1. Postanowieniem z 10 sierpnia 2010 r., Sąd Okręgowy w Warszawie, XXV Wydział Cywilny, sygn. akt XXV C 1693/09, zwrócił się do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym dotyczącym zgodności z Konstytucją art. 12 oraz art. 1714 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116, ze zm.; dalej: u.s.m. lub ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych), w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 18 grudnia 2009 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 223, poz. 1779; dalej: ustawa zmieniająca z 2009 r.). W uzasadnieniu pytania prawnego sąd wskazał, że przedmiotem pytania prawnego są art. 12 oraz art. 1714 u.s.m., w brzmieniu nadanym przez ustawę z dnia 14 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 125, poz. 873; dalej: ustawa zmieniająca z 2007 r.).

W związku z powyższymi rozbieżnościami Prezes Trybunału Konstytucyjnego, zarządzeniem z 22 września 2010 r., sygn. akt Tp 18/10, zwrócił się do Sądu Okręgowego w Warszawie o usunięcie braków formalnych pytania prawnego, przez: wskazanie stanu faktycznego sprawy zawisłej przed sądem; precyzyjne określenie przedmiotu pytania prawnego – czy zakresem zaskarżenia objęte są całe przepisy art. 12 i art. 1714 ustawy z 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych, czy też poszczególne ich ustępy; wyjaśnienie, w jakim brzmieniu sąd kwestionuje przepisy ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych – czy w brzmieniu nadanym ustawą z 18 grudnia 2009 r. (jak wynika z sentencji postanowienia), czy ustawą z 14 grudnia 2007 r. (jak wynika z uzasadnienia postanowienia); wyjaśnienie, w jakim zakresie odpowiedź na pytanie może mieć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem, w związku z którą pytanie zostało postawione; sformułowanie zarzutu niezgodności kwestionowanych przepisów z aktami wyższego rzędu.

Postanowieniem z 20 października 2010 r. (sygn. akt XXV C 1693/09), ustosunkowując się do wymienionego zarządzenia, sąd wskazał, że kwestionuje „art. 12 i art. 1714 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych w brzmieniu nadanym przez art. 1 ustawy z dnia 18 grudnia 2009 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 223, poz. 1779)”.

Ostatecznie pytanie prawne sformułowane zostało następująco: czy art. 12 ust. 1 u.s.m. w zakresie, w jakim zobowiązuje spółdzielnię do zawarcia umowy przeniesienia własności lokalu po dokonaniu przez członka spółdzielni wyłącznie spłat, o których mowa w pkt 1 i 2 tego przepisu, oraz art. 1714 ust. 1 u.s.m., w zakresie, w jakim zobowiązuje spółdzielnię do zawarcia umowy przeniesienia własności lokalu po dokonaniu przez członka spółdzielni lub osobę niebędącą członkiem spółdzielni wyłącznie spłat, o których mowa w pkt 1 i 2 tego przepisu, w brzmieniu nadanym tym przepisom przez art. 1 ustawy z 18 grudnia 2009 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw, są zgodne art. 64 ust. 2 i 3 w związku z art. 21 ust. 2 Konstytucji oraz czy art. 12 ust. 1 i art. 1714 ust. 1 u.s.m. są zgodne z art. 2 Konstytucji.

1.1. Pytanie prawne zostało przedstawione w związku z następującym stanem faktycznym:

Wnioskiem z 26 października 2007 r. powód K.Ch. wystąpił do Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej o dokonanie przekształcenia lokalu użytkowego położonego w Warszawie, do którego posiada spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu użytkowego, w odrębną własność. Uchwałą nr 116/2008 r. z 19 listopada 2008 r. zarząd spółdzielni mieszkaniowej w Warszawie przyjął projekt uchwały w sprawie określenia odrębnej własności lokali położonych przy ul. W. nr 12 w Warszawie. Pismem z 11 grudnia 2008 r. pozwana spółdzielnia poinformowała, że do projektu uchwały w sprawie określenia odrębnej własności lokalu nieruchomości przy ul. W. nr 12 w Warszawie nie został złożony wniosek o zmianę tego projektu, w związku z czym została przesłana powodowi uchwała nr 123/2008 z 10 grudnia 2008 r. Pomimo podjętej uchwały spółdzielnia nie zawarła z powodem umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu i przeniesienie jej na powoda wraz z prawem użytkowania wieczystego. Pismem z 18 listopada 2009 r. spółdzielnia poinformowała powoda, że zarząd spółdzielni „nie wyraził zgody na przystąpienie do wyodrębnienia własności lokali na działce 3/2 z obrębu 7-02-03 w Warszawie z uwagi na znaczną wartość działki”.

W dniu 14 grudnia 2009 r. powód wniósł powództwo przeciwko spółdzielni mieszkaniowej o wydanie orzeczenia zastępującego oświadczenie woli o treści wskazanej w powództwie o ustanowienie na rzecz powoda odrębnej własności lokalu i przeniesienie własności lokalu przez spółdzielnię mieszkaniową. Pozwana spółdzielnia mieszkaniowa wniosła o oddalenie powództwa. Pytający sąd wskazuje ponadto, że pytanie prawne zostało zadane na wniosek pełnomocników pozwanego.

1.2. Pytający sąd wskazał, że odpowiedź na powyższe pytanie ma znaczenie dla rozstrzygnięcia, czy zgodnie z art. 12 oraz art. 1714 u.s.m. (w brzmieniu nadanym im przez art. 1 ustawy zmieniającej z 2009 r.) na pozwanej spółdzielni mieszkaniowej ciąży obowiązek przeniesienia na rzecz jej członka, któremu przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu użytkowego, własności tego lokalu wraz z udziałem w użytkowaniu wieczystym gruntu, i to na zasadach nieekwiwalentnych. Gdyby ziściły się określone w powyższych przepisach przesłanki w przedmiotowej sprawie, spowoduje to pozbawienie spółdzielni mieszkaniowej jej prawa własności (użytkowania wieczystego), czyli nastąpi wywłaszczenie spółdzielni.

