1. We wniosku z 10 listopada 2021 r. Prokurator Generalny zakwestionował zgodność z Konstytucją:
1) „art. 279 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/2, ze zm.; tekst skonsolidowany:
Dz. Urz. UE 2016 C 202, s. 47 [dalej: TFUE]) w zakresie, w jakim w sprawach rozpatrywanych przez Trybunał Sprawiedliwości
Unii Europejskiej [dalej: TSUE] pozwala na nałożenie na Rzeczpospolitą Polską, jako państwo członkowskie Unii Europejskiej,
okresowej kary finansowej lub ryczałtu za niezastosowanie się do orzeczonego środka tymczasowego”, oraz
2) „art. 39 Statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (tekst skonsolidowany: Dz. Urz. UE 2016 C 202, s. 201 [dalej:
Statut TSUE]), stanowiącego Protokół (nr 3) do Traktatu wskazanego w punkcie 1, w zakresie, w jakim upoważnia Prezesa Trybunału
Sprawiedliwości Unii Europejskiej lub sędziego tegoż Trybunału do nałożenia na Rzeczpospolitą Polską, jako państwo członkowskie
Unii Europejskiej, środków tymczasowych odnoszących się do kształtu ustroju i funkcjonowania konstytucyjnych organów Rzeczypospolitej
Polskiej”.
Prokurator Generalny wyjaśnił, że celem art. 279 TFUE jest zagwarantowanie w szczególnych sytuacjach w postępowaniu przed
TSUE określonego ukształtowania stosunku prawnego, jaki zawisł w sprawie głównej, jeśli takie utrzymanie status quo jest konieczne. Wymienił wskazywane przez doktrynę przesłanki zarządzania środków tymczasowych, którymi są: 1) dopuszczalność
skargi i jej należyte uzasadnienie; 2) konieczność środka, jeśli chodzi o niedopuszczenie do powstania nagłych, poważnych
i nieodwracalnych szkód; 3) należyte rozważenie interesów stron i osób trzecich oraz interesów Unii. Odwołując się do orzecznictwa
TSUE, Prokurator Generalny wskazał, że celem postępowania w sprawie zastosowania środka tymczasowego jest zagwarantowanie
pełnej skuteczności przyszłego ostatecznego orzeczenia, by uniknąć luk w prawnej ochronie zapewnianej przez Trybunał. Orzeczenie
w przedmiocie zastosowania środków tymczasowych nie może przesądzać przyszłego orzeczenia co do jego istoty.
Z uwagi na ogólną redakcję art. 279 TFUE jego konkretyzacja następuje przez praktykę, zgodnie z którą uznaje się, że przepis
ten przyznaje TSUE kompetencje do zarządzania jakiegokolwiek środka tymczasowego, który TSUE uzna za niezbędny dla zagwarantowania
pełnej skuteczności ostatecznego rozstrzygnięcia.
Prokurator Generalny dokonał analizy orzeczeń TSUE i piśmiennictwa, a następnie wskazał na następujące środki tymczasowe:
1) zawieszenie skuteczności przepisów krajowych; 2) zobowiązanie państwa członkowskiego do podjęcia działań zmierzających
do zapobieżenia naruszaniu prawa unijnego; 3) zobowiązanie państwa członkowskiego do powstrzymania się od określonych działań
mogących stanowić naruszenie prawa unijnego; 4) nałożenie na instytucje UE obowiązku określonego zachowania się; 5) zakazanie
instytucji UE określonego zachowania się; 6) zawieszenie skuteczności prawa UE innego niż kwestionowane w skardze głównej;
7) zwolnienie strony z określonych obowiązków lub przyznanie określonych uprawnień; 8) nałożenie na stronę określonych obowiązków.
Wnioskodawca zwrócił uwagę, że w literaturze podkreśla się, że TSUE nie jest związany wnioskiem w sprawie środków tymczasowych
zarówno co do konieczności ich stosowania, jak i do rodzaju postulowanego środka.
Prokurator Generalny zwrócił uwagę, że TSUE rozszerza katalog środków tymczasowych, gdyż uznaje, iż sędzia orzekający te środki
powinien upewnić się, że środki, które ma zarządzić, są wystarczająco skuteczne dla osiągnięcia ich celu. Wynika z tego, że
sędziemu przysługuje szeroka swoboda oceny co do określenia przedmiotu i zakresu środków tymczasowych, a także do przyjęcia
jakiegokolwiek środka uzupełniającego, który ma zapewnić przestrzeganie zarządzonych przez niego środków tymczasowych. Oznaczałoby
to, że z art. 279 TFUE wynika, iż jeśli orzeczony postanowieniem w przedmiocie środków tymczasowych nakaz określonego zachowania
nie jest przestrzegany przez stronę, do której jest skierowany, to można zabezpieczyć jego wykonanie nałożeniem kary pieniężnej.
Prokurator Generalny podkreślił, że w ocenie TSUE, perspektywa nałożenia kary pieniężnej przyczynia się do przestrzegania
zarządzonych środków tymczasowych, wzmacnia ich skuteczność i gwarantuje pełną skuteczność ostatecznego orzeczenia. Odwołując
się do orzeczeń wydanych przez organy TSUE, Prokurator Generalny wyjaśnił, że przez praktykę został ukształtowany materialny
zakres stosowania środków tymczasowych na podstawie art. 279 TFUE.
Prokurator Generalny przypomniał też wyrok TK z 14 lipca 2021 r., sygn. P 7/20 (OTK ZU A/2021, poz. 49), w którym Trybunał
orzekał w sprawie zgodności z Konstytucją art. 4 ust. 3 zdanie drugie Traktatu o Unii Europejskiej (Dz. U. z 2004 r. Nr 90,
poz. 864/30, ze zm.; dalej: TUE) w związku z art. 279 TFUE w zakresie, w jakim TSUE nakłada ultra vires zobowiązania na Rzeczpospolitą Polską jako państwo członkowskie Unii Europejskiej, wydając środki tymczasowe odnoszące się
do ustroju i właściwości polskich sądów oraz trybu postępowania przed polskimi sądami.
Następnie Prokurator Generalny omówił treść art. 39 Statutu TSUE. Wskazał, że procedura zarządzania środków tymczasowych jest
uregulowana w Statucie TSUE, który zgodnie z art. 281 TFUE, określony jest w odrębnym protokole do TFUE. Statut TSUE podlega
zmianie przez Parlament Europejski i Radę w zwykłej procedurze prawodawczej, z wyjątkiem postanowień tytułu I i art. 64 Statutu,
które są wyłączone z możliwości zmian w tym trybie.
Prokurator Generalny wskazał, że choć 279 TFUE przyznaje uprawnienie do stosowania środków tymczasowych TSUE, to Statut TSUE,
który w tym zakresie może być zmieniony zwykłą procedurą ustawodawczą, deleguje daną kompetencję na organy TSUE, tj. prezesa
lub wiceprezesa, a nawet na sędziego niebędącego organem TSUE.
Wnioskodawca zwrócił uwagę, że orzecznictwo TSUE stale rozszerza zobowiązania państw członkowskich, a w konsekwencji uprawnienia
nadzorcze i quasi-prawodawcze organów Unii. W ramach tego ukształtowała się norma wynikająca z art. 39 Statutu TSUE, która upoważnia Prezesa
TSUE lub sędziego tego Trybunału do rozstrzygania o zastosowaniu środków tymczasowych zgodnie z art. 279 TFUE, odnoszących
się do kształtu ustroju i funkcjonowania konstytucyjnych organów Rzeczypospolitej Polskiej. Jako przykłady podał postanowienie
wiceprezesa TSUE z 14 lipca 2021 r. w sprawie C-204/21, Komisja przeciwko Polsce (ECLI:EU:C:2021:593), postanowienie wiceprezesa
TSUE z 6 października 2021 r. w sprawie C-204/21, Komisja przeciwko Polsce; postanowienie wiceprezesa TSUE z 20 września 2021
r. w sprawie C-121/21 R, Republika Czeska przeciwko Polsce, (EU:C:2021:752).
Prokurator Generalny wskazał, że kwestionowana norma wywodzona z art. 39 Statutu TSUE zakłada, iż niezależnie od literalnego
brzmienia art. 279 TFUE określony sędzia, w tym wiceprezes TSUE, ma kompetencję do orzekania w sprawie wszelkich wniosków
w przedmiocie środków tymczasowych lub też, gdy ze względu na szczególne okoliczności uzna on, że dany wniosek wymaga przekazania
go składowi orzekającemu, do przekazania takiego wniosku TSUE. Potwierdza się w ten sposób również praktyka, że dla organu
wewnętrznego TSUE nie ma znaczenia, czy nakładana kara dotyczy spraw objętych, czy nieobjętych zakresem przekazania kompetencji.
Prokurator Generalny omówił treść wzorców konstytucyjnych w oparciu o dotychczasowe orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego
i piśmiennictwo. Wyjaśniając znaczenie art. 90 ust. 1 Konstytucji, podkreślił, że powierzenie kompetencji w ramach umowy międzynarodowej,
o której mowa w art. 90 ust. 1 Konstytucji, nie może zakładać samoistnej ewolucji i musi być wyraźne, gdyż na podstawie traktatu
organy organizacji międzynarodowej stają się organami władzy „w niektórych sprawach”. Przekazanie władztwa i jego wykonywanie
przez organy międzynarodowe podlega zatem regułom, które wiążą krajowe organy władzy państwowej. W szczególności muszą one
przestrzegać zasady praworządności.
Przedstawiając treść art. 4 ust. 1 Konstytucji, Prokurator Generalny wskazał, że zasada suwerenności wyznacza granice przekazania
kompetencji w procesie integracji europejskiej. Jest to szczególnie ważne, gdy kompetencje dotyczą zasad konstytucyjnych i
wymiaru sprawiedliwości. Kompetencje, które decydują o tożsamości konstytucyjnej Polski, nie mogą zostać przekazane.
Wnioskodawca podkreślił, że w kontekście rozpatrywanej sprawy, ważną normą wynikającą z art. 2 Konstytucji jest zasada lojalności
państwa. Wyznacza ona ramy działania organów władzy publicznej. Z zasadą tą łączy się obowiązek zapewnienia jednostce bezpieczeństwa
prawnego, które opiera się – między innymi – na pewności prawa. Prokurator Generalny podkreślił, że wskazane wartości muszą
być analizowane nie tylko w perspektywie wewnętrznej, lecz także w odniesieniu do spełnienia przez Państwo Polskie konstytucyjnych
obowiązków związanych z zakresem przekazania kompetencji organów władzy państwowej w niektórych sprawach organizacji lub organowi
międzynarodowemu. Przekazanie kompetencji musi bowiem uwzględniać zobowiązanie państwa do budowania zaufania obywateli (jednostek)
do państwa i stanowionego przez nie prawa. Dotyczy to także kształtowania kompetencji organów władzy publicznej po przystąpieniu
Polski do Unii Europejskiej.
Analizując art. 8 ust. 1 Konstytucji, Prokurator Generalny stwierdził, że w rozpoznawanej sprawie szczególnie istotny jest
ten aspekt nadrzędności Konstytucji, który odnosi się do relacji prawo krajowe – prawo Unii Europejskiej. Wnioskodawca omówił
te relacje, odwołując się do dotychczasowego orzecznictwa TK i literatury przedmiotu.
Uzasadniając zarzut niezgodności normy wywiedzionej z art. 279 TFUE, Prokurator Generalny wskazał, że przedmiotem zgody na
związanie Polski traktatami unijnymi była konkretna treść przepisów kompetencyjnych, w tym art. 279 TFUE. Jeśli przepis kompetencyjny
nabrał treści, której nie da się w żaden sposób pogodzić z pierwotną treścią traktatów, a zatem z treścią zgody na ratyfikację,
prowadzi to do naruszenia przepisów Konstytucji dotyczących zakresu przekazania kompetencji.
Prokurator Generalny wskazał, że Polska wyraziła zgodę na taki zakres przekazania kompetencji, zgodnie z którym ewentualne
kary finansowe na państwo członkowskie mogą być nakładane na podstawie art. 260 TFUE. Jeżeli z art. 279 TFUE wywodzi się normę
prawną, zgodnie z którą TSUE lub jego organy mają kompetencje do nałożenia kary pieniężnej na państwo członkowskie UE w związku
z niestosowaniem się do środków tymczasowych, to jest to sprzeczne z konstytucyjnym przepisem o przekazaniu kompetencji (art.
90 Konstytucji). Podstawa kompetencji do orzekania w ramach środków tymczasowych kar pieniężnych wywodzona jest z konieczności
zapewnienia skutecznego stosowania prawa UE. W ten sposób można uzasadnić stosowanie każdego środka tymczasowego, którego
treść odpowiada innym kompetencjom traktatowym, możliwym do uruchomienia pod określonymi warunkami.
Prokurator Generalny uznał, że obecna, ukształtowana przez TSUE i jego organy treść art. 279 TFUE doprowadziła do wypaczenia
pierwotnego sensu tego przepisu. Zostały rozszerzone kompetencje organów UE z pominięciem woli państw członkowskich wyrażonej
w procedurach ratyfikacyjnych. Tymczasem suwerenność Rzeczypospolitej Polskiej wymaga, aby wszelkie nakazy lub zakazy o charakterze
władczym były poprzedzone zgodą w postaci prawnej, czyli w sposób ustalony w krajowym porządku prawnym dla wyrażenia woli
przez suwerena.
Wnioskodawca uznał też, że art. 279 TFUE w zakwestionowanym zakresie narusza art. 2 Konstytucji, który wymaga, by rozstrzygnięcia
były wydawane w ukształtowanej prawem procedurze i przez uprawniony podmiot. Kwestionowana norma daje TSUE kompetencje do
dowolnego działania, niezależnie od treści i zakresu przekazanych kompetencji temu organowi. Nie spełnia ona zatem standardu
państwa prawnego dotyczącego zapewnienia pewności prawa i bezpieczeństwa prawnego.
Wyjaśniając zarzut niekonstytucyjności normy wywiedzionej z art. 39 Statutu TSUE, Prokurator Generalny stwierdził, że jest
ona sprzeczna z zasadą praworządności. Rozstrzyganie o zastosowaniu środków tymczasowych powinno być powierzone TSUE, działającemu
przez określone składy orzekające i jedynie w zakresie kompetencji przekazanych i przyznanych Unii Europejskiej. Nie może
o tym decydować organ TSUE taki jak prezes czy wiceprezes, tym bardziej nie może o tym jednoosobowo decydować sędzia TSUE.
W ocenie Prokuratora Generalnego, jeżeli podmiotem, którego dotyczą środki tymczasowe wynikające z art. 279 TFUE, jest państwo
członkowskie UE, to podmiotem, który decyduje w tym zakresie, nie może być organ wewnętrzny organu UE. Środki tymczasowe z
art. 279 TFUE nie są bowiem materią wewnętrzną TSUE, ale mogą one wpływać na wykonywanie kompetencji przez państwo członkowskie
UE.
Wnioskodawca zwrócił uwagę na sposób ukształtowania art. 39 Statutu TSUE, który dopuszcza możliwość, by na jego podstawie
wewnętrzny regulamin TSUE, w zakresie procedury doraźnej, modyfikował treść integralnej części TFUE, jaką jest Statut TSUE.
Wewnętrzny regulamin TSUE nie jest aktem podejmowanym przez Polskę w trybie art. 90 ust. 1 Konstytucji, a może doprowadzić
do modyfikacji i rozszerzenia kompetencji przekazanych UE bez zgody państw członkowskich wyrażonych w procedurze ratyfikacyjnej.
