1.1. Marcin S. (dalej: skarżący) zarzucił w skardze konstytucyjnej niezgodność art. 517i § 4 oraz art. 517j ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) z art. 31 ust. 1-3 w związku z art. 65 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji, niezgodność rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 lutego 2007 r. w sprawie zapewnienia oskarżonemu możliwości korzystania z pomocy obrońcy, jego wyboru w postępowaniu przyspieszonym oraz organizacji dyżurów adwokackich (Dz. U. Nr 38, poz. 248; dalej: rozporządzenie z 2007 r.) z art. 31 ust. 1-3 w związku z art. 64 ust. 1 i art. 65 ust. 1 Konstytucji, a także niezgodność art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2009 r. Nr 146, poz. 1188, ze zm.; dalej: prawo o adwokaturze) w zakresie, w jakim nie przewiduje wynagrodzenia adwokata za udział w dyżurach adwokackich organizowanych na podstawie art. 517i § 4 k.p.k. oraz przepisów rozporządzenia z 2007 r. z art. 64 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 w związku z art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 216 ust. 1 i art. 217 Konstytucji.

1.2. Skarga konstytucyjna została złożona w związku z następującym stanem faktycznym:

Pismem z 14 czerwca 2007 r. skarżący wystąpił do Prezesa Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi Północ z wezwaniem do zapłaty kwoty 878,40 zł z ustawowymi odsetkami za pełnienie dwóch dyżurów adwokackich w postępowaniu przyspieszonym, podczas których nie został wyznaczony jako obrońca z urzędu. Jako podstawę prawną żądania zapłaty skarżący wskazał:

– art. 24, art. 32 ust. 1 oraz art. 65 ust. 4 w związku z art. 8 ust. 2 Konstytucji,

– art. 16 prawa o adwokaturze,

– § 19 pkt 1 w związku z § 14 ust. 2 pkt 1 i w związku z § 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348, ze zm.; dalej: rozporządzenie z 2002 r.).

Przepisy te zostały wskazane przez skarżącego jako podstawa prawna żądania zapłaty również w treści pozwu z 7 grudnia 2007 r. przeciwko Skarbowi Państwa – Prezesowi Sądu Okręgowego dla Warszawy Pragi. Sąd Rejonowy dla Warszawy Woli w Warszawie wyrokiem z 5 marca 2008 r. oddalił powództwo, wskazując w uzasadnieniu, że roszczenie skarżącego nie znajduje podstawy materialnoprawnej, gdyż żaden ze wskazanych przepisów nie przewiduje wynagrodzenia za pełnienie dyżuru w postępowaniu przyspieszonym.

W apelacji z 2 kwietnia 2008 r. skarżący wyraził pogląd, że pełnienie dyżuru jest pomocą świadczoną sądowi, za którą przysługuje wynagrodzenie w wysokości opłaty minimalnej wynikającej z art. 16 ust. 3 w związku z ust. 1 prawa o adwokaturze w związku z § 1 pkt 2 rozporządzenia z 2002 r. Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z 16 września 2008 r. oddalił apelację skarżącego. Sąd wskazał, że art. 16 prawa o adwokaturze stanowi jedynie ogólną podstawę prawną ustalenia wysokości opłat w umowie między adwokatem a klientem. W sprawie nie znajduje także zastosowania art. 29 ust. 1 prawa o adwokaturze, który dotyczy kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, gdyż powód nie podjął żadnych działań procesowych podczas pełnienia dyżuru.

