1. We wniosku z 8 kwietnia 2013 r., wniesionym do Trybunału Konstytucyjnego na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 1 w związku z
art. 188 pkt 3 Konstytucji, Prokurator Generalny (dalej: wnioskodawca) zakwestionował zasadnicze przepisy rozporządzenia Prezesa
Rady Ministrów z dnia 29 czerwca 2011 r. w sprawie nadania inspektorom Inspekcji Transportu Drogowego oraz pracownikom Głównego
Inspektoratu Transportu Drogowego uprawnień do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego (Dz. U. Nr 135, poz. 790; dalej:
rozporządzenie z 2011 r.), tj.:
1) § 2 ust. 1 rozporządzenia z 2011 r. co do jego zgodności z art. 56 ust. 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie
drogowym (Dz. U. z 2012 r. poz. 1265, ze zm.; dalej: u.t.d.) w związku z art. 129a ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r.
– Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2012 r. poz. 1137, ze zm.; dalej: p.r.d.), jak również z art. 95 § 5 ustawy z dnia 24 sierpnia
2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. z 2008 r. Nr 133, poz. 848, ze zm.; dalej: k.p.w.), a przez
to także z art. 92 ust. 1 Konstytucji, oraz
2) § 2 ust. 2 rozporządzenia z 2011 r. co do jego zgodności z art. 76a ust. 1 w związku z art. 56 ust. 1 u.t.d. oraz w związku
z art. 129a ust. 1 p.r.d., jak również z art. 95 § 5 k.p.w., a przez to także z art. 92 ust. 1 Konstytucji.
W uzasadnieniu wniosku Prokurator Generalny przypomniał podstawowe wymagania konstytucyjne, które – w świetle orzecznictwa
Trybunału oraz nauki prawa konstytucyjnego – wiążą organ wydający rozporządzenie. Szczególną uwagę poświęcił konieczności
dochowania zgodności przepisów rozporządzenia nie tylko z ustawą upoważniającą do jego wydania, ale także z każdą inną ustawą,
która w sposób bezpośredni lub pośredni reguluje kwestie będące przedmiotem rozporządzenia. Wnioskodawca omówił też obszernie
zakres ustawowych zadań Inspekcji Transportu Drogowego (dalej: ITD) oraz uprawnień przysługujących inspektorom ITD i pracownikom
Głównego Inspektoratu Transportu Drogowego (dalej: GITD).
Analizując przepisy właściwych ustaw, wyraził pogląd, że – w zamyśle ustawodawcy – określony w tych ustawach katalog kompetencji
ITD nie miał być poszerzony ani w żaden inny sposób modyfikowany, zwłaszcza w drodze aktu normatywnego rangi podustawowej.
Co więcej, ustawodawca, działając w zgodzie z Konstytucją, i tak nie mógłby upoważnić władzy wykonawczej do dokonania takiego
poszerzenia. W przepisach ustawowych, tj. w art. 56 ust. 1 w związku z art. 92 u.t.d. oraz załącznikami nr 1 i 2 do tej ustawy,
w art. 129a ust. 1 i art. 129g p.r.d. a także w art. 111 ust. 1 i art. 112 ust. 1-4 ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie
towarów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 227, poz. 1367, ze zm.; dalej: u.p.t.n.), określone zostały w sposób wyczerpujący – zdaniem
wnioskodawcy – wykroczenia, w odniesieniu do których funkcjonariusze ITD i upoważnieni pracownicy GITD korzystają z prawa
do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego.
Prokurator Generalny zauważył ponadto, że zakwestionowane rozporządzenie z 2011 r. wydane zostało na podstawie art. 95 § 5
k.p.w. Przepis ten, upoważniając Prezesa Rady Ministrów do nadania uprawnień do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego
organom innym niż Policja oraz inspektorzy pracy, zobowiązuje jednocześnie Prezesa Rady Ministrów do uwzględnienia m.in. zakresu
ustawowych zadań danego organu. Nadanie kompetencji do nakładania grzywien inspektorom ITD powinno zatem być uzależnione od
zadań przyznanych ITD w aktach rangi ustawowej. Zdaniem wnioskodawcy, za niedopuszczalne należy uznać nadanie tej kompetencji
na podstawie rozporządzenia w sytuacjach, w których ITD nie dysponuje ustawowymi uprawnieniami do kontroli ruchu drogowego.