W ten sposób może dojść do wyznaczenia Polsce obowiązków niezgodnych z traktatami i Konsytuacją za pomocą aktu wewnętrznego
organu TSUE.
Prokurator Generalny podkreślił, że niedopuszczalne jest, aby Polska mogła związać się umową międzynarodową, która przewiduje
niedookreślone uprawnienia organizacji międzynarodowej ze skutkiem obowiązywania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej albo
która pozwala tej organizacji na samookreślenie własnych kompetencji w późniejszym czasie, kosztem organów Rzeczypospolitej
Polskiej. Odwołując się do dotychczasowego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, wnioskodawca przypomniał, że treść przepisów
prawa unijnego można analizować z perspektywy prawidłowego przekazania kompetencji oraz w odniesieniu do tego, czy zakres
przekazania kompetencji nie jest w sposób nieuprawniony modyfikowany wbrew zobowiązaniom wynikającym z umowy międzynarodowej
ratyfikowanej w trybie art. 90 Konstytucji.
2. Rzecznik Praw Obywatelskich w piśmie z 1 grudnia 2021 r., poinformował, że nie zgłasza udziału w niniejszej sprawie.
3. Stanowisko w sprawie w imieniu Sejmu przedstawił Marszałek Sejmu w piśmie z 16 lutego 2022 r., wnosząc o stwierdzenie,
że: 1) art. 279 TFUE w zakresie, w jakim w sprawach rozpatrywanych przez TSUE pozwala na nałożenie na Rzeczpospolitą Polską,
jako państwo członkowskie Unii Europejskiej, okresowej kary finansowej lub ryczałtu za niezastosowanie się do orzeczonego
środka tymczasowego, jest niezgodny z art. 2, art. 4 ust. 1 i art. 90 ust. 1 Konstytucji; 2) art. 39 Statutu TSUE, stanowiącego
Protokół (nr 3) do TFUE w zakresie, w jakim upoważnia Prezesa TSUE lub sędziego tegoż Trybunału do nałożenia na Rzeczpospolitą
Polską, jako państwo członkowskie Unii Europejskiej, środków tymczasowych odnoszących się do kształtu ustroju i funkcjonowania
konstytucyjnych organów Rzeczypospolitej Polskiej, jest niezgodny z art. 2, art. 8 ust. 1 i art. 90 ust. 1 Konstytucji.
Marszałek Sejmu stwierdził, że zgodnie z art. 279 TFUE, TSUE może zarządzić niezbędne środki tymczasowe (zabezpieczające,
ang. interim measures). Są to rozstrzygnięcia incydentalne wydawane przed rozstrzygnięciem co do istoty sporu, ograniczone w czasie. Art. 39 Statutu
TSUE wyraża natomiast normę prawną upoważniającą organ wewnętrzny TSUE (prezesa lub wiceprezesa TSUE) albo w szczególnych
wypadkach innych sędziów TSUE, do wydania postanowienia zabezpieczającego.
Badany wniosek został złożony do Trybunału Konstytucyjnego w trybie następczej kontroli norm o charakterze abstrakcyjnym przez
Prokuratora Generalnego, a więc przez podmiot mający nieograniczoną czynną legitymację procesową w postępowaniu przed Trybunałem.
Tego rodzaju legitymacja pozwala na formułowanie wniosków w sprawach dotyczących oceny hierarchicznej zgodności prawa w nieograniczonym
zakresie przedmiotowym (w ramach właściwości Trybunału określonych w art. 188 pkt 1-3 Konstytucji), w szczególności w oderwaniu
od tego, czy skarżone przepisy dotyczą zakresu działań wnioskodawcy, a także czy mają związek z konstytucyjnym zakresem zadań
wnioskodawcy lub jego pozycją ustrojową. Marszałek Sejmu przypomniał, że Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach zgodności
umów międzynarodowych z Konstytucją. Tak określona kompetencja obejmuje również kontrolę konstytucyjności traktatów europejskiego
prawa pierwotnego. Ponadto wskazał, że w najnowszym orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny uznał swoją właściwość w zakresie
oceny zgodności z Konstytucją norm prawnych wykreowanych przez TSUE ultra vires, a więc z przekroczeniem kompetencji przekazanych przez Rzeczpospolitą Polską na rzecz Unii Europejskiej.
Odnosząc się do wzorców kontroli, Marszałek Sejmu stwierdził m.in., że w postępowaniu przed TK ma zastosowanie zasada falsa demonstratio non nocet, w myśl której kluczowe znaczenie ma istota sprawy, a nie jej oznaczenie. Zasada ta dotyczy zarówno przedmiotu kontroli, jak
i wzorców kontroli. Zauważył, że choć w petitum wniosku wskazano jako wzorzec kontroli cały art. 4 Konstytucji, to analiza uzasadnienia nakazuje uznać, że zawarte w nim wywody
odnoszą się wyłącznie do art. 4 ust. 1 Konstytucji.
Jeżeli chodzi o zasadę zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, to zdaniem Marszałka Sejmu jest ona jedną
z zasad pochodnych, które w świetle utrwalonego poglądu nauki oraz orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego wynikają z zasady
demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji). Istota analizowanej zasady wyraża się w takim stanowieniu i stosowaniu
prawa, by nie stawało się ono swoistą pułapką na adresata normy i aby mógł on układać swoje sprawy w zaufaniu, że nie naraża
się na prawne skutki, których nie mógł przewidzieć, podejmując decyzję oraz że jego działania realizowane zgodnie z obowiązującym
prawem będą także w przyszłości uznawane. Zasada zaufania do państwa opiera się na zasadzie pewności prawa. Zasada demokratycznego
państwa prawnego zawiera w sobie także zasadę praworządności.
Marszałek Sejmu wyjaśnił też znaczenie art. 4 ust. 1 Konstytucji wyrażającego zasadę zwierzchnictwa Narodu. Naród, jako suweren,
jest źródłem wszelkiej władzy w Rzeczypospolitej Polskiej. W realiach analizowanego zagadnienia wykonywanie woli Narodu odbywa
się również przez przystąpienie do UE oraz funkcjonowanie Rzeczypospolitej Polskiej w ramach Unii Europejskiej.
Marszałek Sejmu omówił zasadę nadrzędności Konstytucji wynikającą z art. 8 ust. 1 w oparciu o orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego
i wypowiedzi przedstawicieli doktryny.
Odniósł się także do treści art. 90 ust. 1 Konstytucji i przypomniał, na czym polega formuła „przekazania kompetencji w niektórych
sprawach”.
Dokonując analizy konstytucyjności art. 279 TFUE, Marszałek Sejmu zauważył, że regulacja ta stanowi podstawę prawną do stosowania
środków prawnych, mających na celu zabezpieczenie roszczenia. Jest to w istocie instytucja pozwalająca na dokonanie z jednej
strony swoistego „przedsądu”, który jednak, z drugiej strony, nie determinuje treści końcowego rozstrzygnięcia. Mimo to zastosowanie
środka tymczasowego oznacza, że stosujący go organ w istocie uznaje roszczenie, które ma być zabezpieczone, za wysoce prawdopodobne
lub też uznaje, iż brak zabezpieczenia może doprowadzić do sytuacji, w której roszczenie będzie bardzo trudne lub wręcz niemożliwe
do spełnienia. W związku z tym środek o charakterze zabezpieczającym powinien być stosowany tylko w sytuacjach wyjątkowych
i ze szczególną rozwagą. Chodzi tu szczególnie o rodzaj stosowanego środka. Musi on bowiem być stosowany z zachowaniem zasady
proporcjonalności. Istotnym elementem stosowania środków o charakterze zabezpieczającym (środków tymczasowych) jest również
okoliczność, jaki organ jest uprawniony do ich stosowania. W praktyce sądowej co do zasady to właśnie sąd (sędzia) rozpoznający
sprawę posiada kompetencje w tym zakresie. Należy więc uznać, że powyższe środki powinny być stosowane w ściśle określnych
sytuacjach przez właściwy organ.
Marszałek Sejmu zauważył, że z art. 279 TFUE wynika, iż TSUE może zarządzić niezbędne środki tymczasowe, czyli takie, które
są konieczne dla zabezpieczenia realizacji roszczenia w przeszłości. To znaczy, że zabezpieczenie nie może jednak ze swej
istoty zmierzać wprost do realizacji roszczenia. Środek tymczasowy nie może zastępować rozstrzygnięcia TSUE zapadłego jako
efekt końcowy postępowania przed tym organem, tym bardziej, że może on zostać zarządzony na samym początku postępowania jedynie
na podstawie dowodów wskazanych przez jedną ze stron postępowania bez ich konfrontacji z innymi dowodami, w szczególności
zgłoszonymi przez stronę przeciwną.
Zasadniczo środki o charakterze zabezpieczającym (środki tymczasowe) polegają na nakazaniu określonego zachowania lub też
powstrzymania się od określonego zachowania. Powstaje jednak pytanie, czy mogą one mieć postać kary pieniężnej oraz czy brak
zastosowania się do orzeczonego środka tymczasowego może być obwarowany sankcjami o charakterze finansowym. Skarżony przepis
nie wskazuje jednak wprost ani na możliwość stosowania samoistnych sankcji o charakterze finansowym, ani też na możliwość
stosowania sankcji o charakterze finansowym w celu przymuszenia do realizacji innych środków tymczasowych o charakterze niefinansowym.
W stanowisku Sejmu podkreśla się również konieczność udzielenia odpowiedzi na pytanie, jakiemu podmiotowi to uprawnienie miałoby
przysługiwać. Kwestionowany przepis wskazuje na TSUE. Należy więc rozumieć, że jest tu mowa o składach orzekających TSUE w
konkretnych zawisłych przed tym organem sprawach.
Z uwagi na stosunkowo ogólną redakcję art. 279 TFUE należy – zdaniem Sejmu – odnieść się do innych regulacji traktatowych
dotyczących postępowania przed TSUE. Chodzi przede wszystkim o treść art. 260 ust. 2 TFUE, zgodnie z którym ,,(…) Jeżeli Trybunał
stwierdza, że dane Państwo Członkowskie nie zastosowało się do jego wyroku, może na nie nałożyć ryczałt lub okresową karę
pieniężną”. Ponadto, zgodnie z art. 260 ust. 3 ,,(…) Jeżeli Trybunał stwierdzi, że nastąpiło naruszenie prawa, może nałożyć
na dane Państwo Członkowskie ryczałt lub okresową karę pieniężną w wysokości nie przekraczającej kwoty wskazanej przez Komisję.
Zobowiązanie do zapłaty staje się skuteczne w terminie określonym w wyroku Trybunału”. Powyższe regulacje w sposób jednoznaczny
wskazują, że sankcja o charakterze pieniężnym może zostać nałożona na Państwo Członkowskie tylko w ściśle określnych wypadkach.
Oznacza to a contrario, że w sytuacji braku stosownego wyroku TSUE nie może zostać nałożona sankcja o charakterze pieniężnym. Skoro więc powyższe
przepisy (art. 260 ust. 2 i 3 TFUE) wskazują wyraźnie, kiedy i jaki organ może nałożyć na państwo członkowskie sankcję o charakterze
pieniężnym (ryczałt lub okresową karę pieniężną), to nie ma możliwości nałożenia takiej sankcji na podstawie art. 279 TFUE.
Nie przewiduje on w ogóle takiej możliwości. Nałożenie na państwo członkowskie sankcji o charakterze pieniężnym w sytuacji
braku wyroku TSUE przez Prezesa TSUE lub upoważnionego sędziego stoi w sprzeczności z treścią art. 260 ust. 2 i 3 TFUE. Kompleksowa
analiza postanowień TFUE w zakresie możliwości stosowania sankcji o charakterze pieniężnym oraz środków tymczasowych prowadzi
do wniosku, że są to dwie odrębne kategorie. Innymi słowy, środki tymczasowe nie mogą w ogóle mieć charakteru finansowego
nie tylko w związku z literalnym brzmieniem analizowanych przepisów, lecz także faktem, iż dla zastosowania w stosunku do
państwa członkowskiego sankcji o charakterze pieniężnym konieczny jest wyrok (prawomocny) TSUE. Zatem sankcje o charakterze
pieniężnym nie należą w ogóle do katalogu środków tymczasowych. Posiadają one bowiem charakter środków, które są możliwe do
zastosowania dopiero w toku postępowania o charakterze egzekucyjnym, które ma na celu wykonanie przez państwo członkowskie
wyroku (prawomocnego) wydanego przez TSUE. Mogą być nakładane na podstawie wyroku (prawomocnego) TSUE przez ten organ, co
należy rozumieć w ten sposób, że to skład orzekający w danej sprawie jest uprawiony do ewentualnego nałożenia sankcji o charakterze
pieniężnym, i to tylko w sytuacji, gdy państwo członkowskie nie wykonuje wyroku (prawomocnego) TSUE. Sankcja pieniężna może
mieć jedynie charakter następczy (opierać się na prawomocnym wyroku TSUE), a nie uprzedni (opierać się na regulacji dotyczącej
środków tymczasowych).
Wszystkie swoje kompetencje TSUE może wykonywać tylko w zakresie kompetencji przekazanych na mocy traktatów przez państwa
członkowskie na rzecz Unii Europejskiej. Organy UE, a więc również TSUE, w ogóle nie posiadają kompetencji do orzekania w
sprawach, które nie zostały przekazane na rzecz UE i jej organów. Niezależnie więc od tego, że art. 279 TFUE nie może być
w żadnym wypadku podstawą dla nałożenia sankcji o charakterze pieniężnym na państwo członkowskie, to TSUE (jak również żaden
inny organ UE) w ogóle nie posiada kompetencji w zakresie podejmowania działań odnoszących się do kształtu ustroju i funkcjonowania
konstytucyjnych organów Rzeczypospolitej Polskiej. Wszystkie organy UE mają obowiązek działać na podstawie i w granicach prawa
oraz w zakresie kompetencji przyznanej im przez państwa członkowskie na mocy traktatów. Państwa członkowskie są źródłem wszystkich
kompetencji posiadanych przez UE i jej organy, i to państwa członkowskie, a nie UE i jej organy, rozstrzygają, w razie wątpliwości,
czy dana kompetencja należy do UE i jej organów. UE posiada jedynie kompetencje przekazane przez państwa, tym bardziej nie
może domniemywać czy też tworzyć swoich nowych kompetencji. Uzurpowanie sobie przez organizację międzynarodową prawa do decydowania
o powyższych kwestiach stoi w jawnej sprzeczności nie tylko z zasadą praworządności, zasadą przyznania kompetencji, lecz także
zasadami demokracji. Unia Europejska, jako organizacja międzynarodowa, jest bowiem zobowiązana nie tylko do stosowania się
do reguł zawartych w konstytuujących ją traktatach, ale również do stosowania się i przestrzegania zasad i regulacji konstytucyjnych
tworzących ją państw członkowskich.
Marszałek Sejmu wyjaśnił treść art. 39 Statutu TSUE. Uznał, że traktatowe kompetencje, przyznane TSUE (jako Trybunałowi) na
mocy art. 279 TFUE, zostały bez podstawy prawnej „przyznane” na podstawie art. 39 Statutu TSUE na rzecz Prezesa TSUE, Wiceprezesa
TSUE rozumianych jako organy administracyjne TSUE, a nawet na rzecz innego wyznaczonego sędziego TSUE. Takie „przyznanie kompetencji”
należy uznać za bezskuteczne, gdyż zostało dokonane bez wyraźnej podstawy prawnej. Stoi ono w sprzeczności z zasadą praworządności,
zgodnie z którą ma obowiązek funkcjonować UE oraz jej organy. Skoro więc art. 279 TFUE nie pozwala na nałożenie na państwa
członkowskie UE, w tym również Rzeczpospolitą Polską, sankcji o charakterze pieniężnym, to tym bardziej nie ma takiej możliwości
na podstawie art. 39 Statutu TSUE.
