1. W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 30 października 2017 r. (data nadania) Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej (dalej: skarżący), reprezentowany przez radcę prawnego, zakwestionował zgodność:

1) art. 408 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 1822, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 45 ust. 1 w związku z art. 190 ust. 4, oraz art. 190 ust. 4 w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

2) art. 406 k.p.c. w zakresie, w jakim w postępowaniu przed sądem drugiej instancji w sytuacji, gdy o wznowieniu postępowania orzeka po raz pierwszy sąd drugiej instancji, nie stosuje się na jego podstawie odpowiednio art. 394 § 1 k.p.c., z art. 32, art. 31 ust. 3, art. 64 ust. 2 w związku z art. 176 ust. 1 oraz art. 176 ust. 2 w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji;

3) art. 394 § 1 k.p.c. „w zakresie, w jakim w postępowaniu przed sądem drugiej instancji w sytuacji, gdy o wznowieniu postępowania orzeka po raz pierwszy sąd drugiej instancji:

a) nie stosuje się go do orzeczeń sądu drugiej instancji w związku z art. 406 k.p.c.,

b) nie stosuje się go do orzeczeń sądu drugiej instancji w związku z postępowaniem o ustanowienie pełnomocnika z urzędu w sytuacji, gdy o odmowie ustanowienia po raz pierwszy orzeka sąd drugiej instancji”

z art. 32, art. 31 ust. 3, art. 64 ust. 2 w związku z art. 176 ust. 1 oraz art. 176 ust. 2 w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji.

2. Zarządzeniem sędziego TK z 25 czerwca 2019 r. wezwano skarżącego do usunięcia braków formalnych skargi, przez:

1) wskazanie orzeczenia ostatecznego w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji;

2) udokumentowanie daty doręczenia skarżącemu orzeczenia, o którym mowa w pkt 1 tego zarządzenia przez doręczenie oryginału koperty lub jej kopii poświadczonej przez pełnomocnika za zgodność z oryginałem;

3) wskazanie, jakie wolności lub prawa skarżącego wyrażone w:

a) „art. 45 w związku z art. 190 ust. 4 Konstytucji”, oraz „art. 190 ust. 4 w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji” – zostały naruszone przez zakwestionowany w skardze art. 408 k.p.c.,

b) art. 32 ust. 1 i 2, art. 31 ust. 3, art. 64 ust. 2 w związku z art. 176 ust. 1 oraz art. 176 ust. 2 w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji – zostały naruszone przez zakwestionowany w skardze art. 406 k.p.c.,

c) art. 32 ust. 1 i 2, art. 31 ust. 3, art. 64 ust. 2 w związku z art. 176 ust. 1 oraz art. 176 ust. 2 w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji – zostały naruszone przez, zakwestionowany zakresowo w skardze, art. 394 § 1 k.p.c.;

4) dokładne wyjaśnienie sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności i praw skarżącego, o których mowa w pkt 3 tego zarządzenia;

5) udokumentowanie daty wystąpienia przez skarżącego do Sądu Rejonowego w T. z wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika z urzędu do sporządzenia skargi konstytucyjnej w związku z orzeczeniem Sądu Okręgowego w K. z 27 lutego 2017 r. (sygn. akt […]; dalej: postanowienie Sądu Okręgowego z 27 lutego 2017 r.);

6) doręczenie:

a) 4 egzemplarzy pełnomocnictwa szczególnego do sporządzenia i wniesienia skargi konstytucyjnej, a także reprezentowania skarżącego w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym,

b) odpisów (albo kopii poświadczonych przez pełnomocnika za zgodność z oryginałem): postanowienia z 27 lutego 2017 r. Sądu Okręgowego, postanowienia z 30 maja 2017 r. Sądu Okręgowego w K. (sygn. akt […]), postanowienia z 7 września 2017 r. Sądu Okręgowego w K. (sygn. akt […]), wydanego po rozpatrzeniu zażalenia na postanowienie z 12 czerwca 2017 r. Sądu Rejonowego w T. (sygn. akt […]), oddalającego wniosek skarżącego o ustanowienie pełnomocnika z urzędu.

