanowić podstawę do sformułowania żądania przez Skarb Państwa powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym w zakresie ustalenia prawa własności wywodzonego z art. 2 ust. 1 lit. e dekretu PKWN i orzeczenia na podstawie tak sformułowanego żądania prawa własności na rzecz Skarbu Państwa w miejsce prawa własności przysługującego jakiejkolwiek osobie niebędącej państwową osobą prawną wpisaną w księdze wieczystej, z art. 2, art. 7, art. 64 w związku z art. 21 ust. 1 oraz art. 79 Konstytucji, a także z art. 1 Protokołu.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym:

Skarb Państwa – Prezydent Miasta Poznania wniósł powództwo o uzgodnienie treści kilku ksiąg wieczystych prowadzonych przez Sąd Rejonowy w Poznaniu dla nieruchomości usytuowanych w Poznaniu (obręb Ławica) poprzez ustalenie, czy w działach II tych ksiąg wieczystych jako właściciel powinien być wpisany Skarb Państwa czy też figurujące tam podmioty. Wyrokiem z 13 lipca 1998 r. Sąd Wojewódzki w Poznaniu oddalił powództwo. Sąd Apelacyjny w Poznaniu uchylił powyższe orzeczenie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania przez sąd pierwszej instancji (wyrok z 15 grudnia 1998 r., sygn. akt I ACa 964/98).

W trakcie postępowania pierwszoinstancyjnego skarżąca (wówczas pn. Towarzystwo Finansowo-Leasingowe S.A. z siedzibą we Wrocławiu) została współwłaścicielem części nieruchomości objętych księgami wieczystymi, odnośnie do których z powództwem wystąpił Skarb Państwa.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy w pierwszej instancji Sąd Okręgowy w Poznaniu wyrokiem z 25 kwietnia 2000 r. (sygn. akt XII C 221/99/10) oddalił powództwo o uzgodnienie treści ksiąg wieczystych. Na skutek apelacji powoda oraz interwenientów ubocznych Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z 23 września 2010 r. (sygn. akt I ACa 76/06) zmienił zaskarżony wyrok i orzekł wpisanie, w działach II ksiąg wieczystych rzeczonych nieruchomości, Skarbu Państwa w miejsce skarżącej.

2. Działając na podstawie art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), w dniu 7 lipca 2011 r. Trybunał Konstytucyjny uzyskał informację z Sądu Apelacyjnego w Poznaniu oraz Izby Cywilnej Sądu Najwyższego, że skarżąca wniosła od wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 23 września 2010 r. (sygn. akt I ACa 76/10) skargę kasacyjną, która wpłynęła do Sądu Najwyższego 1 lipca 2011 r. i została zarejestrowana pod sygn. akt II CSK 397/11.

3. Postanowieniem z 27 lipca 2011 r. Trybunał Konstytucyjny zawiesił postępowanie w przedmiocie wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej do czasu zakończenia postępowania kasacyjnego przed Sądem Najwyższym (art. 177 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c., w związku z art. 20 ustawy o TK).

4. W dniu 24 kwietnia 2012 r. Trybunał Konstytucyjny z urzędu ustalił, że skarga kasacyjna skarżącej została zarejestrowana pod nową sygn. akt II CSK 754/11.

5. Pismem z 28 sierpnia 2012 r. kierownik sekretariatu II Wydziału Izby Cywilnej Sądu Najwyższego poinformował Trybunał Konstytucyjny, że Sąd Najwyższy postanowieniem z 22 czerwca 2012 r. (sygn. akt II CSK 397/11) odmówił przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej skarżącej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 23 września 2010 r. (sygn. akt I ACa 76/10).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 180 § 1 pkt 4 k.p.c., który ma odpowiednie zastosowanie do postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym na zasadzie art. 20 ustawy o TK, zawieszone postępowanie podejmuje się z urzędu, gdy toczące się równolegle inne postępowanie sądowe (które może mieć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy) zostanie prawomocnie zakończone.

