Wnioskiem z 7 stycznia 2008 r. Rada Gminy Stopnica zwróciła się do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności art. 90 ust. 2c ustawy z dnia 7 września 1997 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, ze zm.; dalej: ustawa o systemie oświaty) z art. 16 ust. 2, art. 163, art. 164 ust. 3 i art. 165 ust. 2 Konstytucji.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 30 stycznia 2008 r. wezwano wnioskodawcę do usunięcia braków formalnych wniosku, w terminie 7 dni od dnia doręczenia tego zarządzenia, poprzez: uzasadnienie, w jaki sposób art. 90 ust. 2c ustawy o systemie oświaty narusza art. 16 ust. 2, art. 163, art. 164 ust. 3 i art. 165 ust. 2 Konstytucji; doręczenie 3 egzemplarzy uchwały Rady Gminy Stopnica z 4 grudnia 2007 r. (nr XII/56/07) oraz 3 egzemplarzy wniosku, a także wskazanie umocowanego przedstawiciela do reprezentowania wnioskodawcy w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym.

W piśmie z 8 lutego 2008 r. wnioskodawca odniósł się do stwierdzonych braków formalnych wniosku.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 3 Konstytucji organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego mogą wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie zgodności aktów normatywnych (ich części) z aktami normatywnymi mającymi wyższą rangę w hierarchicznie zbudowanym systemie źródeł powszechnie obowiązującego prawa. Jednakże legitymacja tych podmiotów została – w porównaniu z uprawnieniami przysługującymi podmiotom wymienionym w art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji – ograniczona przez ustrojodawcę w ten sposób, że przedmiotem wniosku mogą być tylko takie przepisy, które dotyczą spraw objętych „zakresem działania wnioskodawcy” (art. 191 ust. 2 Konstytucji).

Zakres działania samorządu terytorialnego wyznaczają przepisy Konstytucji i ustaw. Ponieważ jednostki samorządu terytorialnego należą do organów władzy publicznej, w pełni odnosi się do nich zasada legalizmu, wyrażona w art. 7 Konstytucji. Dlatego ocena, czy dana „sprawa” (tzn. przedmiot kontroli oraz powoływane wzorce kontroli) mieści się w zakresie działania jednostki samorządu terytorialnego, jako podmiotu legitymowanego do wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego o dokonanie abstrakcyjnej kontroli norm, musi odbywać się na podstawie Konstytucji i ustaw.

2. Zgodnie z art. 5 ust. 6 ustawy o systemie oświaty, zakładanie i prowadzenie przedszkoli należy do zadań własnych gmin. Zadanie to gminy realizują bądź przez prowadzenie przedszkoli publicznych, których działalność jest finansowana z budżetu gminy, bądź też przez partycypację w formie dotacji w kosztach prowadzenia przedszkoli niepublicznych, przyznawanej na zasadach określonych w art. 90 ust. 2b ustawy o systemie oświaty. Przepis ten stanowi, że „dotacje dla niepublicznych przedszkoli przysługują na każdego ucznia w wysokości nie niższej niż 75% ustalonych w budżecie danej gminy wydatków bieżących ponoszonych w przedszkolach publicznych w przeliczeniu na jednego ucznia [...]. W przypadku braku na terenie gminy przedszkola publicznego, podstawą do ustalenia wysokości dotacji są wydatki bieżące ponoszone przez najbliższą gminę na prowadzenie przedszkola publicznego”.

Rada Gminy Stopnica kwestionuje zgodność art. 90 ust. 2c ustawy o systemie oświaty, w brzmieniu: „jeżeli do przedszkola, o którym mowa w ust. 2b, uczęszcza uczeń niebędący mieszkańcem gminy dotującej to przedszkole, gmina, której mieszkańcem jest ten uczeń, pokrywa koszty dotacji udzielonej zgodnie z ust. 2b”.

Zdaniem wnioskodawcy, w sytuacji, gdy gmina A prowadzi przedszkole publiczne, zaś dzieci z tej gminy chodzą do przedszkola niepublicznego w gminie B, to wysokość dotacji gminy A wynosi nie mniej niż 75% wydatków bieżących ponoszonych w przedszkolach publicznych w przeliczeniu na jednego ucznia, ale ustalonych w budżecie gminy B. W rozpatrywanej sprawie Rada Gminy Stopnica nie ma żadnego wpływu na poziom dotacji udzielanej – w bogatszej niż ona – gminie Busko-Zdrój, przez co jest pozbawiona samodzielności zarówno na płaszczyźnie realizacji zadań publicznych, jak i na płaszczyźnie finansów publicznych.

3. Wnioskodawca kwestionuje zgodność art. 90 ust. 2c ustawy o systemie oświaty z art. 163 Konstytucji, w brzmieniu: „samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla innych władz publicznych”.

Trybunał Konstytucyjny przypomina, że powołany jako wzorzec kontroli art. 163 ustawy zasadniczej wprowadza domniemanie kompetencji samorządu terytorialnego w zakresie wykonywania części zadań publicznych. Przedmiotem domniemania kompetencyjnego samorządu, który jest podmiotem o charakterze „terytorialnym” (terenowym), są jedynie zadania publiczne, realizowane w wymiarze terenowym, czyli wiążące się z rozwojem poszczególnych jednostek podziału terytorialnego państwa. Stąd nie należą do zakresu działania samorządu terytorialnego zadania publiczne o wymiarze ogólnopolskim, wiążące się z rozwojem państwa jako całości.

Jeżeli zakładanie i prowadzenie przedszkoli należy do ustawowych zadań własnych samorządu terytorialnego (gmin), to za oczywiście bezzasadny należy uznać zarzut naruszenia art. 163 Konstytucji przez zaskarżony art. 90 ust. 2c ustawy o systemie oświaty. Okoliczność ta, zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), stanowi podstawę odmowy nadania dalszego biegu wnioskowi w zakresie wyżej określonym.

4. Wnioskodawca kwestionuje zgodność art. 90 ust. 2c ustawy o systemie oświaty z art. 165 ust. 2 Konstytucji, w brzmieniu: „samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej”.

Rada Gminy Stopnica twierdzi, że zaskarżony przepis ustawy o systemie oświaty „pozbawia całkowicie Gminę [...] jakiejkolwiek ochrony sądowej. Nie upoważnia jej bowiem do jakiejkolwiek kontroli zasadności przyznania dotacji, jej wysokości oraz zgłaszania jakichkolwiek zarzutów”.

W tym miejscu Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę na treść wniosku, który zawiera informację, że sprawa roszczeń o dotacje dla gminy Busko-Zdrój od gminy Stopnica zawisła przed Sądem Rejonowym w BuskuZdroju (sygn. akt I C 184/07). Nie ulega zatem wątpliwości, że wnioskodawca, uczestnicząc w powyższym postępowaniu, korzysta z przysługującej mu, na gruncie art. 165 ust. 2 Konstytucji, ochrony sądowej swojej samodzielności.

Z tego względu za oczywiście bezzasadny należy uznać zarzut naruszenia art. 165 ust. 2 Konstytucji przez zaskarżony art. 90 ust. 2c ustawy o systemie oświaty. Okoliczność ta, zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, stanowi podstawę odmowy nadania dalszego biegu wnioskowi w zakresie wyżej określonym.

Z tych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.