W ocenie Prokuratora Generalnego, katalog wykroczeń, w odniesieniu do których inspektorzy ITD dysponują prawem do nakładania
grzywien w drodze mandatu karnego, został w § 2 ust. 1 rozporządzenia z 2011 r. określony w sposób odmienny, niż wynikałoby
to z treści regulacji ustawowej. Przedstawiając argumenty na poparcie tego twierdzenia, wnioskodawca wskazał, że rozporządzenie
z 2011 r. rozszerza uprawnienia inspektorów na karanie sprawców wykroczeń określonych w art. 92 § 1 i art. 92a ustawy z dnia
20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2013 r. poz. 482, ze zm.; dalej: k.w.) także wówczas, gdy wykroczeń tych nie
ujawniono za pomocą urządzeń kontrolno-pomiarowych oraz gdy nie noszą one znamion rażącego naruszenia przepisów ruchu drogowego
ani nie spowodowały zagrożenia jego bezpieczeństwa, a tylko o takich przypadkach mowa jest w art. 129a ust. 1 pkt 3 i 4 p.r.d.
Rozporządzenie z 2011 r. pomija z kolei zawarte w art. 129a ust. 1 pkt 1 i 5 p.r.d. odniesienia do ustawy o transporcie drogowym
w zakresie wykonywania przewozu drogowego oraz do ustawy o przewozie towarów niebezpiecznych. Jednocześnie zaś zawiera odwołanie
do art. 37b ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz. U. z 2013 r. poz. 856; dalej: ustawa o ochronie
zwierząt), do art. 26 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 11 maja 2001 r. – Prawo o miarach (Dz. U. z 2013 r. poz. 1069; dalej:
prawo o miarach) oraz do art. 24 ust. 4 pkt 3, 5-7 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o systemie tachografów cyfrowych (Dz. U.
Nr 180, poz. 1494, ze zm.; dalej: ustawa o systemie tachografów).
Zdaniem wnioskodawcy, rozporządzenie z 2011 r. upoważnia inspektorów ITD do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego w
każdym wypadku zaistnienia wykroczenia określonego w przepisach k.w., wymienionych w § 2 ust. 1 tego rozporządzenia, niezależnie
od przyjęcia w art. 129a ust. 1 pkt 4 p.r.d., że chodzi o sytuację, gdy kierujący rażąco naruszył przepisy ruchu drogowego
lub spowodował zagrożenia jego bezpieczeństwa. Z drugiej strony, rozporządzenie pomija szereg wykroczeń stypizowanych w rozdziale
XI k.w. („Wykroczenia przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji”), mimo że art. 129a ust. 1 pkt 4 p.r.d. nie przewiduje
– w ocenie Prokuratora Generalnego – takich wyłączeń. Rozporządzenie z 2011 r. uprawnia ITD do nakładania grzywien w drodze
mandatu karnego na wszystkich uczestników ruchu drogowego za wykroczenia określone w art. 52b k.w. w sytuacji, gdy – jak przyjmuje
wnioskodawca – art. 129a ust. 1 pkt 1 i 5 p.r.d. nadaje tej służbie uprawnienia jedynie w stosunku do osób wykonujących przewóz
drogowy w rozumieniu ustawy o transporcie drogowym lub ustawy o przewozie towarów niebezpiecznych.
