1. W skardze konstytucyjnej z 20 maja 2009 r. Jerzy K. wniósł o stwierdzenie niezgodności art. 61 ust. 2 ustawy z dnia 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej (Dz. U. z 2004 r. Nr 156, poz. 1641, ze zm.; dalej: ustawa o Służbie Celnej z 1999 r.), w brzmieniu nadanym przez art. 2 pkt 2 lit. b ustawy z dnia 23 kwietnia 2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks celny oraz o zmianie ustawy o Służbie Celnej (Dz. U. Nr 120, poz. 1122), uchylonego przez art. 1 pkt 5 lit. a ustawy z dnia 18 marca 2008 r. o zmianie ustawy o Służbie Celnej (Dz. U. Nr 53, poz. 311; dalej: ustawa zmieniająca z 2008 r.), w zakresie, w jakim przewiduje naruszenie praw jednostki poprzez unormowanie stanowiące, że przerwę w służbie w okresie pomiędzy zwolnieniem na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 8a ustawy o Służbie Celnej a przywróceniem, uważa się za przerwę w służbie w zakresie uprawnień uzależnionych od nieprzerwanego jej biegu i w zakresie identycznych skutków przywrócenia do służby w wypadku uniewinnienia uprzednio wydalonego celnika na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 8a ustawy o Służbie Celnej z 1999 r. oraz celnika, wobec którego umorzono postępowanie karne będące podstawą wydalenia, z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 31 ust. 3 i art. 67 ust. 1 Konstytucji.

Zaskarżony art. 61 ust. 2 ustawy o Służbie Celnej z 1999 r. stanowił, że funkcjonariusza celnego, na jego wniosek, przywraca się do służby w wypadku: 1) uniewinnienia prawomocnym wyrokiem sądu – jeżeli zwolnienie ze służby nastąpiło na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 8a, czyli ze względu na wniesienie aktu oskarżenia o umyślne popełnienie przestępstwa, ściganego z oskarżenia publicznego; 2) umorzenia postępowania karnego lub uniewinnienia prawomocnym wyrokiem sądu – jeżeli zwolnienie ze służby nastąpiło na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 8b, czyli ze względu na tymczasowe aresztowanie.

1.1. Skarga konstytucyjna została wniesiona na tle następującej sprawy:

Skarżący pełnił służbę w urzędzie celnym od 1991 r. Dyrektor izby celnej decyzją z 5 czerwca 2006 r. zawiesił skarżącego na okres 3 miesięcy w pełnieniu obowiązków służbowych z uwagi na wszczęcie przeciwko niemu postępowania karnego. Po wniesieniu aktu oskarżenia przeciwko skarżącemu dyrektor izby celnej decyzją z 31 sierpnia 2006 r. zwolnił go ze służby z dniem doręczenia tej decyzji (co nastąpiło 4 września 2006 r.). Wyrokiem z 22 lutego 2007 r. sąd rejonowy uniewinnił skarżącego w sprawie karnej.

Na wniosek skarżącego dyrektor izby celnej przywrócił go do służby z dniem 25 października 2007 r. Wobec tego skarżący wystąpił do sądu rejonowego z powództwem o ustalenie przywrócenia do służby stałej na poprzednio zajmowane stanowisko z dniem 5 września 2006 r. i sprostowanie świadectwa pracy. Sąd rejonowy wyrokiem z 15 października 2008 r. oddalił to powództwo, a sąd okręgowy wyrokiem z 22 stycznia 2009 r. oddalił apelację skarżącego. Obydwa sądy stwierdziły, że wykładnia art. 61 ust. 2 ustawy o Służbie Celnej z 1999 r., prowadzi do konkluzji, że przepis ten nie powoduje przywrócenia do służby ze skutkiem ex tunc. Sądy przyjęły, że przywrócenie do służby oznacza zachowanie ciągłości zatrudnienia, jednak bez tworzenia fikcji prawnej co do pozostawania w stosunku służby w okresie pomiędzy zwolnieniem ze służby a przywróceniem do niej, przywołując przy tym unormowania kodeksu pracy oraz ustaw o Policji i Straży Granicznej.

Sąd Najwyższy wyrokiem z 16 grudnia 2009 r. (sygn. akt II PK 152/09) oddalił skargę kasacyjną skarżącego. Poza argumentacją wskazaną w wyrokach sądów niższych instancji, SN wskazał, że przyjętą przez te sądy wykładnię potwierdzają unormowania ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej (Dz. U. Nr 168, poz. 1323; dalej: ustawa o Służbie Celnej z 2009 r.). Zgodnie z tą ustawą przywrócenie wywołuje skutek od powrotu (przywrócenia) do służby a nie od zwolnienia, czyli ex nunc, a nie ex tunc. Według art. 230 ustawy o Służbie Celnej z 2009 r. do funkcjonariusza celnego zwolnionego ze służby przed dniem wejścia w życie ustawy (31 października 2009 r.) na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 8a ustawy o Służbie Celnej z 1999 r., stosuje się odpowiednio przepis art. 109 i dalej art. 108.

1.2. Skarżący uważa, że zaskarżony przepis jest przede wszystkim niezgodny z zasadą równości, gdyż – inaczej niż ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277, ze zm.) i ustawa z 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (Dz. U. z 2005 r. Nr 234, poz. 1997, ze zm.) – nie reguluje kwestii restytucji stosunku służby. Dwie wymienione ustawy, dotyczące także służb mundurowych, w sytuacji analogicznej jak określona w art. 61 ust. 2 ustawy o Służbie Celnej z 1999 r., przewidują, iż funkcjonariuszowi przywróconemu do służby przysługuje za okres pozostawania poza służbą świadczenie pieniężne równe uposażeniu na stanowisku zajmowanym przed zwolnieniem, nie więcej jednak niż za okres 6 miesięcy i nie mniej niż za 1 miesiąc; okres, za który funkcjonariuszowi przysługuje świadczenie pieniężne, wlicza się do okresu służby uwzględnianego przy ustalaniu wzrostu uposażenia zasadniczego, nagrody rocznej, a także do okresu służby wymaganego przy uprawnieniach uzależnionych od jej nieprzerwanego biegu.

