1. W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 23 lipca 2018 r. (data nadania) M.K.P. (dalej: skarżąca), reprezentowana przez radcę prawnego ustanowionego pełnomocnikiem z wyboru, wystąpiła z żądaniem przytoczonym w komparycji niniejszego postanowienia.

2. Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym:

W pozwie skierowanym przeciwko swojemu pracodawcy (Narodowemu Funduszowi Zdrowia – Oddziałowi Wojewódzkiemu w K.) skarżąca zażądała odszkodowania za okres wypowiedzenia z tytułu odwołania od rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z przyczyn przez nią niezawinionych i o uznanie tego rozwiązania stosunku pracy za dokonane z naruszeniem prawa. Skarżąca wystąpiła ponadto o zasądzenie na jej rzecz odszkodowania z tytułu stosowania przez pracodawcę działań odwetowych (tj. rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z przyczyn niezawinionych przez skarżącą, art. 183e § 1 w związku z art. 183d ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, Dz. U. z 2018 r. poz. 917, ze zm.; dalej: k.p.) za skorzystanie przez nią z uprawnień przysługujących z tytułu naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu oraz zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wyrokiem z 13 września 2017 r. (sygn. akt […]) Sąd Rejonowy w S. – V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił powództwo i orzekł o kosztach zastępstwa procesowego (zasądził od skarżącej na rzecz pozwanego 3960 zł). W związku z roszczeniem skarżącej dotyczącym zasądzenia odszkodowania z tytułu rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia, sąd stwierdził, że pracodawca dokonał tej czynności na podstawie art. 53 § 1 pkt 1 lit. b k.p. (długotrwała choroba skarżącej, trwająca dłużej niż łączny okres pobieranego z tego tytułu wynagrodzenia, zasiłku oraz świadczenia rehabilitacyjnego), bez naruszenia przepisów o rozwiązywaniu stosunku pracy i bez naruszenia zasad współżycia społecznego. W stosunku do drugiego – sformułowanego w pozwie roszczenia – Sąd stwierdził, że rozwiązanie przez pracodawcę stosunku pracy ze skarżącą na podstawie art. 53 § 1 pkt 1 lit. b k.p. nie było działaniem odwetowym pracodawcy, lecz skorzystaniem przez niego z możliwości rozwiązania stosunku pracy w tym trybie po upływie okresu ochronnego.

Sąd Okręgowy w K. – IX Wydział Pracy wyrokiem z 22 marca 2018 r. (sygn. akt […]) oddalił apelację skarżącej i rozstrzygnął o kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym (zasądził od skarżącej na rzecz pozwanej 1470 zł). Orzeczenie to, wskazane przez skarżącą jako ostateczne w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji, zostało jej doręczone wraz z uzasadnieniem 23 kwietnia 2018 r.

Od wyroku Sądu Okręgowego skarżąca wniosła skargę kasacyjną. Trybunał ustalił z urzędu, że sprawa została wpisana pod sygn. akt […], a następnie przeniesiona do repertorium o sygn. akt […].

3. Zdaniem skarżącej zakwestionowany w skardze art. 183e k.p. w związku ze wskazanymi w petitum skargi przepisami, przez to, że nie zawiera odesłania do art. 183d tej ustawy narusza po pierwsze, „zasady poprawnej (rzetelnej), opartej na poszanowaniu reguły równego traktowania podmiotów prawa legislacji, w tym dekodowanej z tegoż artykułu zasady określoności przepisów prawa, a nadto zasady zaufania obywatela do organów prawodawczych państwa i stanowionego przez nie prawa” (art. 2 Konstytucji) w związku z „praw[em] do równego i niedyskryminacyjnego traktowania przez władze publiczne” (art. 32 Konstytucji), prawem do sądu rozumianym jako prawo do skutecznej i należytej ochrony sądowej (art. 45 ust. 1 Konstytucji), prawem „do bezpiecznej i korzystającej na równi z innymi własności i innych praw majątkowych, do których na zasadzie lege non distinguente zalicza się też prawo do przyszłej, nieposiadanej aktualnie, ale oczekiwanej własności (też: innych praw majątkowych), która może być naruszona tylko w drodze ustawy, bez naruszenia jednak jej istoty” (art. 64 Konstytucji), prawem do ochrony małżeństwa i rodziny skarżącej (art. 18 i art. 71 ust. 1 Konstytucji). Po drugie, prawo „do tego, aby władza prawodawcza, (…) tworzyła takie prawo rangi ustawowej, którego immanentną cechą byłoby poszanowanie i uwzględnienie zasady równości, traktując na równi, a zatem według jednakowej miary tych adresatów danej ustawy, którzy są względem siebie podobni (…)” m.in. w związku z wynikająca z art. 30 Konstytucji zasadą godności, w związku z prawem obywateli do domagania się od organów państwa realnego zapewnienia ochrony i opieki w treści aktów normatywnych małżeństwa i rodziny (art. 18 i art. 71 ust. 1 Konstytucji).