Reasumując swoje wywody, Prokurator Generalny stwierdził, że Prezes Rady Ministrów zmodyfikował w drodze rozporządzenia treść
art. 129a ust. 1 p.r.d., co należy uznać za konstytucyjnie niedopuszczalne, niezależnie od oceny zasadności i celowości tego
zabiegu. Taka modyfikacja godzi w art. 56 ust. 1 u.t.d. i art. 129a ust. 1 p.r.d., określające zakres zadań ITD, jak również
narusza delegację ustawową, tj. art. 95 § 5 k.p.w., który nie może być odczytywany jako upoważnienie do uregulowania takich
kwestii w rozporządzeniu odmiennie, niż to zostało unormowane w ustawach. Organ wydający rozporządzenie nie dopełnił też konstytucyjnego
obowiązku uwzględnienia wytycznych, ponieważ nadanie uprawnień do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego na podstawie
rozporządzenia częściowo abstrahuje od ustawowych kompetencji ITD. W efekcie, zakwestionowany § 2 ust. 1 rozporządzenia z
2011 r. nie służy wyłącznie wykonaniu ustawy, ale ją też częściowo modyfikuje, co wykracza poza model aktu wykonawczego i
jest równoznaczne z wyjściem poza granice upoważnienia ustawowego. Argumenty te przesądzają, zdaniem wnioskodawcy, o jego
niezgodności ze wskazanymi w petitum wniosku przepisami ustawowymi, a przez to również z art. 92 ust. 1 Konstytucji.
Analogiczne zastrzeżenia Prokurator Generalny sformułował w stosunku do § 2 ust. 2 rozporządzenia z 2011 r., na podstawie
którego uprawnienia do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego nadane zostały też upoważnionym pracownikom GITD. Zakres
tego uprawnienia, tak jak wynika ono z § 2 ust. 2 rozporządzenia z 2011 r., nie ogranicza się w przypadku wykroczeń określonych
w art. 92 § 1 i art. 92a k.w. do wykroczeń zarejestrowanych za pomocą urządzeń kontrolno-pomiarowych oraz mających charakter
rażącego naruszenia przepisów ruchu drogowego lub powodujących zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Obejmuje wszystkie
wykroczenia stypizowane w obu przepisach k.w. Ponadto § 2 ust. 2 rozporządzenia z 2011 r. dookreśla ustawowy katalog (zawarty
w art. 56 ust. 1 u.t.d. w związku z art. 129a ust. 1 p.r.d.) o art. 37b ust. 1 ustawy o ochronie zwierząt oraz art. 24 ust.
4 pkt 5-7 ustawy o systemie tachografów. Wnioskodawca stanął zatem na stanowisku, że w zakresie § 2 ust. 2 rozporządzenia
z 2011 r. aktualne pozostają zarzuty dotyczące niedopuszczalności modyfikowania unormowań ustawowych przez akt podustawowy,
wykraczania poza zakres upoważnienia ustawowego oraz braku pełnego respektowania wytycznych zawartych w tym upoważnieniu.
2. W piśmie z 14 października 2013 r., w imieniu Prezesa Rady Ministrów, stanowisko zajął Minister Transportu, Budownictwa
i Gospodarki Morskiej (obecnie: Minister Infrastruktury i Rozwoju; dalej: Minister), który wniósł o stwierdzenie zgodności
§ 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia z 2011 r. ze wzorcami kontroli wskazanymi przez Prokuratora Generalnego. Podkreślił przy tym,
że w związku z treścią petitum wniosku poza zakresem przedmiotowym sprawy pozostaje kwestia oceny zgodności przepisów rozporządzenia z art. 92 u.t.d. i
załącznikami nr 1 i 2 do tej ustawy, a także z art. 111 ust. 1 i art. 112 ust. 1-4 u.p.t.n.
