1. W skardze konstytucyjnej z 27 czerwca 2005 r. Jerzy Kosmaty wniósł o stwierdzenie niezgodności art. 15 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.; dalej: ustawa ubezpieczeniowa) z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 67 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Skarżący wniósł o stwierdzenie, że zaskarżony przepis, ograniczający prawo do świadczenia emerytalnego do 250% wskaźnika wysokości podstawy wymiaru świadczenia (wwpw), zamiast pierwotnie wyliczonego wwpw w wysokości 554,48%, naruszył zasadę państwa prawnego w zakresie, w jakim pogarsza warunki uzyskania prawa do emerytur i rent osób, które nabyły to prawo na podstawie dotychczasowych (tj. obowiązujących wcześniej) przepisów, i w ten sposób zadziałał wstecz (art. 2 Konstytucji). Zdaniem skarżącego zaskarżony art. 15 ust. 5 ustawy ubezpieczeniowej narusza również jego słusznie nabyte prawa oraz zasadę sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji), narusza zasadę równości wobec prawa (art. 32 ust. 1 Konstytucji), a także, poprzez pozbawienie go prawa do emerytury uwzględniającej wyższy niż przeciętny wkład oskarżonego w gromadzenie funduszu ubezpieczeniowego, naruszył prawo do ubezpieczenia społecznego (art. 67 ust. 2 Konstytucji).

Stan faktyczny w niniejszej sprawie jest następujący.

Na mocy decyzji ZUS z 30 marca oraz 2 maja 1990 r. skarżący uzyskał prawo do emerytury górniczej obliczonej zgodnie ze wskaźnikiem wwpw wynoszącym 554,48%. Decyzją z 10 sierpnia 1992 r. ZUS przeliczył skarżącemu emeryturę według zasad wprowadzonych ustawą z 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.), obniżając wskaźnik wwpw do 250%.

Skarżący występował wielokrotnie do ZUS i do sądów pracy w związku z wątpliwościami co do zasad i wysokości wyliczenia swojego świadczenia. W zakresie objętym skargą konstytucyjną Sąd Okręgowy w Świdnicy, wyrokiem z 23 września 2002 r., sygn. akt VII U 3272/01, odpowiednio odrzucił i oddalił odwołania skarżącego od decyzji ZUS związanych z przeliczeniem przysługującego mu świadczenia. W wyniku wyroku z 13 stycznia 2004 r., sygn. akt III A Ua 2800/02, i oddalenia przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu, Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych apelacji w sprawie skarżącego oraz odrzuceniu kasacji przez Sąd Najwyższy postanowieniem z 10 lutego 2005 r., sygn. akt II UK 153/04, skarżący złożył skargę konstytucyjną.

2. Pismem z 7 kwietnia 2006 r. Rzecznik Praw Obywatelskich poinformował, że nie zgłasza udziału w postępowaniu w skardze konstytucyjnej Jerzego Kosmatego.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

W dniu 24 października 2005 r. Trybunał Konstytucyjny, w odpowiedzi na pytanie prawne Sądu Apelacyjnego w Katowicach, wyrokiem zapadłym w sprawie o sygn. P 13/04 (OTK ZU nr 9/A/2005, poz. 102), orzekł że: „art. 15 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, Nr 64, poz. 593, Nr 99, poz. 1001, Nr 120, poz. 1252, Nr 121, poz. 1264, Nr 144, poz. 1530, Nr 191, poz. 1954, Nr 210, poz. 2135 i Nr 236, poz. 2355 oraz z 2005 r. Nr 167, poz. 1397 i Nr 169, poz. 1421) jest zgodny z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej”. Ze względu na oczywisty związek między tą sprawą a obecnie rozpatrywaną skargą konstytucyjną Jerzego Kosmatego, Trybunał Konstytucyjny rozważył, czy nie zachodzą w niniejszej sprawie przesłanki uzasadniające umorzenie postępowania.

Nie ulega wątpliwości, że w niniejszej sprawie nie zachodzi przesłanka res iudicata, a to ze względu na brak tożsamości podmiotowej ze sprawą o sygn. P 13/04. Jednak zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego brak podstaw do przyjęcia powagi rzeczy osądzonej nie oznacza, że uprzednie rozpoznanie sprawy konstytucyjności określonego przepisu prawnego (normy prawnej) z punktu widzenia tych samych zarzutów może być uznane za prawnie obojętne. Instytucją, która ma na celu zapewnienie stabilizacji sytuacji powstałych w wyniku ostatecznego orzeczenia, jest zasada ne bis in idem, rozumiana w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym z uwzględnieniem specyfiki tego postępowania (por. np. postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z: 21 grudnia 1999 r., sygn. K. 29/98, OTK ZU nr 7/1999, poz. 172; 3 października 2001 r., sygn. SK 3/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 218; 28 lipca 2003 r., sygn. P 26/02, OTK ZU nr 6/A/2003, poz. 73; 25 lutego 2004 r., sygn. K 35/03, OTK ZU nr 2/A/2004, poz. 15; 9 marca 2004 r., sygn. SK 34/02, OTK ZU nr 3/A/2004, poz. 25; 22 marca 2005 r., sygn. U 4/04, OTK ZU nr 3/A/2005, poz. 33; 20 czerwca 2005 r., sygn. SK 47/04, OTK ZU nr 6/A/2005, poz. 73). O ile w wypadku zaistnienia przesłanki powagi rzeczy osądzonej Trybunał Konstytucyjny musiałby na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.; dalej: ustawa o Trybunale Konstytucyjnym) umorzyć postępowanie jako niedopuszczalne, to w wypadku przesłanki ne bis in idem Trybunał dokonuje oceny w kategoriach pragmatycznych, ocenia celowość prowadzenia postępowania i orzekania w kwestii, która została już jednoznacznie i ostatecznie rozstrzygnięta przez ten organ. W takiej sytuacji właściwą podstawą umorzenia postępowania jest zbędność orzekania (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym).

Trybunał Konstytucyjny w wyroku w sprawie o sygn. P 13/04 orzekł o konstytucyjności przepisu kwestionowanego w skardze konstytucyjnej Jerzego Kosmatego.

Pewne wątpliwości może budzić kwestia tożsamości wzorca kontroli w obydwu sprawach. W sentencji wyroku w sprawie o sygn. P 13/04 wzorcem konstytucyjnym były art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji. W uzasadnieniu wyroku Trybunał Konstytucyjny odniósł się także do zgodności kwestionowanego przepisu z art. 67 Konstytucji, statuującego prawo do zabezpieczenia społecznego, który także wskazany został w rozpatrywanej skardze konstytucyjnej (por. pkt 8 i 9 uzasadnienia wyroku Trybunału w sprawie o sygn. P 13/04). Trybunał Konstytucyjny stwierdził wówczas, że art. 15 ust. 5 ustawy ubezpieczeniowej, ograniczający wskaźnik wwpw do 250% jest zgodny z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji w zakresie, w jakim dotyczy prawa do zabezpieczenia społecznego gwarantowanego przez art. 67 Konstytucji. Stanowisko to zachowuje swoją aktualność także w rozpatrywanej sprawie. Trybunał Konstytucyjny, podzielając pogląd wyrażony w wyroku o sygn. P 13/04, w którym zgodność poddanego kontroli art. 15 ust. 5 ustawy z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 67 ust. 1 Konstytucji została ostatecznie potwierdzona, stwierdza, że wydanie wyroku w niniejszej sprawie jest zbędne.

Z tych przyczyn Trybunał Konstytucyjny postanowił jak na wstępie.