W skardze konstytucyjnej z 13 marca 2007 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności: art. 382 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 45 ust. 1 i art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej; art. 382 w zw. z art. 386 § 4 k.p.c. z art. 45 ust. 1 i art. 176 ust. 1 Konstytucji; art. 381 w zw. z art. 368 § 1 pkt 4, a także art. 47912 § 1 k.p.c. z art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna sformułowana została w związku z następującym stanem faktycznym. Wyrokiem z 27 lutego 2006 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku (sygn. akt IX GC 28/05) uchylił wyrok zaoczny wydany przez Sąd Okręgowy w Gdańsku z 30 maja 2005 r. (sygn. akt IX GC 28/05) i oddalił powództwo spółki „VTS CLIMA”. Wyrokiem z 7 listopada 2006 r. Sąd Apelacyjny w Gdańsku – I Wydział Cywilny (sygn. akt I ACa 760/06) oddalił apelację skarżącej.

Skarżąca zarzuciła w skardze konstytucyjnej, że art. 382 k.p.c. w zakresie, w jakim uprawnia sąd drugiej instancji do samodzielnej i nieograniczonej zmiany ustaleń sądu pierwszej instancji, jest niezgodny z prawem do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) oraz prawem do dwuinstancyjnego postępowania sądowego (art. 176 ust. 1 Konstytucji). Zdaniem skarżącej art. 382 w zw. z art. 386 § 4 k.p.c. w zakresie, w jakim uprawnia sąd drugiej instancji do prowadzenia postępowania dowodowego ponad ustalenia sądu pierwszej instancji oraz w zakresie, w jakim ogranicza kompetencje sądu drugiej instancji do uchylenia wyroku sądu pierwszej instancji jedynie do przypadków określonych w art. 386 § 4 k.p.c., jest niezgodny z art. 45 ust. 1 i art. 176 ust. 1 Konstytucji. Nadto, zdaniem skarżącej art. 381 w zw. z art. 368 § 1 pkt 4 i art. 47912 § 1 k.p.c. rozumiany jako zakaz prowadzenia dowodu, którego konieczność wynika dopiero z rozstrzygnięcia sądu co do okoliczności przedtem niespornej, jest sprzeczny z art. 45 ust. 1 Konstytucji.

W piśmie uzupełniającym braki skargi konstytucyjnej skarżąca wskazała, że art. 381 w zw. z art. 368 § 1 pkt 4 i art. 47912 § 1 k.p.c. wyklucza w praktyce możliwość przeprowadzenia w postępowaniu odwoławczym zgłoszonego przez powoda dowodu w celu wykazania okoliczności, która nie była kwestionowana przez drugą stronę sporu, lecz została przez sąd orzekający ustalona w wyroku odmiennie niż podnosiła to strona powodowa.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skargę konstytucyjną może wnieść „każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone”. Oznacza to, że przesłanką dopuszczalności złożenia skargi konstytucyjnej nie jest każde naruszenie Konstytucji, ale tylko naruszenie wyrażonych w niej norm regulujących wolności lub prawa człowieka i obywatela. Zatem skarga konstytucyjna musi zawierać zarówno wskazanie konkretnej osoby, której wolności lub prawa naruszono, jak i wskazanie, które z określonych (poręczonych, zapewnionych, gwarantowanych, chronionych) w Konstytucji wolności lub praw zostały naruszone oraz określenie sposobu naruszenia.

Wyrokiem z 11 marca 2003 r., w sprawie o sygnaturze SK 8/02, Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 382 k.p.c. jest zgodny z art. 2 i art. 45 ust. 1 i nie jest niezgodny z art. 32 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji. W uzasadnieniu wyroku Trybunał podkreślił m.in., że „nie ulega wątpliwości, że ustawowa konstrukcja postępowania apelacyjnego, wsparta orzecznictwem Sądu Najwyższego, ma z jednej strony na celu umożliwienie stronie wzruszenia krzywdzącego i zapadłego z naruszeniem prawa (tak materialnego, jak i procesowego) wyroku pierwszej instancji, z drugiej jednak strony chronić ma wymiar sprawiedliwości przed mnożeniem zbędnych czynności procesowych i ograniczać przekazywanie spraw do ponownego rozpoznania jedynie do przypadków naprawdę koniecznych. Podstawowym założeniem postępowania apelacyjnego jest wszak dążenie do wydania merytorycznego rozstrzygnięcia, opartego na materiale zebranym przez sąd pierwszej instancji i przez sąd odwoławczy. Ten ostatni musi samodzielnie ocenić całokształt zebranego w sprawie materiału dowodowego z uwzględnieniem faktów z zakresu notoryjności powszechnej i urzędowej, faktów przyznanych lub niezaprzeczonych, a także domniemań prawnych. Skoro w związku z powyższymi ustaleniami przyjąć należy, że postępowanie odwoławcze ma przede wszystkim wymiar merytoryczny, dopiero zaś w drugiej kolejności kontrolny, to uznać też trzeba, iż rozstrzygając sąd odwoławczy może i musi oprzeć się na własnych ustaleniach. Trybunał Konstytucyjny w pełni zgadza się w tej mierze z Sądem Najwyższym, który uznał, że ustalenia sądu drugiej instancji mogą być sprzeczne z ustaleniami leżącymi u podstaw zaskarżonego wyroku”. Trybunał podkreślił także w zakresie art. 45 ust. 1 Konstytucji, że „prawo do sądu nie jest realizowane jedynie przez zasadę bezpośredniości, lecz przez całokształt zasad prowadzących do rzetelnego i merytorycznie prawidłowego rozpoznania sprawy. Nie da się jednoznacznie stwierdzić, że pewne ograniczenie zasady bezpośredniości przed sądem odwoławczym przesądza o niemożliwości prawidłowego i sprawiedliwego rozpoznania apelacji, bowiem strona zaskarżająca werdykt sądu pierwszej instancji nadal ma możność przedstawiania swych racji i dowodów na ich poparcie. Skoro zaś nie sposób przesądzić o wpływie ograniczenia zasady bezpośredniości w postępowaniu odwoławczym na prawa konstytucyjne, to z generalnego domniemania konstytucyjności regulacji wynikać musi twierdzenie, że art. 382 k.p.c. zgodny jest z art. 45 ust. 1 Konstytucji” (OTK ZU nr 3/A/2003, poz. 20).

Dokonane przez Trybunał Konstytucyjny ustalenia, a w szczególności orzeczenie w przedmiocie zgodności zaskarżonego art. 382 k.p.c., przesądzają o niedopuszczalności nadania biegu skardze konstytucyjnej ze względu na jej zbędność. Ustaleń tych nie zmienia także stanowisko skarżącej wskazujące na zmianę brzmienia art. 386 § 4 k.p.c. Zauważyć należy bowiem, że sąd apelacyjny oddalił apelację skarżącej w niniejszej sprawie. Wskazany przepis, określający podstawy uchylenia wyroku sądu pierwszej instancji przez sąd apelacyjny, nie mógł stanowić zatem podstawy wydanego w sprawie skarżącej rozstrzygnięcia. Okoliczność ta, na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) przesądza o niedopuszczalności nadania biegu skardze w tym zakresie.

W tym stanie rzeczy, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.