Minister wskazał na wstępie, że art. 95 § 5 k.p.w. stanowi samodzielną podstawę prawną do nadawania, w drodze rozporządzeń
wydanych przez Prezesa Rady Ministrów, uprawnień do prowadzenia postępowania mandatowego organom innym niż Policja i inspektorzy
pracy. Możliwość zastosowania art. 95 § 5 k.p.w. zachodzi wówczas, gdy funkcjonariusze danego organu nie zostali upoważnieni
do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego wprost przez przepisy właściwych ustaw. W tym sensie § 5 art. 95 k.p.w. różni
się od jego § 4, który znajduje zastosowanie w sytuacji, gdy z przepisów ustawowych wynika co prawda uprawnienie do nakładania
grzywien, ale jednocześnie przepisy te nie precyzują, za które typy wykroczeń mogą być nakładane grzywny w trybie mandatowym.
W takim wypadku katalog wykroczeń, które mogą być powodem nałożenia grzywny w drodze mandatu karnego, określa właściwy minister
w drodze rozporządzenia.
Następnie Minister zarysował zakres kontroli sprawowanej przez ITD. Przypomniał o treści zmian wprowadzonych na mocy ustawy
z dnia 29 października 2010 r. o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 225, poz.
1466), która rozszerzyła uprawnienia ITD. Został wówczas znowelizowany art. 129a p.r.d. ITD uzyskała uprawnienia do kontroli
wszystkich kierujących pojazdami, bez względu na to, czy wykonują oni przewóz drogowy w rozumieniu u.t.d. W związku z wejściem
w życie ustawy z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz ustawy o drogach publicznych (Dz. U. Nr
159, poz. 945), został z kolei zmieniony art. 56 u.t.d., którego ustęp 1 przewiduje obecnie uprawnienia inspektorów ITD do
nakładania i pobierania kar pieniężnych oraz nakładania grzywien w drodze mandatu karnego. Zdaniem Ministra, art. 56 ust.
1 u.t.d. ma charakter normy sankcjonującej niepełnej, odsyłającej do przepisów ustawy o transporcie drogowym, do przepisów
o ruchu drogowym w zakresie określonym w prawie o ruchu drogowym, a także do przepisów ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach
publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 260, ze zm.; dalej: ustawa o drogach publicznych).
Przywołując treść art. 56 ust. 1 pkt 2 u.t.d. w związku z art. 129a p.r.d., Minister podkreślił, że w jego ocenie, w przepisach
tych nie chodzi o zakres uprawnień inspektorów ITD do nakładania grzywien w postępowaniu mandatowym (jak zdaje się uważać
Prokurator Generalny), ale o zakres kompetencji i zadań ITD jako służby. Dostrzegł w tym miejscu lukę prawną, która polega
na tym, że o ile jasne są zadania ITD jako służby w zakresie kontroli ruchu drogowego, o tyle upoważnienie funkcjonariuszy
ITD do nakładania i pobierania grzywien w drodze mandatu karnego ma charakter blankietowy. Z art. 56 ust. 1 pkt 2 u.t.d. nie
wynika bowiem zakres, w jakim inspektorzy ITD korzystają z uprawnienia do nakładania i pobierania grzywien w drodze mandatu
karnego za naruszenie przepisów o ruchu drogowym, ponieważ to przepisy p.r.d. mają dopiero określać zakres, w jakim te uprawnienia
inspektorom ITD będą przysługiwały. Tymczasem w art. 129a p.r.d. uprawnienie takie nie zostało wymienione. Z tego względu
konieczne było skorzystanie przez Prezesa Rady Ministrów z upoważnienia ujętego w art. 95 § 5 k.p.w.
Minister nie podziela jednak zarzutu Prokuratora Generalnego, że Prezes Rady Ministrów, wydając rozporządzenie z 2011 r.,
przekroczył wytyczne z art. 95 § 5 k.p.w., nie uwzględniwszy ustawowych zadań ITD. Na poparcie tego stanowiska Minister wskazał,
że w przypadku odesłania do art. 52b k.w. należy uwzględnić, że do ustawowych zadań ITD należy – zgodnie z art. 50 pkt 1 lit.
h u.t.d. – kontrola rodzaju używanego paliwa. A skoro tak, to w związku z art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a tiret pierwsze u.t.d. inspektor ma prawo kontrolować rodzaj używanego paliwa w pojeździe uczestniczącym w ruchu drogowym. Ponieważ
jednak z art. 56 ust. 1 pkt 1 u.t.d. nie można bezpośrednio wywieść uprawnienia funkcjonariuszy ITD do nakładania grzywien
w drodze mandatu karnego, to należało nadać to uprawnienie w drodze rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów na podstawie art.