Uzasadniając niekonstytucyjność kwestionowanych norm, Marszałek Sejmu podkreślił, że przedmiotem przekazania w rozumieniu
art. 90 ust. 1 Konstytucji mogą być wyłącznie kompetencje wskazane w umowie. Przekazanie kompetencji nie może mieć charakteru
blankietowego, aczkolwiek granice kompetencji przekazanych nie są i nie mogą być ostre. Skoro wykluczone jest przekazanie
kompetencji do kreowania kompetencji, to rozszerzenie katalogu przekazanych kompetencji wymaga odpowiedniej podstawy w treści
umowy międzynarodowej i zgody, o której mowa w art. 90 ust. 1 Konstytucji. Marszałek Sejmu podzielił pogląd wnioskodawcy,
zgodnie z którym Rzeczpospolita Polska wyraziła zgodę wyłącznie na to, by podstawą nałożenia kar było tylko orzeczenie TSUE,
wydane po uprzednim stwierdzeniu, że państwo nie stosuje się do wyroku TSUE. Wywodzona z art. 279 TFUE norma prawna umożliwiająca
nałożenie na Rzeczpospolitą Polską kary pieniężnej narusza konstytucyjnie określony tryb przekazania kompetencji organów władzy
państwowej. Rzeczpospolita jest uprawniona do dokonywania oceny tego, jaki jest rzeczywisty zakres przekazanych kompetencji
oraz czy kompetencje są wykonywane odpowiednio i przez właściwe organy UE. W sytuacji stwierdzenia uchybień w tym zakresie
Rzeczpospolita jako podmiot, który dobrowolnie przekazał kompetencje na rzecz UE, może podjąć działania mające na celu skorygowanie
dostrzeżonych błędów UE i jej organów w zakresie wykonywania powierzonych kompetencji. Z kolei UE i jej organy mają obowiązek
postępowania zgodnego ze stanowiskiem państwa członkowskiego, które przyznało UE i jej organom kompetencje.
Analizując konstytucyjność zaskarżonych norm z art. 2 Konstytucji, Marszałek Sejmu wskazał, że regulacja ta stanowi jedną
z naczelnych zasad konstytucyjnych Rzeczpospolitej. W wyniku orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego z treści tego przepisu
zostały wydobyte inne zasady, na przykład zasada praworządności. Zatem wszystkie organy państwa winny działać na podstawie
i w granicach prawa. Prawo UE stanowi obecnie część porządku prawnego Rzeczpospolitej i musi by stosowane przez organy Rzeczpospolitej.
Jednak Unia Europejska, jako organizacja międzynarodowa, na której rzecz Polska przekazała na mocy traktatów kompetencje w
niektórych sprawach, musi respektować porządek konstytucyjny Rzeczpospolitej, a zatem, również zasadę praworządności. Jakiekolwiek
działanie UE czy też jej organów, które jest sprzeczne z zasadą praworządności, oznacza, z perspektywy Polski, sprzeczność
z art. 2 oraz art. 7 Konstytucji. To bowiem państwa członkowskie, a więc również Polska, są suwerennymi podmiotami, które
czuwają nad prawidłowym i zgodnym z prawem funkcjonowaniem UE i jej organów.
Odnosząc się natomiast do oceny naruszenia zasady suwerenności Narodu, Marszałek Sejmu wskazał, że w kontekście funkcjonowania
Polski w UE przedmiotową zasadę należy rozumieć w ten sposób, iż to Naród w drodze referendum zaakceptował nie tylko członkostwo
Polski w UE, lecz także charakter tego członkostwa rozumiany między innymi jako zakres kompetencji przekazanych przez Polskę
na rzecz UE, w tym również podmioty, którym te kompetencje zostały przekazane. Jakiekolwiek zmiany w tym zakresie wiązałyby
się z koniecznością wyrażenia przez Naród, bezpośrednio bądź przez Jego przedstawicieli, zgody na dokonanie właściwych zmian.
W sytuacji wykraczania przez UE i jej organy (w szczególności TSUE) poza kompetencje im przyznane lub też w sytuacji wykonywania
tych kompetencji w niewłaściwy sposób albo przez nieuprawnione podmioty, działania takie nie mają oparcia w woli wyrażonej
przez Naród w procesie integracji Polski z UE.
Odwołując się do zasady nadrzędności Konstytucji, Marszałek Sejmu przypomniał, że żaden przepis prawa UE nie obala zasady
pierwszeństwa Konstytucji w stosunku do prawa UE. Z kolei orzeczenia TSUE, które prezentują tezę o bezwzględnym prymacie prawa
UE również w stosunku do konstytucji państw członkowskich, nie są źródłem prawa. Wydawane są one bez podstawy prawnej i z
naruszeniem zasady, że to sądy konstytucyjne państw członkowskich decydują ostatecznie, na podstawie swoich konstytucji, o
relacji nadrzędności pomiędzy konstytucją krajową a prawem UE. Na gruncie zasady praworządności, zasady suwerenności państw
czy też zasady demokratycznego państwa prawnego nie jest dopuszczalne, aby państwo jako członek organizacji międzynarodowej
nie miało „ostatniego słowa” w zakresie funkcjonowania tej organizacji i możliwości decydowania o jej kompetencjach.
4. Stanowisko w sprawie przedstawił Prezydent RP w piśmie z 6 grudnia 2022 r.
Prezydent RP zauważył, że 3 lutego 2022 r. zostało zawarte porozumienie pomiędzy Polską i Czechami w przedmiocie sporu związanego
z działalnością kopalni odkrywkowej węgla brunatnego w Turowie należącej do PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna Spółka
Akcyjna, Oddział Kopalnia Węgla Brunatnego Turów, które de facto kończy spór pomiędzy wskazanymi państwami w przedmiocie sprawy C-121/21. Zabezpieczenie w postaci środków tymczasowych nałożonych
w trybie art. 279 TFUE przestaje obowiązywać z chwilą wycofania skargi przez państwo członkowskie, co nastąpiło 4 lutego 2022
r. W tym samym dniu, na mocy postanowienia Prezesa TSUE, sprawa C-121/21 została wykreślona z rejestru TSUE.
Prezydent stwierdził, że Prokurator Generalny przywołał w swym wniosku w istocie słuszną argumentację na poparcie zarzutów
kwestionujących konstytucyjność przedstawionych w petitum unormowań, jednak pominął on niektóre kwestie istotne z punktu widzenia uzasadnienia wniosku. Wątpliwości budzą zarówno wzorce,
jak i przedmiot kontroli. W opinii Prezydenta RP art. 2 Konstytucji nie jest adekwatnym wzorcem kontroli. Przepis ten dotyczy
bowiem funkcjonowania organów państwa, a nie zasad funkcjonowania organów UE, w tym w zakresie rozpatrywania spraw przez TSUE.
Wnioskodawca wiąże bezpośrednio zarzut naruszenia art. 2 Konstytucji z czynnościami podejmowanymi przez TSUE w ramach procedury,
o której mowa w art. 279 TFUE. Ponadto w zakresie dotyczącym tego wzorca kontroli brak jest wymaganego uzasadnienia zarzutu
niekonstytucyjności. Zatem wątpliwości może budzić dopuszczalność merytorycznego rozpoznania wniosku w tym zakresie.
Wątpliwości budzi także przywołanie przez Prokuratora Generalnego, w pkt 1 petitum wniosku, art. 4 Konstytucji jako samodzielnego wzorca kontroli, przy jednoczesnym braku argumentacji dla poparcia zasadności
tak określonego wzorca. Odnosząc się do art. 90 ust. 1 Konstytucji, wnioskodawca odwołuje się do kwestii zakresu przekazania
kompetencji organom UE oraz działania ultra vires. Mając na uwadze art. 9 Konstytucji, stanowiący, że Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego,
trudno jest kwestionować wynikającą z art. 279 TFUE kompetencję TSUE do zarządzenia takiego środka tymczasowego, który zagwarantuje
pełną skuteczność ostatecznego orzeczenia oraz zarządzenia każdego środka uzupełniającego w celu zapewnienia skuteczności
zarządzonych przez niego środków tymczasowych. Zdaniem Prezydenta, stanowisko takie nie wyklucza jednocześnie krytyki praktyki
stosowania tego instrumentu prawnego.
Prezydent RP stwierdził, że w zakresie dotyczącym zarzutów wskazanych w pkt 2 petitum wniosku Prokurator Generalny nie wykazał niezgodności art. 39 Statutu TSUE z art. 8 ust. 1 Konstytucji. Powołał się natomiast
na hipotetyczną niezgodność procedury doraźnej. Z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego wynika jednak, że stwierdzenia hipotetyczne
nie spełniają ustawowych wymagań stawianych wnioskowi o kontrolę konstytucyjności prawa. Tego rodzaju stwierdzenie podniesione
jest również w wypadku zarzutu naruszenia art. 90 ust. 1 Konstytucji. W opinii Prezydenta RP, zarzut ten powinien być rozważany
w odniesieniu do przepisu materialnego traktatu, a nie norm o charakterze wewnętrznym, regulujących tryb działania TSUE.
O środkach tymczasowych w sprawach dotyczących ustroju i funkcjonowania organów państwa TK orzekł już w sprawie o sygn. P
7/20. Wprawdzie art. 279 TFUE był powołany w powyższej sprawie związkowo, jednak po dokonaniu analizy uzasadnienia wyroku
należy uznać, że TK w istocie odniósł się do kwestii nakładania przez TSUE takich środków tymczasowych.
Prezydent RP zauważył ponadto, że wnioskodawca nie przedstawił argumentów, które potwierdzałyby zarzuty, że organ UE (w tym
konkretnym wypadku TSUE) działał ultra vires w obszarze sporu dotyczącego kopalni w Turowie. Nie wskazał również krajowego organu, któremu, na mocy postanowień Konstytucji,
podlegają tego typu spory, i którego kompetencje, w sposób niezgodny z art. 90 ust. 1 Konstytucji, przejął TSUE.
Zdaniem Prezydenta, odnotować należy także szczególne znaczenie rozstrzygnięć TSUE podejmowanych na podstawie art. 279 TFUE
w sprawach mających podstawowe znaczenie dla bezpieczeństwa energetycznego państwa. Zagadnienie to stanowi dziś niewątpliwie
jeden z kluczowych priorytetów konstytucyjnych. W sferze mającej podstawowe znaczenie dla funkcjonowania państwa oraz realizacji
najważniejszych potrzeb obywateli decyzje podejmowane przez organy państwa członkowskiego, a do takich zaliczyć należy zaopatrzenie
w energię, muszą uwzględniać zapewnienie ciągłości dostaw. Warto przy tym podkreślić, że natychmiastowy nakaz zaprzestania
działalności został skierowany do Polski, a wydobycie węgla brunatnego ze złoża Turów prowadzi spółka kapitałowa, która jest
adresatem decyzji polskich organów administracji publicznej zezwalających na prowadzenie takiej działalności. W opinii Prezydenta,
należy podać w wątpliwość przekonanie, zgodnie z którym organy centralne Rzeczypospolitej (w tym Rada Ministrów) posiadają
skuteczne instrumenty prawne do tego, by nakazać natychmiastowe zaprzestanie działalności spółce prawa handlowego, jaką jest
PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna Spółka Akcyjna, Oddział Kopalnia Węgla Brunatnego Turów. Środek w postaci natychmiastowego
zaprzestania działalności jest ponadto bardzo dolegliwy i niewątpliwie spowodowałby ogromne i nieodwracalne szkody w majątku
przedsiębiorcy. Mając na względzie powyższe, Prezydent RP podkreślił, że wykonanie postanowienia wiceprezesa TSUE z 21 maja
2021 r. w sprawie C-121/21 R, Republika Czeska przeciwko Polsce (ECLI:EU:C:2021:420), byłoby w praktyce niemożliwe. Zdaniem
Prezydenta RP, niezależnie od krytycznej oceny zaskarżonych przez Prokuratora Generalnego regulacji prawnych oraz praktyki
ich stosowania, uwzględnić należy uwarunkowania prawnomiędzynarodowe. Za niepożądane należy uznać konsekwencje prawnomiędzynarodowe,
skutkujące podejrzeniem, że Rzeczpospolita Polska nie respektuje wiążącego ją prawa międzynarodowego. Podkreślić należy, że
obowiązkiem władz państwowych jest podejmowanie wszelkich działań mających na celu kształtowanie prawa międzynarodowego w
sposób zabezpieczający interesy państwa oraz wykorzystywanie wszelkich instrumentów prawnych, dążących do zabezpieczenia tych
interesów w procesie stosowania prawa międzynarodowego.
5. W piśmie z 27 listopada 2023 r. Marszałek Sejmu wycofał dotychczasowe stanowisko w sprawie.
6. Do dnia rozstrzygnięcia niniejszej sprawy nie wpłynęło do Trybunału stanowisko Ministra Spraw Zagranicznych.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
1. Właściwość Trybunału Konstytucyjnego do orzekania o zgodności umów międzynarodowych z Konstytucją.
Prokurator Generalny zakwestionował w swoim wniosku konstytucyjność „art. 279 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
(Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/2 ze zm.; tekst skonsolidowany: Dz. Urz. UE 2016 C 202, s. 47 [dalej: TFUE] w zakresie,
w jakim w sprawach rozpatrywanych przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej [dalej także: TSUE] pozwala na nałożenie
na Rzeczpospolitą Polską, jako państwo członkowskie Unii Europejskiej, okresowej kary finansowej lub ryczałtu za niezastosowanie
się do orzeczonego środka tymczasowego”, oraz „art. 39 Statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (tekst skonsolidowany:
Dz. Urz. UE 2016 C 202, s. 201 [dalej: Statut TSUE], stanowiącego Protokół (nr 3) do Traktatu (…) w zakresie, w jakim upoważnia
Prezesa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej lub sędziego tegoż Trybunału do nałożenia na Rzeczpospolitą Polską, jako
państwo członkowskie Unii Europejskiej, środków tymczasowych odnoszących się do kształtu ustroju i funkcjonowania konstytucyjnych
organów Rzeczypospolitej Polskiej”.
Zgodnie z art. 188 pkt 1 Konstytucji, Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawie zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją.
TFUE jest umową międzynarodową, a Statut TSUE przyjęty w formie protokołu nr 3 do TFUE jest częścią tego traktatu, a więc
częścią umowy międzynarodowej. Ponadto art. 281 zdanie pierwsze TFUE wyraźnie stanowi: „Statut Trybunału Sprawiedliwości Unii
Europejskiej jest określony w odrębnym protokole”. Wobec powyższego Trybunał Konstytucyjny, realizując swoją kompetencje z
art. 188 pkt 1 Konstytucji, może orzekać o zgodności wskazanych w petitum wniosku aktów z Konstytucją. W dotychczasowej praktyce orzeczniczej umowy międzynarodowe były już przedmiotem orzekania Trybunału
Konstytucyjnego. Niniejsza sprawa nie jest pierwszą, w której Trybunał Konstytucyjny musiał ocenić zgodność traktatów unijnych
z Konstytucją (zob. w szczególności wyroki TK z: 11 maja 2005 r., sygn. K 18/04, OTK ZU nr 5/A/2005, poz. 49; 24 listopada
2010 r., sygn. K 32/09, OTK ZU nr 9/A/2010, poz. 108; 14 lipca 2021 r., sygn. P 7/20, OTK ZU A/2021, poz. 49; 7 października
2021 r., sygn. K 3/21, OTK ZU A/2022, poz. 65).
