W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 19 lipca 2006 r. wniesiono o zbadanie zgodności art. 25 ust. 1 pkt 8a oraz art. 61 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej (Dz. U. z 2004 r. Nr 156, poz. 1641 ze zm.) z art. 24, art. 42 ust. 3, art. 45 ust. 1, art. 60, art. 65 ust. 1, art. 67 ust. 2 w zw. z art. 31 ust. 3, art. 30, art. 47, art. 2, art. 118, art. 119 ust. 1 w zw. z art. 7 Konstytucji. Ponadto, jako wzorzec kontroli zaskarżonych przepisów skarżący wskazał art. 13 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz art. 47 Karty Podstawowych Praw Unii Europejskiej.

Skarga konstytucyjna wniesiona została w oparciu o następujący stan faktyczny i prawny. W dniu 19 grudnia 1997 r. Prokuratura Rejonowa w Gdyni skierowała przeciwko skarżącemu akt oskarżenia o przestępstwo z art. 266 § 1 k.k. W dniu 10 sierpnia 2003 r. weszła w życie ustawa z 23 kwietnia 2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks celny oraz o zmianie ustawy o Służbie Celnej, która dodała do ostatniej ze wskazanych ustaw art. 25 ust. 1 pkt 8a, zgodnie z którym podstawą do obligatoryjnego zwolnienia funkcjonariusza celnego ze służby stało się wniesienie aktu oskarżenia o umyślne popełnienie przestępstwa ściganego z oskarżenia publicznego. Decyzją z 4 listopada 2003 r. (KA-180-139/03) Dyrektor Izby Celnej w Gdyni zwolnił skarżącego ze służby. Po ponownym rozpatrzeniu sprawy Dyrektor Izby decyzją z 8 grudnia 2003 r. (KA-180-139/2003) utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję. Wniesioną skargę Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku oddalił wyrokiem z 21 lutego 2005 r. (sygn. akt 3 II S.A./Gd 1758/03). Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną wniesioną od powyższego orzeczenia wyrokiem z 9 lutego 2006 r. (I OSK 877/05).

Z wydaniem wskazanych powyżej rozstrzygnięć skarżący wiąże naruszenie konstytucyjnego prawa do ochrony pracy (art. 24 Konstytucji), prawa dostępu do służby publicznej (art. 60 Konstytucji), wolności pracy (art. 65 ust. 1 Konstytucji), prawa do zabezpieczenia społecznego (art. 67 ust. 2 Konstytucji), prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji), konstytucyjnego prawa do prywatności (art. 47 Konstytucji) oraz prawa do ochrony godności ludzkiej (art. 30 Konstytucji). W uzasadnieniu swoich zarzutów skarżący wskazuje, iż cel regulacji, jakim było ochrona autorytetu Państwa przez „oczyszczenie szeregu funkcjonariuszy publicznych z różnego rodzaju przestępców, mógł zostać osiągnięty bez ustanowienia kwestionowanego środka zawartego w zaskarżonych przepisach; brak jest zatem podstaw do przyjęcia, iż zostały spełnione przesłanki z art. 31 ust. 3 Konstytucji, zezwalającego na ograniczenie przysługujących skarżącemu konstytucyjnych praw i wolności”.

Przechodząc do uzasadnienia naruszenia art. 60 Konstytucji skarżący wskazuje, iż zakwestionowana regulacja przewidując obligatoryjne zwolnienie ze służby publicznej osoby, korzystającej z pełni praw publicznych, pozbawia ją gwarantowanego wspominanym przepisem Konstytucji dostępu do służby publicznej. Skarżący wskazuje na brak faktycznych podstaw do weryfikowalności stosowanych kryteriów dostępu do służby, jako że podstawą decyzji był fakt przyjęcia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego, który to fakt nie mógł być przedmiotem odniesienia (kontroli) orzekających w sprawie organów odwoławczych. Skarżący odwołuje się także do zasad dostępu do innych służb publicznych np. do Policji i Straży Granicznej, gdzie nie zostały przewidziane takie ograniczenia jak w zakwestionowanym przepisie.

Wydanie wskazanych w skardze rozstrzygnięć doprowadziło także do naruszenia – zdaniem skarżącego – prawa do wykonywania zawodu (art. 65 ust. 1 Konstytucji) ujmowanego w aspekcie art. 24 Konstytucji, przewidującego prawo do ochrony pracy. Kwestionowany przepis faktycznie bowiem nie tylko zawiesza gwarancję stosunku pracy w przypadku wniesienia przeciwko konkretnej osobie aktu oskarżenia, ale także statuuje zakaz przyjęcia do służby celnej osób, spełniających przesłanki, o których mowa w zakwestionowanym przepisie. Skarżący wskazuje, iż zakaz wykonywania określonych zawodów jest środkiem karnym, którego zastosowanie należy do właściwości sądów przy wzięciu pod uwagę przesłanek, o których mowa w art. 53 k.k. Zdaniem skarżącego zabezpieczeniu toku procesu karnego służą odpowiednie instytucje przewidziane w przepisach prawa karnego, zarówno materialnego jak i procesowego, natomiast zabezpieczenie autorytetu państwa i prawidłowego funkcjonowania służby celnej mogłoby się z powodzeniem urzeczywistnić w przypadku wyboru mniej surowego środka. Skarżący naruszenie zasad praworządności upatruje także w dopuszczeniu do tego, aby o fakcie czy jego zachowanie nosiło znamiona umyślności, jak również o zakazie wykonywania zawodu zamiast sądu orzekał organ nie sprawujący wymiaru sprawiedliwości.

