Postanowieniem tymczasowym z 2 sierpnia 2013 r. Trybunał Konstytucyjny wstrzymał wykonanie pkt II wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie – Wydział XII Gospodarczy-Odwoławczy z dnia 25 września 2012 r. (sygn. akt XII Ga 234/12) w stosunku do PBG S.A. w upadłości układowej, PBG ENERGIA Sp. z o.o. i CONTROL PROCESS S.A. z uwagi na ważny interes wskazanych skarżących spółek. W piśmie z 23 sierpnia 2013 r. stanowisko w sprawie postanowienia tymczasowego zajął wierzyciel – Mostostal Warszawa S.A., który wskazał, że:

– postanowieniem z dnia 23 maja 2013 r. (sygn. akt KM 1123/13) Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym dla Krakowa-Podgórza stwierdził zakończenie postępowania egzekucyjnego wobec dłużnika Control ProceSs S.A., ze względu na zapłatę należności dochodzonej przez wierzyciela;

– postanowieniem z dnia 24 czerwca 2013 r. (sygn. akt KM 1315/13) Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym dla Krakowa-Podgórza postanowił, na podstawie art. 825 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr. 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.), umorzyć postępowanie egzekucyjne wobec dłużnika PBG Energia sp. z o.o.;

– postanowieniem z dnia 17 lipca 2013 r. (sygn. akt KM 1403/13) Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym dla Krakowa-Podgórza postanowił, na podstawie art. 825 k.p.c., umorzyć postępowanie egzekucyjne wobec dłużnika PBG S.A. w upadłości układowej.

Wierzyciel wskazał, że umorzenie postępowania egzekucyjnego względem dłużników – PBG Energia Sp. z o.o. oraz PBG S.A. w upadłości układowej, stanowi konsekwencję zawarcia (12 i 25 czerwca 2013 r.) przez te spółki ugód pozasądowych z wierzycielem, dotyczących spłaty dochodzonej należności. Do pisma zostały dołączone odpisy wskazanych postanowień i ugód pozasądowych.

W świetle powyższego stanu faktycznego Trybunał stwierdza, że nie istnieją przyczyny, dla których zostało wydane postanowienie tymczasowe i podlega ono uchyleniu.

Z tych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.

Skarżące spółki – PBG S.A. w upadłości układowej, PBG ENERGIA Sp. z o.o., CONSTRUCTIONS INDUSTRIELLES DE LA MÉDITERRANÉE – CNIM S.A. oraz CONTROL PROCESS S.A. – 6 maja 2013 r. wystąpiły ze skargą konstytucyjną w sprawie zgodności art. 34 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594, ze zm.; dalej: u.k.s.c.) z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2, art. 78 i art. 64 ust. 1 Konstytucji w związku z art. 31 ust. 3 oraz art. 2 Konstytucji.

Argumentacja skarżących koncentruje się na wykazaniu, że art. 34 ust. 2 u.k.s.c. wprowadza nadmierną opłatę sądową (a w konsekwencji nadmierne koszty procesu) i w ten sposób nieproporcjonalnie ogranicza prawa do sądu także skarżących jako strony postępowania, która wprawdzie nie kwestionowała rozstrzygnięcia Krajowej Izby Odwoławczej przy Urzędzie Zamówień Publicznych, ale wykazywała bezzasadność skargi do sądu na orzeczenie Izby. Ponadto zdaniem skarżących zakwestionowany przepis nadmiernie ogranicza prawo do zaskarżania orzeczeń wydanych w pierwszej instancji, ponieważ prawo to „obejmuje takie ukształtowanie procedury odwoławczej, które zapewni realną możliwość realizacji tego prawa, w tym nie stanowi nieproporcjonalnego obciążenia finansowego dla którejkolwiek ze stron”. Skarżące podniosły, że art. 34 ust. 2 u.k.s.c. nieproporcjonalnie ogranicza prawo dochodzenia naruszonych praw na drodze sądowej – „zniechęca uczestników postępowania o udzielenie zamówienia publicznego do składania odwołań do Krajowej Izby Odwoławczej z obawy przed ryzykiem ponoszenia rażąco wysokich kosztów postępowania skargowego”. Niezależnie od powyższych zarzutów, zakwestionowany przepis – w ocenie skarżących – nadmiernie ingeruje w ich prawo własności, gdyż rażąco nieproporcjonalnie obciąża stronę ponoszącą koszty procesu. Nie przemawia za koniecznością wprowadzenia tak wysokiej opłaty ani rzeczywisty koszt postępowania, ani chęć ograniczenia bezpodstawnych roszczeń.