Przedmiotem kontroli w sprawie nie są przepisy aktu normatywnego, ale normy wynikające z tych przepisów. W dotychczasowym
orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego przyjmuje się, że przedmiotem kontroli może być akt normatywny, jego część albo przepis
prawny, przez co zawsze należy rozumieć kontrolę konstytucyjności wyrażonych w nich norm. Trybunał Konstytucyjny orzeka bowiem
o konstytucyjności albo niekonstytucyjności norm prawnych. Należy przypomnieć, że to między normami uporządkowanymi przez
powiązania o charakterze kompetencyjnym lub treściowym może zachodzić relacja niezgodności (zob. np. postanowienie TK z 19
listopada 2014 r., sygn. P 15/13, OTK ZU nr 10/A/2014, poz. 115). Normy te wynikają z TFUE oraz Statutu TSUE. Ich istnienie
zostało potwierdzone w postanowieniu TSUE z 20 listopada 2017 r., w sprawie C-441-17 R, Komisja przeciwko Polsce (ECLI:EU:C:217:877);
postanowieniu wiceprezesa TSUE z 20 września 2021 r., w sprawie C-121/21 R, Republika Czeska przeciwko Polsce (ECLI:EU:C:2021:752);
postanowieniu wiceprezesa TSUE z 27 października 2021 r. w sprawie C-204/21 R, Komisja przeciwko Polsce (ECLI:EU:C:2021:878).
2. Rekonstrukcja przedmiotu kontroli i problemów konstytucyjnych.
2.1. Wnioskodawca przywołał w piśmie inicjującym postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym dwa zarzuty dotyczące dwóch jednostek
redakcyjnych. Wobec tego Trybunał postanowił – w oparciu o petitum wniosku oraz uzasadnienie – dokonać rekonstrukcji przedmiotu kontroli, by jak najlepiej zrealizować cel kontroli: zbadanie
hierarchicznej zgodności norm.
2.2. W pierwszym punkcie wniosku Prokurator Generalny podniósł niekonstytucyjność art. 279 TFUE w zakresie, w jakim w sprawach
rozpatrywanych przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej pozwala na nałożenie na Rzeczpospolitą Polską, jako państwo
członkowskie Unii Europejskiej, okresowej kary finansowej lub ryczałtu za niezastosowanie się do orzeczonego środka tymczasowego.
Art. 279 TFUE stanowi, że „W sprawach, które rozpatruje, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej może zarządzić niezbędne
środki tymczasowe”. Art. 279 TFUE wprowadza do postępowania przed TSUE środek prawny, który ma zagwarantować określone cele.
Środek ten jest instrumentem proceduralnym (niesamoistnym), używanym w ramach postępowania o naruszenie traktatu (art. 258
i art. 259 TFUE). Brak samoistności tego środka definiuje też jego charakter, zakres i treść (istotę).
Środki tymczasowe zarządzane przez sądy unijne mają zabezpieczać interesy stron postępowania przed powstaniem nieodwracalnej
szkody oraz zapewnić pełną efektywność rozstrzygnięcia wydanego co do istoty sprawy (zob. opinia rzecznika generalnego Tesauro
z 17 maja 1990 r., w sprawie C-213/89, Factortame i in. (ECLI:EU:C:1990: 216, pkt 18-19).
Celem środków tymczasowych jest zapobieżenie negatywnym skutkom wynikającym z upływu czasu, które mogłyby powstać w oczekiwaniu
na wyrok sądu kończący postępowanie w sprawie. Umożliwiają zachowanie status quo i utrzymanie stabilnej sytuacji prawnej między stronami. Mają też być gwarancją, że rozstrzygnięcie sądu wydane co do istoty
sprawy nie będzie pozbawione znaczenia (zob. np. postanowienie Prezesa TS z 22 maja 1992 r. w sprawie C-40/92 Komisja przeciwko
Zjednoczonemu Królestwu ECLI:EU:C:1992:232, pkt 31; postanowienie Prezesa Sądu z 3 marca 1997 r w sprawie T-6/97 R, Comafrica
i in. przeciwko Komisji, ECLI:EU:T:1997:34, pkt 51).
Przyjmuje się, że wnioskodawca nie może formułować wniosków zmierzających do zabezpieczenia roszczenia w postępowaniu incydentalnym
szerzej niż w sposób, w jaki formułuje wnioski w sprawie głównej (zob. np. postanowienie Prezesa Sądu z 31 stycznia 2020 r.,
w sprawie T-627/19 R, Harry Shindler i in. przeciwko Komisji, ECLI:EU:T:2020:23, pkt 25). Zgodnie z art. 39 akapit 4 Statutu
TSUE, postanowienie prezesa lub sędziego, który go zastępuje, jest tymczasowe i w żadnym wypadku nie przesądza orzeczenia
TSUE co do istoty sprawy. Zasada ta obejmuje wszystkie postanowienia co do środków tymczasowych. Środki tymczasowe przyjęte
na podstawie art. 279 TFUE mogą mieć charakter nakazów lub zakazów kierowanych do stron postępowania. Sposób redakcji tego
przepisu powoduje, że TSUE ma dużą swobodę w ustalaniu rodzajów środków tymczasowych, które są niezbędne dla zapewnienia skutecznej
ochrony uprawnień stron postępowania. Niewątpliwie przy określaniu i stosowaniu środków tymczasowych TSUE musi uwzględnić
zarówno realizację zasady zapewnienia efektywnej ochrony prawnej, jak i kompetencje przyznane Unii oraz podział tych kompetencji,
a także zasadę proporcjonalności (zob. np. M. Kawczyńska, Spór o kopalnię Turów, czyli stosowanie i efektywność środków tymczasowych w postępowaniach dotyczących naruszenia prawa unijnego, „Europejski Przegląd Sądowy” nr 11/2021, s. 25).
Środki tymczasowe zarządzane na podstawie art. 279 TFUE mają najczęściej formę nakazu zawieszenia w całości lub w części krajowego
aktu prawnego; obowiązku wstrzymania się od podjęcia określonych działań faktycznych lub przyjęcia określonych regulacji prawnych;
nakazu podjęcia określonych działań faktycznych lub prawnych; obowiązku powiadomienia Komisji w określonym terminie o środkach,
które zostały podjęte w celu wykonania określonych zakazów lub nakazów. W związku z tym środki tymczasowe obejmują w szczególności:
zawieszenie skuteczności przepisów krajowych; zobowiązanie państwa członkowskiego do podjęcia działań zmierzających do zapobieżenia
naruszeniu prawa unijnego; zobowiązanie państwa członkowskiego do powstrzymania się od określonych działań mogących stanowić
naruszenie prawa unijnego; nałożenie na instytucje UE obowiązku określonego zachowania się; zakazanie instytucji UE określonego
zachowania się; zawieszenie skuteczności prawa UE innego niż kwestionowane w skardze głównej; zwolnienie strony z określonych
obowiązków/przyznanie określonych uprawnień; nałożenie na stronę określonych obowiązków (zob. W. Postulski, komentarz do art.
279, [w:] Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz. Tom III (art. 223-358), red. D. Kornobis-Romanowska, J. Łacny, A. Wróbel, Lex).
TSUE wydaje w postępowaniu w sprawie stosowania środków tymczasowych rozstrzygnięcie, które nie może zapaść w wyroku deklaratywnym
w sprawie głównej. Postanowienie tymczasowe nie może mieć wpływu na ostateczny wyrok i prowadzić do osiągnięcia skutku, do
którego dąży postępowanie główne. Wyroki wydawane w postępowaniach dotyczących naruszenia prawa unijnego mają bowiem charakter
deklaratywny (zob. wyrok TS z 16 grudnia 1960 r. w sprawie C-6/60-IMM, Humblet przeciwko Królestwu Belgii, EU:C:1960:48).
TSUE nie może nakazać państwu członkowskiemu podjęcia określonego działania lub zaniechania go w celu wykonania wyroku. To
do państwa członkowskiego należy podjęcie właściwych środków, które zapewnią wykonanie wyroku.
Mimo początkowych wątpliwości co do możliwości wydawania postanowień tymczasowych (zob. sprawa C-31-77 R i C-5377 R, Komisja
przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, EU:C:1997:85), w orzecznictwie TSUE utrwaliło się, że może on kierować do państw członkowskich
określone nakazy lub zakazy w trybie art. 279 TFUE.
Możliwość wyznaczania nakazów lub zakazów państwu członkowskiemu na podstawie art. 279 TFUE powoduje, że TSUE dysponuje ważnym
instrumentem, na podstawie którego może zobowiązać państwa członkowskie do zaprzestania zarzucanych naruszeń prawa unijnego.
To znaczy, że kompetencje TSUE w zakresie art. 279 TFUE są szersze niż w postępowaniu głównym, mimo że stosowane środki mają
charakter prowizoryczny, odwracalny i ograniczony w czasie.
Szczegółowe rozwiązania dotyczące procedury zarządzania środków tymczasowych określa regulamin postępowania przed Trybunałem
Sprawiedliwości (Dz. Urz. UE L 265 29.09.2012, s. 1; dalej: regulamin TSUE). Podstawą działania jest wniosek o zastosowanie
środków tymczasowych. Zgodnie z art. 160 § 2 regulaminu TSUE, wniosek dotyczący innego środka tymczasowego, o którym mowa
w art. 279 TFUE, jest dopuszczalny tylko wtedy, gdy wnioskodawcą jest strona w postępowaniu toczącym się przed Trybunałem
i gdy wniosek odnosi się do tego postępowania. We wniosku należy określić przedmiot sporu, okoliczności niecierpiące zwłoki,
a także uprawdopodobnić z faktycznego i prawnego punktu widzenia konieczność zastosowania środka (art. 160 § 3 regulaminu
TSUE). Prezes TSUE ocenia, czy należy postanowić o przeprowadzeniu postępowania dowodowego. Może on uwzględnić wniosek również
przed przedstawieniem uwag przez stronę przeciwną. Decyzja ta może następnie zostać zmieniona lub uchylona, również z urzędu
(zob. art. 160 § 6 i 7 regulaminu TSUE). Zgodnie z art. 161 § 1 regulaminu TSUE, Prezes orzeka samodzielnie lub natychmiast
przekazuje wniosek Trybunałowi. W wypadku przekazania wniosku Trybunałowi orzeka on natychmiast po zapoznaniu się ze stanowiskiem
rzecznika generalnego (art. 161 § 3 regulaminu TSUE). W wypadku Sądu, szczegółowe rozwiązania dotyczące stosowania środków
tymczasowych określa regulamin postępowania przed Sądem (Dz. Urz. UE L 105 z 23.04.2015, s. 1). Zasady działania Sądu w danym
zakresie są takie same jak w TSUE.
Środki tymczasowe mogą być zarządzone, gdy są prawnie i faktycznie uzasadnione, istnieje pilna potrzeba zapobieżenia powstaniu
poważnej i nieodwracalnej szkody, a interes wnioskodawcy w zastosowaniu środka tymczasowego przeważa nad interesami innych
podmiotów. W tym ostatnim zakresie bada się interesy o charakterze indywidualnym, publicznym oraz interes Unii Europejskiej
jako całości (zob. postanowienie Prezesa Sądu z 14 marca 2008 r. w sprawie T-440/07 R, Huta Buczek przeciwko Komisji, ECLI:EU:T:2008:77,
pkt 76). Dwie pierwsze przesłanki są określone prawem (regulamin TSUE), a ostatnia wynika z orzecznictwa (zob. postanowienie
Prezesa Sądu z 21 lipca 2017 r. w sprawie T-130/17 R, Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. przeciwko Komisji, ECLI:EU:T:2017:541,
pkt 25).
Praktyka stosowania środków tymczasowych rozwinęła się przede wszystkim w sprawach przeciwko Polsce. Postanowieniem wiceprezesa
TSUE z 20 września 2021 r. w sprawie C-121/21 R, Republika Czeska przeciwko Polsce, wobec niewykonania zarządzonych środków
tymczasowych, Polska została zobowiązana do zapłaty okresowej kary pieniężnej do czasu wykonania zobowiązania wynikającego
ze środków tymczasowych albo wydania wyroku co do istoty sprawy. Była to pierwsza sprawa, w której na stronę postępowania
toczącego się przed TSUE została nałożona kara pieniężna w celu zapewnienia skutecznego wykonania nakazów lub zakazów przewidzianych
w postanowieniu tymczasowym. Wcześniej możliwość zastosowania takiej kary wskazywano w sprawie Komisja przeciwko Polsce, dotyczącej
Puszczy Białowieskiej (zob. postanowienie TSUE z 20 listopada 2017 r., w sprawie C-441-17 R, Komisja przeciwko Polsce). Zakres
normy wywodzonej z art. 279 TFUE dotyczącej środków tymczasowych został ugruntowany, gdyż zastosowano ją również w odniesieniu
do środków tymczasowych dotyczących funkcjonowania Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego (zob. postanowienie wiceprezesa TSUE
z 27 października 2021 r. w sprawie C-204/21, Komisja przeciwko Polsce).
W związku z wyżej przedstawioną charakterystyką art. 279 TFUE, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że wynika z niej norma,
zgodnie z którą środkiem akcesoryjnym (tymczasowym) w wypadku niezastosowania się przez dane państwo członkowskie do zarządzonych
środków tymczasowych jest możliwość nałożenia kary pieniężnej. Istnienie tej normy potwierdza przywołana wyżej praktyka dotycząca
spraw polskich przed TSUE. Praktyka ta pokazuje, że kara finansowa jest instrumentem mającym zapewnić wykonanie środków tymczasowych,
podobnie jak w art. 260 ust. 2 i 3 TFUE jest konsekwencją niewykonania przez państwo członkowskie zobowiązań wynikających
z prawa UE.
Nie ma przy tym znaczenia, że w jednostkowej sprawie, po wycofaniu skargi, wycofuje się ją z rejestru TSUE i odpada przesłanka
stosowania środków tymczasowych. Niezależnie od tego, norma prawna wynikająca z art. 279 TFUE istnieje i może być przedmiotem
postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym.
2.3. Z normą wywiedzioną z art. 279 TFUE wnioskodawca powiązał kilka zagadnień wymagających wyjaśnienia z punktu widzenia jego
zgodności z Konstytucją i odniósł je do kwestii praworządności, suwerenności i zasad przekazywania kompetencji organów władzy
państwowej organizacji międzynarodowej.