1.3. W skardze konstytucyjnej zakwestionowane zostały art. 517i § 4 oraz art. 517j k.p.k. Skarżący wskazał, że przepisy te naruszają wolność osobistą adwokata (art. 31 ust. 1-3 Konstytucji) oraz wolność wykonywania zawodu (art. 65 ust. 1 Konstytucji), ponieważ nakazują pełnienie dyżuru w określonym czasie i miejscu. Oceny tej nie zmienia okoliczność, że dyżur może być pełniony „pod telefonem”, skoro adwokat w razie wezwania musi się stawić się w sądzie. Zdaniem skarżącego, zaskarżone rozporządzenie z 2007 r. ze względu na nałożenie obowiązku pełnienia dyżurów wbrew woli adwokata oraz brak rekompensaty za pozostawanie w gotowości do wykonywania tego obowiązku prowadzi do naruszenia art. 31 ust. 1-3, art. 65 ust. 1 oraz art. 64 ust. 1 Konstytucji.

1.4. Kolejnym zakwestionowanym przepisem w skardze konstytucyjnej był art. 29 ust. 1 prawa o adwokaturze Skarżący wyraził pogląd, że od wejścia w życie przepisów nakładających obowiązek udziału w dyżurach w postępowaniu przyspieszonym przez adwokatów, powołany przepis w utrwalonej wykładni przewidującej wynagrodzenie adwokata tylko za rzeczywiście podjęte czynności, stał się niezgodny z art. 64 ust. 1 Konstytucji, ponieważ wyłączył uzyskanie przez adwokata wynagrodzenia za pozostawanie w gotowości do podjęcia obrony. Skarżący wskazał, że adwokat odbywający dyżur pozostaje w gotowości do podjęcia obrony w postępowaniu przyspieszonym, co wykazuje cechy gotowości pracownika do pracy, o której stanowi art. 81 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, ze zm.; dalej: k.p.). Do czasu podjęcia rzeczywistej obrony adwokat znajduje się wobec sądu w sytuacji zbliżonej do relacji pracownik – pracodawca. Uzasadnia to odniesienie do tej sytuacji analogicznych rozwiązań prawnych jak do wynagrodzenia za pozostawanie w gotowości do pracy.

Zdaniem skarżącego, obecna regulacja prawna, która nie przewiduje wynagrodzenia za pełnienie dyżurów przez adwokatów, powoduje obciążenie kosztami funkcjonowania postępowania przyspieszonego, jedynie adwokatów. Tymczasem za obowiązującą należy uznać zasadę, zgodnie z którą wydatki wynikające z prawa publicznego są pokrywane ze środków publicznych. Skoro środki na wydatki publiczne gromadzone są w trybie określonym w art. 217 Konstytucji z zachowaniem zasady równości (art. 32 ust. 1 Konstytucji), to koszty postępowania przyspieszonego, w tym koszty zapewnienia udziału obrońcy w tym postępowaniu, powinny być finansowane z budżetu państwa. Koszty te nie mogą być przerzucane na jedną grupę zawodową, czyli na adwokatów.

Postanowieniem z 8 czerwca 2010 r. (sygn. Ts 33/09) Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie odnoszącym się do badania zgodności z Konstytucją art. 517i § 4 oraz art. 517j k.p.k. oraz rozporządzenia z 2007 r.

2. W piśmie z 14 grudnia 2010 r. Prokurator Generalny wniósł o orzeczenie, że art. 29 ust. 1 prawa o adwokaturze jest zgodny z art. 64 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 i art. 2 oraz nie jest niezgodny z art. 216 ust. 1 i art. 217 Konstytucji.

Prokurator Generalny zauważył, że powołane przez skarżącego przepisy k.p.k. i rozporządzenia wykonawczego, które wyznaczają zakres zaskarżenia art. 29 ust. 1 prawa o adwokaturze, utraciły moc obowiązującą. Jednakże, z uwagi na to, że uchylone przepisy zostały zastąpione przez inne przepisy o wyraźnie zbieżnej treści normatywnej oraz ze względu na konieczność ochrony konstytucyjnych wolności i praw skarżącego, orzeczenie powinno być wydane w zakresie określonym przez skarżącego.

