W skardze konstytucyjnej z 5 kwietnia 2013 r. (data nadania) Z.O. (dalej: skarżący) zarzucił niezgodność z Konstytucją dwóch przepisów. Po pierwsze, domaga się stwierdzenia, że art. 70 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179, poz. 1485, ze zm.; dalej: ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii) w zakresie, w jakim dopuszcza możliwość orzeczenia przepadku przedmiotu przestępstwa oraz przedmiotów i narzędzi, które służyły lub były przeznaczone do jego popełnienia, nawet jeżeli nie były one własnością sprawcy, niezależnie od winy osoby będącej właścicielem przedmiotu objętego przepadkiem, jest niezgodny z art. 2 w związku z art. 42 ust. 1; art. 31 ust. 3 w związku z art. 21 i art. 64 ust. 1 i 3; art. 32 w związku z art. 64 ust. 2 Konstytucji. Po drugie, art. 421 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) w zakresie, w jakim uniemożliwia wniesienie środka odwoławczego od postanowienia o przepadku, zarzucił niezgodność z art. 45 ust. 1 w związku z art. 176 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Wyrokiem z 9 maja 2012 r. (sygn. akt II K 169/11) Sąd Okręgowy w Olsztynie uznał trzy osoby za winne przestępstw stypizowanych m.in. w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii i wymierzył im kary pozbawienia wolności. W związku ze skazaniem sprawców tych czynów zabronionych sąd, na podstawie zakwestionowanego art. 70 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, orzekł przepadek na rzecz Skarbu Państwa stanowiącego własność skarżącego samochodu osobowego, wykorzystanego uprzednio do popełnienia przestępstwa. Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z 4 października 2012 r. (sygn. akt II AKa 132/12) – w zakresie orzeczonego przepadku – utrzymał w mocy wyrok sądu I instancji.

Uzasadniając zarzuty niekonstytucyjności, skarżący podniósł, że zastosowanie środka karnego, tj. pozbawienie własności rzeczy, która nie należy do sprawcy przestępstwa, ale była wykorzystana do jego popełnienia, narusza konstytucyjną zasadę nullum poena sine lege. Zdaniem skarżącego stosowanie tej formy represji karnej względem osoby, której nie udowodniono jakiegokolwiek udziału w przestępstwie, nie odpowiada standardom konstytucyjnym. Względem art. 70 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii skarżący sformułował również zarzut naruszenia zasady poprawnej legislacji, przepis ten nie pozwala bowiem na jednoznaczne ustalenie jego adresatów, a nadto został nieprecyzyjnie sformułowany.

Skarżący uznał, że kwestionowany w skardze przepis ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii narusza konstytucyjną zasadę równej ochrony własności, gdyż zezwala na pozbawienie własności osoby, która czerpie zyski z przestępczej działalności osób trzecich, jak i osoby, która nie miała świadomości celu, w jakim osoba trzecia będzie posługiwała się należącym do niej przedmiotem. Ponadto w skardze zarzucono, że art. 70 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii dopuszcza ingerencję w prawo własności w sposób naruszający art. 31 ust. 3 Konstytucji, gdyż ograniczenie nie pozostaje w racjonalnej i odpowiedniej proporcji do celów tej regulacji.

Z kolei względem art. 421 k.p.k. skarżący sformułował zarzut naruszenia prawa do sądu i do dwuinstanycjnego postępowania. Jego zdaniem przepis ten nie daje możliwości kontroli instancyjnej orzeczenia kształtującego zakres praw osoby, względem której sąd orzekł przepadek własności rzeczy.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 8 maja 2013 r. pełnomocnik skarżącego został wezwany do uzupełnienia braków formalnych rozpatrywanej skargi konstytucyjnej przez wskazanie ostatecznego – w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji – orzeczenia organu władzy publicznej, z wydaniem którego skarżący wystąpił ze skargą konstytucyjną, wyjaśnienie, w jaki sposób zakwestionowany art. 421 k.p.k. był podstawą tego orzeczenia; wyjaśnienie, w jaki sposób przepisy stanowiące przedmiot skargi prowadzą do naruszenia praw podmiotowych wynikających z art. 2, art. 21, art. 31 ust. 3, art. 32, art. 42 ust. 1, art. 45 ust. 1 oraz art. 64 ust. 1-3 Konstytucji. W piśmie z 20 maja 2013 r. pełnomocnik skarżącego ustosunkował się do zarządzenia sędziego.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Merytoryczne rozpoznanie zarzutów skargi konstytucyjnej może nastąpić jedynie wówczas, gdy zostały spełnione przesłanki zawarte w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz w ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Przedmiotem kontroli w trybie skargi konstytucyjnej może być tylko taki przepis ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego ostatecznie rozstrzygnięto o przysługujących skarżącemu konstytucyjnych prawach lub wolnościach. Warunek ten jest spełniony wtedy, gdy kwestionowany w skardze akt prawny determinuje, w sensie normatywnym, treść orzeczenia przyjętego za podstawę skargi w tym jego aspekcie, w którym skarżący upatruje naruszenie przysługujących mu praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym (zob. np. postanowienia TK z 22 lutego 2001 r., Ts 193/00, OTK ZU nr 3/2001, poz. 77; 2 kwietnia 2003 r., Ts 193/02, OTK ZU nr 2/B/2003, poz. 145).

Przedmiotem skargi skarżący uczynił m.in. art. 421 k.p.k., stanowiący, że osobie niebędącej oskarżonym, która zgłasza roszczenie do mienia objętego przepadkiem przedmiotów, przysługuje prawo dochodzenia swych roszczeń tylko w drodze postępowania cywilnego. Przepis ten nie może być jednak uznany za podstawę prawną skazujących wyroków sądów karnych, w których przypisano winę sprawcom czynów zabronionych, określonych m.in. w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii. Orzeczenia te nie dotyczyły bowiem kwestii dochodzenia roszczeń związanych z przepadkiem własności samochodu skarżącego.

Niezależnie od powyższego trzeba podkreślić, że sformułowany względem art. 421 k.p.k. zarzut naruszenia prawa do sądu i dwuinstancyjności postępowania sądowego jest oczywiście bezzasadny. Przywołany przepis k.p.k. nie normuje zagadnienia kontroli orzeczeń wydawanych przez sądy karne, nie dotyczy instancyjnej kontroli wyroków sądowych, z jego treści nie można wyprowadzić wniosku o braku możliwości kwestionowania sądowego orzeczenia w sprawie o przepadek własności rzeczy wykorzystanej do popełnienia przestępstwa.

Mając powyższe na względzie, Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 1 oraz art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK postanowił odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w zakresie dotyczącym badania zgodności art. 421 k.p.k. z Konstytucją.

W odniesieniu do art. 70 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii skarga konstytucyjna została przekazana do merytorycznego rozpoznania.