W skardze konstytucyjnej z 13 stycznia 2009 r. skarżący wniósł o zbadanie zgodności art. 632 pkt 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) w brzmieniu obowiązującym do 24 maja 2007 r. w zw. z art. 558 k.p.k. oraz art. 632 pkt 2 k.p.k. w brzmieniu obowiązującym po 24 maja 2007 r. w zw. z art. 558 k.p.k. z art. 41 ust. 5 w zw. z art. 32 ust. 1 i art. 2 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna sformułowana została w związku z następującym stanem faktycznym. Wyrokiem z 27 lutego 2008 r. (sygn. akt XI Ko 127/07-O) Sąd Okręgowy w Gdańsku – XI Wydział Karny zasądził od Skarbu Państwa na rzecz skarżącego 75 000 zł tytułem zadośćuczynienia za oczywiście niesłuszne tymczasowe aresztowanie w sprawie przed Sądem Rejonowym w Gdańsku (sygn. akt III K 1269/03), obciążając kosztami postępowania w sprawie Skarb Państwa. Skarżący złożył na podstawie art. 558 k.p.k. w zw. z art. 351 § 1 k.p.c. wniosek o uzupełnienie wyroku, wskazując, że sąd nie rozstrzygnął wniosku o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego. Postanowieniem z 20 marca 2008 r. (sygn. akt XI Ko 127/07-O) Sąd Okręgowy w Gdańsku – XI Wydział Wykonawczy nie uwzględnił wniosku o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego, gdyż brak ustawowej podstawy do przyznania tych kosztów wnioskodawcy, na którego rzecz orzeczono odszkodowanie lub zadośćuczynienie za oczywiście niesłuszne tymczasowe aresztowanie. Sąd Apelacyjny w Gdańsku – II Wydział Karny postanowieniem z 15 października 2008 r. (sygn. akt II AKz 711/08) utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie. Sąd ten wskazał, że przepisy k.p.k. dotyczące odszkodowania za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowane lub zatrzymanie regulują w sposób całościowy tryb dochodzenia tego rodzaju roszczeń, a zgodnie z podstawową zasadą obowiązującą w procesie karnym, wydatki związane z ustanowieniem obrońcy lub pełnomocnika wykłada strona, która go ustanowiła (art. 620 k.p.k.); ich zwrot jest możliwy stronie jedynie w przypadkach określonych w k.p.k., jak np. w art. 632 pkt 2 k.p.k.

Skargą konstytucyjną objęto art. 632 pkt 2 k.p.k., w brzmieniu obowiązującym do 24 maja 2007 r., który przewiduje: „jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, w razie uniewinnienia oskarżonego lub umorzenia postępowania koszty procesu ponosi w sprawach z oskarżenia publicznego – Skarb Państwa, z wyjątkiem należności z tytułu udziału adwokata lub radcy prawnego ustanowionego w charakterze pełnomocnika przez pokrzywdzonego, oskarżyciela posiłkowego, powoda cywilnego albo inną osobę, a także z tytułu obrony oskarżonego w sprawie, w której oskarżony skierował przeciwko sobie podejrzenie popełnienia czynu zabronionego”. Kolejny zaskarżony przepis to art. 632 pkt 2 k.p.k., w brzmieniu obowiązującym do 24 maja 2007 r., zgodnie z którym „jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, w razie uniewinnienia oskarżonego lub umorzenia postępowania koszty procesu ponosi w sprawach z oskarżenia publicznego w sprawach z oskarżenia publicznego – Skarb Państwa, z wyjątkiem należności z tytułu udziału adwokata lub radcy prawnego ustanowionego w charakterze pełnomocnika przez pokrzywdzonego, oskarżyciela posiłkowego, powoda cywilnego albo inną osobę, a także z tytułu obrony oskarżonego w sprawie, w której oskarżony skierował przeciwko sobie podejrzenie popełnienia czynu zabronionego”. Natomiast art. 558 k.p.k. stanowi, że w sprawach o odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie przepisy Kodeksu postępowania cywilnego stosuje się tylko w kwestiach nieuregulowanych w niniejszym kodeksie.

Niekonstytucyjność wskazanych norm ma polegać na tym, że w postępowaniu o odszkodowanie i zadośćuczynienie za niewątpliwie niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie, wnioskodawcy nie przysługuje zwrot jakichkolwiek wydatków. Narusza to konstytucyjną zasadę sprawiedliwości społecznej, gdyż osoba uniewinniona, dochodząca odszkodowania w trybie regulacji rozdziału 58 k.p.k., jest obarczana kosztami zastępstwa procesowego. Ponadto, zaskarżona norma jest niezgodna z art. 32 Konstytucji, gdyż w postępowaniu karnym o odszkodowanie i zadośćuczynienie naruszona jest zasada równego traktowania: wnioskodawca, na którego rzecz zasądzono naprawienie szkody majątkowej i niemajątkowej w trybie k.p.k., nie otrzymuje zwrotu kosztów procesu, podczas gdy w postępowaniu cywilnym, dotyczącym analogicznych roszczeń, Skarb Państwa jako strona przegrywająca ma obowiązek takie koszty zwrócić.