Odnosząc się do twierdzenia skarżącego, że adwokat biorący udział w dyżurze w postępowaniu przyspieszonym w istocie pozostaje w stanie gotowości do pracy, o którym stanowi art. 81 § 1 k.p., Prokurator Generalny wskazał, że unormowania kodeksu pracy nie mogą mieć zastosowania do adwokatów świadczących pomoc prawną. Art. 29 ust. 1 prawa o adwokaturze oraz art. 81 § 1 k.p dotyczą odmiennych sytuacji prawnych. Kodeks pracy reguluje sytuację pracowników – osób pozostających w stosunku pracy, natomiast w świetle prawa o adwokaturze, cechą wyróżniającą jest status adwokata. Z tej przyczyny, nie ma przeszkód, by ustawodawca określił prawo do wynagrodzenia adwokatów w art. 29 ust. 1 prawa o adwokaturze w sposób odmienny, niż w art. 81 § 1 k.p.

Zdaniem Prokuratora Generalnego, skarżący nie wykazał, że art. 29 ust. 1 prawa o adwokaturze narusza prawa skarżącego do ochrony jego praw majątkowych. Ponieważ domniemanie konstytucyjności nie zostało obalone, w ocenie Prokuratora Generalnego, kwestionowany przepis jest zgodny z art. 64 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 i art. 2 Konstytucji. Analiza art. 29 ust. 1 prawa o adwokaturze prowadzi ponadto Prokuratora Generalnego do wniosku, że przepis ten wiąże się w niewielkim stopniu z art. 216 ust. 1 i art. 217 Konstytucji. Wskazane przepisy Konstytucji nie stanowią zatem adekwatnych wzorców kontroli dla oceny kwestionowanego przepisu ustawowego.

3. W piśmie z 14 kwietnia 2011 r. w imieniu Sejmu, stanowisko zajął Marszałek Sejmu, wnosząc o orzeczenie, że art. 29 ust. 1 prawa o adwokaturze w zakresie, w jakim nie przewiduje wynagrodzenia adwokata za udział w dyżurach adwokackich organizowanych na podstawie art. 517i § 4 k.p.k., w brzmieniu obowiązującym do 8 czerwca 2010 r., jest zgodny z art. 64 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 32 ust. 1 Konstytucji. Jednocześnie wniósł o umorzenie postępowania w pozostałym zakresie ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.

W ocenie Sejmu, sposób sformułowania zarzutów sugeruje, że wnioskodawca dostrzega w kwestionowanym art. 29 ust. 1 prawa o adwokaturze „brak normatywny”, który ma istotne znaczenie z punktu widzenia regulacji konstytucyjnej. Brak ten stanowi pominięcie ustawodawcze, które podlega kontroli konstytucyjności w postępowaniu przed Trybunałem. Zdaniem Sejmu, wskazane we wniosku art. 2, art. 216 ust. 1 oraz art. 217 Konstytucji nie stanowią właściwych i dopuszczalnych wzorców kontroli. Postępowanie co do zgodności zaskarżonej regulacji z tymi przepisami Konstytucji powinno więc zostać umorzone ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.

Sejm w swoim stanowisku przedstawił orzecznictwo i poglądy doktryny dotyczące znaczenia art. 29 ust. 1 prawa o adwokaturze Na tej podstawie wyraził pogląd, że zarzut niezgodności kwestionowanego przepisu z art. 64 ust. 1 Konstytucji jest niezasadny. Zwrot kosztów powinien przysługiwać za określone działania, a nie za samą gotowość adwokata do ich podjęcia. Udzielanie pomocy prawnej stanowi – zdaniem Sejmu – swego rodzaju „misję adwokatury” (zob. art. 1 ust. 1 prawa o adwokaturze). Z tej przyczyny trudno zgodzić się z wynagradzaniem adwokata w razie niepodjęcia kroków zmierzających do ochrony prawnej klienta.

