1. W skardze konstytucyjnej, sporządzonej przez adwokata i wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 7 października 2016 r.
(data nadania), spółka Małopolskie Zakłady Chemiczne Sp. z o.o. (dalej: skarżąca) zarzuciła niezgodność: po pierwsze – art.
156 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 23, ze zm.;
dalej: k.p.a.) z art. 2 Konstytucji; po drugie – art. 3 ust. 1 cz. B ustawy z dnia 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność
Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej (Dz. U. Nr 3, poz. 17, ze zm.; dalej: ustawa nacjonalizacyjna) z art. 21
ust. 2, art. 64 ust. 3 i art. 31 ust. 3 Konstytucji.
2. Postanowieniem z 10 sierpnia 2017 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
W zakresie zarzutu obejmującego niekonstytucyjność art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. Trybunał uznał, że skarżąca nie wskazała przysługującego
jej konstytucyjnego prawa podmiotowego, które zaskarżony przepis miałby naruszać.
W odniesieniu do drugiego z kwestionowanych przepisów Trybunał stwierdził, że w postępowaniu o stwierdzenie nieważności decyzji
nacjonalizacyjnej nie doszło do nacjonalizacji przedsiębiorstwa, gdyż taki skutek prawny wynikał z orzeczenia Ministra Przemysłu
i Handlu z 15 lipca 1948 r. Ze względu na brak wymaganego przez art. 79 ust. 1 Konstytucji i art. 53 ust. 1 pkt 1 ustawy z
dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 2072; dalej: uotpTK)
związku między wskazanym przez skarżącą ostatecznym orzeczeniem a kwestionowanym przepisem i zarzucanym naruszeniem, skardze
nie mógł zostać nadany dalszy bieg.
Odpis postanowienia Trybunału został doręczony pełnomocnikowi skarżącej 16 sierpnia 2017 r.
3. W piśmie procesowym, sporządzonym przez adwokata i wniesionym do Trybunału Konstytucyjnego 23 sierpnia 2017 r. (data nadania),
skarżąca złożyła zażalenie na postanowienie z 10 sierpnia 2017 r., wnosząc „na podstawie art. 61 ust. 8 ustawy o organizacji
TK oraz art. 361 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. w zw. z art. 36 ustawy o organizacji TK (…) o zmianę zaskarżonego
postanowienia poprzez wydanie postanowienia o nadaniu dalszego biegu skardze konstytucyjnej”.
W uzasadnieniu skarżąca stwierdziła, że naruszonym w jej sprawie prawem podmiotowym jest „zasada poszanowania wolności i praw
jednostki” wyinterpretowana z art. 2 Konstytucji. Skarżąca zakwestionowała również wyrażone w zaskarżonym postanowieniu stanowisko
Trybunału, zgodnie z którym między art. 3 ust. 1 cz. B ustawy nacjonalizacyjnej, orzeczeniami wskazanymi przez skarżącą jako
ostateczne a zarzucanym naruszeniem prawa podmiotowego nie zachodzi związek wymagany przez art. 79 ust. 1 Konstytucji. Argumentowała,
że sądy administracyjne obu instancji odnosiły się do treści art. 3 ust. 1 cz. B tej ustawy, tym samym w oparciu o jego treść
ukształtowały sytuację prawną skarżącej.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
1. Zgodnie z art. 61 ust. 5 uotpTK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego
o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu
niejawnym. Bada w szczególności, czy w wydanym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze
dalszego biegu.
2. Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe.
3. Skarżąca ma rację, twierdząc, że art. 2 Konstytucji może pod pewnymi warunkami stać się źródłem prawa podmiotowego, z zastrzeżeniem
dokonanym przez Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu pełnego składu TK z 23 stycznia 2002 r. (sygn. Ts 105/00; OTK ZU 1/B/2002,
poz. 60). W orzeczeniu tym stwierdzono, że chociaż pojęcie „konstytucyjnych wolności lub praw”, o których stanowi art. 79
ust. 1 Konstytucji, jest przede wszystkim związane z szerokim katalogiem tych wolności i praw określonym w rozdziale II Konstytucji,
to nie są wykluczone sytuacje, kiedy skarżący z treści innych przepisów Konstytucji wyprowadzi nowe konstytucyjne prawa lub
wolności odpowiadające rygorom, które muszą spełniać konstytucyjne prawa podmiotowe. Trybunał zastrzegł jednak, że dla dekodowania
takiego prawa niezbędne jest dokładne określenie zarówno adresata konstytucyjnego prawa podmiotowego, jak i jego sytuacji
prawnej powiązanej z możnością wyboru sposobu zachowania się.