3. W piśmie z 10 lipca 2019 r. (data nadania) pełnomocnik skarżącego wskazał, że ostatecznym orzeczeniem w jego rozumieniu jest postanowienie Sądu Okręgowego z 27 lutego 2017 r. oraz udokumentował datę doręczenia tego postanowienia.

Podniósł również argumenty na uzasadnienie swoich zarzutów przedstawionych w skardze.

4. Postanowieniem z 4 września 2019 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania biegu wniesionej skardze.

4.1. Trybunał podniósł, że skarżący nie doręczył ani pełnomocnictwa szczególnego do sporządzenia i wniesienia skargi konstytucyjnej, a także reprezentowania skarżącego w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, ani odpisów (albo kopii poświadczonych przez pełnomocnika za zgodność z oryginałem) postanowień, zapadłych w jego sprawie. Skarżący nie podał również i nie udokumentował daty wystąpienia do Sądu Rejonowego w T. z wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika z urzędu do sporządzenia skargi konstytucyjnej w związku z postanowieniem wskazanym jako ostateczne.

4.2. Trybunał wskazał również, że Sąd Okręgowy, wydając orzeczenie z 27 lutego 2017 r., nie opierał się na zaskarżonych: art. 406 i art. 394 § 1 k.p.c.

5. W piśmie z 23 września 2019 r. (data nadania) skarżący domagał się nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

5.1. W pierwszej kolejności podniósł, że nie otrzymał drugiej z trzech stron zarządzenia sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 25 czerwca 2019 r., wzywającego do usunięcia braków formalnych skargi konstytucyjnej. Podkreślił, że na stronie trzeciej zarządzenia poinformowano go jedynie o konieczności usunięcia braków we właściwym terminie, pod rygorem odmowy nadania skardze biegu.

5.2. Skarżący wskazał również, że sądy podejmujące kolejne orzeczenia pod tą samą sygnaturą, co orzeczenie wskazane jako ostateczne, opierały się na wszystkich zaskarżonych przepisach.

6. Zarządzeniem przewodniczącego składu orzekającego Trybunału Konstytucyjnego z 18 grudnia 2019 r. przesłano pełnomocnikowi skarżącego odpis zarządzenia sędziego Trybunału z 25 czerwca 2019 r., wzywając do usunięcia braków formalnych skargi w terminie 7 dni od daty doręczenia zarządzenia.

7. Pismem z 8 stycznia 2020 r. (data nadania) pełnomocnik skarżącego odniósł się do zarządzenia sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 25 czerwca 2019 r. i usunął wskazane tam braki formalne złożonej skargi.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 61 ust. 5 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. z 2019 r. poz. 2393; dalej: u.o.t.p. TK), skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał rozpatruje zażalenie w składzie trzech sędziów na posiedzeniu niejawnym. Rozpoznając zażalenie bada zakwestionowane postanowienie pod kątem prawidłowego zidentyfikowania w nim przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu.

2. Trybunał stwierdza, że argumenty sformułowane w przesłanych pismach (zażalenie z 23 września 2019 r. oraz pismo procesowe z 8 stycznia 2020 r.) oraz usunięcie przez skarżącego braków formalnych, wskazanych w zarządzeniu Trybunału Konstytucyjnego z 25 czerwca 2019 r. pozwalają na uwzględnienie zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 4 września 2019 r. w zakresie, w jakim dotyczą art. 408 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 1882, ze zm.; dalej: k.p.c.).

3. Należy następnie podnieść, że zakwestionowane przez skarżącego art. 406 i art. 394 § 1 k.p.c. nie stanowiły podstawy wydanego orzeczenia w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji. Sąd Okręgowy, orzekając w przedmiocie przekroczenia terminu żądania wznowienia postępowania, nie stosował bowiem norm wynikających z art. 406 czy też art. 394 § 1 k.p.c.

Mając powyższe na względzie Trybunał uznał, że rozpatrywana skarga w zakresie, w jakim dotyczy powyższych przepisów, nie spełnia podstawowego warunku wynikającego z art. 79 ust. 1 Konstytucji, doprecyzowanego w art. 53 ust. 1 pkt 1 u.o.t.p. TK, a w konsekwencji nadanie dalszego biegu skardze w tym zakresie nie jest możliwe.

