W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 13 września 2004 r. skarżąca zakwestionowała zgodność art. 615 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 ze zm.) z art. 32 ust. 1 oraz art. 64 ust. 1 i 2 w zw. z art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji, a ponadto zgodność art. 386 § 6 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) z art. 178 ust. 1, art. 45 ust. 1 i art. 2 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna wydana została w oparciu o następujący stan faktyczny. Postanowieniem z 2 października 2003 r. (sygn. akt I Co 1819/03) Sąd Rejonowy w Toruniu odmówił nadania klauzuli wykonalności przeciwko skarżącej stwierdzając w oparciu o art. 615 k.r.o., iż ze względu na orzeczenie prawomocne separacji nie można przyjąć, iż istnieje ustrój małżeńskiej wspólności majątkowej, a tym samym podstawowa przesłanka nadania takiej klauzuli przeciwko małżonce dłużnika. Rozpoznając wniesione na to postanowienie zażalenie Sąd Okręgowy w Toruniu postanowieniem z 19 grudnia 2003 r. (sygn. akt VIII Cz 593/03) uchylił postanowienie Sądu Rejonowego i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania wskazując, iż rozdzielność majątkowa w niniejszej sprawie nie jest skutkiem zastosowania wskazanego przepisu k.r.o., tylko wynika z zawartej wcześniej umowy małżeńskiej i nakazał przy ponownym rozpoznaniu sprawy rozważyć czy nie zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 47 § 2 i 41 § 3 k.r.o. Postanowieniem z 25 lutego 2004 r. (sygn. akt I Co 108/04) Sąd Rejonowy w Toruniu po ponownym rozpoznaniu sprawy odmówił nadania klauzuli wykonalności, wskazując w uzasadnieniu, iż po prawomocnym orzeczeniu separacji nie istnieje małżeńska wspólność majątkowa, brak jest zatem majątku wspólnego, z którego mogłaby być prowadzona egzekucja. Na powyższe postanowienie zażalenie złożył wierzyciel. Sąd II instancji po rozpoznaniu zażalenia postanowieniem z 31 maja 2004 r. (sygn. akt VIII Cz 201/04) doręczonym skarżącej 15 czerwca 2004 r., nadał klauzulę wykonalności prawomocnemu wyrokowi zapłaty przeciwko skarżącej. W uzasadnieniu postanowienia sąd wskazał na naruszenie przez Sąd Rejonowy art. 386 § 6 k.p.c., zgodnie z którym ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wiążą sąd I instancji, któremu sprawa została przekazana do ponownego rozpoznania. Ponieważ wskazania te, m.in. przyjęte przez sąd II instancji stanowisko, iż ustrój rozdzielności majątkowej nie powstał na skutek prawomocnego orzeczenia separacji (art. 615) i nie jest skuteczny erga omnes, wiążą także sąd II instancji przy ponownym rozpoznaniu, sąd ten nadał klauzulę wykonalności prawomocnemu nakazowi zapłaty także przeciwko skarżącej.

W wyniku wydania wskazanego powyżej rozstrzygnięcia doszło, w ocenie skarżącej, do naruszenia przede wszystkim konstytucyjnej zasady równości poprzez wyprowadzenie z art. 615 normy, iż powstanie rozdzielności majątkowej w wyniku orzeczenia separacji nie dotyczy tych małżonków, których wcześniej łączył ustrój rozdzielności majątkowej umownej. Poprzez nadanie klauzuli wykonalności skutkującej możliwością dochodzenia roszczeń przeciw osobie będącej małżonką dłużnika, doszło także do naruszenia konstytucyjnej zasady ochrony własności i innych praw majątkowych. Ponadto skarżąca wywodzi, iż wskazane w skardze postanowienie Sądu Okręgowego z 31 maja 2004 r., doprowadziło do naruszenia prawa do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy przez właściwy, bezstronny, niezawisły i podlegający jedynie ustawom i Konstytucji sąd poprzez „wyprowadzenie z art. 386 § 6 k.p.c. sprzecznej z prawem i art. 178 ust. 1 Konstytucji normy w myśl której sąd I i II instancji rozpoznający ponownie sprawę związany jest wykładnią sprzeczną z Konstytucją i dokonaną contra legem.”

