W skardze konstytucyjnej z 18 sierpnia 2011 r. Maria Teresa W., Zofia Albina W., Jan Marian W., Tomasz Andrzej R., Bessie Mary B., Maria Teresa R., Teresa K.-R., Andrzej K., Stanisław K., Elżbieta Maria O., Michał Roman K., Zuzanna K., Olga K., Jan K., Piotr K., Marek R., Krzysztof R., Andrzej R. oraz Maria B.-C. (dalej: skarżący) zarzucili niezgodność art. 3 ust. 1-3 w zw. z art. 2 dekretu z dnia 6 września 1951 r. o likwidacji złożonych przed dniem 9 maja 1945 r. depozytów i zastawów oraz przyjętych przed tym dniem do inkasa weksli, czeków i innych dokumentów (Dz. U. Nr 47, poz. 344; dalej: dekret z 1951 r.) z art. 2, art. 21 ust. 1 i art. 64 ust. 1 w zw. z art. 64 ust. 3 oraz art. 31 ust. 3, art. 21 ust. 2 oraz art. 45 ust. 1, art. 46 i art. 77 ust. 2 Konstytucji.

Skarga została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym. Sąd Okręgowy w Warszawie – Wydział III Cywilny wyrokiem z 16 marca 2010 r. (sygn. akt III C 2050/04) oddalił powództwo Skarbu Państwa, reprezentowanego przez Ministra Skarbu Państwa, o zobowiązanie skarżących do wydania 15 000 sztuk akcji spółki Jan Götz Okocimski Browar i Zakłady Przemysłowe S.A. w Okocimiu. Wyrokiem z 24 marca 2011 r. (sygn. akt VI ACa 788/10) Sąd Apelacyjny w Warszawie – VI Wydział Cywilny zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że zobowiązał wszystkich skarżących (pozwanych) do wydania Skarbowi Państwa (powodowi) posiadanych przez nich 15 000 sztuk akcji spółki Jan Götz Okocimski Browar i Zakłady Przemysłowe S.A. w Okocimiu.

Niekonstytucyjność zaskarżonych przepisów – w ocenie skarżących polega na tym, że naruszają one zasadę demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji), ponieważ nie określono w nich zasad postępowania w sprawie przejęcia własności, trybu postępowania czy też właściwych organów. Powyższe jest także źródłem niezgodności z zasadą proporcjonalności (art. 31 ust. 3 Konstytucji) i zasadą ustawowego ograniczania prawa własności w zakresie nienaruszającym istoty tego prawa (art. 64 ust. 3 Konstytucji) – konsekwencje wprowadzonej regulacji pozostają, zdaniem skarżących, w oczywistej i rażącej dysproporcji do efektu jej wprowadzenia. Naruszenie wynikających z Konstytucji zasad dopuszczalności wywłaszczenia (art. 21 ust. 2 Konstytucji) polega na niespełnieniu przesłanek dokonania go na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem. Niezgodność zakwestionowanych przepisów z prawem do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji), konstytucyjnymi zasadami orzekania przepadku rzeczy (art. 46 Konstytucji) oraz zakazem zamykania drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw (art. 77 ust. 2 Konstytucji) wynika – zdaniem skarżących – z braku drogi proceduralnej orzekania o przejściu praw do przedmiotów wymienionych w dekrecie, jak też z braku „formy finalnej orzeczenia o przejściu praw”, ponieważ skutki prawne następowały ex lege.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 50 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) Trybunał może wydać postanowienie tymczasowe o zawieszeniu lub wstrzymaniu wykonania orzeczenia w sprawie, której dotyczy skarga konstytucyjna, jeżeli wykonanie wyroku, decyzji lub innego rozstrzygnięcia mogłoby spowodować skutki nieodwracalne, wiążące się z dużym uszczerbkiem dla skarżącego, lub gdy przemawia za tym ważny interes publiczny lub inny ważny interes skarżącego.

Postanowienie tymczasowe ma specyficzny charakter, stanowi bowiem rozstrzygnięcie formalne i akcesoryjne, o ograniczonym zasięgu czasowym. Zapada ono na posiedzeniu niejawnym, nie kończy postępowania, nie ma charakteru ostatecznego (może zostać uchylone w razie ustania przyczyn, dla których zostało wydane) i może wywierać skutki jedynie w toku postępowania. Stanowi ono jedyną formę, w której Trybunał Konstytucyjny – będący „sądem prawa”, nie zaś „sądem faktów” – może ingerować w toczące się postępowanie indywidualne, w zakresie ograniczonym przedmiotowo i czasowo, z uwagi na ustawowo sprecyzowane szczególne okoliczności (zob. postanowienie tymczasowe z 23 stycznia 2008 r., SK 3/08, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 13).

Podstawą wydania postanowienia tymczasowego mogą być okoliczności wskazane w art. 50 ust. 1 ustawy o TK, co oddziela niejako możliwość wydania postanowienia tymczasowego od merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy. Trybunał Konstytucyjny wyjaśniał w swych orzeczeniach, że rozstrzygnięcia dotyczące zastosowania tego środka powinny być – co do zasady –podejmowanie dopiero wtedy, gdy skarga, w związku z którą może być wydane postanowienie tymczasowe, spełnia formalne warunki jej dopuszczalności (zob. postanowienie tymczasowe z 23 stycznia 2008 r., SK 48/07, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 12 i powołane tam orzeczenia). Jeżeli jednak – już na etapie rozpoznania wstępnego – Trybunał Konstytucyjny stwierdzi zaistnienie przesłanki określonej w art. 50 ust. 1 ustawy o TK, to postanowienie tymczasowe może zostać wydane przed podjęciem rozstrzygnięcia w sprawie dopuszczalności merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej (por. postanowienia TK z 27 kwietnia 2006 r., Ts 72/06 i 28 listopada 2006 r., Ts 226/06, niepubl.).

2. Trybunał Konstytucyjny uznaje, że za wstrzymaniem wykonania wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie – VI Wydział Cywilny z 24 marca 2011 r. (sygn. akt VI ACa 788/10) przemawia okoliczność, że wykonanie powołanego postanowienia mogłoby spowodować skutki nieodwracalne, wiążące się z dużym uszczerbkiem dla skarżących. Rozpatrywanie skargi konstytucyjnej po wykonaniu ww. orzeczenia, zobowiązującego wszystkich skarżących (pozwanych) do wydania Skarbowi Państwa (powodowi) posiadanych przez nich 15 000 sztuk akcji spółki Jan Götz Okocimski Browar i Zakłady Przemysłowe S.A. w Okocimiu, byłoby – z punktu widzenia skarżących – bezprzedmiotowe.

Z tych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.