1.3. Zdaniem pytającego sądu, niniejsze pytanie prawne dotyczy trzech zagadnień: po pierwsze – zgodności z prawem uwłaszczenia spółdzielców na majątku spółdzielni bez zgody jej organów; po drugie – oceny, czy wywłaszczenie, o którym mowa w art. 21 Konstytucji, obejmuje swoim zakresem uwłaszczenie spółdzielców w rozumieniu zaskarżonych artykułów ustawy; po trzecie – dopuszczalność przyjęcia przez ustawodawcę rozwiązań normatywnych godzących w zasady rzetelnej legislacji przez zastosowanie krótkiej vacatio legis oraz doprowadzenie do powstania sprzeczności regulacji wskutek wielokrotnych, fragmentarycznych nowelizacji.

Uzasadniając zarzuty pytania prawnego, sąd podkreślił, że zakwestionowane przepisy mają charakter uwłaszczeniowy ze względu na to, iż przewidują one przekształcenie lokatorskiego i własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu w prawo własności lokalu, w wyniku czego dochodzi do utraty prawa własności lokalu przez spółdzielnię mieszkaniową. Zdaniem sądu, przekształcenie to ma charakter przymusowy, wynikający z przepisu ustawy. Natomiast kształtowanie woli musi odbywać się w sposób autonomiczny, z zachowaniem przynajmniej pewnego marginesu swobody. Ingerencja ustawodawcy w sferę uprawnień spółdzielni musi więc dokonywać się z uwzględnieniem zasady proporcjonalności, o której mowa w art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Pytający sąd podaje w wątpliwość dopuszczalność pozbawienia własności spółdzielni mieszkaniowej przez uwłaszczenie spółdzielców w kontekście art. 64 Konstytucji. Zdaniem sądu to, jak daleko może sięgać ingerencja ustawodawcy w tym zakresie, należy oceniać przez pryzmat ochrony innych wartości i praw konstytucyjnych, która przemawia za odjęciem uprawnień jednemu podmiotowi w celu zapewnienia ochrony innemu. Swoistym usprawiedliwieniem ingerencji w stosunki własnościowe spółdzielni może być art. 75 Konstytucji, z którego jednak nie wynika, że zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych powinno być realizowane przez ułatwione nabycie własności lokalu oraz przez pozbawienie tego prawa spółdzielni mieszkaniowej. Mimo że zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych obywateli stanowi zagadnienie o wymiarze publicznym mogące uzasadniać ingerencję we własność, w wypadku będącym przedmiotem niniejszego pytania prawnego nie chodzi o zaspokojenie potrzeby mieszkaniowej, lecz o „wzmocnienie” podmiotowych praw majątkowych przez uzyskanie „lepszego” tytułu prawnego do lokalu. Beneficjenci ustawy zmieniającej z 2007 r. mieli bowiem zaspokojoną potrzebę mieszkaniową, to zaś, co uzyskali od ustawodawcy, było tylko wzmocnieniem przysługującego im tytułu prawnego. Art. 75 Konstytucji nie można traktować jako podstawy do wysuwania roszczeń wobec władzy publicznej i zaspakajania tych roszczeń kosztem podmiotów prawa prywatnego. Ingerencja ustawodawcy w tego rodzaju stosunki prawne jest dopuszczalna, jeżeli jest to konieczne dla realizacji celów określonych przez Konstytucję. Stwierdzenie tej konieczności musi jednak nastąpić po dokładnym wyważeniu kolidujących ze sobą konstytucyjnych praw i wolności. Mamy tutaj do czynienia ze swego rodzaju kolizją interesów, gdzie po jednej stronie znajduje się chronione konstytucyjne prawo własności, a po drugiej uprawnienie do skorzystania z zagwarantowanego przez ustawodawcę zwykłego uprawnienia do dokonania określonego przekształcenia własnościowego. Pytający sąd zwrócił uwagę, że przekształcenie spółdzielczych praw do lokalu w prawo własności nie stanowi „konieczności w demokratycznym państwie prawa” w rozumieniu art. 31 ust. 3 w związku z art. 2 Konstytucji.

Na problematykę wyzbycia się własności przez spółdzielnię mieszkaniową należy, zdaniem sądu, spojrzeć również przez pryzmat art. 21 ust. 2 Konstytucji, określającego przesłanki wywłaszczenia. Wywłaszczenie dopuszczalne jest tylko wówczas, gdy dokonywane jest na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem. Uwłaszczenie osób zajmujących lokale spółdzielcze nie mieści się jednak w zakresie wywłaszczenia w rozumieniu przepisów Konstytucji. Mamy tu więc do czynienia z wywłaszczeniem na cele niepubliczne. Zgodnie z art. 21 ust. 2 Konstytucji instytucja wywłaszczenia należy do sfery prawa publicznego i obejmuje przede wszystkim przymusowe wyzucie z własności na rzecz Skarbu Państwa lub innego podmiotu prawa publicznego. Zakwestionowana regulacja nie oznacza w żadnym wypadku „uspołecznienia” (upaństwowienia) własności, a więc nie może tu być mowy o wywłaszczeniu w rozumieniu art. 21 ust. 2 Konstytucji. W związku z tym pozbawienie spółdzielni prawa własności lokalu powinno zostać dokonane w zamian za ekwiwalentne świadczenie wzajemne wyrównujące dysproporcje powstałe wskutek przedmiotowego przesunięcia majątkowego. Z brakiem odpowiedniego, równoważnego świadczenia wzajemnego mamy do czynienia wszędzie tam, gdzie w stosunku do osoby ubiegającej się o własność lokalu spółdzielczego nie dokonuje się odpowiedniej waloryzacji wartości lokalu w połączeniu z odpowiednią waloryzacją wpłat dokonanych na rzecz spółdzielni, co prowadzi do dysproporcji w stosunku do obowiązującej wartości rynkowej lokalu. W wypadku wygaśnięcia lokatorskiego prawa do lokalu spółdzielnia ma obowiązek wypłacenia byłemu beneficjentowi tego prawa wartości rynkowej mieszkania. Niezrozumiałe jest wobec tego, czemu zasady tej ustawodawca nie stosuje analogicznie w wypadku „umocnienia” przez członka spółdzielni jego prawa do lokalu.

