1. Rzecznik Praw Obywatelskich we wniosku z 14 marca 2011 r. zakwestionował zgodność § 3 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 lutego 2010 r. w sprawie świadczeń socjalnych funkcjonariuszy celnych i członków ich rodzin (Dz. U. Nr 33, poz. 177; dalej: rozporządzenie RM), w części zawierającej słowa „Inter Regio”, z art. 135 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej (Dz. U. Nr 168, poz. 1323, ze zm.; dalej: ustawa o Służbie Celnej) oraz art. 32 i art. 92 ust. 1 Konstytucji.

Art. 135 ust. 1 ustawy o Służbie Celnej stanowi, że funkcjonariuszom i członkom ich rodzin, byłym funkcjonariuszom, w tym emerytom i rencistom oraz członkom ich rodzin, mogą być przyznawane świadczenia socjalne. W ustępie drugim tego przepisu Rada Ministrów została upoważniona do określenia, w drodze rozporządzenia, podmiotów uprawnionych do wypłaty świadczeń socjalnych, rodzaju i zakresu tych świadczeń, sposobu obliczania i ich wysokości, terminów rozliczeń oraz wypłat, uwzględniając prawidłowość wypłacanych świadczeń oraz warunki korzystania z tych świadczeń. Na podstawie tego upoważnienia wydano rozporządzenie RM, którego § 3 ust. 1 stanowi, że funkcjonariuszowi i członkom rodziny funkcjonariusza przysługuje, na jego wniosek, raz w roku kalendarzowym świadczenie w postaci przejazdu w klasie drugiej pociągu Inter Regio na koszt urzędu, w którym funkcjonariusz pełni służbę, do jednej z wybranych przez siebie miejscowości w kraju i z powrotem.

Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich, upoważnienie ustawowe, sformułowane w art. 135 ust. 2 ustawy o Służbie Celnej, nie daje podstaw organowi wykonawczemu do wskazania w akcie wykonawczym konkretnego przewoźnika kolejowego, którego usługi przewozowe uprawniają do skorzystania ze świadczenia. Taka regulacja wykonawcza nie pozostaje w „uchwytnym” związku z materią upoważnienia ustawowego. Rzecznik stwierdził, że art. 135 ust. 2 ustawy o Służbie Celnej nie upoważnia do wskazania konkretnego podmiotu gospodarczego, którego usługi uprawniają do skorzystania ze świadczenia socjalnego.

Rzecznik Praw Obywatelskich zauważył, że kwestionowany przepis prowadzi do zróżnicowania funkcjonariuszy w zakresie możliwości skorzystania ze świadczenia socjalnego. Celem świadczenia socjalnego, o którym mowa w rozporządzeniu RM, jest sfinansowanie raz w roku przejazdu koleją do wybranych miejscowości w kraju. Cechami relewantnymi są – w ocenie Rzecznika – status funkcjonariusza celnego (emeryta, rencisty) lub członka jego rodziny oraz zrealizowany przejazd koleją udokumentowany stosownymi biletami. Cechami tymi charakteryzują się nie tylko osoby korzystające z usług przewoźnika „Przewozy Regionalne” sp. z o.o., lecz również osoby korzystające z usług innych przewoźników. Rzecznik wskazał dodatkowo, że taka regulacja jest także przejawem dyskryminacji innych przewoźników kolejowych świadczących usługi w zakresie przewozu pasażerskiego.

Rzecznik Praw Obywatelskich poinformował, że wystąpił w tej sprawie do Rady Ministrów, ale – mimo deklaracji – nie zmieniono rozporządzenia RM.

2. Prezes Rady Ministrów, w piśmie z 27 maja 2011 r., podzielił zarzuty Rzecznika Praw Obywatelskich oraz poinformował, że podjęto prace legislacyjne mające na celu przywrócenie stanu zgodności rozporządzenia RM z Konstytucją.

Prezes Rady Ministrów wskazał dodatkowo, że „… w praktyce przyjęto celowościową wykładnię przepisu [§ 3 ust. 1 rozporządzenia RM], zgodnie z którą przepis ten jest odczytywany w ten sposób, że wypłacane świadczenie jest kalkulowane według stawek przyjętych dla połączeń Inter Regio. Tym samym honorowane są również bilety innych przewoźników kolejowych”.

3. Prokurator Generalny, w piśmie z 26 lipca 2011 r., przedstawił stanowisko, zgodnie z którym § 3 ust. 1 rozporządzenia RM, w części zawierającej wyrazy „Inter Regio”, jest niezgodny z art. 135 ust. 2 ustawy o Służbie Celnej oraz z art. 32 i art. 92 ust. 1 Konstytucji.

Prokurator Generalny przychylił się do argumentów zawartych w uzasadnieniu wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich.

W Dzienniku Ustaw z 21 lutego 2012 r. pod pozycją 197 opublikowano rozporządzenie Rady Ministrów z 19 stycznia 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń socjalnych funkcjonariuszy celnych i członków ich rodzin (dalej: rozporządzenie zmieniające). Rozporządzenie to nadaje nowe, następujące brzmienie § 3 ust. 1:

„1. Funkcjonariuszowi i członkom rodziny funkcjonariusza przysługuje raz w roku kalendarzowym, na jego wniosek, świadczenie w postaci zwrotu kosztów przejazdu do jednej z wybranych przez siebie miejscowości w kraju i z powrotem:

1) środkami publicznego transportu zbiorowego kolejowego;

2) środkami publicznego transportu zbiorowego autobusowego, jeżeli:

a) na danej trasie nie ma połączenia kolejowego albo

b) przejazd środkami publicznego transportu zbiorowego autobusowego nie jest droższy niż koszt połączenia kolejowego.”

Rozporządzenie zmieniające weszło w życie po upływie 14 dni od dnia jego ogłoszenia (§ 3 rozporządzenia zmieniającego).

W związku ze zmianą stanu prawnego Trybunał Konstytucyjny zwrócił się do Rzecznika Praw Obywatelskich o zajęcie stanowiska w kwestii wpływu tej zmiany na wniosek Rzecznika.

Rzecznik Praw Obywatelskich w piśmie z 12 kwietnia 2012 r. na podstawie art. 31 ust. 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) cofnął wniosek i wniósł o umorzenie postępowania stosownie do art. 39 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK.

Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich, obowiązujące brzmienie § 3 rozporządzenia RM nie budzi już wątpliwości konstytucyjnych wskazanych we wniosku Rzecznika.

Rzecznik stwierdził ponadto, że ewentualne stwierdzenie niekonstytucyjności § 3 ust. 1 rozporządzenia RM w poprzednim brzmieniu nie doprowadzi do skutecznego przywrócenia realizacji naruszonych praw do świadczenia.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Rzecznik Praw Obywatelskich w piśmie z 12 kwietnia 2012 r., na podstawie art. 31 ust. 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), cofnął wniosek z 14 marca 2011 r., wnosząc jednocześnie o umorzenie postępowania na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK.

2. Zgodnie z art. 31 ust. 2 ustawy o TK, wnioskodawca może do rozpoczęcia rozprawy wycofać wniosek, pytanie prawne albo skargę konstytucyjną. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego przyjmuje się, że prawo do cofnięcia wniosku, pytania prawnego lub skargi konstytucyjnej przed rozpoczęciem rozprawy mieści się w granicach swobodnego uznania wnioskodawcy i jest jednym z przejawów zasady dyspozycyjności, na której opiera się postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym. Cofnięcie wniosku przed rozpoczęciem rozprawy skutkuje umorzeniem postępowania stosownie do treści art. 39 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK.

Z powyższych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.