2. Postanowieniem z 22 czerwca 2012 r. (sygn. akt II CSK 397/11) Sąd Najwyższy – Izba Cywilna odmówił przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej skarżącej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 23 września 2010 r. (sygn. akt I ACa 76/10). Tym samym wskazane orzeczenie Sądu Apelacyjnego utrzymało walor prawomocności i stanowi w dalszym ciągu ostateczne rozstrzygnięcie w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 46 ust. 1 w związku z art. 47 ust. 2 ustawy o TK.

3. Mając na uwadze powyższe okoliczności, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.

W skardze konstytucyjnej Capital Investment Sp. z o.o. z siedzibą we Wrocławiu (dalej: skarżąca), sporządzonej przez adwokata i wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 3 lutego 2011 r. (data nadania), zarzucono niezgodność: (1) art. 2 ust. 1 lit. e dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. z 1945 r. Nr 3, poz. 13, ze zm.; dalej: dekret PKWN) rozumianego w ten sposób, że w aktualnym stanie prawnym może stanowić podstawę do sformułowania – po pierwsze – żądania przez Skarb Państwa powództwa o uzgodnienie treści wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym i orzeczenia na podstawie tak sformułowanego żądania prawa własności na rzecz Skarbu Państwa w miejsce prawa własności przysługującego jakiejkolwiek osobie niebędącej państwową osobą prawną wpisaną w księdze wieczystej, a po drugie – żądania i wydania na jego podstawie orzeczenia przysądzającego prawo własności na rzecz Skarbu Państwa przeciwko jakiejkolwiek osobie będącej właścicielem nieruchomości, z art. 2, art. 7 oraz art. 64 w związku z art. 21 ust. 1 Konstytucji, a także z art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonego w Paryżu dnia 20 marca 1952 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175, ze zm.; dalej: Protokół); (2) § 5 ust. 1 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 1 marca 1945 r. w sprawie wykonania dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. Nr 10, poz. 51, ze zm.) rozumianego w ten sposób, że po wejściu w życie ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych oraz uporządkowaniu niektórych spraw związanych z przeprowadzaniem reformy rolnej i osadnictwa rolnego (Dz. U. Nr 17, poz. 71, ze zm.) może w aktualnym stanie prawnym stanowić podstawę do odmowy rozpoznania sprawy przez sąd powszechny o legalności zastosowania przepisów dekretu PKWN w zakresie oceny tego, czy dana nieruchomość lub jej część wchodzi w skład nieruchomości ziemskiej, o której mowa w art. 2 ust. 1 lit. e tego dekretu, z art. 2, art. 7, art. 32, art. 45 ust. 1 w związku z art. 177 oraz art. 79 ust. 1 Konstytucji, a także z art. 1 Protokołu; (3) art. 10 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361, ze zm.) rozumianego w ten sposób, że w aktualnym stanie prawnym może on stanowić podstawę do sformułowania żądania przez Skarb Państwa powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym w zakresie ustalenia prawa własności wywodzonego z art. 2 ust. 1 lit. e dekretu PKWN i orzeczenia na podstawie tak sformułowanego żądania prawa własności na rzecz Skarbu Państwa w miejsce prawa własności przysługującego jakiejkolwiek osobie niebędącej państwową osobą prawną wpisaną w księdze wieczystej, z art. 2, art. 7, art. 64 w związku z art. 21 ust. 1 oraz art. 79 Konstytucji, a także z art. 1 Protokołu.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym:

Skarb Państwa – Prezydent Miasta Poznania wniósł powództwo o uzgodnienie treści kilku ksiąg wieczystych prowadzonych przez Sąd Rejonowy w Poznaniu dla nieruchomości usytuowanych w Poznaniu (obręb Ławica) poprzez ustalenie, czy w działach II tych ksiąg wieczystych jako właściciel powinien być wpisany Skarb Państwa czy też figurujące tam podmioty. Wyrokiem z 13 lipca 1998 r. Sąd Wojewódzki w Poznaniu oddalił powództwo. Sąd Apelacyjny w Poznaniu uchylił powyższe orzeczenie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania przez sąd pierwszej instancji (wyrok z 15 grudnia 1998 r., sygn. akt I ACa 964/98).