Jak zauważa pytający sąd, ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych była wielokrotnie poddawana krytyce z uwagi na powstałe na jej tle sprzeczności wynikające z fragmentarycznego charakteru jej licznych nowelizacji. Przede wszystkim częste nowelizacje ustawy doprowadziły do nałożenia się na siebie korporacyjnego i własnościowego modelu zarządu w spółdzielni. W wypadku zakwestionowanych przepisów art. 12 i art. 1714 u.s.m. nie ma wątpliwości, że przepisy te prowadzą do pozbawienia spółdzielni prawa własności lokali, do których zgłoszono żądanie przekształcenia w prawo własności. Zdaniem sądu, nie ulega wątpliwości również, że przymusowy charakter dokonania powyższych przekształceń nie ma uzasadnionych podstaw konstytucyjnych. Ustawowy nakaz przeniesienia własności lokali mieszkalnych ogranicza prawo do rozporządzania rzeczą, które jest immanentnie związane z własnością i bez którego prawo własności traci swój charakter.

Niezgodność z Konstytucją przepisów art. 12 i art. 1714 u.s.m. będąca przedmiotem niniejszego pytania prawnego polega, zdaniem sądu pytającego, na arbitralnym wkroczeniu w istotę własności przez wprowadzenie opatrzonego sankcją karną przymusowego wywłaszczenia na majątku spółdzielni na rzecz osób mających zaspokojoną potrzebę mieszkaniową. Co więcej, ustawodawca nakłada na spółdzielnie mieszkaniowe obowiązek niezwłocznego zadośćuczynienia żądaniom osób uprawnionych przez wprowadzenie terminu 3 miesięcy od daty złożenia wniosku o przekształcenie na zawarcie z wnioskodawcą umowy przeniesienia własności lokalu. Tak krótki termin do zawarcia umowy należy uznać za nieodpowiadający wymaganiom art. 2 Konstytucji przez naruszenie zasad przyzwoitej legislacji oraz zasady ochrony zaufania do państwa i prawa. Zasadę ochrony zaufania do państwa i prawa należy zaś rozumieć jako nałożony na władze publiczne obowiązek podejmowania racjonalnych decyzji prawodawczych, niestosowanie „pułapek” prawnych zaskakujących obywateli, którzy powinni mieć czas na zapoznanie się oraz dostosowanie do nowej sytuacji prawnej. Takie działanie ustawodawcy prowadzi do deprecjonowania roli prawa jako regulatora stosunków społecznych i burzy poczucie, że prawo jest podstawą, na której możliwe jest realizowanie zagwarantowanych konstytucyjnie praw i wolności. Zasady te są także podstawą budowania zaufania obywatela do państwa oraz fundamentem lojalności państwa wobec obywatela, a co za tym idzie, ustawodawca ma obowiązek takiego formułowania przepisów prawa, aby nie stwarzało ono organom państwowym możliwości nadużywania ich pozycji wobec obywatela. Z zasady ochrony zaufania daje się więc wyprowadzić zasada określoności prawa. Stanowienie przepisów niejasnych i niejednoznacznych uznać należy za naruszenie zasady demokratycznego państwa prawnego. Naruszenie zasad przyzwoitej legislacji prowadzi do zaburzenia równowagi pomiędzy interesem jednostki a wolnościami i prawami innych osób, a co za tym idzie, do złamania zasady proporcjonalności. Zasada proporcjonalności zakłada, że jeżeli konieczne jest ustanowienie ograniczeń praw i wolności jednostki, to należy to czynić wyłącznie w absolutnie niezbędnym zakresie z uwzględnieniem celu, jakiemu ograniczenia mają służyć. W stosunkach z podmiotami prawa prywatnego, w celu realizacji swoich interesów państwo nie może więc korzystać z przywilejów o szczególnym charakterze. Takiego stanu rzeczy nie można pogodzić z zasadą równości wszystkich podmiotów wobec prawa, którą wyraża art. 32 Konstytucji – podkreślił pytający sąd.

2. Do zarzutów sformułowanych w pytaniu prawnym ustosunkował się Marszałek Sejmu w piśmie z 10 czerwca 2011 r. Marszałek Sejmu wniósł o umorzenie postępowania ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.

Po dokonaniu analizy formalnoprawnej pytania prawnego, Marszałek Sejmu stwierdził, że zakwestionowany w pytaniu prawnym art. 12 ust. 1 u.s.m. nie będzie stosowany przez sąd, przepis ten bowiem dotyczy lokatorskiego spółdzielczego prawa do lokalu. Powodowi przysługuje natomiast spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu użytkowego.

W odniesieniu do zarzutu naruszenia Konstytucji przez art. 1714 ust. 1 u.s.m. Marszałek Sejmu stwierdził, że wątpliwości nasuwa prawidłowość subsumcji dokonanej przez pytający sąd, a w konsekwencji także spełnienie formalnoprawnych przesłanek rozpoznania pytania prawnego. Istotne są tu bowiem zagadnienia intertemporalne związane ze zmianą stanu prawnego, jaka miała miejsce w 2009 r., w szczególności art. 4 ust. 1 ustawy zmieniającej z 2009 r., zgodnie z którym: „W przypadku wniosków złożonych:

1) przed dniem 31 lipca 2007 r., o których mowa w art. 111, art. 12, art. 1714, art. 1715, art. 39, art. 48 i art. 481 ustawy, o której mowa w art. 1, w brzmieniu obowiązującym przed tym dniem, oraz

2) od dnia 31 lipca 2007 r. do dnia 29 grudnia 2009 r., o których mowa w art. 12, art. 1714 i art. 1715 ustawy, o której mowa w art. 1

– spółdzielnia jest obowiązana, po spełnieniu warunków, o których mowa w art. 12 ust. 1, art. 1714 ust. 1 i art. 1715 ustawy, o której mowa w art. 1 w brzmieniu dotychczasowym, do zawarcia umowy przeniesienia własności lokalu w terminie do dnia 30 czerwca 2010 r.”.

