W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 24 lipca 2006 r. skarżący wniósł o stwierdzenie, iż art. 5 w zw. z art. 6 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 162, poz. 1692) w zw. z art. 4241 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) jest niezgodny z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji.

Zaskarżonej regulacji skarżący zarzuca naruszenie prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) oraz zamknięcie drogi sądowej do dochodzenia wynagrodzenia za szkody związane z niezgodnym z prawem działaniem sądów (art. 77 ust. 2 Konstytucji) w zakresie, w jakim w stosunku do orzeczeń wydanych w postępowaniu cywilnym, które stały się prawomocne przed 1 września 2004 r., nie jest dopuszczalne wniesienie skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Skarżący podnosi, że od dnia wejścia w życie Konstytucji ustawodawca zobowiązany był do stworzenia proceduralnych warunków do realizacji prawa do odszkodowania za niezgodne z prawem działania władzy publicznej. Przepisy regulujące zasady dochodzenia tego odszkodowania za działanie polegające na wydaniu orzeczenia w postępowaniu cywilnym oraz statuujące przesłankę przeprowadzenia postępowania o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądu cywilnego zostały wprowadzone dopiero na mocy ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (ustawa nowelizująca k.c.). Art. 5 tej ustawy wyklucza możliwość wniesienia skargi na orzeczenia, które stały się prawomocne przed jej wejściem w życie, tj. zgodnie z art. 6 ustawy – z dniem 1 września 2004 r. Tryb stwierdzenia niezgodności prawomocnego orzeczenia z prawem reguluje m.in. zaskarżony art. 4241 k.p.c. dodany ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r. (Dz. U z 2005 r. Nr 13, poz. 98). Kwestionowany w skardze konstytucyjnej art. 5 ustawy nowelizującej k.c. nakazuje w stosunku do orzeczeń, które stały się prawomocne przed 1 września 2004 r. stosować art. 417 k.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej k.c., wyklucza zaś stosowanie art. 4171 k.c. (dodanego na mocy kwestionowanej ustawy). Regulacja ta zdaniem skarżącego zamyka drogę sądową do stwierdzenia niezgodności prawomocnego orzeczenia z prawem i pośrednio także do dochodzenia odszkodowania za niezgodne z prawem działanie sądu, skoro uzyskanie orzeczenia stwierdzającego niezgodność orzeczenia z prawem stanowi konieczny i niezbędny „przedsąd” dla postępowania o odszkodowanie.

Skarżący wniósł do Sądu Najwyższego skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie. Skarga ta została odrzucona postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2006 r., przy czym w uzasadnieniu wskazano na jej niedopuszczalność ze względu na to, że zaskarżony wyrok stał się prawomocny przed 1 września 2004 r. Postanowienie to zostało doręczone skarżącemu 25 kwietnia 2006 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna stanowi kwalifikowany środek ochrony konstytucyjnych praw i wolności, którego wniesienie uwarunkowane zostało uprzednim spełnieniem szeregu przesłanek wynikających bezpośrednio z art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowanych w przepisach ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.). Zgodnie ze wskazanymi powyżej regulacjami w trybie skargi konstytucyjnej można dochodzić ochrony konstytucyjnych praw i wolności, do których naruszenia doszło na skutek wydania przez sąd lub organ administracji publicznej ostatecznego rozstrzygnięcia opartego na zaskarżonym przepisie, po wyczerpaniu przez skarżącego przysługującej mu drogi prawnej. Tylko zatem przepis, który zdeterminował treść wydanego w sprawie rozstrzygnięcia w taki sposób, iż doprowadziło ono do naruszenia konstytucyjnych praw lub wolności, może stanowić przedmiot kontroli Trybunału Konstytucyjnego w trybie skargi konstytucyjnej.

Wskazanej powyżej przesłanki nie spełnia ani art. 6 ustawy nowelizującej k.c., ani art. 4241 § 2 k.p.c. Zgodnie z pierwszym ze wskazanych przepisów ustawa nowelizująca k.c. wchodzi w życie z dniem 1 września 2004 r. Skarżący wiąże naruszenie prawa do sądu oraz prawa do dochodzenia odszkodowania za niezgodne z prawem działania władzy publicznej z nierozstrzygnięciem merytorycznie przez Sąd Najwyższy jego skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku sądu ze względu na cezurę czasową zawartą w art. 5 ustawy nowelizującej k.c. Art. 6 tej ustawy, określający jej datę wejścia w życie, nie pozostaje w związku ze wskazanym naruszeniem. Stanowi on wprawdzie element normy, w oparciu o którą Sąd Najwyższy odrzucił skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem wyroku Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie, jednakże wszelkie materialnoprawne i procesowe konsekwencje wynikają wyłącznie z art. 5 tej ustawy. Konkluzja ta odnosi się w pełnym zakresie także do art. 4241 § 2 k.p.c. Przepis ten w sytuacji skarżącego stanowił podstawę wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem wyroku Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie, w stosunku do którego – jak wynika z uzasadnienia Sądu Najwyższego – skarżący nie wniósł środków zaskarżenia. Determinował on tym samym tryb (rodzaj postępowania cywilnego), w którym skarżący starał się dochodzić swoich praw. Ich naruszenie wynika jednak dopiero z odrzucenia tej skargi w oparciu o regulację intertemporalną zawartą w art. 5 ustawy nowelizującej k.c. Trybunał stwierdza tym samym, że art. 6 ustawy nowelizującej k.c. oraz art. 4241 k.p.c. nie pozostają w związku z naruszeniem konstytucyjnie zagwarantowanych praw.

Biorąc powyższe pod uwagę, należało orzec jak na wstępie.