Zaskarżony art. 183e w związku art. 183d k.p. rozumiany w sposób wskazany w petitum skargi narusza po pierwsze, m.in. prawo do „skutecznej ochrony pracy, świadczonej przez pracownika (…) na rzecz pracodawcy” (art. 24 Konstytucji) w związku z zasadami zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, a także sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji). Po drugie, m.in. prawo do „ochrony własności pracowniczej” (art. 21 ust. 1, art. 64 ust. 1 Konstytucji) oraz innych praw majątkowych (art. 64 ust. 1 Konstytucji). Po trzecie, m.in. prawo do „stanowienia przez prawodawcę (art. 10 ust. 2 Konstytucji) takiego prawa ustawowego, które w przypadku konieczności ograniczenia własności i innych praw majątkowych temu obywatelowi (pracownikowi) przysługujących i przez niego oczekiwanych (spodziewanych) powyższe ograniczenia określa w drodze ustawy w sposób jasny, klarowny i jednoznaczny, a nadto bez naruszenia istoty tego prawa własności i innych praw majątkowych” (art. 64 ust. 3 Konstytucji). Po czwarte, zasadę proporcjonalności (art. 31 ust. 3 Konstytucji).

Poddane kontroli Trybunału art. 53 § 1 pkt 1 lit. b w związku z art. 60 zdanie pierwsze, art. 30 § 1 pkt 2 i 3 k.p. i art. 61 § 1 zdanie pierwsze ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2018 r. poz. 1025, ze zm.) w związku z art. 300 k.p., a także 102 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2018 r. poz. 1360, ze zm.; dalej: k.p.c.) naruszają natomiast według skarżącej „prawo do skuteczniejszego i silniejszego (potior iure) w porównaniu z prawami innych osób (np. pracodawców) korzystania ze swego prawa podmiotowego (np. wypowiedzenia stosunku pracy) w przypadku, gdy z tego prawa podmiotowego ta pierwsza osoba (np. pracownik – skarżąca) skorzystała wcześniej (prior tempore), aniżeli ze swego prawa podmiotowego (np. do rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia) uczyniła użytek druga z tych osób (np. pracodawca)” (art. 2 Konstytucji), prawo „do tego, aby wydawane przez władzę sądowniczą prawomocne orzeczenie było sprawiedliwe” (art. 45 ust. 1 Konstytucji) w związku z prawem „do tego, aby (…) [w sprawie skarżącej] przepis art. 2 Konstytucji współstosowany z pozostałymi (…) normami konstytucyjnymi został bezpośrednio zastosowany (…)” (art. 7, art. 8 ust. 1 i 2, art. 45 ust. 1 i art. 178 ust. 1 Konstytucji) w związku m.in. z prawem „do takiego sądu, który rozpatrując (…) (art. 45 ust. 1 Konstytucji) wydałby sprawiedliwy wyrok” tj. taki, który „uwzględniałby w stosunkach pracy konstytucyjną zasadę prior tempopre potior iure”. Norma ta – jak zarzuciła skarżąca narusza także „wolność do skutecznego wypowiedzenia stosunku pracy”, „prawo do równej ochrony własności i innych praw majątkowych związanych z prawem do wynagrodzenia za pracę do czasu zakończenia stosunku pracy na wybranych przez siebie warunkach” (art. 32 i art. 64 ust. 2 Konstytucji), a także „prawo do skutecznej ochrony praw majątkowych małżeństwa i rodziny” (art. 18 w związku z art. 21 ust. 1, art. 64 ust. 1 i 3 oraz art. 71 ust. 1 Konstytucji).