Oceniając zarzut różnicowania podmiotów podobnych w kwestii wynagradzania za pozostawanie w gotowości do pracy Sejm podkreślił odrębny status prawny zawodu adwokata, z jednej strony i zawodów wykonywanych w ramach pracowniczego stosunku pracy, z drugiej strony. Odmienność zawodu adwokata, a tym samym także prawnej charakterystyki dyżuru adwokackiego, przesądzają o dopuszczalności odmiennego uregulowania kwestii pozostawania w stanie gotowości przez adwokatów. Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 31 ust. 3 Konstytucji Sejm wskazał, że obowiązek pełnienia dyżurów przez adwokatów oraz sposób regulowania kwestii ponoszenia kosztów ich odbywania są ściśle powiązane z koniecznością ochrony porządku publicznego oraz rolą, jaką adwokatura powinna pełnić w ramach sprawowania wymiaru sprawiedliwości.

4. Rzecznik Praw Obywatelskich w piśmie z 25 października 2010 r. zgłosił udział w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym. W piśmie z 20 stycznia 2011 r. Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł o uznanie, że art. 29 ust. 1 prawa o adwokaturze w kwestionowanym zakresie jest niezgodny z art. 32 ust. 1 i art. 64 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

W ocenie Rzecznika, adwokat pełniący dyżur w ramach postępowania przyspieszonego pozostaje w stanie gotowości do pracy, o której stanowi art. 81 § 1 k.p. Adwokat pełniący dyżur, „do czasu zawarcia stosunku obrończego pełni rolę pomocnika procesowego. (…) Poświęca swój czas, świadcząc pomoc Państwu i biorąc udział w realizacji wymiaru sprawiedliwości”. Ponieważ w czasie dyżuru, adwokat nie ma możliwości świadczenia usług na rzecz innych podmiotów, ponosi bez swojej woli koszty funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Nałożenie obowiązku przez Państwo, który wiąże się z ingerencją w majątkowe prawa podmiotowe powinno być połączone z kompensacją kosztów tej ingerencji. Zdaniem Rzecznika, zróżnicowanie wynagradzania za gotowość do pracy na podstawie kryterium formalnego statusu adwokata jest arbitralne, a tym samym narusza konstytucyjne zasady ochrony prawa do wynagrodzenia wynikające z art. 64 ust. 1 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zaskarżony art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2009 r. Nr 146, poz. 1188, ze zm.; dalej: prawo o adwokaturze) brzmi następująco: „Koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ponosi Skarb Państwa”.

Zarzut skarżącego w niniejszej sprawie dotyczy niezgodności art. 29 ust. 1 prawa o adwokaturze, w zakresie w jakim przepis ten nie przewiduje wynagrodzenia adwokata za udział w dyżurach adwokackich organizowanych na podstawie art. 517i § 4 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k., kodeks postępowania karnego) oraz przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 lutego 2007 r. w sprawie zapewnienia oskarżonemu możliwości korzystania z pomocy obrońcy, jego wyboru w postępowaniu przyspieszonym oraz organizacji dyżurów adwokackich (Dz. U. Nr 38, poz. 248; dalej: rozporządzenie z 2007 r.) z art. 64 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 w związku z art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 216 ust. 1 i art. 217 Konstytucji.

Wskazane w skardze art. 517i § 4 k.p.k. oraz rozporządzenie z 2007 r. dookreślające zakres zaskarżenia kwestionowanego przepisu prawa o adwokaturze zostały uchylone i obecnie nie obowiązują. Art. 517i § 4 k.p.k. w dniu wniesienia skargi miał następujące brzmienie: „Dla realizacji prawa oskarżonego do korzystania z pomocy obrońcy w postępowaniu przyspieszonym ustanawia się obowiązek pełnienia przez adwokatów dyżurów w czasie i miejscu ustalonym w odrębnych przepisach. Obrońcę z urzędu prezes sądu lub sąd wyznacza spośród adwokatów pełniących dyżur, a w razie braku takiej możliwości z przyczyn obiektywnych może go wyznaczyć spośród innych adwokatów”. Treść normatywna tego przepisu jest częściowo zbieżna z obecnie obowiązującym art. 517j § 1 k.p.k., zgodnie z którym: „Dla umożliwienia oskarżonemu korzystania z pomocy obrońcy w postępowaniu przyspieszonym ustanawia się obowiązek pełnienia przez adwokatów dyżurów w czasie i miejscu ustalonym w odrębnych przepisach”.