Skarga została złożona w oparciu o następujący stan faktyczny. Skarżące, jako konsorcjum, brały udział w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego. Na decyzję zamawiającego o wyborze oferty konkurencyjnego wykonawcy – Mostostal Warszawa S.A. – konsorcjum złożyło odwołanie. Zamawiający uwzględnił całość zarzutów przedstawionych w odwołaniu przez konsorcjum, a wykonawca – Mostostal Warszawa S.A. wniósł sprzeciw. Wyrokiem z 26 kwietnia 2012 r. Krajowa Izba Odwoławcza (sygn. akt KIO 711/12) uwzględniła odwołanie konsorcjum i nakazała zamawiającemu unieważnienie czynności dokonania wyboru oferty Mostostalu Warszawa S.A. oraz ponowne dokonanie czynności badania ofert, w tym odrzucenie oferty Mostostalu Warszawa S.A. Od wyroku Izby spółka ta złożyła skargę. Sąd Okręgowy w Krakowie – Wydział XII Gospodarczy-Odwoławczy wyrokiem z 25 września 2012 r. (sygn. akt XII Ga 234/12) uwzględnił skargę spółki i zmienił zaskarżony wyrok w całości w ten sposób, że odwołanie konsorcjum w składzie: PBG S.A. w upadłości układowej, PBG ENERGIA Sp. z o.o., CONSTRUCTIONS INDUSTRIELLES DE LA MÉDITERRANÉE – CNIM S.A. oraz CONTROL PROCESS S.A. oddalił i zasądził od odwołującego się na rzecz skarżącego koszty postępowania skargowego w kwocie 5 003 600 zł.

Postanowieniem z 15 marca 2013 r. (sygn. akt XII Ga 234/12) Sąd Okręgowy w Krakowie – Wydział XII Gospodarczy-Odwoławczy oddalił zażalenie skarżących kwestionujące zasądzone koszty w części, tj. w kwocie 5 000 000 zł.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 50 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) Trybunał może wydać postanowienie tymczasowe o zawieszeniu lub wstrzymaniu wykonania orzeczenia w sprawie, której dotyczy skarga konstytucyjna, jeżeli wykonanie wyroku, decyzji lub innego rozstrzygnięcia mogłoby spowodować nieodwracalne skutki, wiążące się z dużym uszczerbkiem dla skarżącego lub gdy przemawia za tym ważny interes publiczny lub inny ważny interes skarżącego.

Postanowienie tymczasowe ma specyficzny charakter, stanowi bowiem rozstrzygnięcie formalne i akcesoryjne, o ograniczonym zasięgu czasowym. Zapada ono na posiedzeniu niejawnym, nie kończy postępowania, nie ma charakteru ostatecznego (może zostać uchylone w razie ustania przyczyn, dla których zostało wydane) i może wywierać skutki jedynie w toku postępowania. Stanowi ono jedyną formę, w której Trybunał Konstytucyjny – będący „sądem prawa”, nie zaś „sądem faktów” – może ingerować w toczące się postępowanie indywidualne, w zakresie ograniczonym przedmiotowo i czasowo, z uwagi na ustawowo sprecyzowane szczególne okoliczności (por. postanowienie tymczasowe z 23 stycznia 2008 r., SK 3/08, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 13).

Trybunał Konstytucyjny wyjaśniał w swych orzeczeniach, że rozstrzygnięcia dotyczące zastosowania tego środka powinny być – co do zasady – podejmowanie dopiero wtedy, gdy skarga, w związku z którą może być wydane postanowienie tymczasowe, spełnia formalne warunki jej dopuszczalności (por. postanowienie tymczasowe z 23 stycznia 2008 r., SK 48/07, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 12 i powołane tam orzeczenia). Jeżeli jednak – już na etapie rozpoznania wstępnego – Trybunał Konstytucyjny stwierdzi zaistnienie przesłanki określonej w art. 50 ust. 1 ustawy o TK, to postanowienie tymczasowe może zostać wydane przed podjęciem rozstrzygnięcia w sprawie dopuszczalności merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej (por. postanowienia TK z: 27 kwietnia 2006 r., Ts 72/06 i 28 listopada 2006 r., Ts 226/06, niepubl.).