4. Trybunał zauważa, że z konstrukcji skargi konstytucyjnej, określonej w art. 79 ust. 1 Konstytucji, wynika, iż celem jej
jest ochrona przysługujących skarżącemu konstytucyjnych praw i wolności, naruszonych na skutek wydania ostatecznego rozstrzygnięcia
na podstawie przepisu, którego konstytucyjność jest kwestionowana. Zgodnie z art. 53 ust. 1 pkt 2 uotpTK (w dacie wniesienia
analizowanej skargi – art. 48 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 22 lipca 2016 r. o Trybunale Konstytucyjnym, Dz. U. poz. 1157, dalej:
ustawa o TK z 2016 r.), na skarżącym ciąży obowiązek wskazania naruszonego prawa lub wolności konstytucyjnej oraz określenia
sposobu, w jaki do tego naruszenia doszło. Z art. 67 ust. 1 uotpTK wynika, że Trybunał, orzekając, jest związany granicami
wniosku, pytania prawnego lub skargi. W niniejszej skardze konstytucyjnej skarżąca upatruje naruszenia art. 2 Konstytucji
przez art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a.
Należy przypomnieć, że w postanowieniu pełnego składu z 23 stycznia 2002 r. w sprawie Ts 105/00 (OTK ZU nr 1/B/2002, poz.
60) Trybunał Konstytucyjny zajął stanowisko o zasadniczej niedopuszczalności, w sprawach inicjowanych skargą konstytucyjną,
powoływania jako „samodzielnego” wzorca kontroli art. 2 Konstytucji. Przepis ten – co do zasady – nie kreuje bowiem w sposób
samoistny praw lub wolności jednostki.
Trybunał w obecnym składzie podziela to zapatrywanie prawne i argumentację przedstawioną na jego poparcie w uzasadnieniu przywołanego
wyżej orzeczenia. Jednocześnie w tym miejscu należy przypomnieć, że stosownie do art. 37 ust. 1 pkt 1 lit. e in fine uotpTK (poprzednio: art. 26 ust. 1 pkt 1 lit. f in fine ustawy o TK z 2016 r.; art. 44 ust. 1 pkt 1 lit. e ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym, Dz. U. poz.
1064, ze zm., w brzmieniu pierwotnym; art. 25 ust. 1 pkt 1 lit. e in fine ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) odstąpienie od poglądu prawnego
wyrażonego w orzeczeniu Trybunału wydanym w pełnym składzie wymaga wydania orzeczenia w takim samym składzie; w konsekwencji,
dopóki to nie nastąpi, wszystkie składy orzekające TK są związane takim poglądem prawnym (zob. np.: postanowienie TK z 24 stycznia
2013 r., sygn. Ts 349/11, OTK ZU nr 1/B/2013, poz. 106 oraz wyroki TK z 9 grudnia 2015 r., sygn. K 35/15, OTK ZU nr 11/A/2015,
poz. 186 i 21 czerwca 2017 r., SK 35/15, OTK ZU A/2017, poz. 51).
Skarżąca nie przedstawiła ani żadnych argumentów, które wskazywałyby za odstąpieniem w jej sprawie od dotychczasowego zapatrywania
prawnego w przedmiocie art. 2 Konstytucji, ani nie wykazała, że wskazana przez skarżącą „zasada poszanowania wolności i praw
jednostki” jest nowym prawem podmiotowym, co – w konsekwencji – uzasadniałoby przekazanie niniejszej sprawy (w zakresie dotyczącym
art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a.) do rozpoznania merytorycznego przez Trybunał.