Rozporządzenie z 2007 r. zostało wydane na podstawie art. 517j k.p.k., którego treść została zmieniona po wniesieniu skargi. Przepis ten przewidywał, że Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, sposób zapewnienia oskarżonemu możliwości korzystania z pomocy obrońcy, w tym organizacji dyżurów adwokackich mając na uwadze konieczność udziału obrońcy w postępowaniu przyspieszonym. Obecnie obowiązuje – wydane na podstawie art. 517j § 2 k.p.k. – rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 maja 2010 r. w sprawie sposobu zapewnienia oskarżonemu możliwości korzystania z pomocy obrońcy i jego wyboru w postępowaniu przyspieszonym oraz organizacji dyżurów adwokackich (Dz. U. Nr 98, poz. 631; dalej: rozporządzenie z 2010 r.), którego treść normatywna odpowiada treści normatywnej rozporządzenia z 2007 r.

Zmiana przepisów kodeksu postępowania karnego oraz rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości nie wpływa na treść zarzutu skarżącego w niniejszej sprawie. Poprzednio obowiązujące i wskazane w treści skargi art. 517i § 4 k.p.k. oraz rozporządzenie z 2007 r. zostały zastąpione przez art. 517j § 1 k.p.k. oraz rozporządzenie z 2010 r., które obecnie stanowią podstawę dyżurów adwokackich w postępowaniu przyspieszonym.

2. Instytucja pełnienia dyżurów przez adwokatów odnosi się do postępowania, wprowadzonego do k.p.k. w rozdziale 54a „Postępowanie przyspieszone”, dodanym ustawą z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 226, poz. 1648) i obowiązującym od 12 marca 2007 r. Zgodnie z art. 517b k.p.k., postępowanie przyspieszone znajduje zasadniczo zastosowanie w sprawach o przestępstwa podlegające rozpoznaniu w trybie uproszczonym, jeżeli sprawca został ujęty na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa lub bezpośrednio potem, zatrzymany oraz w ciągu 48 godzin doprowadzony przez Policję i przekazany do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o rozpoznanie sprawy w postępowaniu przyspieszonym.

Obowiązek pełnienia dyżurów adwokackich w postępowaniu przyspieszonym w dniu wniesienia skargi wynikał z art. 517i § 4 k.p.k., natomiast w obecnym stanie prawnym jest przewidziany w art. 517j k.p.k.

Paragraf 5 ust. 1 rozporządzenia z 2007 r. stanowił, że jeżeli podejrzany nie ma obrońcy z wyboru, organ przesłuchujący udziela podejrzanemu informacji i możliwości korzystania w postępowaniu przed sądem rejonowym z pomocy obrońcy wybranego spośród adwokatów pełniących dyżur, w szczególności poprzez udostępnienie listy adwokatów pełniących dyżur albo spośród innych adwokatów, a także o tym, że jeżeli nie powoła obrońcy z wyboru, zostanie mu wyznaczony obrońca z urzędu (uregulowanie o zbliżonej treści znajduje się w § 4 ust. 1 rozporządzenia z 2010 r.) W literaturze podkreśla się, że podejrzany może skorzystać z pomocy adwokata pełniącego dyżur, ale może też skorzystać z pomocy innego adwokata (J. Grajewski, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Lex 2012). Tak więc, pełnienie dyżuru może ale nie musi się wiązać z udzielaniem przez adwokata pomocy prawnej. Ani art. 517j k.p.k. w obecnym brzmieniu ani art. 517i oraz art. 517j k.p.k. w brzmieniu obowiązującym w dniu wniesienia skargi oraz żaden inny przepis nie regulują ani nie regulowały kwestii wynagradzania adwokatów za pełnienie dyżurów w ramach postępowania w trybie przyspieszonym.