Podstawą wydania postanowienia tymczasowego mogą być okoliczności wskazane w art. 50 ust. 1 ustawy o TK, co oddziela niejako możliwość wydania postanowienia tymczasowego od merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy. Skoro ocena konstytucyjności zaskarżonej normy konkretyzuje się dopiero w wyroku Trybunału, to oczekiwania dotyczące jego treści nie mogą wpływać na zasadność wydania postanowienia tymczasowego. Konstatacja powyższa dotyczy w szczególności etapu wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej, gdyż nie doszło jeszcze do zbadania przesłanek, o których mowa w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK. Przesłanki wydania postanowienia tymczasowego mają charakter samodzielny.

2. Wszystkie skarżące spółki uzasadniają konieczność wydania postanowienia tymczasowego swoim ważnym interesem. Wynika on z tego, że – w razie wyegzekwowania kosztów postępowania zasądzonych ostatecznym orzeczeniem wydanym w sprawie skarżących oraz stwierdzenia niezgodności z Konstytucją zaskarżonej normy – wierzyciel, na rzecz którego ma nastąpić zwrot kosztów postępowania (Mostostal Warszawa S.A.), z uwagi na swoją złą sytuację finansową, nie będzie w stanie zwrócić pobranych kwot. Ta argumentacja sprowadza się jednak do potrzeby zabezpieczenia interesów skarżących spółek względem innego podmiotu prywatnego, na wypadek stwierdzenia przez Trybunał niezgodności zaskarżonego przepisu z Konstytucją. Ponadto, odwołuje się do sytuacji prawnej i faktycznej podmiotu, który nie jest uczestnikiem postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. Trybunał zwrócił jednak już wyżej uwagę, że przesłanki wydania postanowienia tymczasowego mają charakter niezależny od merytorycznej zasadności postawionego w sprawie zarzutu, a funkcją postanowienia tymczasowego jest zabezpieczenie interesów na czas trwania postępowania przed Trybunałem. Sformułowane wyżej uzasadnienie nie uprawdopodabnia zaistnienia przesłanek wskazanych w art. 50 ust. 1 ustawy o TK. Z tego względu Trybunał stwierdza, że wydanie postanowienia o wstrzymaniu wykonania pkt II wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie – Wydział XII Gospodarczy-Odwoławczy z 25 września 2012 r. (sygn. akt XII Ga 234/12) w stosunku do wszystkich skarżących spółek jest niedopuszczalne.

3. Dodatkowo, egzekucja kosztów postępowania – w szczególności zdaniem PBG S.A., PBG ENERGIA Sp. z. o.o. oraz CONTROL PROCESS S.A. – będzie wiązała się dla tych spółek z dużym uszczerbkiem i może spowodować dla nich nieodwracalne skutki, ponieważ wpłynie negatywnie na ich płynność finansową. W odniesieniu do PBG S.A. w upadłości układowej niesie to ze sobą ryzyko niedojścia układu do skutku i zmiany trybu postępowania upadłościowego na postępowanie o charakterze likwidacyjnym. Natomiast dla PGB ENERGIA Sp. z o.o. skuteczna egzekucja może prowadzić do konieczności złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Trybunał w swoim dotychczasowym orzecznictwie przyjmował, w szczególnych wypadkach, złą sytuację ekonomiczną skarżącego za podstawę wydania postanowienia tymczasowego (por. postanowienia TK z: 21 września 2004 r., SK 45/04, OTK ZU nr 8A/2004, poz. 87; 23 stycznia 2008 r., SK 3/08, OTK ZU nr 1A/2008, poz. 13 i 8 stycznia 2013 r., Ts 271/12, niepubl.). W ocenie Trybunału wskazane skarżące spółki uprawdopodobniły, że wykonanie orzeczenia może doprowadzić do ustania ich bytu prawnego w trakcie postępowania przez Trybunałem. W wypadku ziszczenia się tego ryzyka postępowanie w sprawie stałoby się w odniesieniu do nich bezprzedmiotowe. Okoliczność ta spełnia przesłankę możliwości spowodowania nieodwracalnych skutków prawnych określoną w art. 50 ust. 1 ustawy o TK.

Z tych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.