4. Mając na uwadze powyższe ustalenia, Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 61 ust. 8 u.o.t.p. TK uwzględnił zażalenie w zakresie, w jakim dotyczy ono art. 408 k.p.c. i nadał dalszy bieg skardze konstytucyjnej.

W skardze konstytucyjnej, wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 30 października 2017 r. (data nadania) Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej (dalej: skarżący) wystąpił z żądaniem przytoczonym na tle następującego stanu faktycznego:

1. Postanowieniem z 27 lutego 2017 r. Sąd Okręgowy w K. Wydział IX Pracy (sygn. akt […]; dalej: postanowienie Sądu Okręgowego z 27 lutego 2017 r.) odrzucił skargę o wznowienie postępowania w sprawie o sygn. akt […]. W uzasadnieniu wskazał, że zgodnie z art. 408 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 1822, ze zm.; dalej: k.p.c.), upłynął termin na jej złożenie, albowiem po upływie 5 lat od uprawomocnienia się wyroku nie można żądać wznowienia postępowania, z wyjątkiem wypadku, gdy strona była pozbawiona możliwości działania lub nie była należycie reprezentowana. Sąd podniósł, że termin powyższy ma charakter prekluzyjny, a jego bieg rozpoczyna się od daty uprawomocnienia orzeczenia, przeciwko któremu skierowana jest skarga.

Postanowienie to skarżący otrzymał 14 marca 2017 r.

2. Skarżący złożył wniosek (pismo z 17 marca 2017 r.) o ustanowienie pełnomocnika z urzędu celem wniesienia skargi konstytucyjnej w związku z zapadłym w jego sprawie postanowieniem Sądu Okręgowego z 27 lutego 2017 r. Sąd Rejonowy w T. I Wydział Cywilny postanowieniem z 12 czerwca 2017 r. (sygn. akt […]; dalej: postanowienie Sądu Rejonowego z 12 czerwca 2017 r.) oddalił wniosek skarżącego. Postanowienie to zostało doręczone skarżącemu 19 czerwca 2017 r.

Zażalenie (pismo z 9 lipca 2017 r.) na postanowienie Sądu Rejonowego z 12 czerwca 2017 r. zostało oddalone postanowieniem Sądu Okręgowego w K. III Wydział Cywilny Odwoławczy z 7 września 2017 r. (sygn. akt […]; dalej: postanowienie Sądu Okręgowego z 7 września 2017 r.). Powyższe postanowienie doręczono skarżącemu 9 października 2017 r.

3. Niezależnie od wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu w celu złożenia skargi konstytucyjnej w związku z postanowieniem Sądu Okręgowego z 27 lutego 2017 r., skarżący złożył również zażalenie na to postanowienie (data sporządzenia pisma – 17 marca 2017 r.). Postanowieniem Sądu Okręgowego w K. Wydział IX Pracy z 30 maja 2017 r. (sygn. akt […]; dalej: postanowienie Sądu Okręgowego z 30 maja 2017 r.) zażalenie zostało odrzucone.

W uzasadnieniu powyższego postanowienia sąd podniósł, że zgodnie z art. 3941 § 1 i 2 k.p.c. zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje na postanowienie sądu drugiej instancji: odrzucające skargę kasacyjną oraz postanowienie sądu drugiej (albo pierwszej) instancji odrzucające skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Dodał, że w sprawach, w których przysługuje skarga kasacyjna, zażalenie przysługuje także na postanowienie sądu drugiej instancji kończące postępowanie w sprawie, z wyjątkiem: postanowień, o których mowa w art. 3981 § 1 k.p.c., a także postanowień wydanych w wyniku rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji. Wskazał również, że w przedmiotowej sprawie wartość przedmiotu sporu jest niższa niż 10 000 zł, a zatem, zgodnie z art. 3981 § 1 zdanie 1 k.p.c., w sprawie tej nie przysługiwała skarga kasacyjna.