3. Kwestionowany art. 29 ust. 1 prawa o adwokaturze dotyczy zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Orzecznictwo Sądu Najwyższego jednolicie przyjmuje sposób rozumienia omawianego przepisu, wskazując kiedy ma miejsce sytuacja „udzielenia pomocy prawnej”, o której stanowi ten przepis.

Sąd Najwyższy w postanowieniu z 24 maja 2005 r. (sygn. akt I KZP 15/05, OSP nr 4/2006, poz. 40), wskazał, że przewidziany w art. 29 ust. 1 prawa o adwokaturze obowiązek Skarbu Państwa ponoszenia kosztów nieopłaconej przez strony pomocy prawnej z urzędu dotyczy pomocy „udzielonej”, a zatem powstaje w momencie rozpoczęcia wykonywania przez adwokata czynności związanych bezpośrednio z udzieleniem pomocy stronie, dla której został on wyznaczony. Zasądzenie w konkretnej sprawie, na rzecz adwokata wyznaczonego do udzielenia pomocy prawnej z urzędu, stosownego wynagrodzenia, zależy od ustalenia, czy doszło do rzeczywistego podjęcia przez adwokata czynności, a nie jedynie do potencjalnej gotowości ich podjęcia. W uzasadnieniu uchwały z 8 marca 2012 r. (sygn. akt III CZP 2/12, Lex nr 1129959) Sąd Najwyższy podtrzymał powyższy sposób rozumienia art. 29 ust. 1 prawa o adwokaturze wskazując, że udzielenie pomocy prawnej, o którym stanowi ten przepis ma miejsce jedynie w sytuacji, gdy ustanowiony pełnomocnik z urzędu podjął odpowiednie czynności składające się na udzielenie pomocy prawnej przed organami wymiaru sprawiedliwości, takie jak: udzielenie właściwej porady prawnej stronie, zapoznanie się z aktami sprawy, opracowanie pism procesowych, udział w posiedzeniu sądu.

Obowiązek ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ma charakter subsydiarny i publicznoprawny (zob. uchwała SN o sygn. akt III CZP 2/12, a także postanowienia SN: z 17 listopada 2009 r., sygn. akt III CZ 53/09 (OSNC nr 5/2010, poz. 79) oraz z 17 czerwca 2010 r., sygn. akt III Cz 20/10 (Lex nr 852674). W doktrynie wskazuje się, że z subsydiarnego charakteru ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu wynika niedopuszczalność wykładni rozszerzającej art. 29 ust. 1 prawa o adwokaturze Z przepisów prawa cywilnego dotyczących stosunków prawnych, które polegają na dokonywaniu czynności na czyjąś rzecz (np. art. 642 § 1, art. 744 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.) wynika, że wynagrodzenie należy się za wykonanie tych czynności, a nie za gotowość do ich wykonania (zob. J. Zarębski, Glosa do postanowienia SN z dnia 24 maja 2005 r., sygn. I KZP 15/05, „Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa” nr 2/2006, s. 158-159).

Zdaniem Trybunału, nie ma podstaw do rozciągania zakresu stosowania kwestionowanego przepisu na sytuacje, w których nie dochodzi do udzielenia pomocy prawnej przez adwokata. Trybunał Konstytucyjny podziela pogląd wyrażony w uzasadnieniu skargi konstytucyjnej, że przy ocenie zgodności z Konstytucją art. 29 ust. 1 prawa o adwokaturze uzasadnione jest oparcie się na interpretacji tego przepisu przyjętej w praktyce orzeczniczej sądów.