Z kolei art. 102 k.p.c., rozumiany w sposób wskazany w petitum, narusza zdaniem skarżącej wynikające z zasady zaufania obywatela do państwa „prawo do oczekiwania przez każdego człowieka, w tym skarżącą i wymagania od pracodawcy, aby stanowione przez niego prawo (art. 10 ust. 2 Konstytucji) nie stanowiło czynnika dla obywatela nadmiernie zaskakującego, tj. wytwarzającego w nim poczucie zagrożenia jego bezpieczeństwa oraz tworzącego jedynie pozór i iluzoryczność ochrony praw, w tym uprawnień majątkowych przysługujących danym podmiotom” (art. 2 Konstytucji), „prawo do tego, aby organy wykonujące w Rzeczpospolitej Polskiej władzę sądowniczą (art. 10 ust. 2 Konstytucji) w ramach prawa do sprawiedliwego sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) w wydawanych przez siebie wyrokach urzeczywistniały zasady sprawiedliwości społecznej (…), prawo do tego aby sądy, sprawujące w Rzeczypospolitej Polskiej wymiar sprawiedliwości (art. 175 ust. 1 Konstytucji) i wydające w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej wyroki (art. 174 Konstytucji) czyniły to metodą niezawisłości (…)” (art. 8 ust. 1 i 2 Konstytucji), prawo do tego, aby własność i inne prawa majątkowe podlegały skutecznej ochronie (art. 21 ust. 1 w związku z art. 64 Konstytucji), i żeby ograniczenie korzystania z tych praw nie naruszało ich istoty (art. 31 ust. 3 Konstytucji), a także „prawo do tego, aby [skarżąca] jako osoba przegrywająca proces i podmiot, któremu odmówiono dobrodziejstwa procesowego z art. 102 k.p.c. była na równi traktowana z innymi osobami znajdującymi się w podobnej sytuacji”, tj. pozostającymi bez pracy (art. 32 Konstytucji).

4. W związku z postępowaniem kasacyjnym Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 15 listopada 2018 r. zawiesił postępowanie do czasu rozpoznania sprawy przez Sąd Najwyższy.

5. Postanowieniem z 18 września 2019 r. (sygn. […]) Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej, w związku z tym Trybunał podjął zawieszone postępowanie.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 61 ust. 1 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. z 2019 r. poz. 2393; dalej: u.o.t.p.TK), skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. Na etapie wstępnej kontroli Trybunał Konstytucyjny bada, czy spełnia ona wymogi formalne, o których mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz w przepisach u.o.t.p.TK.

2. Analizowana skarga konstytucyjna spełnia przesłanki nadania jej dalszego biegu w części, w jakiej kwestionuje zgodność z Konstytucją art. 53 § 1 pkt 1 lit. b w związku z art. 60 zdanie pierwsze, art. 30 § 1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2018 r. poz. 917, ze zm.; obecnie: Dz. U. z 2019 r. poz. 1040; dalej: k.p.) i art. 61 § 1 zdanie pierwsze ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2018 r. poz. 1025, ze zm.) w związku z art. 300 k.p., a także w części, w jakiej podnosi niekonstytucyjność art. 102 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2018 r. poz. 1360, ze zm.; obecnie: Dz. U. z 2019 r. poz. 1460, ze zm.).

2.1. Skargę konstytucyjną sporządził radca prawny, który przedłożył stosowne pełnomocnictwo.

2.2. Skarżąca wyczerpała przysługującą jej drogę prawną, ponieważ wyrok Sądu Okręgowego w K. z 22 marca 2018 r. (sygn. akt […]) jest prawomocny i nie przysługują od niego zwyczajne środki zaskarżenia.

2.3. Dochowany został trzymiesięczny termin wniesienia skargi zastrzeżony w art. 77 ust. 1 u.o.t.p.TK. Powyższe orzeczenie zostało doręczone skarżącej 23 kwietnia 2018 r., natomiast skarga została wniesiona do Trybunału Konstytucyjnego 23 lipca 2018 r.

2.4. Skarżąca wskazała, jakie konstytucyjne prawa oraz w jaki sposób zostały – jej zdaniem – naruszone (art. 53 ust. 1 pkt 2 u.o.t.p.TK), a także uzasadniła sformułowane w skardze zarzuty (art. 53 ust. 1 pkt 3 u.o.t.p.TK).

2.5. Z uwagi na to, że skarga konstytucyjna spełnia wymagania przewidziane w u.o.t.p.TK, a nie zachodzą okoliczności określone w art. 61 ust. 4 tej ustawy, to – na podstawie art. 61 ust. 2 u.o.t.p.TK – zasadne jest nadanie jej w tym zakresie dalszego biegu.