Zdaniem Marszałka Sejmu, art. 4 ust. 1 obliguje sąd do zastosowania w sprawie powoda, który złożył wniosek o ustanowienie i przeniesienie własności lokalu użytkowego 26 października 2007 r., art. 1714 ust. 1 u.s.m. w brzmieniu obowiązującym przed 30 grudnia 2009 r., nadanym przez art. 1 ustawy zmieniającej z 2007 r. Tym samym ocena konstytucyjności art. 1714 ust. 1 u.s.m. w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą z 2009 r. nie ma znaczenia z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy zawisłej przed sądem. Nie ma znaczenia także bliskość norm, którą można wyprowadzić z art. 1714 ust. 1 u.s.m. w brzmieniu sprzed i po nowelizacji z 2009 r.

3. Stanowisko w sprawie zajął Prokurator Generalny. W piśmie z 19 maja 2011 r. wniósł o umorzenie postępowania, na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o Trybunale Konstytucyjnym), ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku. W ocenie Prokuratora Generalnego, pytanie prawne Sądu Okręgowego w Warszawie o zbadanie konstytucyjności art. 12 ust. 1 i art. 1714 u.s.m. nie spełnia przesłanek formalnych wynikających z art. 193 Konstytucji oraz art. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.

Prokurator Generalny zwrócił uwagę, że pytanie prawne powinno wynikać z dokonanej przez skład orzekający subsumcji stanu faktycznego i prawnego, której efektem jest sformułowanie uzasadnionych wątpliwości konstytucyjnych w odniesieniu do przepisu znajdującego zastosowanie w sprawie rozpatrywanej przez sąd.

Według stanu faktycznego opisanego w postanowieniu Sądu Okręgowego w Warszawie, XXV Wydział Cywilny, z 20 października 2010 r. (sygn. akt XXV C 1693/09), powód wystąpił do Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej o dokonanie przekształcenia spółdzielczego prawa własnościowego do lokalu użytkowego w prawo własności do tego lokalu. Wniosek o to przekształcenie złożony został 26 października 2007 r. Zatem – zdaniem Prokuratora – żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy rozpatrywanej przez pytający sąd nie może mieć przepis art. 12 ust. 1 u.s.m. odnoszący się do członka spółdzielni, któremu przysługuje spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu. Przedmiotem rozważań sądu może więc być tylko art. 1714 u.s.m., jako odnoszący się do spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu.

Data złożenia wniosku o zawarcie umowy przeniesienia własności lokalu (26 października 2007 r.) wskazuje, że do postępowania w tej sprawie zastosowanie znajduje art. 17 u.s.m., w brzmieniu nadanym przez ustawę zmieniającą z 2007 r. Wprowadzając bowiem kolejną zmianę tego przepisu ustawą z 18 grudnia 2009 r., ustawodawca w art. 4 ust. 1 pkt 2 tej ustawy zadecydował, że w wypadku wniosków złożonych od 31 lipca 2007 r. do 29 grudnia 2009 r. (o których mowa w art. 12, art. 1714 i art. 1715 u.s.m.) spółdzielnia jest obowiązana, po spełnieniu warunków, o których mowa w art. 12 ust. 1, art. 1714 ust. 1 i art. 1715 u.s.m. w brzmieniu dotychczasowym, do zawarcia umowy przeniesienia własności lokalu w terminie do 30 czerwca 2010 r.

Natomiast w razie bezczynności spółdzielni stosuje się art. 491 u.s.m., w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą z 2009 r., zgodnie z którym osoba, która na podstawie ustawy może żądać ustanowienia prawa odrębnej własności lokalu, ma prawo wystąpienia do sądu z powództwem na podstawie art. 64 kodeksu cywilnego w związku z art. 1047 § 1 kodeksu postępowania cywilnego (art. 4 ust. 2 zdanie drugie ustawy zmieniającej z 2009 r.).

Zdaniem Prokuratora Generalnego, do wniosku złożonego 26 października 2007 r., zgodnie z przytoczonym przepisem intertemporalnym (pozostawiając poza oceną motywy jego uchwalenia), nie może znaleźć zastosowanie przepis art. 1714 u.s.m. w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą z 2009 r., który jest przedmiotem pytania prawnego. Zastosowanie w sprawie rozpatrywanej przez sąd znajduje natomiast art. 1714 u.s.m., w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą z 2007 r., na mocy przepisu art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy zmieniającej z 2009 r.

Reasumując, pytanie prawne Sądu Okręgowego w Warszawie nie spełnia przesłanki przedmiotowej i – tym samym – funkcjonalnej. Pytanie o konstytucyjność art. 12 ust. 1 u.s.m. nie odpowiada sytuacji faktycznej w rozpatrywanej przez sąd sprawie, a więc bez znaczenia pozostaje kwestia nadawania mu w kolejnych ustawach zmieniających nowego brzmienia.

Z kolei pytanie o konstytucyjność art. 1714 u.s.m., w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą z 2009 r., nie odpowiada sytuacji prawnej istniejącej w sprawie, na kanwie której zostało złożone, albowiem przepis powyższy będzie miał zastosowanie w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą z 2007 r., na którą to ustawę prawidłowo wskazał sąd w uzasadnieniu pierwszego postanowienia z 10 sierpnia 2010 r. Jednakże obowiązek dalszego stosowania art. 1714 u.s.m., mimo utraty mocy obowiązującej przez ten przepis 29 grudnia 2009 r., na podstawie ustawy zmieniającej z 2009 r., wynika z jej art. 4 ust. 1 pkt 2, który nie został objęty pytaniem sądu.

Skoro zatem zakwestionowane w pytaniu prawnym przepisy nie znajdują zastosowania w sprawie rozpatrywanej przez sąd, to tym samym od odpowiedzi na to pytanie nie będzie zależało rozstrzygnięcie sprawy, w związku z którą zostało przedstawione Trybunałowi Konstytucyjnemu.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 193 Konstytucji in fine, którego treść została powtórzona w art. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o Trybunale Konstytucyjnym), „Każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem”.

Cechą istotną (relewantną) pytania prawnego jest jego ścisły związek z toczącym się postępowaniem w indywidualnej sprawie i wątpliwością, która wystąpiła w toku konkretnego postępowania. Istnienie tej cechy jest przesłanką konieczną wszczęcia i prowadzenia postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie pytania prawnego. Skorzystanie z instytucji pytania prawnego jest możliwe od momentu wszczęcia postępowania sądowego aż do jego prawomocnego zakończenia.