W trakcie postępowania pierwszoinstancyjnego skarżąca (wówczas pn. Towarzystwo Finansowo-Leasingowe S.A. z siedzibą we Wrocławiu) została współwłaścicielem części nieruchomości objętych księgami wieczystymi, odnośnie do których z powództwem wystąpił Skarb Państwa.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy w pierwszej instancji Sąd Okręgowy w Poznaniu wyrokiem z 25 kwietnia 2000 r. (sygn. akt XII C 221/99/10) oddalił powództwo o uzgodnienie treści ksiąg wieczystych. Na skutek apelacji powoda oraz interwenientów ubocznych Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z 23 września 2010 r. (sygn. akt I ACa 76/06) zmienił zaskarżony wyrok i orzekł wpisanie, w działach II ksiąg wieczystych rzeczonych nieruchomości, Skarbu Państwa w miejsce skarżącej.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Działając na podstawie art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), w dniu 7 lipca 2011 r. Trybunał Konstytucyjny uzyskał informację z Sądu Apelacyjnego w Poznaniu oraz Izby Cywilnej Sądu Najwyższego, że skarżąca wniosła od wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 23 września 2010 r. (sygn. akt I ACa 76/10) skargę kasacyjną, która wpłynęła do Sądu Najwyższego 1 lipca 2011 r. i została zarejestrowana pod sygn. akt II CSK 397/11.

Skarga konstytucyjna jest środkiem prawnym o charakterze subsydiarnym i nadzwyczajnym. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego zasada subsydiarności w korzystaniu z prawa do skargi konstytucyjnej wymaga wykorzystania przysługujących skarżącemu zwykłych środków prawnych przed wystąpieniem ze skargą konstytucyjną. Do rozstrzygania o sprawach indywidualnych są powołane przede wszystkim sądy i organy administracji publicznej, natomiast Trybunał może wkraczać dopiero wówczas, gdy stan naruszenia prawa podmiotowego nie może już zostać usunięty przy wykorzystaniu służących do tego celu instrumentów prawnych. Należy podkreślić, że dla spełnienia przesłanek skargi konstytucyjnej nie jest jednak konieczne korzystanie ze środków o charakterze nadzwyczajnym, wnoszonych od orzeczenia, któremu przysługuje już przymiot prawomocności (art. 46 ust. 1 ustawy o TK). Jednakże w sytuacji, w której procedury tego rodzaju zostały zainicjowane i mogą one mieć wpływ na ustalenie podstaw do wystąpienia ze skargą konstytucyjną, w szczególności – mogą prowadzić do uchylenia ostatecznego orzeczenia w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji i art. 46 ust. 1 w związku z art. 47 ust. 2 ustawy o TK, uzasadnione staje się zawieszenie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym do czasu ich zakończenia. Z taką sytuacją niewątpliwie mamy do czynienia – jak w niniejszej sprawie – w przypadku wniesienia w postępowaniu cywilnym skargi kasacyjnej do Sądu Najwyższego.

Mając powyższe na względzie, Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 177 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w związku z art. 20 ustawy o TK – zawiesił postępowanie w przedmiocie wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej do czasu zakończenia postępowania kasacyjnego przed Sądem Najwyższym.

Na marginesie należy jedynie zwrócić uwagę, że na etapie wydawania postanowienia o zawieszeniu postępowania, które ma charakter wpadkowy, nie jest rolą Trybunału Konstytucyjnego oceniać, czy skarga konstytucyjna posiada ewentualne braki lub inne wady, które uniemożliwiają jej merytoryczne rozpoznanie. To następuje bowiem dopiero w dalszej części procedowania nad skargą, tj. po uzyskaniu przez skarżącego orzeczenia wydanego w ramach kontroli kasacyjnej, które ma wpływ na ocenę przez Trybunał położenia prawnego skarżącego.