1. W sporządzonej przez adwokata i wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 21 kwietnia 2018 r. (data nadania) skardze konstytucyjnej, J.W. (dalej: skarżący) zarzucił niezgodność:

1) art. 168 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (obecnie: Dz. U. z 2018 r. poz. 1360, ze zm.; dalej: k.p.c.) w zakresie, w jakim dopuszcza:

a) odmowę przywrócenia terminu dokonania czynności procesowej z powodu jakiejkolwiek postaci winy, w tym winy polegającej na lekkim niedbalstwie lub niedbalstwie, lub uchybienia procesowego bez zbadania okoliczności sprawy z art. 45 ust. 1 w związku z art. 176 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji;

b) automatyczną odmowę przywrócenia terminu do opłacenia pisma procesowego z powodu niezaskarżenia postanowienia odmawiającego zwolnienia z kosztów sądowych bez zbadania faktycznej sytuacji finansowej skarżącego na dzień upływu terminu wniesienia opłaty od pisma procesowego – z art. 45 w związku z art. 176 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji, a także z art. 32 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji oraz z art. 2 Konstytucji;

c) odmowę przywrócenia terminu dokonania czynności procesowej bez jednoznacznego wskazania sytuacji, w których termin dokonania czynności procesowej może być przywrócony – z art. 32 ust. 1 oraz z art. 2 Konstytucji;

2) art. 130 § 1 k.p.c., w zakresie, w jakim wyznacza tygodniowy termin opłacenia pisma procesowego, którego niedotrzymanie skutkuje odrzuceniem apelacji w trybie art. 370 k.p.c., bez względu na wysokość tej opłaty lub możliwości finansowe skarżącego, nie zapewniając jednocześnie możliwości rozłożenia płatności na raty – z art. 45 ust. 1 w związku z art. 176 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji.

2. Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą.

Skarżący wniósł pozew przeciwko M.G. o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego – nakazu zapłaty Sądu Okręgowego w W. z 24 czerwca 2002 r. (sygn. […]), a następnie o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego – nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w W. z 28 kwietnia 2003 r. (sygn. […]). Postanowieniem z 23 marca 2006 r. obie sprawy zostały połączone do wspólnego rozpoznania przed Sądem Rejonowym w W., Wydział Cywilny (dalej: Sąd Rejonowy) pod sygn. […]. Skarżący uzyskał pomoc prawną z urzędu oraz zabezpieczenie powództwa przeciwegzekucyjnego przez zawieszenie postępowań egzekucyjnych prowadzonych przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w W. (dalej: komornik) w sprawach Km […] i Km […].

Sąd Rejonowy wydał – 14 stycznia 2015 r. – wyrok oddalający powództwo skarżącego. Skarżący złożył wówczas wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych. Postanowieniem z 18 czerwca 2015 r. referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym (dalej: referendarz) zwolnił powoda od kosztów sądowych w części, tj. ponad kwotę 500 złotych. Postanowienie zostało doręczone pełnomocnikowi skarżącego 26 czerwca 2015 r. Zgodnie z art. 130 § 1 k.p.c. termin opłacenia apelacji upływał 3 lipca 2015 r. Skarżący uiścił opłatę od apelacji w kwocie 500 złotych 8 lipca 2015 r., tj. 5 dni po upływie terminu i złożył wniosek o przywrócenie terminu wniesienia apelacji oraz skargę na orzeczenie referendarza.

Sąd Rejonowy, postanowieniem z 18 listopada 2015 r. w sprawie o sygn. […] oddalił wniosek skarżącego o przywrócenie terminu wniesienia skargi na orzeczenie referendarza i odrzucił skargę, a postanowieniem z 27 listopada 2015 r. oddalił wniosek o przywrócenie terminu wniesienia apelacji na podstawie art. 168 § 1 k.p.c. i odrzucił apelację na podstawie art. 370 k.p.c., wskazując, że braki nie zostały uzupełnione w terminie. W postanowieniu tym podkreślono, że na oddalenie wniosku o przywrócenie terminu wniesienia apelacji decydujący wpływ miała okoliczność, że skarżący mógł zaskarżyć orzeczenie referendarza.

Skarżący wniósł zażalenie na postanowienie z 18 listopada 2015 r. oraz na postanowienie z 27 listopada 2015 r., jednocześnie wnosząc o zwolnienie od kosztów sądowych. Postanowieniem referendarza z 7 stycznia 2016 r. skarżący został zwolniony od opłaty sądowej od zażalenia na postanowienie z 27 listopada 2015 r., a postanowieniem z 13 kwietnia 2016 r. został zwolniony od opłaty sądowej od zażalenia na postanowienie z 18 listopada 2015 r.

Sąd Okręgowy w W. Wydział Cywilny Odwoławczy, postanowieniem z 21 czerwca 2016 r. (sygn. […]) oddalił zażalenie skarżącego na postanowienie referendarza sądowego z 18 listopada 2015 r., a postanowieniem z 20 czerwca 2016 r. (sygn. […]) oddalił zażalenie na postanowienie z 27 listopada 2015 r. (tj. o odrzuceniu apelacji powoda).