Jak to już wielokrotnie przypominał Trybunał Konstytucyjny w swoim orzecznictwie, pytanie prawne musi spełniać przesłanki: 1) podmiotową, 2) przedmiotową oraz 3) funkcjonalną. Przesłanka podmiotowa oznacza, że z pytaniem prawnym może zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego sąd. Przesłanka ta została w niniejszej sprawie spełniona. Przedmiotem pytania prawnego (przesłanka przedmiotowa) musi być konkretny przepis prawny, co do którego pytający sąd musi wykazać, że zastrzeżenia dotyczące jego konstytucyjności są tak istotne, że zachodzi potrzeba ich wyjaśnienia przez Trybunał Konstytucyjny w drodze procedury pytań prawnych. Przedmiotem pytania prawnego musi być przepis, którego zastosowanie ma bezpośrednie znaczenie dla rozstrzygnięcia w rozpatrywanej przez sąd sprawie, i który będzie podstawą rozstrzygnięcia (por. wyrok TK z 2 grudnia 2008 r., sygn. P 48/07, OTK ZU nr 10/A/2008, poz. 173 i powołane tam orzecznictwo).

Przesłanką funkcjonalną pytania prawnego jest jego relewancja, a więc zależność oparta na bezpośredniej relacji między treścią kwestionowanego przepisu a stanem faktycznym sprawy, w związku z którą zadano pytanie prawne. Trybunał Konstytucyjny, przyjmując pytanie prawne do rozpoznania, bada, czy jego odpowiedź na pytanie dotyczące konstytucyjności przepisu, będzie miała wpływ na rozstrzygnięcie sprawy. Przedmiotem pytania prawnego może być bowiem tylko taki przepis, którego wyeliminowanie z porządku prawnego w wyniku wyroku Trybunału Konstytucyjnego wywrze wpływ na treść rozstrzygnięcia sprawy, w związku z którą przedstawiono pytanie prawne (por. np. wyroki TK: z 2 grudnia 2008 r., sygn. P 48/07 oraz z 20 października 2010 r., sygn. P 37/09, OTK ZU nr 8/A/2010, poz. 79 i powołane w nich orzecznictwo).

Przy ustalaniu relewantności pytania prawnego należy mieć na uwadze, że z reguły brak będzie podstaw do przyjęcia wystąpienia tej przesłanki wtedy, gdy rozstrzygnięcie sprawy jest możliwe bez uruchamiania instytucji pytań prawnych. Sytuacja taka wystąpi w szczególności wówczas, gdy istnieje możliwość usunięcia nasuwających się wątpliwości prawnych przez stosowną wykładnię budzącego wątpliwość aktu prawnego bądź też możliwość przyjęcia za podstawę rozstrzygnięcia innego aktu prawnego. Innymi słowy – przesłanka funkcjonalna obejmuje m.in. konieczność wykazania, że zastrzeżenia zgłoszone wobec kwestionowanego przepisu są obiektywnie uzasadnione oraz na tyle istotne, że zachodzi potrzeba ich wyjaśnienia w ramach procedury pytań prawnych do Trybunału Konstytucyjnego. Jeżeli zatem sąd orzekający poweźmie co do przepisu, który ma być przesłanką rozstrzygnięcia, wątpliwości natury konstytucyjnej, powinien w pierwszej kolejności dążyć do ich usunięcia w drodze znanych nauce prawa reguł interpretacyjnych i kolizyjnych, w szczególności – jeżeli jest to możliwe – w drodze wykładni zgodnej z Konstytucją (por. Z. Czeszejko-Sochacki, Procedury kontroli konstytucyjności norm, [w:] Studia nad prawem konstytucyjnym, red. J. Trzciński i B. Banaszak, Wrocław 1997, s. 74 i n.; A. Kabat, Pytania prawne do Trybunału Konstytucyjnego, Białystok 1995).

Trybunał jako organ działający na podstawie i w granicach prawa (art. 7 Konstytucji) ma kompetencję do oceny, czy istotnie zgodność z Konstytucją przepisu zakwestionowanego w pytaniu prawnym ma znaczenie dla treści orzeczenia mającego rozstrzygnąć sprawę, w której zadano pytanie prawne. Do zadań Trybunału Konstytucyjnego nie należy wprawdzie wskazywanie sądom, które przepisy winny znaleźć zastosowanie w konkretnej sprawie, ale z drugiej strony teza, że o tym, czy dany przepis może być przedmiotem pytania prawnego, decyduje wyłącznie sąd stawiający pytanie, prowadziłaby do możliwości obejścia art. 193 Konstytucji przez wymaganie od Trybunału Konstytucyjnego rozstrzygania pytań prawnych dotyczących kwestii niemających bezpośredniego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy zawisłej przed sądem. To zaś zacierałoby różnicę między przyjętym w Konstytucji rozróżnieniem inicjowania abstrakcyjnej i konkretnej kontroli konstytucyjności prawa (por. postanowienie z 15 maja 2007 r., sygn. P 13/06, OTK ZU nr 6/A/2007, poz. 57). W wielokrotnie przywoływanym w orzecznictwie Trybunału wyroku w sprawie o sygn. P 20/04 (z 7 listopada 2005 r., OTK ZU nr 10/A/2005, poz. 111), Trybunał poddał analizie m.in. treść art. 32 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Po pierwsze, stwierdził, że dopełnienie nałożonego na sąd obowiązku wskazania, w jakim zakresie odpowiedź na pytanie może mieć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, w związku z którą to pytanie zostało przedstawione, nie następuje przez powtórzenie ogólnej formuły ustawowej, ale wymaga wykazania, że in casu spełniony jest konstytucyjny warunek dopuszczalności pytania prawnego. Trybunał zauważył, że nadmiernym formalizmem byłoby wymaganie, aby spełnienie tego warunku następowało przez uzasadnienie zawarte w wyodrębnionej redakcyjnie części pytania prawnego, co można by wyprowadzić z wykładni językowej art. 32 ust. 1 i 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Chodzi jednak o sui generis uzasadnienie dopuszczalności pytania prawnego. Zdaniem Trybunału, na sądzie składającym pytanie prawne ciąży powinność stosownego do charakteru sprawy wskazania, w jaki sposób rozstrzygnięcie sądu uległoby zmianie, gdyby określony przepis prawny utracił (w całości albo w określonym zakresie) moc obowiązującą wskutek orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny o jego niezgodności z Konstytucją.