Analiza argumentów Prokuratora Generalnego w kwestii zarzutu pierwszego prowadzi do wniosku, że istotą problemu konstytucyjnego
dotyczącego normy wywiedzionej z art. 279 TFUE jest legalność (praworządność) uczynienia środkiem tymczasowym przez TSUE i
jego organy w drodze orzeczniczej kary okresowej. Wiąże się to z koniecznością ustalenia granicy rozwijania przez TSUE i jego
organy treści norm traktatowych określających ich kompetencje. Zatem problem konstytucyjny wynikający z normy z art. 279 TFUE
polega na odpowiedzi na pytanie, czy zgodna z zasadą legalizmu i praworządności oraz zasadą suwerenności jest norma, która
za środek tymczasowy zarządzany przez TSUE uznaje okresową karę pieniężną. Wnioskodawca nie kwestionuje przy tym w żaden sposób
ani kompetencji TSUE do stosowania środków tymczasowych, ani instytucji środków tymczasowych w postępowaniu przed TSUE jako
takich.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, w wypadku stosowania środków tymczasowych, o których mowa w art. 279 TFUE, nie można mówić
o przekazywaniu kompetencji organów władzy państwowej organizacji międzynarodowej. Okoliczność, że art. 279 TFUE jest przepisem
kompetencyjnym określającym właściwość TSUE w zakresie stosowania środków tymczasowych, nie oznacza, że kompetencja ta była
wcześniej w gestii państwa. Środki tymczasowe z art. 279 TFUE są instytucją mającą zabezpieczać interesy stron postępowania
przed powstaniem nieodwracalnej szkody oraz zapewnić pełną efektywność rozstrzygnięcia wydanego co do istoty sprawy w postępowaniu
przed TSUE. Są zatem jednym z instrumentów stosowanych w ramach postępowania przed TSUE, by mógł on realizować skuteczniej
swoje zadania.
W treści umowy międzynarodowej mogą się znajdować różnego rodzaju postanowienia. Nie wszystkie odnoszą się do kompetencji
organów państwowych przekazanych organizacji międzynarodowej. Co więcej, nie wszystkie przepisy kompetencyjne zawarte w umowie
międzynarodowej są przepisami o kompetencjach, o których mowa w art. 90 ust. 1 Konstytucji. Strony kształtujące umowę międzynarodową
ustanawiającą organizację międzynarodową i jej organy wyposażają je w kompetencje, dzięki którym podmioty te mogą działać
i realizować powierzone w umowie cele i zadania. Sposób ukształtowania kompetencji organów organizacji międzynarodowych zarówno
w brzmieniu wynikającym z treści umowy międzynarodowej, jak i w brzmieniu nadanym im przez praktykę można odnosić do wzorców
konstytucyjnych, zwłaszcza dotyczących zasad wynikających z przepisów Konstytucji. Nie zawsze będą one dotyczyć kompetencji,
które wcześniej stanowiły uprawnienia organu władzy publicznej.
W wypadku art. 279 TFUE mamy do czynienia właśnie z sytuacją, w której kompetencja wynikająca z tego przepisu została stworzona
dla TSUE, a nie przekazana z organu krajowego. Powyższe ustalenia spowodowały, że Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że w
niniejszej sprawie art. 90 ust. 1 Konstytucji nie jest właściwym wzorcem kontroli. Kompetencja z art. 279 TFUE nie może być
zaliczona do kompetencji, o których mowa w art. 90 ust. 1 Konstytucji. W związku z tym w zakresie oceny zgodności kwestionowanej
normy z tym wzorcem kontroli postępowanie zostało umorzone.
2.4. W drugim punkcie wniosku Prokurator Generalny zakwestionował zgodność z Konstytucją art. 39 Statutu TSUE w zakresie, w jakim
upoważnia Prezesa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej lub sędziego TSUE do nałożenia na Rzeczpospolitą Polską, jako
państwo członkowskie Unii Europejskiej, środków tymczasowych odnoszących się do kształtu ustroju i funkcjonowania konstytucyjnych
organów Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z art. 281 TFUE, Statut TSUE został określony w odrębnym protokole (nr 3) do TFUE.
Zgodnie z akapitem drugim art. 281 TFUE, Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą,
mogą zmienić postanowienia Statutu, z wyjątkiem postanowień tytułu I i artykułu 64 tego Statutu. W tym zakresie Parlament
Europejski i Rada działają na wniosek Trybunału Sprawiedliwości i po konsultacji z Komisją albo na wniosek Komisji i po konsultacji
z Trybunałem Sprawiedliwości. Zatem wpływ na kształt Statutu TSUE mogą mieć nie tylko państwa członkowskie UE w trybie procedury
wiązania się traktatem według konstytucyjnych zasad, lecz także organy UE. Tymczasem przepisy Statutu TSUE mogą oddziaływać
na zobowiązania państw członkowskich UE.
Art. 39 Statutu TSUE stanowi, że „Stosując procedurę doraźną, określoną w regulaminie proceduralnym, która, w niezbędnym zakresie,
może różnić się od postanowień niniejszego Statutu, prezes Trybunału Sprawiedliwości może rozstrzygać wnioski o zawieszenie
wykonania, zgodnie z artykułem 278 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej i artykułem 157 Traktatu EWEA, o zastosowanie
środków tymczasowych zgodnie z artykułem 279 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej albo o zawieszenie postępowania egzekucyjnego
zgodnie z akapitem czwartym artykułu 299 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej lub akapitem trzecim artykułu 164 Traktatu
EWEA.
Uprawnienia, o których mowa w akapicie pierwszym, mogą być wykonywane przez wiceprezesa Trybunału Sprawiedliwości, zgodnie
z warunkami określonymi w regulaminie proceduralnym.
W razie wystąpienia przeszkody w wykonywaniu obowiązków przez prezesa i wiceprezesa zastępuje ich inny sędzia zgodnie z warunkami
określonymi w regulaminie proceduralnym.
Postanowienie prezesa lub sędziego, który go zastępuje, jest tymczasowe i w żadnym wypadku nie przesądza orzeczenia Trybunału
co do istoty sprawy”.
Cytowany przepis przyznaje kompetencje do zastosowania środków tymczasowych z art. 279 TFUE prezesowi TSUE, a nawet innemu
sędziemu, z tym że warunki delegowania uprawnienia mają wynikać z regulaminu TSUE, a zatem aktu niebędącego traktatem (umową
międzynarodową), na treść którego państwa członkowskie miałyby wpływ. Istnieje rozbieżność między treścią art. 279 TFUE, w
którym uprawnienia w zakresie stosowania środków tymczasowych zostały przyznane TSUE a nie jego poszczególnym sędziom, a art.
39 Statutu TSUE. Sędziowie, o których mowa w art. 39 Statutu TSUE, nie wydają orzeczeń w sprawie środków tymczasowych jako
Trybunał, ale jako indywidualne podmioty (prezes, wiceprezes TSUE).
Wobec rozszerzania w drodze orzecznictwa TSUE zobowiązań państw członkowskich UE uzasadnianych koniecznością realizacji celów
Unii i zapewnieniem skuteczności prawa unijnego, środki tymczasowe mogą być stosowane w sferze nie tylko kompetencji przyznanych
(przekazanych) UE, lecz także w tych obszarach, które stanowią o suwerenności państwa, o jego ustroju i tożsamości narodowej
(zob. np. postanowienie wiceprezesa TSUE z 14 lipca 2021 r. w sprawie C-204/21, Komisja przeciwko Polsce, ECLI:EU:C:2021:593
o zawieszeniu ustawowych przepisów dotyczących funkcjonowania Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego).
Od prezesa TSUE albo innego sędziego, który ma orzekać w sprawie środków tymczasowych, zależy, czy wnioski w sprawie środków
tymczasowych zostaną przekazane do rozstrzygnięcia TSUE (zob. postanowienie wiceprezesa TSUE z 20 września 2021 r. w sprawie
C-121/21 R, Republika Czeska przeciwko Polsce).
Praktyka działania prezesów i wiceprezesów TSUE potwierdza istnienie normy wynikającej z art. 39 Statutu TSUE dopuszczającej
możliwość dowolnego kształtowania środków tymczasowych zarówno co do podmiotu je orzekającego, jak i co do rodzajów środków
i spraw, w których są stosowane, a także dopuszczającej możliwość pomijania TSUE przy stosowaniu środków tymczasowych, mimo
że zgodnie z art. 279 TFUE, to TSUE zarządza niezbędne środki tymczasowe.
Wobec tego Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że z art. 39 Statutu TSUE wynika norma, zgodnie z którą prezes TSUE lub inny
sędzia TSUE ma kompetencje do nakładania na państwo członkowskie środków tymczasowych odnoszących się do różnych materii,
w tym także tych, które co do swojej istoty, treści i zakresu nie zostały utworzone w procesie konstruowania traktatów i wiązania
się nimi. Norma taka jest stosowana przez sędziów TSUE, a zatem obowiązuje. Jest to norma zawarta w umowie międzynarodowej
(traktacie), a to znaczy, że może być przedmiotem postępowania przed TK.
2.5. Wnioskodawca z normą wynikającą z art. 39 Statutu TSUE powiązał problemy dotyczące kompetencji i procedury ustanawiania środków
tymczasowych.
W szczególności podniósł zarzut, że niezgodne z zasadami konstytucyjnymi jest to, iż środki tymczasowe są zarządzane przez
organ TSUE albo pojedynczego sędziego, a nie przez TSUE, jak to wynika z ogólnej kompetencji traktatowej wyrażonej w art.
279 TFUE. Zasadność tego zarzutu wiąże się z koniecznością odpowiedzi na pytanie, czy zgodne z zasadą praworządności (art.
2 Konstytucji) jest to, by organ wewnętrzny organu UE albo członek takiego organu mógł, z pominięciem TSUE, zarządzać środki
tymczasowe ustanawiające zobowiązania dla państw członkowskich. Ma to również związek z tym, że w systemie prawnym na tym
samym poziomie regulacyjnym (tj. traktatowym) funkcjonują normy ogólna (art. 279 TFUE) i szczególna (art. 39 Statutu TSUE),
które są ze sobą sprzeczne, co budzi wątpliwość co do ich zgodności z art. 2 Konstytucji.
Analiza argumentacji wnioskodawcy pozwala stwierdzić, że w zarzucie drugim Prokurator Generalny kwestionuje z perspektywy
podmiotowej możliwość zarządzania środków tymczasowych przez podmioty inne niż TSUE. Zarzut ten dotyczy zgodności z Konstytucją
wyrażonej w art. 39 Statutu TSUE kompetencji stosowania wszelkich środków tymczasowych przez te podmioty.
Dodatkowo z normy wywodzonej z art. 39 Statutu TSUE wynika zarzut, że mechanizm zarządzania środków tymczasowych wynika z
aktów wewnętrznych TSUE (regulaminu), co powoduje, że podmiotowi stosującemu te środki pozostawiono szeroki margines decyzyjny,
dzięki któremu nie analizuje on szczegółowo okoliczności zastosowania środków tymczasowych. W ten sposób może je aplikować
do różnych spraw, bez weryfikacji czy mieszczą się w dziedzinach, w których Unia Europejska realizuje kompetencje.
Chociaż Prokurator Generalny odnosi normę wynikającą z art. 39 Statutu TSUE do zagadnienia praworządności i zakresu przekazania
kompetencji, o których mowa w art. 90 ust. 1 Konstytucji i żąda jej kontroli w zakresie, w jakim upoważnia prezesa TSUE lub
sędziego TSUE do nałożenia na Rzeczpospolitą Polską, jako państwo członkowskie Unii Europejskiej, środków tymczasowych odnoszących
się do kształtu ustroju i funkcjonowania konstytucyjnych organów Rzeczypospolitej Polskiej, to w ocenie TK problem konstytucyjny
dotyczy nie tylko tego zakresu, lecz także kwestii ogólnej związanej ze stosowaniem jakichkolwiek środków tymczasowych.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, skoro wątpliwość co do zgodności z zasadą praworządności normy z art. 39 Statutu TSUE wynika
przede wszystkim z tego, że środki tymczasowe ma zarządzać niewłaściwy podmiot na podstawie procedury uszczegółowionej w akcie
wewnętrznym TSUE, to niezależnie od tego, w jakich sprawach mają być zastosowane dane środki, problem konstytucyjny będzie
istniał. Zatem jeśli zarzut dotyczy niewłaściwego podmiotu zarządzającego środki tymczasowe i tego, że procedury w tym zakresie
są konkretyzowane w regulaminie TSUE, to ograniczenie zakresu orzekania przez TK jedynie do zasądzania środków tymczasowych
odnoszących się do kształtu ustroju i funkcjonowania konstytucyjnych organów Rzeczypospolitej Polskiej powodowałoby, że Trybunał
nie wypowiedziałby się o normie dotyczącej środków tymczasowych dotyczących innych zagadnień. Gdyby TK uznał, że norma wynikająca
z art. 39 Statutu TSUE z uwagi na niewłaściwy podmiot była niekonstytucyjna tylko w zakresie środków tymczasowych odnoszących
się do kształtu ustroju i funkcjonowania konstytucyjnych organów RP, to pozostawiałby w systemie prawnym normę, która tym
samym niewłaściwym podmiotom pozwala na zarządzanie środków tymczasowych w innych sprawach. W ten sposób Trybunał Konstytucyjny
stworzyłby przez swoje orzeczenie wtórną niekonstytucyjność normy wywodzonej z art. 39 Statutu TSUE.
Trybunał Konstytucyjny uznaje, że podobnie jak w wypadku zarzutu pierwszego, problemem w sprawie nie jest konstytucyjność
przekazania Unii Europejskiej i jej organom kompetencji organu władzy państwowej, jak to wynika z art. 90 ust. 1 Konstytucji.
Stosowanie środków tymczasowych jest narzędziem wykonywania kompetencji TSUE ukształtowanych w traktacie, niezależnie od tego,
że w tym samym traktacie – w innych przepisach – przyznano organom unijnym kompetencje organów władzy państwowej w niektórych
sprawach. Z tego względu TK uznał, że art. 90 ust. 1 Konstytucji również odnośnie do kontroli konstytucyjności zarzutu drugiego
jest nieadekwatnym wzorcem kontroli, a zatem w tym zakresie umorzył postępowanie.
2.6. Trybunał Konstytucyjny – biorąc pod uwagę oba zarzuty przedstawione we wniosku Prokuratora Generalnego – stwierdził, że w
świetle kwestionowanych norm wynikających z art. 279 TFUE i art. 39 Statutu TSUE wątpliwości co do zgodności z zasadą praworządności
budzi to, co może być środkiem tymczasowym, kto może zarządzać takie środki i na jakim poziomie regulacyjnym (tj. w jakim
akcie prawnym) mogą być określane procedury stosowania środków tymczasowych.
3. Ocena zgodności z Konstytucją kwestionowanych we wniosku norm prawnych.
Trybunał Konstytucyjny uznał, że przedmiotem kontroli w niniejszej sprawie są dwie normy:
1) pierwsza wynikająca z art. 279 TFUE, stanowiąca o tym, że w sprawach rozpatrywanych przez TSUE można nałożyć na Rzeczpospolitą
Polską, jako państwo członkowskie Unii Europejskiej, okresową karę finansową lub ryczałt za niezastosowanie się do orzeczonego
środka tymczasowego;
2) druga wynikająca z art. 39 Statutu TSUE, stanowiąca upoważnienie dla Prezesa TSUE lub sędziego TSUE do nałożenia na Rzeczpospolitą
Polską, jako państwo członkowskie Unii Europejskiej, środków tymczasowych.
Normy te wymagają oceny co do ich zgodności z konstytucyjnymi przepisami odnoszącymi się do zasady praworządności (art. 2
Konstytucji).
Dodatkowo Prokurator wnioskował o dokonanie oceny zgodności normy wskazanej w pierwszym punkcie petitum wniosku z zasadą suwerenności Narodu (art. 4 ust. 1 Konstytucji), a normy z punktu drugiego petitum – z zasadą nadrzędności Konstytucji (art. 8 ust. 1 Konstytucji).