W związku z powyższym zażalenie – w części odnoszącej się do odmowy nadania dalszego biegu w zakresie badania zgodności art.
156 § 1 pkt 2 k.p.a. z art. 2 Konstytucji – nie podlega uwzględnieniu.
5. W dalszej kolejności Trybunał przypomina, że jedną z podstawowych przesłanek dopuszczalności skargi konstytucyjnej – zwłaszcza
w odniesieniu do powołanych przez skarżącą wzorców kontroli dla art. 3 ust. 1 cz. B ustawy nacjonalizacyjnej – jest wymóg
uczynienia jej przedmiotem takich przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, które były podstawą orzeczenia, w związku
z którym wniesiono skargę. Jak wielokrotnie podkreślano w orzecznictwie Trybunału, w procedurze inicjowanej skargą konstytucyjną
przedmiotem badania Trybunału Konstytucyjnego może być bowiem jedynie norma, na podstawie której wydane zostało orzeczenie
lub decyzja naruszająca konstytucyjne prawa lub wolności (por. np. postanowienia TK z: 5 stycznia 2001 r., Ts 83/00, OTK ZU
nr 4/2001, poz. 91; 18 kwietnia 2005 r., Ts 176/04, OTK ZU, nr 3/B/2005, poz. 134; 13 listopada 2007 r., SK 40/06, OTK ZU
nr 10/A/2007, poz. 137). Innymi słowy, aby uznać skargę konstytucyjną za dopuszczalną, musi występować ścisła relacja (związek)
pomiędzy treścią orzeczenia, zaskarżonym przepisem aktu normatywnego a postawionym zarzutem niezgodności tego przepisu z określoną
normą konstytucyjną (zob. np. postanowienia TK z: 4 marca 2014 r., sygn. Ts 88/13, OTK ZU nr 2/B/2014, poz. 147; 10 lipca
2014 r., sygn. Ts 224/12, OTK ZU nr 5/B/2014, poz. 385 oraz 8 listopada 2016 r., sygn. Ts 294/15, OTK ZU B/2016, poz. 507).
W niniejszej sprawie opisany wyżej związek nie zachodzi. W postępowaniu zakończonym wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego
z 15 czerwca 2016 r. (sygn. akt I OSK 2175/14), który skarżąca wskazała jako orzeczenie w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji,
sądy administracyjne obu instancji, a wcześniej – organy administracyjne, odnosiły się bowiem do art. 3 ust. 1 cz. B ustawy
nacjonalizacyjnej jedynie w kontekście ustalenia tego, czy istniała podstawa uzasadniająca stwierdzenie nieważności decyzji
z 1948 r. Nie rozstrzygały natomiast na podstawie tego przepisu, tzn. unormowanie to ani w sensie formalnym, ani materialnym
nie determinowało wydanych wobec skarżącej rozstrzygnięć, gdyż ich podstawą prawną były przepisy procedury administracyjnej
dotyczące wzruszenia w trybie nadzwyczajnym decyzji administracyjnej (a ściślej – przepisy rozdziału 13 działu II k.p.a).
Decyzje Ministra Gospodarki z 5 marca 2013 r. i 27 czerwca 2013 r. oraz wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z 23 kwietnia 2014 r. i Naczelnego Sądu Administracyjnego z 15 czerwca 2016 r. nie rozstrzygały o prawie własności skarżącej
(nie dotyczyły stwierdzenie zaistnienia przesłanek nacjonalizacji przedsiębiorstwa), a jedynie o tym, czy orzeczenie nacjonalizacyjne
Ministra Przemysłu i Handlu z 15 lipca 1948 r. zostało wydane zgodnie z ówcześnie obowiązującym prawem.
W związku z powyższym zażalenie – w części odnoszącej się do odmowy nadania dalszego biegu w zakresie badania zgodności art.
3 ust. 1 cz. B ustawy nacjonalizacyjnej z art. 21 ust. 2, art. 64 ust. 3 i art. 31 ust. 3 Konstytucji – nie podlega uwzględnieniu.
W tym stanie rzeczy – na podstawie art. 61 ust. 8 uotpTK – postanowiono jak w sentencji.