Przepisami prawa, które mogą podlegać ocenie Trybunału Konstytucyjnego w trybie procedury pytań prawnych, mogą być te regulacje prawne, które będą wykorzystane (stosowane) w trakcie postępowania sądowego i które mogą doprowadzić organ sądowy do wydania na ich podstawie indywidualnego aktu stosowania prawa (orzeczenia). Mogą to być zarówno przepisy prawa proceduralnego, zawierające określone reguły postępowania, jak i przepisy prawa materialnego, na podstawie których możliwa jest ocena stanów faktycznych. Wreszcie, mogą to być przepisy kompetencyjne i ustrojowe. Zarówno w literaturze, jak i w utrwalonym orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego przyjmuje się, że przedmiotem kontroli w trybie pytania prawnego ma być przepis, który powinien stanowić podstawę prawną rozstrzygnięcia podejmowanego przez sąd przedstawiający pytanie prawne.

2. Postępowanie w niniejszej sprawie zostało zainicjowane pytaniem prawnym Sądu Okręgowego w Warszawie, rozpoznającego wspomniany wniosek członka spółdzielni mieszkaniowej, któremu przysługuje własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, o wydanie orzeczenia zastępującego oświadczenie woli spółdzielni o ustanowieniu na rzecz powoda odrębnej własności lokalu i przeniesieniu na powoda własności lokalu wraz ze związanym z nim udziałem w nieruchomości wspólnej.

Zgodnie z aktami sprawy sądowej, a także z opisem stanu faktycznego przedstawionego w pytaniu prawnym, powód K.Ch. 26 października 2007 r. złożył wniosek o przekształcenie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu użytkowego w prawo własności tego lokalu. Początkowo spółdzielnia mieszkaniowa podjęła stosowną uchwałę wyrażającą zgodę na zawarcie umowy przenoszącej własność lokalu na powoda. Później jednak spółdzielnia odmówiła zawarcia stosownej umowy, argumentując swoją decyzję znacznym wzrostem wartości przedmiotowego lokalu. Działanie spółdzielni skłoniło powoda do wystąpienia na drogę sądową.

3. W pytaniu prawnym skierowanym do Trybunału Konstytucyjnego, sąd kwestionuje zgodność z Konstytucją art. 12 ust. 1 i art. 1714 ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116, ze zm.; dalej: u.s.m.) w brzmieniu nadanym tym przepisom przez art. 1 ustawy z dnia 18 grudnia 2009 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 223, poz. 1779; dalej: ustawa zmieniająca z 2009 r.). Art. 12 ust. 1 u.s.m. sąd zarzuca niezgodność z Konstytucją w zakresie, w jakim zobowiązuje on spółdzielnię do zawarcia umowy przeniesienia własności lokalu po dokonaniu przez członka spółdzielni wyłącznie spłat, o których mowa w pkt 1 i 2 tego przepisu. Art. 1714 ust. 1 u.s.m. sąd zarzuca niezgodność z Konstytucją w zakresie, w jakim przepis ten zobowiązuje do zawarcia umowy przeniesienia własności lokalu, po dokonaniu przez członka spółdzielni lub osobę niebędącą członkiem spółdzielni wyłącznie spłat, o których mowa w pkt 1 i 2 tego przepisu.

Jak wyjaśnił pytający sąd, od odpowiedzi na przedstawione pytanie prawne dotyczące zgodności zakwestionowanych: art. 12 ust. 1 oraz art. 1714 ust. 1 u.s.m., w brzmieniu nadanym im przez art. 1 ustawy zmieniającej z 2009 r., zależy rozstrzygnięcie sprawy rozpoznawanej przez sąd. Na pozwanej spółdzielni mieszkaniowej ciąży bowiem obowiązek przeniesienia na rzecz jej członka będącego powodem, któremu przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu użytkowego, własności tego lokalu wraz z udziałem w użytkowaniu wieczystym gruntu, i to na zasadach nieekwiwalentnych. Gdyby ziściły się określone w powyższych przepisach przesłanki w przedmiotowej sprawie, spowoduje to pozbawienie spółdzielni mieszkaniowej jej prawa własności (użytkowania wieczystego), czyli nastąpi wywłaszczenie spółdzielni.

4. Wobec wyżej sformułowanych zarzutów Trybunał Konstytucyjny przeszedł do zbadania, czy w świetle ustalonego przez sąd pytający stanu faktycznego sprawy zawisłej przed tym sądem, w związku z którą przedstawił Trybunałowi pytanie prawne, oraz argumentów zawartych w uzasadnieniu pytania prawnego, ocena konstytucyjna zrekonstruowanych przez sąd przepisów prawnych jest mu potrzebna do rozstrzygnięcia wspomnianej sprawy.

Jednocześnie Trybunał Konstytucyjny przypomina, że problematyka dotycząca przekształceń własnościowych i uwłaszczenia się lokatorów na majątku spółdzielni mieszkaniowej, na gruncie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych z 2000 r., która to ustawa dopuściła możliwość takiego przekształcenia, zarówno tych, którzy posiadają lokatorskie prawo do lokalu, jak i tych, którzy posiadają spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, była przedmiotem rozważań Trybunału w następujących sprawach: sygn. K 5/01 (wyrok z 29 maja 2001 r., OTK ZU nr 4/2001, poz. 87), sygn. K 42/02 (wyrok z 20 kwietnia 2005 r., OTK ZU nr 4/A/2005, poz. 38), sygn. K 51/05 (wyrok z 5 września 2006 r., OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 100) oraz sygn. P 16/08 (wyrok z 17 grudnia 2008 r., OTK ZU nr 10/A/2008, poz. 181).