Trybunał Konstytucyjny ustalił, że w niniejszej sprawie problem konstytucyjny nie dotyczył kwestii przekazywania kompetencji
organów władzy państwowej w niektórych sprawach organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu. Wobec tego postępowanie
odnoszące się do oceny zgodności kwestionowanych norm z art. 90 ust. 1 Konstytucji należało umorzyć.
Wobec tego Trybunał stwierdził, że wzorcami kontroli w wypadku zarzutu pierwszego są art. 2 w związku z art. 4 ust. 1 Konstytucji,
a w wypadku zarzutu drugiego – art. 2 w związku z art. 8 ust. 1 Konstytucji.
Przesłanką umorzenia postępowania nie może być okoliczność, że w wyroku z 14 lipca 2021 r., sygn. P 7/20, Trybunał Konstytucyjny
orzekał już w pewnym zakresie o art. 279 TFUE. We wspomnianym orzeczeniu TK stwierdził, że „Art. 4 ust. 3 zdanie drugie Traktatu
o Unii Europejskiej (Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/30, ze zm.; dalej: TUE) w związku z art. 279 Traktatu o funkcjonowaniu
Unii Europejskiej (Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/2, ze zm.) w zakresie, w jakim Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
nakłada ultra vires zobowiązania na Rzeczpospolitą Polską jako państwo członkowskie Unii Europejskiej, wydając środki tymczasowe odnoszące się
do ustroju i właściwości polskich sądów oraz trybu postępowania przed polskimi sądami, jest niezgodny z art. 2, art. 7, art.
8 ust. 1 oraz art. 90 ust. 1 w związku z art. 4 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i w tym zakresie nie jest objęty
zasadami pierwszeństwa oraz bezpośredniego stosowania określonymi w art. 91 ust. 1-3 Konstytucji”.
W powyższej sprawie inaczej została określona norma będąca przedmiotem kontroli. Była to norma wywiedziona z art. 4 ust. 3
zdanie drugie TUE w związku z art. 279 TFUE, podczas gdy w niniejszej sprawie zarzuty dotyczą norm wynikających z art. 279
TFUE i art. 39 Statutu TSUE. Inaczej zostały również sformułowane zarzuty niekonstytucyjności i inne były w obu sprawach wzorce
kontroli.
Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że zakres normy wskazanej w niniejszej sprawie, wywodzonej z art. 279 TFUE, jest inny niż
zakres normy, o której TK orzekał w wyroku o sygn. P 7/20. Przede wszystkim w niniejszej sprawie problemem nie jest przekazywanie
kompetencji organów władzy państwowej w niektórych sprawach organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu. Podstawowym
problemem konstytucyjnym jest legalność (praworządność) ukształtowania kompetencji do stosowania środków tymczasowych w postępowaniu
przed TSUE. Legalność tę można oceniać z perspektywy przedmiotowej (tj. co może być środkiem tymczasowym – jak w zarzucie
pierwszym), podmiotowej i treściowej (tj. kto może zarządzać środki tymczasowe i w jaki sposób procedować w tej sprawie –
co jest elementem zarzutu drugiego).
Powyższe oznacza, że w rozpoznawanej przez Trybunał Konstytucyjny sprawie nie zachodziła zbędność orzekania.
3.1. Analiza zgodności z Konstytucją normy wynikającej z art. 279 TFUE.
3.1.1. W odniesieniu do pierwszego żądania zawartego we wniosku Prokuratora Generalnego, Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 279
TFUE w zakresie, w jakim pozwala na nałożenie na Rzeczpospolitą Polską, jako państwo członkowskie Unii Europejskiej, okresowej
kary finansowej lub ryczałtu, jest niezgodny z art. 2 w związku z art. 4 ust. 1 Konstytucji.
Dokonując oceny zgodności z Konstytucją, TK zweryfikował, czy praworządne (legalne) jest uczynienie okresowej kary finansowej
środkiem tymczasowym. Trybunał dokonał weryfikacji z dwóch perspektyw. Pierwsza z nich ma charakter systemowy. TK sprawdził,
czy ukształtowana w ten sposób norma nie przekształca środka tymczasowego z instytucji procesowej w traktatową instytucję
równoległą realizującą zadania przypisane innym normom (np. art. 260 TFUE). Druga perspektywa dotyczy istoty takiego środka
tymczasowego. TK zbadał, czy środek ten nie utracił charakteru instytucji procesowej, niesamoistnej, odznaczającej się innymi,
typowymi procesowymi cechami, stając się środkiem nowym, którego charakter nie wynika z treści art. 279 TFUE.
Trybunał Konstytucyjny zwrócił uwagę, że art. 279 TFUE jest elementem zbioru środków prawnych w systemie ochrony tymczasowej
w prawie unijnym. Na ten zbiór składają się kategorie środków prawnych, wyodrębnione z uwagi na tryb stosowania i organ orzekający.
Do pierwszej kategorii należą środki stosowane przez TSUE na podstawie art. 278 i art. 279 TFUE. Przepisy są ze sobą związane,
gdyż regulują tożsamą co do istoty instytucję, ale stanowią podstawę do stosowania różnych rodzajów środka tymczasowego. Drugą
kategorię stanowią środki stosowane przez sądy krajowe państw członkowskich w ramach postępowań w przedmiocie ochrony uprawnień
jednostek wywiedzionych z prawa UE. Do trzeciej kategorii należą środki tymczasowe stosowane przez Komisję w toku postępowań
w przedmiocie naruszeń prawa z zakresu konkurencji i polityki transportowej (zob. W. Postulski, komentarz do art. 278, [w:]
Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej…).
Środki tymczasowe, o których mowa w art. 279 TFUE, nie zostały w tym przepisie skonkretyzowane. Rodzaj stosowanych środków
zależy od uznania Prezesa TSUE albo wyznaczonego przez niego sędziego w specyficznych okolicznościach danej sprawy. Prezes
TSUE albo inny sędzia orzekający w sprawie środka tymczasowego dysponuje szerokim marginesem oceny i mając na uwadze szczególne
okoliczności sprawy, może swobodnie określić charakter i treść środka w wypadku uwzględnienia wniosku. Żaden przepis prawa
unijnego nie narzuca podmiotom zarządzającym środki tymczasowe szczegółowych reguł oceny (zob. postanowienia prezesa TS w
sprawie C-149/95 P(R), Komisja przeciwko Atlantic Container Line i in., ECLI:EU:C:1995:257; 3 kwietnia 2007 r. w sprawie C-459/06
P(R), Vischim przeciwko Komisji, ECLI:EU:C:2007:209). Sędziowie dysponują swobodą uznania, nie są też związani wnioskiem o
zastosowanie środka tymczasowego (zob. postanowienie Prezesa TS z 29 stycznia 1997 r. w sprawie C-393/96 P(R), J. Antonissen
przeciwko Komisji i Radzie, ECLI:EU:C:1997:42), mimo że wnioskodawca musi wskazać żądany środek we wniosku o jego zastosowanie.
Środki tymczasowe z art. 279 TFUE mogą znaleźć zastosowanie w postępowaniach ze skarg wnoszonych w trybie: art. 258 i art.
259 TFUE (skarga o naruszenie traktatu przez państwo członkowskie), art. 260 TFUE (skarga o niewykonanie obowiązków wynikających
z orzeczenia TSUE) i postępowaniach odwoławczych. Inne niezbędne środki tymczasowe mogą mieć również zastosowanie w postępowaniach
o bezczynność (zob. W. Postulski, komentarz do art. 279, [w:] Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej…). Podstawowymi cechami środka tymczasowego są incydentalność, akcesoryjność, tymczasowość i odwracalność.
Praktyka stosowania tych środków (przez działanie podmiotów zarządzających środki tymczasowe, tj. prezesa i wiceprezesa TSUE)
doprowadziła do rozszerzenia ich katalogu o kary pieniężne zarządzane za niezastosowanie się do orzeczonego środka tymczasowego.
Jak wynika z lektury postanowień wiceprezesa TSUE, podmiot ten wyraźnie uznaje okresowe nałożenie kary pieniężnej jako środek
tymczasowy, tyle tylko, że służący realizacji wykonania zasądzonego wcześniej środka tymczasowego. W postanowieniu z 20 września
2021 r. w sprawie C‑121/21 R wyraźnie wskazano, że „w systemie środków zaskarżenia ustanowionym w traktacie strona może nie
tylko żądać na podstawie art. 278 TFUE zawieszenia wykonania aktu zaskarżonego w sprawie głównej, lecz także powołać się na
art. 279 TFUE celem zwrócenia się o zarządzenie środków tymczasowych. Na mocy tego ostatniego postanowienia sędzia orzekający
w przedmiocie środków tymczasowych może w szczególności tymczasowo skierować odpowiednie nakazy do drugiej strony (postanowienie
z dnia 20 listopada 2017 r., Komisja/Polska, C‑441/17 R, EU:C:2017:877, pkt 96). (…)
W szczególności sędzia orzekający w przedmiocie środków tymczasowych powinien być w stanie zapewnić skuteczność nakazu skierowanego
do strony na podstawie art. 279 TFUE, przyjmując dowolny środek mający na celu zapewnienie przestrzegania przez tę stronę
postanowienia w przedmiocie środków tymczasowych. Środek taki może w szczególności przewidywać nałożenie kary pieniężnej,
w wypadku gdyby wspomniany nakaz nie był przestrzegany przez stronę, do której jest skierowany (postanowienie z dnia 20 listopada
2017 r., Komisja/Polska, C‑441/17 R, EU:C:2017:877, pkt 100).
Z powyższego wynika, że państwo członkowskie może powołać się na art. 279 TFUE celem zwrócenia się o zarządzenie środków tymczasowych,
takich jak nałożenie okresowej kary pieniężnej, skierowanych przeciwko stronie w wypadku nieprzestrzegania przez nią nakazu
skierowanego do niej na mocy tego postanowienia.
W tych okolicznościach złożony przez Republikę Czeską wniosek zmierzający do nałożenia na Rzeczpospolitą Polską okresowej
kary pieniężnej jest dopuszczalny”.
Wobec powyższego stanowiska organów TSUE wyrażonych w formie postanowień tymczasowych nie można się zgodzić z pojawiającym
się w literaturze poglądem, że nałożona w ramach postanowienia tymczasowego okresowa kara pieniężna nie jest środkiem tymczasowym,
ale uzupełniającym środkiem prawnym służącym efektywnemu wykonaniu zarządzonych w postępowaniu zabezpieczającym nakazów lub
zakazów (zob. M. Kawczyńska, op. cit., s. 34). Organizacja międzynarodowa, nawet o charakterze ponadnarodowym, nie ma prawa sama tworzyć sobie kompetencji. Gdyby
uznać taki charakter środka, oznaczałoby to, że jest to obejście woli państw-twórców traktatu i stworzenie sobie samodzielnie
przez UE (TSUE) nowej kompetencji.
Zatem jest możliwe dokonanie oceny zgodności z Konstytucją normy z art. 279 TFUE w zakresie zrekonstruowanym przez Trybunał
Konstytucyjny z wniosku Prokuratora Generalnego.
3.1.2. Art. 279 TFUE jest przepisem kompetencyjnym, który uprawnia TSUE do nakładania środków tymczasowych. Trybunał Konstytucyjny
uwzględnił charakter tych środków i stwierdził, że uznanie za środek tymczasowy okresowej kary finansowej jest nielegalne
(niepraworządne), gdyż narusza istotę tej instytucji i dąży do przekształcenia środka tymczasowego w narzędzie egzekwowania
odpowiedzialności państwa członkowskiego Unii Europejskiej za naruszenie traktatów.
Niewykonanie postanowienia tymczasowego zarządzającego środek tymczasowy stanowi naruszenie traktatu, z którym wiąże się odpowiedzialność
państwa. Naruszając zobowiązania międzynarodowe, państwo ponosi za to odpowiedzialność zgodnie z odrębnym prawnomiędzynarodowym
reżimem (reżim odpowiedzialności). Wyróżnia się reżim ogólny i reżimy szczególne, wynikające z traktatowych ustaleń państw-stron
umowy.
Unia Europejska stanowi tzw. reżim zamknięty prawa międzynarodowego (self-contained regime). Jedną z cech takiego reżimu jest jego daleko idąca kompletność, w tym w szczególności w zakresie kształtowania odpowiedzialności
za naruszenia norm. Wraz z rozwojem społeczności międzynarodowej, w prawie międzynarodowym publicznym pojawiły się rozwinięte
systemy prawne, które ze względu na swój charakter odznaczają się pewną autonomią wobec powszechnego porządku prawnego i samowystarczalnością.
W szczególności autonomia ta dotyczy obszaru odpowiedzialności państw za naruszenie prawa międzynarodowego. Cechy te powodują,
że pretendują one do rangi norm o charakterze lex specialis w stosunku do powszechnych unormowań prawa międzynarodowego publicznego. Systemy te nie są jednak całkowicie oderwane od
powszechnego prawa międzynarodowego publicznego, a w szczególności na jego podstawie odbywa się ich tworzenie, określanie
wzajemnych relacji i ewentualny powrót pod rządy systemu powszechnego, w wypadku klęski reżimu szczególnego. Najprostszym
sposobem pojmowania self-contained regime jest traktowanie go jako systemu zamkniętego w zakresie środków dochodzenia roszczeń przez strony. W zakresie odpowiedzialności
państw członkowskich Unii, oba traktaty integracyjne tworzą własny system rozstrzygania sporów (zob. M. Muszyński, Istota prawna Unii Europejskiej, [w:] Unia Europejska: historia, architektura, prawo, red. M. Muszyński, Bielsko-Biała 2011, rozdz. III, pkt 4, s. 56).
W tym kontekście należy jednak zwrócić uwagę, że Unia Europejska nie ma swobody w kształtowaniu zasad tej odpowiedzialności,
ani swobody w jej egzekwowaniu. Nie ma też swobody w doborze środków w tym zakresie. Jest bowiem związana traktatami ustanawiającymi
ramy jej działania i kompetencje jej organów. Wobec tego jedyną drogą realizacji odpowiedzialności państwa członkowskiego
UE za nieprzestrzeganie traktatów unijnych (tu: za niewykonywanie zarządzonych środków tymczasowych) jest procedura inicjowana
skargą Komisji Europejskiej do TSUE. Dopiero Trybunał ten (in gremio) dokonuje oceny, czy doszło do naruszenia traktatu i wydaje w tej sprawie wyrok. Jeśli stwierdzi w nim, że postanowienie
należało wykonać, państwo ma traktatowy (nowy) obowiązek przywrócenia stanu zgodnego z traktatem, czyli wykonania postanowienia.
Dopiero, jeśli państwo członkowskie nie wykonuje tego wyroku, na zasadach określonych w TFUE, można zasądzić kary pieniężne.
Nie jest to jednak kara jako element postępowania głównego, w sprawie którego zostało wydane postanowienie tymczasowe, ale
kara za naruszenie traktatu przez niewykonanie postanowienia procesowego (tymczasowego). Nie ma innych form zmuszania suwerennego
państwa do działania zgodnie z traktatem niż te, które wynikają z traktatu lub powszechnego prawa międzynarodowego. Każde
inne działanie stanowi delikt międzynarodowy – tu naruszenie traktatu przez UE. O tym, czy nie wykonując postanowienia tymczasowego
państwo naruszyło traktat (wkroczyło w sferę odpowiedzialności), decyduje powołany do tego organ, w ustalonym trybie, a nie
podmiot w innych trybach.
Naruszenie zobowiązania przez państwo polega na działaniu, które nie jest zgodne z tym, czego to zobowiązanie wymaga, i to
niezależnie od źródła lub charakteru zobowiązania. Innymi słowy, jest to różnica między stanem faktycznym a stanem prawnym.
