I. W skardze konstytucyjnej złożonej w dniu 9 października 1999 r. podniesiono, iż art. 38 ust. 1 i art. 39 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. Nr 31, poz. 214 z późn. zm.) narusza art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji, a art. 1 ust. 9 ustawy z dnia 2 grudnia 1994 r. o zmianie ustawy o pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. Nr 136, poz. 704) narusza art. 2 i art. 77 ust. 2 Konstytucji. Art. 38 ust. 1 ustawy o pracownikach urzędów państwowych określa katalog środków odwoławczych od decyzji w sprawach wypowiedzenia lub rozwiązania stosunku pracy z urzędnikiem państwowym mianowanym, natomiast art. 39 wskazanej ustawy stanowi, iż spory o roszczenia ze stosunku pracy są rozpatrywane w trybie określonym w kodeksie pracy. Powyższe przepisy określają w sposób wyczerpujący katalog środków odwoławczych przysługujących pracownikowi urzędów państwowych w przypadku rozwiązania z nim stosunku pracy. Skarżący podkreśla, iż przepisy te nie uwzględniają stanu faktycznego jaki powstaje na gruncie art. 14 ust. 1 przedmiotowej ustawy. W myśl art. 14 ust. 1 pkt 2 ustawy ukaranie karą dyscyplinarną wydalenia z pracy w urzędzie powoduje rozwiązanie stosunku pracy z mocy prawa. Ponieważ rozwiązanie stosunku pracy z mocy prawa nie stanowi okoliczności opisanej w art. 38 ust. 1 ustawy o pracownikach urzędów państwowych nie może być podstawą skorzystania ze środków odwoławczych wskazanych w tym przepisie. Brak możliwości skorzystania ze środków odwoławczych, o których mowa w art. 38 ust. 1 ustawy o pracownikach urzędów państwowych w przypadku rozwiązania umowy o pracę z mocy prawa oznacza, zdaniem skarżącego, zamknięcie urzędnikowi państwowemu drogi do sądu. Skarżący podkreśla, iż pierwotnie art. 14 ust. 1 stanowił, że w przypadkach w nim wymienionych stosunek pracy ulegał rozwiązaniu z winy urzędnika bez wypowiedzenia. Podstawą rozwiązania stosunku pracy była decyzja administracyjna, od której na zasadzie art. 38 ust. 1 ustawy o pracownikach urzędów państwowych przysługiwała skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Na skutek nowelizacji dokonanej przez art. 1 ust. 9 ustawy o zmianie ustawy o pracownikach urzędów państwowych art. 14 uzyskał brzmienie: “Stosunek pracy z urzędnikiem państwowym mianowanym ulega z mocy prawa rozwiązaniu z jego winy bez wypowiedzenia”. Tak więc osoby z którymi rozwiązano stosunek pracy na podstawie art. 14 ust. 1, w obecnym jego brzmieniu, pozbawione zostały prawa do sądu, co zdaniem skarżącego stanowi naruszenie art. 45 ust. 1 Konstytucji. Wskazana nowelizacja nie wprowadziła żadnych przepisów umożliwiających dochodzenie roszczeń osobom, z którymi rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło z mocy prawa. Zdaniem skarżącego stanowi to naruszenie art. 77 ust. 2 Konstytucji.