Szczególnie w ostatnim z ww. wyroków, o sygn. P 16/08, Trybunał Konstytucyjny dokonał głębokiej analizy art. 12 ust. 1 i art. 1714 ust. 1 u.s.m. w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 14 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 125, poz. 873; dalej: ustawa zmieniająca z 2007 r.).

4.1. Zakwestionowany art. 12 ust. 1 u.s.m. w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą z 2009 r. ma następującą treść:

„Art. 12. 1. Na pisemne żądanie członka, któremu przysługuje spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielnia jest obowiązana zawrzeć z tym członkiem umowę przeniesienia własności lokalu po dokonaniu przez niego:

1) spłaty przypadającej na ten lokal części zobowiązań spółdzielni związanych z budową, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 1, w tym w szczególności odpowiedniej części zadłużenia kredytowego spółdzielni wraz z odsetkami, a jeżeli spółdzielnia skorzystała z pomocy uzyskanej ze środków publicznych lub z innych środków – spłaty przypadającej na ten lokal części umorzenia kredytu w kwocie podlegającej odprowadzeniu przez spółdzielnię do budżetu państwa,

2) spłaty zadłużenia z tytułu opłat, o których mowa w art. 4 ust. 1”.

Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że cytowany wyżej przepis usytuowany jest w rozdziale drugim ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, regulującym kwestie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego. Jak wynika z akt sprawy sądowej, a także z opisu stanu faktycznego zawartego w pytaniu prawnym, powodowi przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu użytkowego. Tym samym art. 12 ust. 1 u.s.m. nie może mieć zastosowania w rozpoznawanej przez sąd sprawie, ze względu na to, że nie jest adekwatny do oceny prawa, jakie przysługuje powodowi. Przedmiotem spółdzielczego lokatorskiego prawa może być bowiem tylko lokal mieszkalny, a nie jak w wypadku rozpoznawanej przez sąd sprawy – lokal użytkowy. Z tego też względu art. 12 ust. 1 u.s.m. nie może być poddany ocenie Trybunału Konstytucyjnego w niniejszej sprawie, albowiem nie została spełniona przesłanka przedmiotowa oraz przesłanka funkcjonalna, warunkujące dopuszczalność badania pytania prawnego. Poddanie kontroli konstytucyjnej przepisu art. 12 ust. 1 u.s.m. w niniejszej sprawie doprowadziłoby do kontroli abstrakcyjnej, której wynik nie miałby żadnego wpływu na rozstrzygnięcie sprawy zawisłej przed sądem, w związku z którą sąd przedstawił pytanie prawne.

4.2. W związku z zarzutami naruszenia Konstytucji przez art. 1714 ust. 1 u.s.m. w brzmieniu nadanym przez ustawę zmieniającą z 2009 r. Trybunał uznaje za wskazane syntetyczne omówienie procesu ewolucji, jakiemu poddawany był zakwestionowany przepis. Jego pogłębiona analiza była bowiem elementem uzasadnienia wyroku w sprawie o sygn. P 16/08.

Art. 1714 został wprowadzony do ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych ustawą z dnia 19 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 240, poz. 2058). Art. 1 pkt 17 ustawy z 2002 r. dodał do u.s.m. cały rozdział 21, w którym zamieszczone zostały art. od 17 do 1719.

Artykuł 1714 ust. 1, w okresie od jego wprowadzenia 15 stycznia 2003 r. do 21 lipca 2005 r., miał następujące brzmienie:

„Na pisemne żądanie członka, któremu przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, spółdzielnia mieszkaniowa jest obowiązana zawrzeć z tym członkiem umowę przeniesienia własności lokalu po dokonaniu przez niego:

1) spłaty przypadającej na jego lokal części zobowiązań spółdzielni związanych z budową, o których mowa w art. 173, w tym w szczególności odpowiedniej części zadłużenia kredytowego spółdzielni wraz z odsetkami,

2) spłaty przypadającego na jego lokal uzupełnienia wkładu budowlanego z tytułu modernizacji budynku, w rozumieniu art. 61 ust. 5,

3) spłaty przypadających na jego lokal zobowiązań spółdzielni z tytułu kredytów i pożyczek zaciągniętych na sfinansowanie kosztów remontów nieruchomości, w której znajduje się lokal,

4) spłaty zadłużenia z tytułu opłat, o których mowa w art. 4 ust. 1”.

Przepis ten przyznał członkowi spółdzielni mieszkaniowej prawo ubiegania się, po spełnieniu warunków wskazanych w tym przepisie, o przekształcenie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu w prawo własności.

Następnie art. 1 pkt 18 ustawy z dnia 3 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 122, poz. 1024) z dniem 22 lipca 2005 r. nadał następujące nowe brzmienie art. 1714 ust. 1 u.s.m.:

„Na pisemne żądanie członka lub osoby niebędącej członkiem spółdzielni, którym przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, spółdzielnia mieszkaniowa jest obowiązana zawrzeć umowę przeniesienia własności lokalu po dokonaniu:

1) spłaty przypadających na ten lokal części zobowiązań spółdzielni związanych z budową, o których mowa w art. 173, w tym w szczególności odpowiedniej części zadłużenia kredytowego spółdzielni wraz z odsetkami;

2) spłaty przypadającego na ten lokal uzupełnienia wkładu budowlanego z tytułu modernizacji budynku, w rozumieniu art. 61 ust. 5;

3) spłaty przypadających na ten lokal zobowiązań spółdzielni z tytułu kredytów i pożyczek zaciągniętych na sfinansowanie kosztów remontów nieruchomości, w której znajduje się lokal;

4) spłaty zadłużenia z tytułu opłat, o których mowa w art. 4 ust. 1 i 11”.

Nowelizacja z 2005 r. uwzględniła przede wszystkim to, że własnościowe prawo do lokalu spółdzielczego nie musi wiązać się z członkostwem w spółdzielni mieszkaniowej. Dodatkowo uzupełniono pkt 4 o spłaty zadłużenia, o których mowa w art. 4 ust. 11 u.s.m.

Kolejna nowelizacja art. 1714 ust. 1 u.s.m. została wprowadzona 31 lipca 2007 r., przez art. 1 pkt 22 lit. a ustawy zmieniającej z 2007 r.