95 § 5 k.p.w.
Z kolei jeśli chodzi o wykroczenie określone w art. 92a k.w., Minister wskazał, że uprawnienie inspektorów ITD do nakładania
mandatów za tego typu wykroczenia jest powiązane z zadaniem ITD, polegającym na kontroli ruchu drogowego w odniesieniu do
kierującego pojazdem, który złamał przepisy ruchu drogowego, w razie zarejestrowania naruszenia za pomocą przyrządów kontrolno-pomiarowych
albo przenośnych lub zainstalowanych w pojeździe lub na statku powietrznym urządzeń rejestrujących (art. 129a ust. 1 pkt 3
p.r.d.). Za pomocą wymienionych urządzeń można zarejestrować również wykroczenia określone w art. 88, art. 90 lub art. 92
§ 1 k.w.
W zakresie pozostałych wykroczeń wskazanych w § 2 ust. 1 rozporządzenia z 2011 r., uprawnienia ITD do kontroli przestrzegania
przepisów ruchu drogowego wynikają – w ocenie Ministra – wprost z art. 50 pkt 1 lit. c u.t.d. w związku z art. 129a ust. 1
pkt 4 p.r.d. Kompetencje kontrolne inspektorów ITD określa art. 51 ust. 5 w związku z art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a tiret pierwsze u.t.d. Niemniej także w tym wypadku ze względu na blankietowy charakter upoważnienia do nakładania i pobierania
grzywien w drodze mandatu karnego (art. 56 ust. 1 pkt 2 u.t.d.) konieczne stało się nadanie takich uprawnień na mocy rozporządzenia
Prezesa Rady Ministrów.
Zdaniem Ministra, niezasadne byłoby pozbawienie inspektora ITD możliwości ukarania mandatem w razie stwierdzenia naruszenia
art. 37b ustawy o ochronie zwierząt z uwagi na treść art. 4 pkt 22 lit. g w związku z art. 50 pkt 1 lit. e u.t.d., który powierza
ITD kontrolę zasad i warunków przewozu zwierząt. W odniesieniu zaś do art. 24 ust. 4 pkt 3 i 5-7 ustawy o systemie tachografów,
należy uwzględnić, że art. 24 ust. 7 tej ustawy wprost stanowi, że organy wykonujące zadania z zakresu kontroli transportu
drogowego zgodnie z przepisami u.t.d. (a zatem także ITD) są uprawnione do nakładania kary grzywny. Również art. 26 ust. 1
pkt 2 i 3 prawa o miarach może być w określonych przypadkach zastosowany przez inspektora ITD, ponieważ tachograf jest przyrządem
pomiarowym, a do zadań ITD należy kontrola czasu pracy kierowców.
Reasumując swoje wywody, Minister stwierdził, że w przypadku wszystkich wykroczeń ujętych w § 2 ust. 1 rozporządzenia z 2011
r. zachodzi ścisłe powiązanie między wykroczeniem a zakresem uprawnień kontrolnych ITD, a zatem przepis ten należy uznać za
zgodny z upoważnieniem zawartym w art. 95 § 5 k.p.w. Jednocześnie, odnosząc się do wskazanych przez Prokuratora Generalnego
wykroczeń „pominiętych” w § 2 ust. 1 tego rozporządzenia, Minister zauważył, że upoważnienie ustawowe ujęte w art. 95 § 5
k.p.w. nie wymaga, aby Prezes Rady Ministrów wymienił w rozporządzeniu wszystkie wykroczenia związane z zakresem ustawowych
uprawnień organu.