4.1. Trybunał Konstytucyjny na każdym etapie rozpoznawania sprawy ma kompetencję do badania, czy skarga konstytucyjna spełnia warunki, od których zależy dopuszczalność jej merytorycznego rozpoznania (por. np. postanowienia z: 21 marca 2000 r., sygn. SK 6/99, OTK ZU nr 2/2000, poz. 66; 14 listopada 2007 r., sygn. SK 53/06, OTK ZU nr 10/A/2007, poz. 139; 28 lutego 2012 r., sygn. SK 32/10, OTK ZU nr 2/A/2012, poz. 21).

4.2. Z treści skargi wynika, że skarżący kwestionuje art. 29 ust. 1 prawa o adwokaturze w zakresie, w jakim nie przewiduje wynagrodzenia dla adwokata za pełnienie dyżuru adwokackiego w postępowaniu przyspieszonym. Skarżący kwestionuje zatem brak określonej regulacji prawnej w zaskarżonym przepisie.

Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że kwestionując brak uregulowania w art. 29 ust. 1 prawa o adwokaturze zagadnienia wynagradzania adwokatów za pełnienie dyżurów adwokackich, skarżący przedstawił zarzut dotyczący zaniechania ustawodawczego. Należy bowiem zauważyć, że zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu przewidziany w art. 29 ust. 1 prawa o adwokaturze oraz pełnienie dyżurów adwokackich w związku z postępowaniem przyspieszonym określonym w rozdziale 54a k.p.k. to dwie osobne instytucje prawne, które różnią się co do materii, które normują.

Art. 29 ust. 1 prawa o adwokaturze ma wyraźną treść normatywną, rozumianą w jednolity sposób w orzecznictwie przedstawionym wyżej. Przepis ten może mieć zastosowanie jedynie w razie rzeczywiście udzielonej pomocy prawnej, w ramach konkretnego postępowania. Samo pełnienie dyżuru adwokackiego w związku z postępowaniem przyspieszonym nie wiąże się jeszcze z udzieleniem konkretnych czynności przez adwokata w ramach udzielania pomocy prawnej, lecz polega na pozostawaniu w stanie gotowości do podjęcia tych czynności.

Art. 29 ust. 1 prawa o adwokaturze nie jest treściowo powiązany z organizacją takich dyżurów adwokackich. Wynika z tego, że pełnienie dyżuru adwokackiego znajduje się poza zakresem zastosowania art. 29 ust. 1 prawa o adwokaturze Zaskarżony przepis zawiera pełną regulację prawną. Nie ma podstaw do przyjęcia, że brakuje w nim uregulowania kwestii wynagrodzeń za samo pełnienie dyżurów adwokackich bez świadczenia pomocy prawnej. Zaskarżony przepis nie jest powiązany z kwestią ewentualnych wynagrodzeń za pełnienie dyżurów.

Biorąc pod uwagę powyższe, należy przyjąć, że zarzut skarżącego dotyczy zaniechania uregulowania kwestii wynagradzania adwokatów w związku z pełnieniem przez nich dyżurów adwokackich w ramach postępowania przyspieszonego, nie zaś pominięcia legislacyjnego (regulacji niepełnej).

Ewentualne wypełnianie treścią normatywną zaniechań ustawodawczych jest zadaniem władzy ustawodawczej. Dotyczy to także ewentualnego wprowadzenia wynagrodzenia dla adwokatów za pełnienie dyżurów w ramach postępowania przyspieszonego. Trybunał Konstytucyjny nie może w takich sytuacjach uzupełniać obowiązującego stanu prawnego. Skarga konstytucyjna w niniejszej sprawie jest niedopuszczalna, gdyż jej przedmiotem jest zarzut, który pozostaje poza kognicją Trybunału Konstytucyjnego.

Biorąc powyższe pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.