W skardze konstytucyjnej Tadeusza Rejmana z 10 maja 2004 r. zarzucono, iż art. 88 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) jest niezgodny z art. 2 oraz art. 65 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Za podstawę skargi konstytucyjnej przyjęto naruszenie art. 65 Konstytucji poprzez ograniczenie skarżącego w prawie do swobodnego wykonywania zawodu. Skarżący zarzucił także naruszenie zasady demokratycznego państwa prawnego z uwagi na naruszenie zasady spójności stanowionego prawa.

Skarżący wskazał, iż działając jako rzecznik patentowy wpisany na Listę Rzeczników Patentowych występował w imieniu pokrzywdzonego przed Prokuraturą Rejonową w Warszawie w sprawie o naruszanie praw do znaków towarowych. Prokuratura Rejonowa Warszawa-Ochota w Warszawie postanowieniem z 21 lutego 2003r. umorzyła dochodzenia w powyższej sprawie (sygn. akt 2 Ds-1896/02/II) z uwagi fakt, iż – zdaniem Prokuratury – brak było danych uzasadniających podejrzenie popełnienia przestępstwa. Skarżący wniósł zażalenie na powyższe postanowienie. Prokuratura Rejonowa zarządzeniem z 7 sierpnia 2003 r. odmówiła przyjęcia zażalenia z uwagi na wniesienie go przez osobę nieuprawnioną, wyjaśniając, że z uwagi na treść art. 88 k.p.k. skarżący nie jest osobą uprawnioną do reprezentowania pokrzywdzonego w toku postępowania karnego. Na powyższe zarządzenie skarżący 20 sierpnia 2003 r. wniósł zażalenie do Prokuratury Okręgowej w Warszawie. Prokuratura Okręgowa nie przychyliła się do zażalenia skarżącego i skierowała je do Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy (sygn. akt Kp 269/04). Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy 3 marca 2004 r. wydał postanowienie, w którym odmówił przyjęcia zażalenia i umorzył postępowanie w sprawie. W uzasadnieniu Sąd Rejonowy wskazał, iż rzecznik patentowy nie może być pełnomocnikiem pokrzywdzonego.

Zdaniem skarżącego instytucja pełnomocnika różni się jednak wyraźnie od instytucji obrońcy, którym może być adwokat, a w niektórych przypadkach również radca prawny. Procedura karna nie przewiduje pełnomocnictwa obowiązkowego. Pełnomocnik w przeciwieństwie do obrońcy jest związany „instrukcją mocodawcy”. Pełnomocnik nie jest też ograniczony co do kierunku czynności podejmowanych w imieniu swojego mocodawcy i stąd też każda czynność, nawet niekorzystna dla reprezentowanego, podjęta w granicach umocowania, wywołuje dla niego skutki, w tym również niekorzystne – tzn. nie jest ograniczony do działania wyłącznie na korzyść, jak to ma miejsce w przypadku obrońcy. Pełnomocnik może w ramach umocowania powziąć i wyrazić wolę, która jest uważana za wolę mocodawcy, a zatem może zastępować w tym zakresie mocodawcę. Udział pełnomocnika w postępowaniu nie wyłącza osobistego udziału w nim mocodawcy. Jednakże pełnomocnik swym działaniem zastępuje mocodawcę. W kodeksie postępowania cywilnego katalog osób mogących być pełnomocnikami strony jest znacznie szerszy. Katalog ten obejmuje rzeczników patentowych w sprawach własności przemysłowej (zmiana wprowadzona została art. 312 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej (Dz. U. z 2001 r. Nr 49, poz. 508). Regulacji takiej brak jest natomiast w kodeksie postępowania karnego, co zdaniem skarżącego może być wynikiem niedopatrzenia ustawodawcy. Wyłączenie rzeczników patentowych z kręgu pełnomocników w sprawach z zakresu ochrony własności przemysłowej w postępowaniu karnym – ogranicza ich prawo do występowania w imieniu swoich klientów w sprawach w których dysponują oni wiedzą i przygotowaniem na znacznie wyższym poziomie, niż inni przedstawiciele zawodów prawniczych. Wyłączenie to stanowi równocześnie naruszenie ich konstytucyjnego prawa do swobodnego wykonywania zawodu.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

W trakcie rozpoznania wstępnego Trybunał Konstytucyjny uznał, iż w zakresie dotyczącym zakwestionowanego art. 88 § 1 i 3 kodeksu postępowania karnego zostały spełnione formalne przesłanki warunkujące dopuszczalność merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej.

Przesłanki te nie zachodzą natomiast w stosunku do art. 88 § 2 kodeksu postępowania karnego. Zgodnie bowiem z art. 79 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być wyłącznie ta regulacja prawna, która stanowiła podstawę wydania ostatecznego orzeczenia odnoszącego się do praw lub wolności konstytucyjnych skarżącego. Tymczasem art. 88 § 2 kodeksu postępowania karnego nie mógł w sensie normatywnym determinować treści zarządzenia Prokuratora Prokuratury Rejonowej Warszawa-Ochota o odmowie przyjęcia zażalenia skarżącego z uwagi na wniesienie go przez osobę nieuprawnioną. Przepis ten dotyczy bowiem pełnomocników instytucji państwowych, samorządowych lub społecznych. W sprawie zaś, w której zostało wydane kwestionowane przez skarżącego zarządzenie, występował on w imieniu prywatnej firmy, która nie należy do kategorii podmiotów wymienionych w art. 88 § 2 kodeksu postępowania karnego. Jak wynika z treści wspomnianego zarządzenia, za jego podstawę normatywną przyjęto natomiast treść art. 88 § 1 i 3 kodeksu postępowania karnego.

W tym stanie rzeczy należało orzec, jak w sentencji.