Zarządzeniem z 20 kwietnia 2010 r. Trybunał Konstytucyjny wezwał skarżącego do uzupełnienia braku formalnego skargi konstytucyjnej przez dokładne określenie naruszonych przez zaskarżone przepisy konstytucyjnych praw i wolności, które skarżący wiąże z zasadą równości wyrażoną w art. 32 ust. 1 Konstytucji oraz z zasadą demokratycznego państwa prawnego wyrażoną w art. 2 Konstytucji. W piśmie z 4 maja 2010 r. skarżący wskazał jako wzorce kontroli art. 41 ust. 5 w zw. z art. 2 i art. 32 ust. 1 k.p.k. Skarżący podniósł też, że skoro w przypadku prawomocnego skazania jednostkę obciążają w szczególności koszty sądowe na rzecz Skarbu Państwa, to w przeciwnym wypadku, gdy dochodzi do uniewinnienia i w konsekwencji – żądania przez osobę uniewinnioną zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie, to Skarb Państwa powinien obciążać analogiczny obowiązek zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego strony reprezentowanej przez profesjonalnego pełnomocnika.

Zarządzeniem z 15 czerwca 2010 r. Trybunał Konstytucyjny wezwał skarżącego do uzupełnienia braku formalnego skargi konstytucyjnej przez dokładne określenie przedmiotu zaskarżenia, to jest wskazanie, czy zaskarżeniem jest objęty art. 632 pkt 2 k.p.k. w brzmieniu obowiązującym do 24 maja 2007 r. czy po 24 maja 2007 r. Pismem z 30 czerwca 2010 r. skarżący wskazał, że wnosi o orzeczenie niekonstytucyjności art. 632 pkt 2 k.p.k. w brzmieniu obowiązującym do 24 maja 2007 r. i po 24 maja 2007 r. w zw. z art. 558 k.p.k., gdyż sądy orzekające w jego sprawie „nie rozważyły kwestii międzyczasowych związanych z wejściem w życie ustawy z dnia 7 marca 2007 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 80, poz. 539)”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna inicjuje procedurę, której celem jest zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego. Przedmiot skargi konstytucyjnej determinuje wymogi formalne, których spełnienie jest konieczne do stwierdzenia jej dopuszczalności.

Podstawową przesłanką uznania skargi konstytucyjnej za spełniającą warunki określone w art. 79 ust. 1 Konstytucji jest objęcie zaskarżeniem normy, która stanowiła podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia o prawach lub wolnościach konstytucyjnych skarżącego.

Ustawa z dnia 7 marca 2007 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 80, poz. 539) w art. 1 stanowi, że „w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) w art. 632 pkt 2 otrzymuje brzmienie: w sprawach z oskarżenia publicznego – Skarb Państwa, z wyjątkiem należności z tytułu udziału adwokata lub radcy prawnego ustanowionego w charakterze pełnomocnika przez pokrzywdzonego, oskarżyciela posiłkowego, powoda cywilnego albo inną osobę, a także z tytułu obrony oskarżonego w sprawie, w której oskarżony skierował przeciwko sobie podejrzenie popełnienia czynu zabronionego”. Omawiana regulacja nie zawiera przepisów przejściowych – zgodnie z art. 2, wejście w życie ustawy następuje po upływie 14 dni od jej ogłoszenia. Ogłoszenie ustawy nastąpiło 9 maja 2007 r.

Wszystkie orzeczenia w sprawie skarżącego zapadły po wejściu w życie tej nowelizacji, zatem zastosowanie mógł znaleźć jedynie art. 632 pkt 2 k.p.k. w brzmieniu obowiązującym po 24 maja 2007 r.

Tożsamość jednostki redakcyjnej przepisu (art. 632 pkt 2 k.p.k.) nie oznacza tożsamości normy w nim zawartej. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podkreślał, że nowelizacja przepisu, który w dawnym brzmieniu był przedmiotem kontroli konstytucyjnej, nie oznacza spełnienia negatywnej przesłanki procesowej – ne bis in idem; m.in. w wyroku z 23 czerwca 2008 r., P 18/06 (OTK ZU nr 5/A/2008, poz. 83) Trybunał wskazał, że „nie ma możliwości umorzenia postępowania ze względu na zbędność orzekania (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK) ponieważ ani znowelizowany art. 3 pkt 17, ani tym bardziej późniejszy art. 3 pkt 17a ustawy o świadczeniach rodzinnych nie były przedmiotem kontroli Trybunału. Mimo omówionego wyżej podobieństwa tych przepisów i analogicznych wzorców kontroli, nie ma możliwości, aby argumentacja konstytucyjna i rozstrzygnięcie w sprawie o sygn. K 16/04 zostały uznane za rozwiązujące problemy stawiane aktualnie przez sądy pytające”.

Objęty zaskarżeniem art. 632 pkt 2 k.p.k., w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 maja 2007 r., nie był podstawą ostatecznego rozstrzygnięcia o prawach lub wolnościach konstytucyjnych skarżącego, co przesądza o niespełnieniu podstawowego warunku formalnego skargi konstytucyjnej i jest samoistną podstawą odmowy nadania jej dalszego biegu w oparciu o art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 49 i art. 36 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.).

Biorąc wszystkie powyższe okoliczności pod uwagę, orzeka się jak w sentencji.