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Celem wstępnego postępowania w trybie skargi konstytucyjnej jest zbadanie, czy wszystkie przesłanki skargi zawarte w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz w ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) zostały spełnione. Zgodnie ze wskazanym przepisem Konstytucji skarga konstytucyjna przysługuje tylko takiej osobie, której konstytucyjne wolności lub prawa o charakterze podmiotowym zostały naruszone poprzez wydanie ostatecznego rozstrzygnięcia w oparciu o przepis, którego konstytucyjność jest kwestionowana. Przy czym naruszenie to ma być konsekwencją sprzecznej z Konstytucją normatywnej treści zaskarżonego przepisu stanowiącego podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia, a nie efektem nieprawidłowego jego zastosowania przez orzekające w sprawie organy. Konieczność wskazania w skardze konstytucyjnej naruszonego prawa lub wolności, a także określenia sposobu, w jaki do tego naruszenia doszło, wynika bezpośrednio z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) i obciąża osobę wnoszącą skargę konstytucyjną.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego nie można przyjąć, iż naruszenie praw konstytucyjnych, których ochrony skarżąca chce dochodzić w trybie skargi konstytucyjnej, związane jest z normatywną treścią kwestionowanego przepisu. Wyinterpretowana z przepisu prawa norma, szczególnie gdy przy jej dekodowaniu zastosowano inne niż językowa metody wykładni, może być przedmiotem kontroli Trybunału Konstytucyjnego tylko w sytuacji, w której taka interpretacja jest dokonywana powszechnie przez organy stosujące prawo i przez doktrynę. Ten warunek w rozpatrywanej sprawie nie został spełniony. Już z samego uzasadnienia rozstrzygnięć wydanych w sprawie (poza uzasadnieniem postanowienia z 19 grudnia 2003 r., sygn. akt VIII Cz 593/03) wynika, iż zakres zastosowania normy wynikającej z zakwestionowanego przepisu jest szerszy niż przyjął sąd w orzeczeniu, z którego wydaniem skarżąca wiąże naruszenie przysługujących jej praw, tj. obejmuje także sytuację, w której pomiędzy małżonkami istniał ustrój małżeński umownej rozdzielności majątkowej. Także doktryna prawa cywilnego zajmuje zasadniczo takie same stanowisko. Przyjmuje ona, iż uprawomocnienie się orzeczenia separacji w sytuacji, w której małżonkowie pozostawali w ustroju małżeńskim umownej rozdzielności majątkowej powoduje, iż zmienia się zakres skuteczności względem osób trzecich, stając się skutecznym erga omnes (zob. E. Michniewicz-Broda, Majątkowe skutki separacji, Rejent 2000, nr 6, str. 80; J. Halberda, Separacja – wybrane zagadnienia materialnoprawne, przesłanki, skutki, str. 111, Rejent, 2001, z. 11), co w konsekwencji uniemożliwia nadanie klauzuli wykonalności skierowanej przeciwko małżonce dłużnika. W związku z powyższym za zasadną uznać należy tezę, iż nadanie prawomocnemu nakazowi zapłaty klauzuli wykonalność skierowanej przeciwko skarżącej będącej małżonką dłużnika, z którą to czynnością wiąże ona naruszenie przysługujących jej praw, stanowi konsekwencję dokonania przez sąd orzekający w sprawie odmiennej od powszechnie przyjmowanej wykładni zaskarżonego przepisu, a więc dotyczy płaszczyzny stosowania a nie stanowienia prawa. Jak wielokrotnie zaś podkreślał Trybunał Konstytucyjny (np. postanowienia z: 26 lutego 1999 r., Ts 156/98, OTK ZU nr 5/1999, poz. 105; 29 listopada 1999 r., Ts 46/99, OTK ZU nr 7/1999, poz. 193; 11 października 1999 r., Ts 113/99, OTK ZU nr 1/2000, poz. 24; 29 grudnia 1999 r., Ts 137/99, OTK ZU nr 1/2000, poz. 37; 21 czerwca 2000 r., Ts 33/00, OTK ZU nr 6/2000, poz. 222) przedmiotem kontroli Trybunału Konstytucyjnego w drodze skargi konstytucyjnej nie mogą być akty stosowania prawa, a więc prawomocne orzeczenia lub ostateczne decyzje zapadłe w indywidualnych sprawach, lecz wyłącznie akty normatywne, na podstawie których rozstrzygnięcia te zostały wydane. Trybunał Konstytucyjny nie posiada bowiem kompetencji do kontroli prawidłowości ustaleń sądu, sposobu zastosowania czy też niezastosowania obowiązujących przepisów, tylko do orzekania w sprawie zgodności z Konstytucją przepisów prawa, w celu wyeliminowania z systemu prawnego przepisów z nią niezgodnych.

W tym stanie rzeczy Trybunał odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie art. 615 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 ze zm.). W zakresie art. 386 § 6 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) przedstawiono Prezesowi TK skargę konstytucyjną celem wpisania jej do repertorium SK oraz wyznaczenia składu orzekającego.