Skarżący otrzymał powyższe postanowienie 8 czerwca 2017 r.

30 października 2017 r. złożono skargę konstytucyjną.

4. Zarządzeniem sędziego TK z 25 czerwca 2019 r. wezwano skarżącego do usunięcia braków formalnych skargi, przez:

1) wskazanie orzeczenia ostatecznego w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji;

2) udokumentowanie daty doręczenia skarżącemu orzeczenia, o którym mowa w pkt 1 przez doręczenie oryginału koperty lub jej kopii poświadczonej przez pełnomocnika za zgodność z oryginałem;

3) wskazanie, jakie wolności lub prawa skarżącego wyrażone w:

a) „art. 45 w związku z art. 190 ust. 4 Konstytucji” Rzeczypospolitej Polskiej, oraz „art. 190 ust. 4 w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji” – zostały naruszone przez zakwestionowany w skardze art. 408 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 1822, ze zm.; dalej: k.p.c.),

b) art. 32 ust. 1 i 2, art. 31 ust. 3 Konstytucji, art. 64 ust. 2 w związku z art. 176 ust. 1 oraz art. 176 ust. 2 w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji – zostały naruszone przez zakwestionowany w skardze art. 406 k.p.c.,

c) art. 32 ust. 1 i 2, art. 31 ust. 3, art. 64 ust. 2 w związku z art. 176 ust. 1 Konstytucji oraz art. 176 ust. 2 w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji zostały naruszone przez, zakwestionowany zakresowo w skardze, art. 394 § 1 k.p.c.;

4) dokładne wyjaśnienie sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności i praw skarżącego, które zostały wskazane przez skarżącego;

5) udokumentowanie daty wystąpienia przez skarżącego do Sądu Rejonowego w T. z wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika z urzędu do sporządzenia skargi konstytucyjnej, w związku z orzeczeniem Sądu Okręgowego w K. z 27 lutego 2017 r.;

6) doręczenie:

a) 4 egzemplarzy pełnomocnictwa szczególnego do sporządzenia i wniesienia skargi konstytucyjnej, a także reprezentowania skarżącego w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym;

b) odpisów (albo kopii poświadczonych przez pełnomocnika za zgodność z oryginałem): postanowienia Sądu Okręgowego z 27 lutego 2017 r., postanowienia Sądu Okręgowego z 30 maja 2017 r., postanowienia Sądu Okręgowego z 7 września 2017 r.

5. Pismem z 10 lipca 2019 r. pełnomocnik skarżącego odniósł się do otrzymanego wezwania do uzupełnienia braków skargi w zakresie uzasadnienia postawionych zarzutów. Wskazał, że ostatecznym orzeczeniem w jego rozumieniu jest postanowienie Sądu Okręgowego w K. z 27 lutego 2017 r., oraz udokumentował datę doręczenia tego postanowienia.

Skarżący nie doręczył natomiast 4 egzemplarzy pełnomocnictwa szczególnego do sporządzenia i wniesienia skargi konstytucyjnej, a także reprezentowania skarżącego w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym ani odpisów (albo kopii poświadczonych przez pełnomocnika za zgodność z oryginałem) postanowień wymienionych w pkt 4 ppkt 6b niniejszego postanowienia.

Nie udokumentował również daty wystąpienia do Sądu Rejonowego w T. z wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika z urzędu do sporządzenia skargi konstytucyjnej, w związku z postanowieniem wskazanym jako ostateczne.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej jest ustawa lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo o obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji. Na etapie wstępnej kontroli Trybunał Konstytucyjny bada, czy skarga spełnia przesłanki, o których mowa w przywołanym przepisie Konstytucji oraz wymagania wskazane w art. 44, art. 53 i art. 77 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 2072 ze zm.; dalej: u.o.t.p. TK), a także, czy nie zachodzą okoliczności przewidziane w art. 61 ust. 4 pkt 3 u.o.t.p. TK. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego rozpatrywana skarga konstytucyjna nie spełnia tych warunków.