Jeśli chodzi zaś o zarzuty dotyczące § 2 ust. 2 rozporządzenia z 2011 r., Minister wskazał na treść art. 76a ust. 2 u.t.d.
W czasie wykonywania zadań określonych w art. 50 u.t.d. do pracowników GITD stosuje się m.in. art. 56 u.t.d., a zatem wprost
z przepisów tej ustawy wynika uprawnienie pracowników GITD do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego w razie stwierdzenia
naruszenia przepisu ruchu drogowego. Niezasadne jest – w ocenie Ministra – twierdzenie wnioskodawcy, że nadane pracownikom
GITD uprawnienia mandatowe dotyczą wszystkich wykroczeń stypizowanych w przepisach wskazanych w § 2 ust. 2 rozporządzenia
z 2011 r. Dla stwierdzenia popełnienia wykroczenia na podstawie art. 92a k.w. konieczne jest użycie urządzenia kontrolno-pomiarowego,
a więc kontrola naruszenia przepisów ruchu drogowego o dopuszczalnej prędkości pojazdów należy do zadań ITD, o których mowa
w art. 129a ust. 1 pkt 3 p.r.d. Zaś wykroczenie określone w art. 92 § 1 k.w., polegające na niezastosowaniu się kierującego
pojazdem do sygnału lub znaku, stanowi rażące naruszenie przepisów drogowych.
Na zakończenie rozważań Minister wskazał, że technika legislacyjna, przyjęta w u.t.d. i p.r.d. oraz rozporządzeniu z 2011
r., nie jest wyjątkiem w polskim porządku prawnym. Przytoczył przykłady jej zastosowania w innych regulacjach prawnych.
3. Pismem procesowym z 28 stycznia 2015 r. Prokurator Generalny wycofał swój wniosek z 8 kwietnia 2013 r.
Prokurator Generalny przypomniał, że 30 września 2014 r. Trybunał wydał wyrok o sygn. U 4/13, dotyczący rozporządzenia Prezesa
Rady Ministrów z dnia 24 listopada 2003 r. w sprawie wysokości grzywien nakładanych w drodze mandatów karnych za wybrane rodzaje
wykroczeń (Dz. U. z 2013 r. poz. 1624). Powołując się na uzasadnienie tego wyroku, wnioskodawca dostrzegł ewolucję orzecznictwa
Trybunału, która polegać ma na sukcesywnym poszerzaniu zakresu modyfikacji regulacji ustawowych w aktach prawnych rangi rozporządzenia.
Zdaniem Prokuratora Generalnego, wyrok z 30 września 2014 r. można potraktować jako kolejny etap tej ewolucji. Trybunał uznał
bowiem, że kwestia określenia wysokości grzywien nakładanych w drodze mandatów karnych mieści się w zakresie dopuszczalnego
doprecyzowania elementów czynu zabronionego w akcie wykonawczym.
Prokurator Generalny zaznaczył, że w stanowisku Prezesa Rady Ministrów do niniejszej sprawy, przedstawionym w jego imieniu
przez Ministra, znalazło się stwierdzenie, że nadanie funkcjonariuszom ITD oraz pracownikom GITD uprawnień do nakładania i
pobierania grzywien w drodze mandatu karnego na podstawie art. 95 § 5 k.p.w. było niezbędne ze względu na lukę w prawie, wynikającą
z blankietowego charakteru upoważnienia zawartego w ustawie o transporcie drogowym. Jednocześnie wnioskodawca uznał jednak,
że ewolucja orzecznictwa Trybunału może doprowadzić do tego, że zarzuty zawarte we wniosku inicjującym postępowanie w niniejszej
sprawie zostaną potraktowane przez Trybunał jedynie jako argumenty świadczące o uchybieniu służb legislacyjnych Rady Ministrów,
co nie musi jeszcze przesądzać o konieczności derogacji zakwestionowanych unormowań.
Z tych względów Prokurator Generalny zdecydował się wycofać swój wniosek.