Nawet najbardziej jednoznaczne w sferze zewnętrznej zachowanie państwa wykazujące pozornie efekt naruszenia zobowiązania międzynarodowego
(tu: TFUE) nie zawsze musi takim być. Jeśli istnieją procedury oceny w tym zakresie, to należy je zastosować, a nie tworzyć
rozwiązania poza umowami międzynarodowymi. Trzeba zwrócić uwagę, że prawo międzynarodowe przewiduje też szereg przesłanek
wyłączających bezprawność zachowania, nawet jeśli stanowi ono złamanie zobowiązania (zob. np.: samoobrona (self-defence), środki odwetowe (countermeasures), siła wyższa (force majeure), działania związane z koniecznością ochrony życia ludzkiego (distress), stan wyższej konieczności (state of necessity) (https://legal.un.org/ilc/texts/instruments/english/draft_articles/9_6_2001.pdf).
Wobec tego, jeśli zachowanie państwa wygląda jak naruszenie zobowiązania międzynarodowego, to nie może być ono egzekwowane
bez zastosowania systemowych procedur, w ramach których Polska może podnieść stosowne środki obronne.
Kary pieniężne w związku z postępowaniem przed TSUE mogą być nakładane jedynie na podstawie art. 260 TFUE, który dotyczy postępowania
głównego. Artykuł 260 wraz z art. 258 i art. 259 TFUE regulują skargę na państwo członkowskie naruszające zobowiązania wynikające
z prawa unijnego. Art. 260 TFUE zobowiązuje państwa członkowskie do wykonania wyroku TSUE, stwierdzającego uchybienie zobowiązaniom
traktatowym. Określa też procedurę na wypadek, gdyby państwo członkowskie nie wykonało orzeczenia TSUE wydanego w trybie art.
258 i art. 259 TFUE.
Jeżeli TSUE stwierdza, że państwo członkowskie uchybiło jednemu z zobowiązań, które na nim ciążą na mocy traktatów, państwo
to jest zobowiązane podjąć środki, które zapewnią wykonanie wyroku TSUE (art. 260 ust. 1 TFUE). Jeżeli Komisja uzna, że państwo
członkowskie nie podjęło środków zapewniających wykonanie wyroku TSUE, może wnieść sprawę do TSUE, po umożliwieniu temu państwu
przedstawienia uwag. Jeżeli TSUE stwierdza, że dane państwo członkowskie nie zastosowało się do jego wyroku, może na nie nałożyć
ryczałt lub okresową karę pieniężną. Procedura ta nie narusza art. 259 TFUE dotyczącego sytuacji, w której każde państwo członkowskie
może wnieść sprawę do TSUE, jeśli uznaje, że inne państwo członkowskie uchybiło jednemu z zobowiązań, które na nim ciążą na
mocy traktatów (zob. art. 260 ust. 2 TFUE).
Zgodnie z art. 260 ust. 3 TFUE, jeżeli Komisja wniesie skargę do TSUE zgodnie z art. 258, uznając, że dane państwo członkowskie
uchybiło obowiązkowi poinformowania o środkach podjętych w celu transpozycji dyrektywy przyjętej zgodnie z procedurą ustawodawczą,
Komisja może, o ile uzna to za właściwe, wskazać kwotę ryczałtu lub okresowej kary pieniężnej do zapłacenia przez dane państwo,
jaką uzna za odpowiednią do okoliczności. Jeżeli TSUE stwierdzi, że nastąpiło naruszenie prawa, może nałożyć na dane państwo
członkowskie ryczałt lub okresową karę pieniężną w wysokości nieprzekraczającej kwoty wskazanej przez Komisję. Zobowiązanie
do zapłaty staje się skuteczne w terminie określonym w wyroku TSUE.
Art. 260 TFUE wskazuje na możliwość nałożenia na państwo członkowskie kwoty ryczałtu lub okresowej kary pieniężnej do zapłacenia
przez dane państwo za niewykonanie orzeczenia TSUE. Ryczałt ma przede wszystkim charakter sankcyjny. Stanowi karę z tytułu
niewykonania orzeczenia TSUE przez państwo członkowskie. Ma też pełnić funkcję zapobiegawczą wobec kolejnych naruszeń (zob.
wyrok TSUE z 9 grudnia 2008 r. w sprawie C-121/07, Komisja przeciwko Republice Francuskiej, ECLI:EU:C:2008:695 oraz wyrok
TSUE z 4 lipca 2000 r. w sprawie C-387/97, Komisja przeciwko Republice Greckiej, ECLI:EU:C:2000:356).
Celem okresowej kary pieniężnej jest wymuszenie wykonania wyroku TSUE. Jest ona więc nakładana na czas niewykonywania wyroku.
Wysokość okresowej kary pieniężnej jest dostosowana do okoliczności sprawy oraz proporcjonalna zarówno do wagi uchybienia,
jak i możliwości finansowych danego państwa członkowskiego (zob. wyroki TSUE z: 4 lipca 2000 r. w sprawie C-387/97, Komisja
przeciwko Republice Greckiej oraz 25 listopada 2003 r. w sprawie C-278/01, Komisja przeciwko Królestwu Hiszpanii, ECLI:EU:C:2003:635).
Zgodnie z orzecznictwem TSUE, powinna ona uwzględniać czas trwania naruszenia, jego wagę oraz możliwości płatnicze państwa
członkowskiego (zob. np. wyrok TSUE z 12 lipca 2005 r. w sprawie C-304/02, Komisja przeciwko Republice Francuskiej, ECLI:EU:C:2005:444).
Rozszerzenie stosowania wyżej wskazanych kwot ryczałtowych i kar pieniężnych na inne okoliczności niż przewidziane w przepisach
traktatowych wynika z działalności TSUE i jego organów (prezesa i wiceprezesa TSUE), które w drodze analogii, a nie przez
formalną zmianę traktatu, rozwijają normy traktatowe w kierunku budzącym wątpliwość co do zgodności z zasadami konstytucyjnymi,
ale także z ogólnymi zasadami, na których opiera się UE.
Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że zarządzanie środków tymczasowych nie dotyczy wymuszenia wykonania wyroku w sprawie głównej.
Nie może determinować rozstrzygnięcia sprawy głównej, a jedynie ma zabezpieczyć interesy stron postępowania. Ponadto rozstrzygnięcie
w sprawie incydentalnej, jakim jest zarządzanie środków tymczasowych, nie może prowadzić do nieodwracalnych skutków.
Kara pieniężna nie jest przewidziana w procedurze wymuszenia realizacji zasądzonego środka tymczasowego, tym bardziej nie
jest przewidziana jako środek tymczasowy. Za niewykonywanie postanowienia tymczasowego nie można zastosować kolejnego postanowienia
tymczasowego, ponieważ jest to środek inny niż ten, który służy egzekwowaniu odpowiedzialności państwa za naruszenie traktatu.
3.1.3. Dokonując oceny zgodności normy z art. 279 TFUE z art. 2 w związku z art. 4 ust. 1 Konstytucji, Trybunał Konstytucyjny ustalił,
że zasada demokratycznego państwa prawnego nakazuje działanie organów władzy publicznej na podstawie prawa i w granicach prawa
z poszanowaniem określonych wartości, zwłaszcza demokracji i sprawiedliwości (zob. o charakterze art. 2 Konstytucji i wynikających
z niego zasadach, zamiast wielu: wyroki TK z: 4 stycznia 2000 r., sygn. K 18/99, OTK ZU nr 1/2000, poz. 1; 31 stycznia 2005
r., sygn. P 9/04, OTK ZU nr 1/A/2005, poz. 9). W wieloskładnikowym systemie prawnym zasada ta ma szersze znaczenie niż tylko
w odniesieniu do określenia relacji między państwem a obywatelami (zob. na temat wieloskładnikowego systemu prawa np. wyrok
TK z 11 maja 2005 r., sygn. K 18/04).
Wynikająca z art. 2 Konstytucji zasada praworządności oznacza wymóg działania zgodnego z prawem wszystkich uczestników obrotu
prawnego wykonujących zadania publiczne, niezależnie od tego, czy działają w ramach konstytucyjnego ustroju Rzeczypospolitej,
czy są podmiotami zewnętrznymi, ale kształtującymi zobowiązania Rzeczypospolitej. Zasada ta jest też wartością, na której
opiera się Unia Europejska, co wynika z art. 2 TUE.
Z zasady praworządności wynikają określone postulaty, które musi spełniać prawo. Obejmują one zarówno kwestie formalne, jak
i materialne. Obok koniecznej ogólności prawa, jego jasności, prospektywności, promulgacji, stabilności, istotnym elementem
praworządności jest to, by prawo było niesprzeczne i możliwe do realizacji (zob. np. A. Rossmanith, Praworządność w perspektywie zasady podtrzymywania oraz pogłębiania komunikacji między ludźmi, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica” nr 87/2019, s. 135). Taka charakterystyka prawa umożliwia zapewnienie pewności
prawa i bezpieczeństwo prawne adresatom norm prawnych.
Trybunał Konstytucyjny zwraca przy tym uwagę, że choć jego zadaniem jest kontrola hierarchicznej zgodności prawa, co oznacza,
że nie może on dokonywać wzajemnej zgodności aktów normatywnych lub ich części mających taką samą moc prawną (tj. niespójności
między normami tego samego rzędu), to jeśli istnieje sprzeczność między normami, która dotyka istoty danej instytucji prawnej
i istnieje niejasność co do treści przepisu, zwłaszcza, gdy jest on niedookreślony, to normę taką można ocenić z perspektywy
realizacji zasad wynikających z art. 2 Konstytucji. Będzie to dotyczyło sytuacji, gdy nie jest jasne, jaka treść normatywna
wynika z badanego przepisu albo gdy z danego przepisu wywodzone są normy ze sobą sprzeczne (por. A. Mączyński, J. Podkowik,
komentarz do art. 188, [w:] Konstytucja RP. Tom II. Komentarz do art. 87-243, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016, Legalis, Nb 51).
Art. 2 Konstytucji koresponduje z art. 5 Konstytucji określającym cele państwa. Jest nim między innymi zapewnienie bezpieczeństwa.
Pod pojęciem bezpieczeństwa należy rozumieć także bezpieczeństwo prawne i pewność prawa. Są to wartości wynikające z zasady
praworządności. Mają one odniesienie także do zaciąganych przez to państwo zobowiązań międzynarodowych i członkostwa w organizacjach
międzynarodowych. Państwo prawne realizuje różne zasady, między innymi: suwerenności Narodu, wolności i równości wobec prawa,
konstytucjonalizmu, legalizmu, podziału władzy, ochrony prawnej, odpowiedzialności za działania nielegalne.
Wskazana w art. 4 ust. 1 Konstytucji suwerenność Narodu polega na tym, że władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy
do Narodu. Ramy wykonywania tej władzy określa Konstytucja. Do Narodu wykonującego władzę w formach przewidzianych w Konstytucji
należy decyzja o tym, czy i jak kształtować stosunki międzynarodowe i stosunki w ramach organizacji międzynarodowych. Państwo
w procesie przystępowania do organizacji międzynarodowej czy wiązania się umową międzynarodową współkształtuje warunki udziału
w danej strukturze. Umowa międzynarodowa kształtuje kompetencje organów organizacji międzynarodowych umożliwiające wykonywanie
ich zadań. Zatem kształt i zakres tych kompetencji – z uwagi na ich źródło – zależy od państwa. Wobec tego Trybunał Konstytucyjny
uznał, że kształtowanie się kompetencji organu organizacji międzynarodowej poza traktatem (umową międzynarodową), a zatem
bez udziału państwa, stanowi naruszenie zasady suwerenności.
Art. 279 TFUE przyznaje TSUE kompetencje do zarządzania dowolnego środka tymczasowego, jaki uzna za niezbędny do zagwarantowania
pełnej skuteczności innego środka tymczasowego. W zakresie stosowania wnioskowanych środków tymczasowych sędziemu pozostawiono
szeroki margines uznania. Może on również przyjąć każdy środek uzupełniający w celu zapewnienia skuteczności zarządzonych
środków tymczasowych (zob. postanowienie TSUE z 20 listopada 2017 r. w sprawie C-441/17 R, Komisja przeciwko Polsce, pkt 97-100).
Reguły stosowania danych środków są wypracowywane w orzecznictwie, a nie w przepisach prawnych. Per analogiam z rozwiązaniami z art. 260 TFUE podmioty wymienione w art. 39 Statutu TSUE stosują instytucję kar pieniężnych dla realizacji
innych rozstrzygnięć unijnych, tj. środków tymczasowych. Kary te mogą być nieporównywalnie wyższe od tych nakładanych na podstawie
art. 260 TFUE.
Stosowanie kar z art. 260 TFUE ma podstawę traktatową, istnieje nawet algorytm obliczania kar przyjęty przez Komisję Europejską
(zob. Komunikat Komisji Dostosowanie sposobu obliczania kar ryczałtowych i okresowych kar pieniężnych proponowanych przez
Komisję w postępowaniach w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego toczących się przed Trybunałem Sprawiedliwości
Unii Europejskiej w związku z wystąpieniem Zjednoczonego Królestwa z Unii, Dz. Urz. UE C 129 z 13.04.2021, s. 1). Wprawdzie
komunikat Komisji Europejskiej nie wiąże TSUE, ale stanowi punkt odniesienia i wskazuje na przejrzystość i przewidywalność
w zakresie ustalania kar pieniężnych.
Jeżeli norma wynikająca z art. 279 TFUE stanowi dorozumiane rozszerzenie katalogu środków tymczasowych o środki, które – w
świetle TFUE – pełnią inną funkcję (zob. art. 260 TFUE), a zatem staje się ona podstawą kompetencyjną do nakładania coraz
większych zobowiązań na państwo członkowskie z pominięciem formalnych procedur w tym zakresie i dodatkowo bez możliwości państwa
decydowania o zakresie czy treści danej reguły prawnej, to norma taka nie spełnia wymogów praworządności i suwerenności.
Kwestionowana norma wywodzona z art. 279 TFUE narusza też istotę środków tymczasowych. Skoro środek tymczasowy musi się wiązać
z istotą postępowania głównego przed TSUE (jest środkiem niesamoistnym), a skarżona norma dopuszcza jego zarządzenie w oderwaniu
od postępowania głównego i rozszerza jego funkcje o realizację odpowiedzialności państwa za naruszenie traktatu, tj. przypisuje
mu rolę generalną w reżimie traktatowym, równoległą do już funkcjonujących instytucji (w tym wypadku niewykonanie zarządzonego
środka tymczasowego), na dodatek utworzoną poza wolą i zgodą Polski wyrażoną przez stosowne procedury negocjacyjne i wiązania
się traktatem, to norma taka jest wewnętrznie sprzeczna i nie spełnia wymogu legalności (legitymizacji). W konsekwencji również
zastosowanie danej reguły zachowania wywiedzionej z art. 279 TFUE będzie budziło wątpliwości co do jej legalności także w
świetle prawa unijnego. Trybunał Konstytucyjny stwierdził zatem, że obowiązywanie w obrocie prawnym danej normy nie realizuje
wartości wynikających z państwa prawnego, dotyczących cech dobrego prawa.
Trybunał Konstytucyjny uznał, że niezgodna z zasadą praworządności jest norma, która dopuszcza tworzenie – poza przewidzianymi
prawem procedurami – wiążących zobowiązań dla państwa, by przymusić je do określonego działania w sferze prawa międzynarodowego.