2. Trybunał stwierdza, że skarga nie spełnia warunku wskazanego w art. 44 w związku z art. 53 ust. 2 pkt 3 u.o.t.p. TK. Do skargi nie dołączono bowiem pełnomocnictwa szczególnego do jej sporządzenia i wniesienia, a także do reprezentowania skarżącego w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym.

Należy także podnieść, że skarżący nie podał i nie udokumentował daty wystąpienia do Sądu Rejonowego w T. z wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika z urzędu do sporządzenia skargi konstytucyjnej, w związku z postanowieniem Sądu Okręgowego w K. Wydział IX Pracy z 27 lutego 2017 r. (sygn. akt […]; dalej: postanowienie Sądu Okręgowego z 27 lutego 2017 r.).

Nie przedstawił również odpisów (ani kopii poświadczonych przez pełnomocnika za zgodność z oryginałem): postanowienia Sądu Okręgowego w K. z 27 lutego 2017 r., postanowienia Sądu Okręgowego w K. Wydział IX Pracy (sygn. akt […]) z 30 maja 2017 r., postanowienia Sądu Okręgowego w K. III Wydział Cywilny Odwoławczy (sygn. akt […]) z 7 września 2017 r.

W świetle art. 61 ust. 3 u.o.t.p. TK, nieusunięcie w wyznaczonym terminie braków formalnych skargi konstytucyjnej skutkuje wydaniem postanowienia o odmowie nadania dalszego biegu skardze na podstawie art. 61 ust. 4 pkt 2 u.o.t.p. TK w związku z art. 53 ust. 1 pkt 5 oraz art. 53 ust. 2 pkt 1, 2 i 3 u.o.t.p. TK.

3. Skarżący uczynił przedmiotem badania konstytucyjności następujące przepisy: art. 394 § 1, art. 406 i art. 408 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 1822, ze zm.; dalej: k.p.c.).

3.1. W piśmie procesowym z 10 lipca 2019 r. skarżący wskazał, że ostatecznym orzeczeniem w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji jest postanowienie Sądu Okręgowego z 27 lutego 2017 r.

Trybunał stwierdza, że wskazanym postanowieniem Sąd Okręgowy odrzucił skargę o wznowienie postępowania w sprawie skarżącego o sygn. akt […] – na podstawie art. 408 k.p.c., zgodnie z którym po upływie 5 lat od uprawomocnienia się wyroku nie można żądać wznowienia, z wyjątkiem wypadku, gdy strona była pozbawiona możliwości działania lub nie była należycie reprezentowana. Sąd podkreślił, że wymieniony termin ma charakter prekluzyjny, a jego bieg rozpoczyna się od daty uprawomocnienia orzeczenia, przeciwko któremu skierowana jest skarga.

Należy stwierdzić, że orzekając w przedmiocie przekroczenia terminu żądania wznowienia postępowania Sąd Okręgowy nie stosował norm wynikających z art. 394 § 1 czy art. 406 k.p.c.

3.2. Mając na uwadze, że zgodnie z art. 53 ust. 1 pkt 1 u.o.t.p. TK środek zaskarżenia, jakim jest skarga konstytucyjna, może dotyczyć tych przepisów, które były podstawą ostatecznego orzeczenia o prawach i wolnościach, których ochrony domaga się skarżący – należy odmówić nadania skardze dalszego biegu w zakresie zarzutów stawianych wobec art. 394 § 1 oraz art. 406 k.p.c.

4. W świetle powyższego, Trybunał odmawia nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej na podstawie art. 61 ust. 4 pkt 2 u.o.t.p. TK w związku z art. 53 ust. 1 pkt 5 oraz art. 53 ust. 2 pkt 1, 2 i 3 u.o.t.p. TK, a także w zakresie, w jakim dotyczy niekonstytucyjności art. 394 § 1 oraz art. 406 k.p.c. na podstawie art. 61 ust. 4 pkt 1 u.o.t.p. TK w związku z 53 ust. 1 pkt 1 u.o.t.p. TK.

W tym stanie rzeczy postanowiono jak w sentencji.

POUCZENIE

Na podstawie art. 61 ust. 5 u.o.t.p. TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na powyższe postanowienie w terminie 7 dni od daty jego doręczenia.