W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego w dniu 7 czerwca 2005 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności art. 15 ust. 4 pkt 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z art. 2, art. 32, art. 67 ust. 1 Konstytucji.

Skarżąca kwestionuje sposób ustalenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego ubezpieczonego określonego w załączniku do decyzji ZUS – Oddział w Białymstoku z 18 sierpnia 2004 r. (nr 000107252004081800000288, znak KPU – 1000023186280-2003) – poz. 1 za 1992 r. i pozycja 3 za 1994 r. W tym okresie skarżąca przepracowała tylko część roku – 2 miesiące w roku 1992 i 5 miesięcy w roku 1994. ZUS dokonał obliczeń dzieląc dochód osiągnięty w ciągu dwóch (pięciu) miesięcy przez kwotę rocznego przeciętnego wynagrodzenia, gdy tymczasem zdaniem skarżącej winno się dokonać stosunkowych obliczeń dzieląc kwotę uzyskanych zarobków w danym roku przez 2/12 (względnie 5/12) z kwoty rocznego przeciętnego wynagrodzenia za dany rok. Wyliczony w oparciu o zaproponowaną przez skarżącą metodę kapitał początkowy jest wyższy niż kapitał ustalony w decyzji ZUS, w oparciu o zaskarżoną regulację. Krzywdzi ona, w ocenie skarżącej, wszystkich tych, którzy nie przepracowali pełnego roku.

Skarżąca wyczerpała przysługującą jej drogę prawną: odwołanie od decyzji ZUS zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego w dniu 8 grudnia 2004 r. (sygn. akt V U 3953/04). Wniesiona od powyższego wyroku apelacja została oddalona wyrokiem z 30 marca 2005 r. (sygn. akt III AUa 28/05), doręczonym skarżącej w dniu 27 kwietnia 2005 r.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 12 lipca 2005 r. wezwano pełnomocnika skarżącej do uzupełnienia braków wniesionej skargi konstytucyjnej poprzez m.in. wskazanie konstytucyjnych praw lub wolności, które zostały naruszone oraz określenie sposobu tego naruszenia.

W piśmie procesowym z 22 lipca 2005 r. nadesłanym w celu uzupełnienia wskazanych braków skargi konstytucyjnej pełnomocnik skarżącej doprecyzował skargę konstytucyjną wnosząc o stwierdzenie niezgodności ze wskazanymi w skardze przepisami Konstytucji dodatkowo art. 15 ust. 4 pkt 3, art. 16 oraz art. 174 ust. 1 i 3 zaskarżonej ustawy, w zakresie, w którym nakazują obliczanie wartości wskaźników za poszczególne lata kalendarzowe jako stosunek wartości wynagrodzenia osiągniętego w danym roku do kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za dany rok kalendarzowy, bez uwzględnienia okresu w danym roku kalendarzowym, w którym wynagrodzenie to zostało osiągnięte. Brak powyższego rozróżnienia skutkował, jak wskazuje skarżąca, obniżeniem wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego, a w konsekwencji zaniżeniem wartości kapitału początkowego. Gdyby skarżąca nie przepracowała w roku dwóch miesięcy, wartość kapitału początkowego byłaby wyższa niż obecna, pomimo, iż skarżąca faktycznie wpłaciłaby z tytułu świadczeń emerytalnych mniejszą kwotę niż obecnie. Taka sytuacja stanowi, w jej ocenie, naruszenie zasady równości wobec prawa wyrażonej w art. 32 ust. 1 Konstytucji oraz prawa do emerytury w należycie określonym zakresie – art. 67 ust. 1 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny zważył co następuje:

Skarga konstytucyjna stanowi kwalifikowany środek ochrony konstytucyjnych praw i wolności, którego wniesienie uwarunkowane zostało uprzednim spełnieniem szeregu przesłanek wynikających bezpośrednio z art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowanych w przepisach ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.). Zgodnie ze wskazanymi powyżej regulacjami w trybie skargi konstytucyjnej można dochodzić ochrony tylko takich konstytucyjnych praw i wolności, do których naruszenia doszło na skutek wydania przez sąd lub organ administracji publicznej rozstrzygnięcia opartego na zaskarżonym przepisie. Tylko zatem przepis, który zdeterminował treść wydanego w sprawie rozstrzygnięcia w taki sposób, iż doprowadziło ono do naruszenia konstytucyjnych praw lub wolności może stanowić przedmiot kontroli Trybunału Konstytucyjnego w trybie skargi konstytucyjnej.

W sprawie stanowiącej przedmiot wstępnego rozpoznania skarżąca w piśmie uzupełniającym braki skargi konstytucyjnej rozszerzyła zakres przepisów, których kontroli z punktu widzenia ich zgodności z Konstytucją domaga się w trybie wniesionej skargi na art. 174 ust. 1 i 3, art. 15 ust. 4 pkt 3 i art. 16 zaskarżonej ustawy, zaznaczając jednakże, iż stanowią one przedmiot zaskarżenia tylko w zakresie, „w którym nakazują obliczanie wartości wskaźników za poszczególne lata kalendarzowe, niezbędnych do ustalenia wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego, jako stosunek wartości wynagrodzenia osiągniętego w danym roku do kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za dany rok kalendarzowy bez uwzględnienia okresu w danym roku kalendarzowym, w którym wynagrodzenie to zostało osiągnięte (jeżeli zatrudnienie trwało krócej niż rok)”.

W ocenie Trybunału wskazaną powyżej zależność statuuje tylko art. 15 ust. 4 pkt 2 zaskarżonej ustawy, zgodnie z którym przy ustaleniu podstawy wymiaru emerytur i rent oblicza się stosunek każdej z sum kwot podstawy wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3 art. 15, w okresie danego roku do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonej za ten rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części. Pozostałe przepisy, powołane dopiero w piśmie nadesłanym w celu uzupełnienia braków skargi, regulują albo dalsze etapy ustalania podstawy wymiary emerytury lub renty, albo określają zasady związane z ustalaniem lat kalendarzowych, które się bierze pod uwagę przy ustalaniu tej podstawy. Jakkolwiek zatem przepisy te stanowiły bez wątpienia podstawę wydanych w sprawie rozstrzygnięć, nie można w ich treści upatrywać naruszenia prawa do zabezpieczenia społecznego, które skarżąca wiąże z nieuwzględnieniem przy obliczaniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty faktu przepracowania niepełnego roku, a w konsekwencji z braniem pod uwagę rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, nie zaś iloczynu tej kwoty, odpowiadającego rzeczywiście przepracowanemu w tym roku okresowi.

Mając powyższe na względzie, należało orzec jak w sentencji.

W zakresie art. 15 ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) zostało wydane zarządzenie sędziego Trybunału Konstytucyjnego o przekazaniu skargi do merytorycznego rozpoznania.