Orzeczeniem Komisji Dyscyplinarnej przy Dyrektorze Urzędu Celnego w T. z 5 marca 1996 r. skarżący został uznany winnym zarzucanych mu przewinień dyscyplinarnych, za co wymierzono mu karę dyscyplinarną wydalenia ze służby w Urzędzie Celnym. Orzeczenie to zostało utrzymane w mocy przez orzeczenie Odwoławczej Komisji Dyscyplinarnej przy Prezesie Głównego Urzędu Ceł z 18 kwietnia 1996 r. Pismem z 19 kwietnia 1996 r. Zastępca Dyrektora Urzędu Celnego w T. zawiadomił skarżącego, iż jego stosunek pracy uległ rozwiązaniu. Na skutek odwołania od wskazanego pisma Prezes Głównego Urzędu Ceł decyzją z 24 czerwca 1996 r. uchylił decyzję o rozwiązaniu stosunku pracy w części dotyczącej daty i ustalił tę datę na 19 kwietnia 1996 r. Na decyzję Prezesa Głównego Urzędu Ceł skarżący złożył skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z 21 października 1996 r. stwierdził nieważność decyzji Prezesa GUC z 24 czerwca 1996 r. W uzasadnieniu wyroku NSA podkreślił, iż decyzja została wydana bezpodstawnie, gdyż stosunek pracy ze skarżącym uległ rozwiązaniu z mocy prawa. Brak podstawy do wydania decyzji oznacza równocześnie niemożność wniesienia skargi do NSA na rozwiązanie stosunku pracy. Skarżący wystąpił następnie z pozwem przeciwko Urzędowi Celnemu w T. o przywrócenie do pracy. Wyrokiem z 4 marca 1997 r. Sąd Rejonowy w L. oddalił pozew wskazując, iż nie jest właściwy do badania zasadności orzeczenia o wydaleniu ze służby. Sąd Wojewódzki w L. wyrokiem z 2 czerwca 1997 r. oddalił apelację powoda, wskazując iż rozwiązanie stosunku pracy z mocy prawa oznacza, iż powodowi nie przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy. Na skutek kasacji skarżącego Sąd Najwyższy w wyroku z 22 grudnia 1998 r. stwierdził, iż rozwiązanie stosunku pracy z mocy prawa następuje automatycznie wraz z uprawomocnieniem się orzeczenia Odwoławczej Komisji Dyscyplinarnej przy Prezesie GUC. Zdaniem Sądu Najwyższego treść przepisów kodeksu pracy wyłącza możliwość ich stosowania w sytuacji, gdy doszło do rozwiązania stosunku pracy z mocy prawa.

II. Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Odnosząc się do zarzutu niezgodności art. 38 ust. 1 i art. 39 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. Nr 31, poz. 214 z późn. zm.) z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, iż nie ma przeszkód formalnych do nadania biegu skardze konstytucyjnej w tym zakresie, spełnione zostały bowiem warunki określone w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 46-48 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. W tej sytuacji Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w pkt 1 sentencji.

2. Odnosząc się do zarzutu niezgodności art. 1 ust. 9 ustawy z dnia 2 grudnia 1994 r. o zmianie ustawy o pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. Nr 136, poz. 704) z art. 2 i art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w pkt 2 sentencji, z następujących względów.

Zgodnie z treścią art. 79 ust. 1 Konstytucji warunkiem merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest wskazanie przez skarżącego, iż wydane na podstawie zakwestionowanego w skardze aktu normatywnego rozstrzygnięcie sądu lub organu administracji publicznej, narusza przysługujące mu prawa lub wolności o charakterze konstytucyjnym. W obowiązującym porządku konstytucyjnym właściwym przedmiotem skargi konstytucyjnej jest zarzut niezgodności z Konstytucją normy prawnej zastosowanej przez sąd lub organ władzy publicznej rozstrzygający w konkretnej sprawie.

W niniejszej sprawie ostatecznym rozstrzygnięciem w rozumieniu art. 46 ust. 1 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym jest wyrok Sądu Najwyższego z 22 grudnia 1998 r. doręczony skarżącemu w dniu 10 sierpnia 1999 r. W wyroku tym Sąd Najwyższy podtrzymał pogląd wyrażony zarówno przez Sąd Wojewódzki w L. (wyrok z 2 czerwca 1997 r.), jak i przez Sąd Rejonowy w L. (wyrok z 4 marca 1997 r.). Żaden z przywołanych sądów w wydanych przez siebie wyrokach nie oparł rozstrzygnięcia o wskazany przez skarżącego przepis art. 1 ust. 9 ustawy z dnia 2 grudnia 1994 r. o zmianie ustawy o pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. Nr 136, poz. 704). Tym samym art. 1 ust. 9 powołanej ustawy nie jest przepisem, na podstawie którego, sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji (art. 79 ust. 1 Konstytucji).

Z tych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w pkt 2 sentencji.