Umożliwia ona w sposób nieadekwatny ingerencję w suwerenność Polski. Utrzymanie w obrocie prawnym kwestionowanej normy wynikającej
z art. 279 TFUE prowadziłoby do sytuacji, w której Rzeczpospolita może przestać funkcjonować jako państwo suwerenne (zob.
wyrok o sygn. K 3/21).
W postępowaniu przed TSUE kary finansowe mogą być nakładane na państwo w oparciu o art. 260 TFUE. TFUE jest tak sformułowany,
że nie wynika z niego w żaden sposób, by kary pieniężne mogły być nakładane w postępowaniu dotyczącym wyegzekwowania zastosowania
się do środka tymczasowego. Podstawą nakładania kar powinno być orzeczenie TSUE wydane w określonej traktatem procedurze,
a nie postanowienie prezesa czy innego sędziego TSUE. Orzeczenie kary pieniężnej wymaga ustalenia, że państwo nie wykonuje
wyroku TSUE wydanego w trybie art. 258 lub art. 259 TFUE, a nie że nie wykonuje postanowienia tymczasowego opartego na art.
279 TFUE.
Norma rozszerzająca w sposób dorozumiany kompetencje TSUE, i to w kierunku, który oddziałuje na państwo członkowskie, jest
nielegalna, a zatem sprzeczna z art. 2 w związku z art. 4 ust. 1 Konstytucji. Kara za niewykonywanie środka tymczasowego zmienia
instytucję procesową służącą zabezpieczeniu postępowania przed TSUE na środek systemowy egzekwowania odpowiedzialności państwa
za naruszenie traktatu.
Tymczasem ani TSUE, ani jego członkowie (prezes, wiceprezes, inni sędziowie TSUE) nie mogą, nawet odwołując się do traktatowych
kompetencji o ogólnej treści, tworzyć sobie nowych kompetencji. Podmiot, który ma określone kompetencje określone wprost w
traktacie, co jest wyrazem woli stron zawierających traktat, nie może w sposób dowolny ich rozszerzać. Modyfikacje zakresu
kompetencji ustanowionych dla danych podmiotów, jak i ich rozszerzenie, są możliwe jedynie przez zawarcie umowy międzynarodowej.
W ten sposób realizowana jest zasada suwerenności Narodu, ponieważ to suweren decyduje o zakresie związania się określonymi
zobowiązaniami wynikającymi z prawa międzynarodowego.
Zakwestionowana norma wywiedziona z art. 279 TFUE została ukształtowana w procesie orzeczniczym, choć nie było to orzecznictwo
TSUE, ale członków tego organu. Pociągnęło to za sobą poszerzenie zobowiązań międzynarodowych Polski mimo braku stosownych
procedur konstytucyjnych w tym zakresie.
Ukształtowanie zakwestionowanej normy wynikającej z art. 279 TFUE w celu stworzenia dodatkowych instrumentów nakładania zobowiązań
na państwo członkowskie z pominięciem zgody państwa członkowskiego wyrażonej w konstytucyjnym trybie jest niepraworządne.
Brak zgody państwa na objęcie zakresem normy z art. 279 TFUE kar pieniężnych jako środka wymuszającego realizację postanowień
tymczasowych, a więc tworzących pozatraktatowy sposób egzekwowania odpowiedzialności państwa za naruszenie traktatu, jest
też sprzeczny z zasadą suwerenności Narodu.
Zarówno kara pieniężna jako środek tymczasowy, która nie ma charakteru odwracalnego, jak i kara za niewykonywanie środka tymczasowego,
a zatem niedotycząca postępowania głównego przed TSUE godzą w istotę instytucji środka tymczasowego, a zatem są niezgodne
z art. 2 w związku z art. 4 ust. 1 Konstytucji.
3.2. Analiza zgodności z Konstytucją normy wynikającej z art. 39 Statutu TSUE.
3.2.1. W odniesieniu do drugiego punktu wniosku Prokuratora Generalnego Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 39 Statutu TSUE w
zakresie, w jakim upoważnia Prezesa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej lub sędziego tego Trybunału do nałożenia na
Rzeczpospolitą Polską, jako państwo członkowskie Unii Europejskiej, środków tymczasowych, jest niezgodny z art. 2 w związku
z art. 8 ust. 1 Konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny zwrócił uwagę, że Statut TSUE zmienia perspektywę kompetencji stosowania środków tymczasowych. O ile
w art. 279 TFUE do ich stosowania został upoważniony TSUE, o tyle art. 39 Statutu TSUE umożliwia zarządzanie środków tymczasowych
przez prezesa lub wiceprezesa TSUE, a także w określonych wypadkach przez innego sędziego TSUE. Zasady procedowania w tym
zakresie dookreśla regulamin TSUE.
Przy stosowaniu środka tymczasowego wyżej wskazane podmioty dysponują dużą swobodą decyzyjną. Obok wymogów związanych z pilną
potrzebą zapobieżenia powstaniu poważnej i nieodwracalnej szkody, podmiot zarządzający środki tymczasowe bada, czy interes
wnioskodawcy w zastosowaniu środka tymczasowego przeważa nad interesami innych podmiotów. Podmiot uprawniony do stosowania
środków tymczasowych nie analizuje przy tym, czy zastosowanie środków tymczasowych dotyczy spraw w ramach materii przekazanej
do regulacji prawem UE, czy też nie. W ten sposób norma z art. 39 Statutu TSUE rozszerza możliwość stosowania środków tymczasowych
zarówno w kontekście podmiotowym, jak i przedmiotowym.
3.2.2. Dokonując oceny zgodności normy z art. 39 Statutu TSUE z art. 2 w związku z art. 8 ust. 1 Konstytucji, Trybunał Konstytucyjny
przypomniał, że art. 8 ust. 1 ustanawia zasadę nadrzędności Konstytucji. Konstytucja jest aktem o najwyższej mocy prawnej
w państwie. Oznacza to, że w systemie prawnym nie mogą istnieć akty prawne sprzeczne z Konstytucją. Norma prawna niższej rangi
nie może być niezgodna z normami Konstytucji. Nadrzędna pozycja Konstytucji wynika również z zasady suwerenności Narodu (art.
4 ust. 1 Konstytucji). Zasada, o której mowa w art. 8 ust. 1 Konstytucji, powiązana z zasadą państwa prawnego, oznacza, że
państwo powinno zapewnić mechanizmy gwarantujące nadrzędność Konstytucji.
Konstytucja zachowuje nadrzędność i pierwszeństwo wobec wszystkich aktów prawnych obowiązujących w polskim porządku konstytucyjnym,
w tym także prawa międzynarodowego i unijnego. Taka pozycja Konstytucji wynika z art. 8 ust. 1 Konstytucji i została potwierdzona
w dotychczasowym orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego (zob. w szczególności wyroki o sygn. K 18/04, sygn. K 32/09, sygn.
P 7/20, K 3/21 oraz wyroki z: 16 listopada 2011 r., sygn. K 45/09, OTK ZU nr 9/A/2011, poz. 97; 24 listopada 2021 r., sygn.
K 6/21, OTK ZU A/2022, poz. 9).
Obowiązywanie zasady nadrzędności Konstytucji wyznacza ramy funkcjonowania państwa prawnego. Naruszenie tej zasady może być
oceniane z perspektywy sprzeczności z zasadą praworządności, i to również wtedy, gdy zobowiązania państwa są kształtowane
poza organami krajowymi niezgodnie z Konstytucją. Jeżeli zgodnie z art. 39 Statutu TSUE kompetencje do wydania postanowienia
tymczasowego przyznano nie organowi UE, jakim jest TSUE, ale jego organowi wewnętrznemu lub innemu sędziemu TSUE, to działanie
takie należy ocenić jako niezgodne z zasadą praworządności. W systemie prawnym obowiązuje bowiem norma, która dopuszcza możliwość
decydowania o zobowiązaniach państwa przez podmioty niebędące organami unijnymi.
Dodatkowo należy wskazać, że zasady stosowania środków tymczasowych są określone w regulaminie TSUE, który nie jest umową
międzynarodową. Są zatem zawarte w akcie, na treść którego Rzeczpospolita nie miała wpływu, mimo że decyduje on o procedurze
kształtowania zobowiązań międzynarodowych państwa. Stosowanie środków tymczasowych nie jest wewnętrzną sprawą organizacyjno-administracyjną
TSUE, ale sprawą, która wpływa na wykonywanie kompetencji i zobowiązań przez państwo członkowskie Unii Europejskiej.
Przekazanie do określenia w regulaminie TSUE istotnych treści związanych ze środkami tymczasowymi prowadzi do tego, że możliwa
staje się modyfikacja przez regulamin TSUE treści Statutu TSUE, który stanowi przecież część TFUE. Wyznaczanie obowiązków
dla Rzeczypospolitej za pomocą regulaminu TSUE, który tworzą i stosują organy TSUE lub inni jego sędziowie, przeczy zasadzie
praworządności i nadrzędności Konstytucji.
Upoważnienie prezesa, wiceprezesa TSUE lub innego sędziego TSUE do nałożenia na Rzeczpospolitą Polską, jako państwo członkowskie
Unii Europejskiej, środków tymczasowych, wkracza w materię objętą regulacją konstytucyjną i wpływa na wykonywanie przez państwo
jego kompetencji w danym zakresie. Jest to zatem norma niezgodna z Konstytucją i naruszająca podstawowe wymogi praworządności.
Kwestionowana norma nie wskazuje żadnych kryteriów odnośnie do tego, w jakich wypadkach można byłoby zastosować środki tymczasowe.
Całkowicie dyskrecjonalna decyzja w tym zakresie nie ma umocowania w przepisach prawnych. Przez to, że norma przyznaje kompetencje
do zarządzania środków tymczasowych podmiotom niebędącym organem UE w sprawach dowolnie określonych przez ten podmiot, a zatem
wkraczających w materie konstytucyjne, jest ona niezgodna z art. 2 w związku z art. 8 ust. 1 Konstytucji. Realizacja zasad
państwa prawnego i nadrzędności Konstytucji – zwłaszcza w kontekście norm prawa międzynarodowego – odnosi się do zakresu podziału
kompetencji między Rzeczpospolitą a Unią Europejską i jej organami. Nie są organami UE ani prezes TSUE, ani jego poszczególni
sędziowie, a mimo to mają oni uprawnienie do wykonywania kompetencji przyznanych w traktacie TSUE (zob. art. 279 TFUE).
Przyznawanie w traktacie określonych kompetencji podmiotom, które mają wpływ na kształt zobowiązań i uprawień państwa, jest
sprzeczne z zasadą praworządności. Rozszerzenie kompetencji do stosowania innych środków tymczasowych na podmioty niebędące
organami UE powoduje, że mogą one w sposób dyskrecjonalny i arbitralny, według reguł wyznaczonych wewnętrznym aktem TSUE,
wpływać na postępowanie przed tym Trybunałem. Mogą w ten sposób decydować o sytuacji państwa członkowskiego, a nawet determinować
treść rozstrzygnięcia w sprawie głównej, w związku z którą są zarządzane środki tymczasowe, mimo że z istoty instytucji środków
tymczasowych wynika, że taka zależność jest niedopuszczalna.
Niezgodność z art. 2 Konstytucji dotyczy także tego, że art. 39 Statutu TSUE odsyła do regulaminu TSUE w zakresie środków
tymczasowych z art. 279 TFUE w procedurze doraźnej. Procedura ta może modyfikować treść Statutu TSUE, a zatem część TFUE.
Kształtowanie procedury zarządzania środków tymczasowych regulaminem TSUE, który może modyfikować traktat, narusza zasady
ukształtowania systemu źródeł prawa w sposób, w którym określone akty mają różne rangi, a wszystkie muszą być zgodne z Konstytucją,
skoro mają charakter wiążący dla Polski.
Niezależnie od tego, że na daną treść art. 39 Statutu TSUE Rzeczpospolita zgodziła się w procedurze ratyfikacji, to stopień
ogólności danej kompetencji i możliwość jej kształtowania poza umową międzynarodową (tj. w akcie stanowionym przez TSUE: regulaminie
TSUE) jest niedopuszczalny z perspektywy konstytucyjnej. Odnośne kompetencje przyznano nawet podmiotowi niebędącemu organem
TSUE, a ich treść może być rozwijana poza trybem ratyfikacji, mimo że znacząco wpływa na państwo członkowskie i jego działalność.
Środki tymczasowe wymuszają podejmowanie określonych działań lub powstrzymywanie się od działań, co nierzadko wpływa na wykonywanie
kompetencji przez krajowe organy władzy publicznej.
Trybunał Konstytucyjny uznał wobec powyższego, że sprzeczne z wymogami praworządności jest powierzenie uprawnienia do zarządzania
środków tymczasowych innemu podmiotowi niż organ UE, przed którym toczy się postępowanie główne. Stosowanie środków tymczasowych
nie jest działaniem o charakterze wewnątrzadministracyjnym TSUE. Jest ono przewidziane, o ile uprawniony podmiot złoży wniosek,
jako element zabezpieczający prowadzenie postępowania głównego przed TSUE. Wobec tego – nawet w ramach postępowania doraźnego
– nieuprawnione jest delegowanie do regulaminu TSUE określania procedur związanych ze stosowaniem środków tymczasowych. Kwestionowana
norma daje szerokie możliwości działania nieodpowiednim podmiotom. W formach właściwych dla zarządzania sprawami administracji
TSUE pozwala decydować o relacjach między Unią Europejską i jej organami a państwem.
3.3. Podsumowując, Trybunał Konstytucyjny uznał, że kwestionowane normy wynikające z art. 279 TFUE i art. 39 Statutu TSUE przede
wszystkim naruszyły praworządność, której podstawy określa art. 2 Konstytucji, i związane z nią zasady: suwerenności Narodu
(art. 4 ust. 1 Konstytucji) oraz konstytucjonalizmu (art. 8 ust. 1 Konstytucji).
Norma z art. 279 TFUE ukształtowała środek tymczasowy wbrew jego istocie wynikającej z traktatu (uznając karę pieniężną za
środek tymczasowy, która to kara nie jest odwracalna, i środek oderwany od postępowania w sprawie głównej) i dodatkowo wykreowała
nowy środek egzekwowania przez TSUE odpowiedzialności państwa za naruszenie traktatu (niewykonanie środka tymczasowego), co
jednoznacznie należy uznać za niepraworządne. Kreacja danej normy nastąpiła ponadto z pominięciem woli państwa członkowskiego
na jej treść, a zatem z naruszeniem zasady suwerenności Narodu.
Norma z art. 39 Statutu TSUE przyznała kompetencje do stosowania środków tymczasowych podmiotom niebędącym organami UE i umożliwiła
określanie procedur związanych z zarządzaniem tego środka w regulaminie TSUE. Przez instrumenty właściwe dla zarządzania administracją
wewnętrzną organu doszło do rozwinięcia uprawnień w zakresie stosowania środków tymczasowych, co jest niedopuszczalne z perspektywy
obowiązku kształtowania określonych instytucji w adekwatnych aktach prawnych, właściwych dla rangi regulowanej materii. Zatem
kwestionowana norma z art. 39 Statutu TSUE musiała zostać uznana za niezgodną z art. 2 w związku z art. 8 ust. 1 Konstytucji.
Z uwagi na powyżej przedstawione okoliczności, Trybunał Konstytucyjny orzekł jak w sentencji.
Strona korzysta z plików cookies w celu realizacji usług. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do plików cookies w Twojej przeglądarce.