3. W pozostałym zakresie analizowana skarga nie spełnia przesłanek przekazania jej do merytorycznej oceny.

3.1. Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. W związku z tym art. 53 ust. 1 u.o.t.p.TK stanowi, że skarga konstytucyjna zawiera m.in.: określenie kwestionowanego przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji i w stosunku do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją (pkt 1); wskazanie, która konstytucyjna wolność lub prawo skarżącego, i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone (pkt 2), a także uzasadnienie zarzutu niezgodności kwestionowanego przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego ze wskazaną konstytucyjną wolnością lub prawem skarżącego, z powołaniem argumentów lub dowodów na jego poparcie (pkt 3).

3.2. Skarżąca poddała kontroli Trybunału art. 183e m.in. w związku z art. 183d k.p. Pierwszy z nich stanowi, że skorzystanie przez pracownika z uprawnień przysługujących z tytułu naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu nie może być podstawą niekorzystnego traktowania pracownika, a także nie może powodować wobec niego jakichkolwiek negatywnych konsekwencji. Nie może zwłaszcza stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie przez pracodawcę stosunku pracy lub jego rozwiązanie bez wypowiedzenia, a także stosowania go odpowiednio do pracownika, który udzielił w jakiejkolwiek formie wsparcia pracownikowi korzystającemu z uprawnień przysługujących z tytułu naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu. Drugi natomiast określa skutki naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu. Stwierdza bowiem, że osoba, wobec której pracodawca naruszył zasadę równego traktowania w zatrudnieniu, ma prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów.

3.3. Skarżąca kwestionuje art. 183e k.p. (w związku ze wskazanymi w petitum przepisami) w zakresie, w jakim nie zawiera on odesłania do art. 183d k.p. (a przez to uniemożliwia uzyskanie odszkodowania), „w przypadku naruszenia przez pracodawcę określonego w art. 183e § 1 i 2 k.p. zakazu działań odwetowych (…)”. Skarżąca kwestionuje także rozumienie art. 183e § 1 k.p. (w związku art. 183d k.p.) w zakresie, w jakim odnosi się do odwetowo traktowanych pracowników.

3.4. W związku z powyższym Trybunał zwraca uwagę, że w sprawie, w związku z którą została wniesiona analizowana skarga konstytucyjna, wyrokiem z 22 marca 2018 r. (sygn. akt […]) Sąd Okręgowy w K., oddalając apelację skarżącej od wyroku Sądu Rejonowego w S. z 13 września 2017 r. (sygn. akt […]), prawomocnie orzekł o tym, że – po pierwsze – rozwiązanie przez pracodawcę stosunku pracy ze skarżącą bez wypowiedzenia, nie naruszało przepisów o rozwiązywaniu stosunku pracy i zasad współżycia społecznego, a po drugie – że czynność ta nie była działaniem odwetowym pracodawcy, lecz skorzystaniem przez niego z możliwości rozwiązania stosunku pracy w tym trybie po upływie okresu ochronnego.

3.5. Trybunał zauważa, że zakwestionowane w skardze przepisy nie były podstawą dołączonych do skargi orzeczeń w takim zakresie, w jakim wskazuje skarżąca. Również z uzasadnienia skargi jednoznacznie wynika, że niekonstytucyjności art. 183e k.p. skarżąca upatruje w zakresach wskazanych w petitum skargi.

3.6. Z uwagi na jednoznaczne brzmienie art. 79 ust. 1 Konstytucji – jak przypomina Trybunał – a także wymagania sformułowane w art. 53 ust. 1 pkt 1, 2 i 3 u.o.t.p.TK, aby uznać skargę konstytucyjną za dopuszczalną, musi występować ścisła relacja (związek) pomiędzy treścią orzeczenia, zaskarżonym przepisem aktu normatywnego, a postawionym zarzutem niezgodności tego przepisu z określoną normą konstytucyjną. W analizowanej sprawie – z uwagi na powyższe – tego typu relacja nie zachodzi.

Okoliczność ta jest – zgodnie z art. 61 ust. 4 pkt 1 u.o.t.p.TK – podstawą odmowy nadania rozpatrywanej skardze konstytucyjnej w tym zakresie dalszego biegu.

W tym stanie rzeczy należało postanowić jak w sentencji.

POUCZENIE

Na podstawie art. 61 ust. 5 u.o.t.p.TK skarżącej przysługuje prawo wniesienia zażalenia na punkt 2 powyższego postanowienia w terminie 7 dni od daty jego doręczenia.