W dniu 27 kwietnia 2012 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Naczelnej Rady Lekarskiej (dalej: NRL) o zbadanie zgodności, po pierwsze, art. 67i ust. 2 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2012 r. poz. 159, ze zm.; dalej: ustawa o prawach pacjenta) z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 1 i art. 2 Konstytucji oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie 4 listopada 1950 r.(Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.; dalej: konwencja); po drugie, art. 67j ust. 7 ustawy o prawach pacjenta z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2, art. 78 Konstytucji oraz art. 6 ust. 1 i art. 13 konwencji; art. 17 ust. 1 pkt 4 lit. b w zw. z art. 25 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654, ze zm.; dalej: ustawa o działalności leczniczej) z art. 2 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Na podstawie art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) wniosek przedstawiony przez ogólnokrajową władzę organizacji zawodowej podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. W postępowaniu tym Trybunał Konstytucyjny w składzie jednego sędziego bada, czy wniosek odpowiada wymogom formalnym (art. 32 ust. 1 i 2 ustawy o TK), czy nie jest oczywiście bezzasadny (art. 36 ust. 3 ustawy o TK), a w szczególności, czy pochodzi od uprawnionego podmiotu (art. 191 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 191 ust. 2 Konstytucji). Ponadto, wstępne rozpoznanie zapobiega nadaniu biegu wnioskowi w sytuacji, gdy postępowanie wszczęte przed Trybunałem Konstytucyjnym podlegałoby umorzeniu z powodu zbędności lub niedopuszczalności wydania orzeczenia (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK). Tym samym wstępne rozpoznanie wniosku umożliwia – już w początkowej fazie postępowania – eliminację spraw, które nie mogą być przedmiotem merytorycznego rozstrzygania.

2. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że organizacje zawodowe jako zrzeszenia przedstawicieli określonego zawodu (np. zaufania publicznego) mogą domagać się kontroli wyłącznie tych aktów normatywnych, które dotyczą spraw objętych zakresem działania tychże organizacji (art. 191 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 191 ust. 2 Konstytucji), tj. spraw odnoszących się do wykonywania określonej profesji przez członków organizacji w kontekście przysługujących im uprawnień i ciążących na nich obowiązków (zob. postanowienie TK z 20 grudnia 2005 r., Tw 12/05, OTK ZU nr 5/B/2007, poz. 179 oraz powołane tam orzeczenia). To zatem konieczność obrony celów ściśle zawodowych stanowi ratio przyznania ogólnokrajowym władzom tychże organizacji legitymacji ograniczonej rzeczowo, pozostawiając podmiotom legitymowanym generalnie (art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji) inicjowanie kontroli norm, uzasadnione ochroną interesu ogólnospołecznego (ogólnonarodowego).

3. NRL występuje o kontrolę art. 17 ust. 1 pkt 4 lit. b w zw. z art. 25 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 ustawy o działalności leczniczej, zgodnie z którymi podmiot leczniczy jest obowiązany zawrzeć – najpóźniej w dniu poprzedzającym dzień rozpoczęcia wykonywania działalności leczniczej – umowę ubezpieczenia na rzecz pacjentów z tytułu zdarzeń medycznych.

3.1. Analiza strony podmiotowej zaskarżonych przepisów pozwala stwierdzić, że są one skierowane do podmiotu leczniczego. Od strony przedmiotowej art. 17 ust. 1 pkt 4 lit. b w zw. z art. 25 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 ustawy o działalności leczniczej nakłada na podmiot leczniczy, nie zaś na członków samorządu lekarskiego, obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia od zdarzeń medycznych na rzecz pacjentów. Oznacza to tym samym, że ani art. 17 ust. 1 pkt 4 lit. b, ani art. 25 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 ustawy o działalności leczniczej nie dotyczą spraw objętych zakresem działania NRL.

Wobec powyższego, mając na względzie art. 191 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 191 ust. 2 Konstytucji, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że NRL nie przysługuje legitymacja do występowania o kontrolę zaskarżonych przepisów. Okoliczność ta uzasadnia odmowę nadania wnioskowi dalszego biegu w odniesieniu do badania zgodności art. 17 ust. 1 pkt 4 lit. b w zw. z art. 25 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 ustawy o działalności leczniczej z art. 2 Konstytucji (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).

3.2. NRL twierdzi, że kwestionowana „regulacja w zakresie ubezpieczenia obowiązkowego z tytułu zdarzeń medycznych narusza standardy demokratycznego państwa prawnego”, gdyż – zdaniem wnioskodawcy – „»zaskoczyła« podmioty lecznicze wykonujące działalność leczniczą” przez to, że weszła w życie z dniem 1 lipca 2011 r. (art. 221 in principio tej ustawy).

Trybunał Konstytucyjny nie podziela przywołanego poglądu z następujących względów. Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że art. 25 ustawy o działalności leczniczej, w tym jego ust. 2, który precyzuje, że obowiązek ubezpieczenia powstaje najpóźniej w dniu poprzedzającym dzień rozpoczęcia wykonywania działalności leczniczej, wszedł w życie dopiero 1 stycznia 2012 r. (art. 221 in fine tej ustawy). Nie znajduje zatem uzasadnienia teza o „zaskoczeniu” podmiotów leczniczych, tym bardziej że tekst ustawy został ogłoszony 1 czerwca 2011 r. Wobec powyższego zarzut naruszenia przez kwestionowane przepisy art. 2 Konstytucji cechuje oczywista bezzasadność. Okoliczność ta, zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, stanowi samoistną podstawę odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu we wskazanym zakresie.

Niezależnie od powyższego Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że treść kwestionowanych przepisów, powołany wzorzec kontroli oraz przywołana argumentacja świadczą o tym, że wnioskodawca występuje w interesie podmiotów leczniczych oraz ochrony systemu prawa, a tym samym nie w celu ochrony zasad wykonywania profesji lekarza i – w konsekwencji – obrony interesów środowiska zawodowego reprezentowanego przez NRL. Ustalony przez NRL zakres zaskarżenia wykracza zatem poza przyznaną ogólnokrajowym władzom organizacji zawodowej zdolność inicjowania postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (art. 191 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 191 ust. 2 Konstytucji), „konsumując” cechy wniosku, który mogą złożyć jedynie podmioty legitymowane generalnie, wymienione w art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji. Okoliczność ta stanowi samoistną podstawę odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu w odniesieniu do badania zgodności art. 17 ust. 1 pkt 4 lit. b w zw. z art. 25 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 ustawy o działalności leczniczej z art. 2 Konstytucji z uwagi na niedopuszczalność wydania orzeczenia (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.