Art. 1714 ust. 1 otrzymał następujące brzmienie:

„Na pisemne żądanie członka lub osoby niebędącej członkiem spółdzielni, którym przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, spółdzielnia mieszkaniowa jest obowiązana zawrzeć umowę przeniesienia własności lokalu po dokonaniu:

1) spłaty przypadających na ten lokal części zobowiązań spółdzielni związanych z budową, w tym w szczególności odpowiedniej części zadłużenia kredytowego spółdzielni wraz z odsetkami;

2) spłaty zadłużenia z tytułu opłat, o których mowa w art. 4 ust. 1 i 11”.

5. Przepis art. 1714 ust. 1 u.s.m. w brzmieniu ustalonym ustawą zmieniającą z 2007 r. był przedmiotem oceny konstytucyjnej Trybunału dokonanej w wyroku z 17 grudnia 2008 r., sygn. P 16/08. Trybunał orzekł wówczas, że „Art. 1714 ust. 1 ustawy powołanej w punkcie 1 [u.s.m.] w zakresie, w jakim zobowiązuje spółdzielnię do zawarcia umowy przeniesienia własności lokalu po dokonaniu przez członka spółdzielni lub osobę niebędącą członkiem spółdzielni wyłącznie spłat, o których mowa w pkt 1 i 2 tego przepisu, jest niezgodny z art. 64 ust. 2 i 3 w związku z art. 21 ust. 2 Konstytucji” (pkt 2 sentencji wyroku). Trybunał postanowił także, że przepis ten utraci moc obowiązującą z upływem 12 miesięcy od dnia ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Wyrok został ogłoszony w Dzienniku Ustaw Nr 235, pod poz. 1617, 30 grudnia 2008 r. Tym samym utrata mocy obwiązującej przepisu uznanego za niezgodny z Konstytucją powinna była nastąpić 30 grudnia 2009 r.

30 grudnia 2009 r. weszła w życie kolejna nowelizacja art. 1714 ust. 1 u.s.m. wprowadzona przez art. 1 pkt 3 ustawy zmieniającej z 2009 r. Zgodnie z nowelizacją z 2009 r. art. 1714 ust. 1 u.s.m. otrzymał niemal identyczne brzmienie, jak uznane przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodne z art. 64 ust. 2 i 3 w związku z art. 21 ust. 2 Konstytucji, a mianowicie:

„Na pisemne żądanie członka lub osoby niebędącej członkiem spółdzielni, którym przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, spółdzielnia mieszkaniowa jest obowiązana zawrzeć umowę przeniesienia własności lokalu po dokonaniu przez niego:

1) spłaty przypadających na ten lokal części zobowiązań spółdzielni związanych z budową, w tym w szczególności odpowiedniej części zadłużenia kredytowego spółdzielni wraz z odsetkami,

2) spłaty zadłużenia z tytułu opłat, o których mowa w art. 4 ust. 1”.

Trybunał zwraca uwagę, że przepis uznany za niezgodny z Konstytucją, którego utrata mocy obowiązującej została odroczona w czasie, utracił tę moc nie na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego, ale na skutek wejścia w życie ustawy zmieniającej. Ustawa zmieniająca z 2009 r. wprowadziła do porządku prawnego przepis o niemal identycznej treści normatywnej co przepis uznany za niekonstytucyjny w wyroku w sprawie o sygn. P 16/08. Jednakże powyższy wyrok nie dotyczy zaskarżonego art. 1714 ust. 1 u.s.m. w brzmieniu nadanym przez wspomnianą ustawę zmieniającą z 2009 r.

Wyrok w sprawie o sygn. P 16/08 dotyczy formalnie innego konkretnego przepisu, a nie przepisu zakwestionowanego przez pytający sąd; dalece zbieżne treści normatywne obydwu przepisów nie mają tutaj znaczenia (zob. wyrok TK z 11 grudnia 2008 r., sygn. K 12/08, OTK ZU nr 10/A/2008, poz. 176).

6. Trybunał ustalił, że zgodnie z przepisem intertemporalnym – art. 4 ust. 1 ustawy zmieniającej z 2009 r. – w sprawie, która zawisła przed pytającym sądem i w związku z którą sąd przedstawił niniejsze pytanie prawne, będzie miał zastosowanie art. 1714 ust. 1 u.s.m. w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą z 2007 r., a nie art. 1714 ust. 1 u.s.m. w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą z 2009 r. Powód złożył bowiem wniosek do spółdzielni mieszkaniowej, o przekształcenie własnościowego prawa do lokalu użytkowego w prawo własności tego lokalu, 26 października 2007 r. Wspomniany zaś art. 4 ust. 1 ustawy zmieniającej z 2009 r. stanowi, że: „W przypadku wniosków złożonych:

1) przed dniem 31 lipca 2007 r., o których mowa w art. 111, art. 12, art. 1714, art. 1715, art. 39, art. 48 i art. 481 ustawy, o której mowa w art. 1 [u.s.m.] w brzmieniu obowiązującym przed tym dniem, oraz

2) od dnia 31 lipca 2007 r. do dnia 29 grudnia 2009 r., o których mowa w art. 12, art. 1714 i art. 1715 ustawy, o której mowa w art. 1 [u.s.m.]

– spółdzielnia jest obowiązana, po spełnieniu warunków, o których mowa w art. 12 ust. 1, art. 1714 ust. 1 i art. 1715 ustawy, o której mowa w art. 1 w brzmieniu dotychczasowym, do zawarcia umowy przeniesienia własności lokalu w terminie do dnia 30 czerwca 2010 r.”.

W świetle powyższych ustaleń, które podzielają Marszałek Sejmu i Prokurator Generalny, ocena konstytucyjna art. 1714 ust. 1 u.s.m. w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą z 2009 r., zakwestionowanego przez pytający sąd, nie będzie miała znaczenia dla rozstrzygnięcia rozpatrywanej przez sąd sprawy, w związku z którą przedstawił on Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne. Oznacza to, że podobnie jak w wypadku zakwestionowanego art. 12 ust. 1 u.s.m., nie została spełniona przesłanka funkcjonalna pytania prawnego, co skutkuje umorzeniem postępowania ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.

Z powyższych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.