Naruszenia prawa do zabezpieczenia społecznego skarżący upatruje w pozbawieniu go możliwości zwiększenia stażu pracy oraz uiszczania składek, a tym samym prawa do kształtowania okresu składkowego w ramach obowiązujących w tym zakresie odrębnych przepisów. Skarżący wykazuje także naruszenie zasady domniemania niewinności polemizując w tym zakresie z wyrokiem TK z 12 październik 2004 r. (sygn. K 1/04) i wskazując, iż ponieważ w postępowaniu dyscyplinarnym możliwe i dopuszczalne przez orzecznictwo TK jest powołanie się na tę zasadę, to tym bardziej winno ją się odnosić także do postępowania, którego wynik ma charakter samoistnego i niezależnego od przesłanek wymiaru kary środka karnego. Przyjęta procedura zwalniania funkcjonariuszy ze służby na podstawie kwestionowanej regulacji, jako nie spełniająca warunków procedury sprawiedliwej, uzasadnia także tezę o naruszeniu prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji). Jak wskazuje skarżący: brak jest „prawnej możliwości weryfikacji podejmowanych przez organa ścigania rozstrzygnięć, gdyż kwestia ta jest przedmiotem oceny w sądowym postępowaniu karnym oraz wewnętrznego trybu oceny okoliczności towarzyszących postawionemu zarzutowi”. Naruszenia prawa do prywatności oraz prawa do zasady poszanowania godności człowieka skarżący upatruje w pozbawieniu go wolności i praw ekonomicznych jeszcze przed wyrokiem sądowym, co prowadzi do „napiętnowania go wśród otoczenia, naruszenia dobrego imienia, poczucia krzywdy…”.

W drugiej części skargi skarżący uzasadnia naruszenie przez kolejną z zaskarżonych regulacji, tj. art. 61 ust. 2 pkt 1 ustawy o Służbie Celnej, art. 65 ust. 1 oraz art. 67 ust. 1 Konstytucji. Regulacja ta uniemożliwia przywrócenie do służby funkcjonariusza Służby Celnej, zwolnionego na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 8a, wobec którego zostało wszczęte postępowanie, a wydane rozstrzygnięcie było inne niż uniewinnienie. Skarżący wskazuje w uzasadnieniu m.in. na możliwość umorzenia postępowania na podstawie art. 17 § 1 k.p.k., w którym to przypadku brak jest możliwości przywrócenia do służby.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być tylko taki przepis, który stanowił podstawę wskazanego jako ostateczne rozstrzygnięcia i którego treść zdeterminowała to rozstrzygnięcie w takim kierunku, iż naruszyło ono przysługujące skarżącemu konstytucyjne prawa lub wolności. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego przesłanki tej nie spełnia zaskarżony art. 61 ust. 2 pkt 1 ustawy o Służbie Celnej.

Rozstrzygnięciem, z którego wydaniem wiąże skarżący naruszenie przysługujących mu praw jest decyzja Dyrektora Izby Celnej w Gdyni z 4 listopada 2003 r. (KA-180-139/03), mocą której zwolniono skarżącego ze służby. Fakt zwolnienia uzasadniono wystąpieniem przesłanek z art. 25 ust. 1 pkt 8a zaskarżonej ustawy, zgodnie z którym podstawą do obligatoryjnego zwolnienia funkcjonariusza celnego ze służby jest wniesienie aktu oskarżenia o umyślne popełnienie przestępstwa, ściganego z oskarżenia publicznego. Drugi z zaskarżonych przepisów, tj. art. 61 ust. 2 pkt 1 ustawy o Służbie Celnej, stanowi, iż: „Funkcjonariusza celnego, na jego wniosek, przywraca się do służby w wypadku uniewinnienia prawomocnym wyrokiem sądu – jeżeli zwolnienie ze służby nastąpiło na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 8a”. Nie budzi wątpliwości Trybunału Konstytucyjnego, iż kwestia przywrócenia do pracy funkcjonariusza celnego nie była przedmiotem rozpoznania w sprawie zakończonej wydaniem wskazanej powyżej decyzji. Brak jest zatem podstaw do przyjęcia, iż przepis formułujący warunki przywrócenia do pracy stanowił podstawę tego rozstrzygnięcia. Powyższa konstatacja przesądza, iż wniesiona skarga konstytucyjna nie spełnia w zakresie, w jakim kwestionuje się w niej konstytucyjność art. 61 ust. 2 pkt 1 ustawy o Służbie Celnej, przesłanek tego środka prawnego.

W zakresie art. 25 ust. 1 pkt 8a ustawy z 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej skarga konstytucyjna zostanie przekazana do merytorycznego rozpoznania.

Mając powyższe na względzie, należało orzec jak na wstępie.