3. W skardze konstytucyjnej skarżący wniósł o zawieszenie postępowań egzekucyjnych prowadzonych przeciwko niemu z wniosku wierzyciela M.G. w związku z uprawomocnieniem się wyroku Sądu Rejonowego z 14 stycznia 2015 r. (sygn. […]); tj. postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w W. pod sygn. Km […] i Km […] na podstawie tytułu wykonawczego – nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Rejonowy w W. z 28 kwietnia 2003 r. (sygn. […]) oraz wyroku Sądu Rejonowego z 14 stycznia 2015 r. (sygn. […]) zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z 22 marca 2017 r.

29 sierpnia 2018 r. Trybunał wydał postanowienie tymczasowe, wstrzymujące: wykonanie wyroku Sądu Rejonowego z 14 stycznia 2015 r. (sygn. […]) zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z 22 marca 2017 r. oraz wykonanie nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w W. z 28 kwietnia 2003 r. (sygn. […]).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 61 ust. 1 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 2072; dalej: u.o.t.p. TK), skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. Służy ono wyeliminowaniu – już w początkowej fazie postępowania – spraw, które nie mogą być przedmiotem merytorycznego rozstrzygania. Trybunał wydaje postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu, gdy nie spełnia ona określonych przez prawo wymagań lub gdy jest oczywiście bezzasadna. Jednocześnie Trybunał przypomina, że składu rozpoznającego sprawę in merito nie wiąże stanowisko zajęte w postanowieniu o przekazaniu skargi konstytucyjnej do rozpoznania merytorycznego, bowiem na każdym etapie postępowania zainicjowanego wniesieniem skargi Trybunał bada, czy nie zachodzi któraś z ujemnych przesłanek procesowych (wyrok TK z 21 czerwca 2017 r., sygn. SK 35/15, OTK ZU A/2017, poz. 51).

2. Skargę konstytucyjną sporządził i wniósł adwokat działający w zastępstwie adwokata ustanowionego z urzędu, załączając do skargi zarówno zawiadomienie o wyznaczeniu pełnomocnika z urzędu, jak i dokument poświadczający substytucję.

Skarżący wyczerpał przysługującą mu drogę prawną, ponieważ postanowienie Sądu Okręgowego w W. z 20 czerwca 2016 r. (sygn. […]) jest prawomocne i nie przysługują od niego żadne zwyczajne środki zaskarżenia.

Dochowany został również trzymiesięczny termin wniesienia skargi konstytucyjnej. Termin ten rozpoczął swój bieg 26 września 2016 r. (data doręczenia ostatecznego orzeczenia). Wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu wniesiono 4 października 2016 r. (wstrzymanie biegu terminu). 29 stycznia 2018 r. doręczono adwokatowi T.P. pismo ustanawiające go pełnomocnikiem z urzędu, dlatego bieg terminu wniesienia skargi został podjęty 8 marca 2017 r. Skarga konstytucyjna została wniesiona 21 kwietnia 2018 r. przez adwokata A.M.K. działającą w zastępstwie pełnomocnika ustanowionego z urzędu. W tych okolicznościach, należy przypomnieć, że zgodnie z art. 36 u.o.t.p. TK w sprawach nieuregulowanych w tej ustawie, do postępowania przed Trybunałem stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2018 r. poz. 1360, ze zm.; dalej: k.p.c.). Z powodu braku odrębnej regulacji w u.o.t.p. TK, termin o którym mowa w art. 77 ust. 1 u.o.t.p. TK, oblicza się zgodnie z przepisami k.p.c., a w myśl odesłania wynikającego z art. 165 § 1 k.p.c. – według przepisów prawa cywilnego. Stosownie do art. 114 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2018 r. poz. 1025, ze zm.), jeżeli termin jest oznaczony w miesiącach, a ciągłość terminu nie jest wymagana – co ma miejsce w świetle art. 44 ust. 3 pkt 1 u.o.t.p. TK – to miesiąc liczy się za dni trzydzieści. Wobec tego, trzymiesięczny termin do wniesienia skargi konstytucyjnej, określony w art. 77 ust. 1 u.o.t.p. TK – w przypadku złożenia wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu zgodnie z art. 44 ust. 2 u.o.t.p. TK – liczy się za 90 dni. Od dnia rozpoczęcia biegu terminu do dnia wniesienia wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu upłynęło 7 dni, natomiast od dnia podjęcia biegu terminu do dnia wniesienia skargi upłynęło 81 dni. Skargę konstytucyjną wniesiono zatem po upływie 88 dni, zachowując przewidziany prawem – trzymiesięczny (tu: dziewięćdziesięciodniowy) – termin.

W ocenie Trybunału skarżący wskazał, które przysługujące mu konstytucyjne prawa i w jaki sposób zostały naruszone (art. 53 ust. 1 pkt 2 u.o.t.p. TK), a także uzasadnił sformułowane w skardze zarzuty (art. 53 ust. 1 pkt 3 u.o.t.p. TK). Wątpliwości co do poprawności metodologicznej prezentowanego w skardze uzasadnienia, Trybunał – w ramach rozpoznawanej sprawy – postanowił rozstrzygnąć na korzyść skarżącego, pozostawiając je do rozpoznania na etapie kontroli merytorycznej.

3. Wobec tego, że złożona skarga spełnia wymagania przewidziane w u.o.t.p. TK i nie zachodzą okoliczności określone w art. 61 ust. 4 pkt 3 u.o.t.p. TK, to – na podstawie art. 61 ust. 2 tej ustawy – zasadne było nadanie jej dalszego biegu.