Zdaniem skarżącego rozwiązanie przewidziane w art. 61 ust. 2 ustawy o Służbie Celnej z 1999 r. jest nieproporcjonalne, gdyż ograniczenie praw uniewinnionego celnika w zakresie skutków przywrócenia do służby nie było konieczne dla osiągnięcia żadnego z celów wskazanych w art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Skarżący stwierdził ponadto, że kwestionowany przez niego przepis wyłącza prawo do zaliczenia okresu pozostawania poza służbą do uprawnień emerytalnych i rentowych, co oznacza, iż jest on niezgodny z art. 67 ust. 1 Konstytucji.

2. Sejm, w piśmie swego Marszałka z 22 grudnia 2011 r., wniósł o umorzenie postępowania na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), ze względu na utratę mocy obowiązującej aktu normatywnego w zakwestionowanym zakresie.

Sejm wskazał, że art. 61 ust. 2 oraz wymieniony w jego treści art. 25 ust. 1 pkt 8a ustawy o Służbie Celnej z 1999 r. zostały uchylone 28 marca 2008 r. na podstawie art. 1 pkt 2 oraz pkt 5 lit. a ustawy zmieniającej z 2008 r., a niezależnie od tej fragmentarycznej derogacji 31 października 2009 r. uchylono całą ustawę, która została zastąpiona przez ustawę z o Służbie Celnej z 2009 r. Nowa ustawa określiła zasady przywracania funkcjonariuszy do służby w sposób bardziej szczegółowy i częściowo odmienny od dotychczasowego. W przepisach przejściowych uregulowała ona m.in. status prawny tych funkcjonariuszy, którzy zostali zwolnieni ze służby „przed dniem wejścia w życie ustawy na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 8a i 8b ustawy uchylanej w art. 243, w brzmieniu ustalonym ustawą z dnia 23 kwietnia 2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks celny oraz o zmianie ustawy o Służbie Celnej (Dz. U. Nr 120, poz. 1122)”. Zgodnie z art. 230 ustawy o Służbie Celnej z 2009 r., do tych funkcjonariuszy – a więc także do skarżącego – stosuje się odpowiednio art. 109 tego aktu. Z jego treści wynika, że na wniosek funkcjonariusza – w przypadku jego prawomocnego uniewinnienia – przywraca się go do służby na poprzednich warunkach (art. 109 ust. 1 pkt 3 ustawy o Służbie Celnej z 2009 r.), nadto zaś, iż w tej sytuacji odpowiednie zastosowanie znajduje art. 108 ustawy (art. 109 ust. 3 nowej ustawy o Służbie Celnej z 2009 r.). Ostatni z wymienionych przepisów precyzuje skutki finansowe i pracownicze przywrócenia do służby funkcjonariusza celnego, wskazując m.in., że za okres pozostawania poza służbą przysługuje mu świadczenie pieniężne równe uposażeniu na stanowisku zajmowanym przed zwolnieniem, nie więcej jednak niż za okres 6 miesięcy i nie mniej niż za miesiąc. Okres, za który funkcjonariuszowi przysługuje świadczenie pieniężne, wlicza się do okresu służby, od którego zależą uprawnienia i świadczenia należne funkcjonariuszowi. Z kolei okresu pozostawania poza służbą, za który funkcjonariuszowi nie przysługuje świadczenie pieniężne, nie uważa się za przerwę w służbie w zakresie uprawnień uzależnionych od nieprzerwanego jej biegu (art. 108 ust. 4 ustawy o Służbie Celnej z 2009 r.).

Zdaniem Sejmu uprawnienia przyznane skarżącemu na podstawie art. 230 w związku z art. 108 i art. 109 ustawy o Służbie Celnej z 2009 r. zdezaktualizowały podniesione przez niego zarzuty. Sejm podkreślił, że jakkolwiek z przekazanych mu odpisów pism procesowych w sprawie nie wynika, czy skarżący podjął jakąkolwiek próbę sanowania swojej sytuacji w oparciu o nowe przepisy, to nie ulega wątpliwości, że może być ich beneficjentem. Sejm stwierdził, że wydanie orzeczenia w sprawie konstytucyjności art. 61 ust. 2 ustawy o Służbie Celnej z 1999 r., w zakresie określonym w skardze konstytucyjnej, nie jest zatem konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw skarżącego.

Poza tym Sejm stwierdził, że powołane przez skarżącego wzorce kontroli, tj. art. 2, art. 32 ust. 1, art. 31 ust. 3 i art. 67 ust. 1 Konstytucji, budzą wątpliwości z punktu widzenia wymagań art. 79 Konstytucji. Co do zarzutu naruszenia art. 67 ust. 1 Konstytucji, Sejm zauważył, że skarżący nie osiągnął jeszcze wieku emerytalnego i nie orzeczono wobec niego niezdolności do pracy z tytułu inwalidztwa ani z powodu choroby, a roszczenia w procesie sądowym związane były z przywróceniem do służby i łączącym go stosunkiem służbowym. Dlatego Sejm uznał, iż zarzut powiązany z art. 67 ust. 1 Konstytucji w przypadku skarżącego jest przedwczesny, zaś samo naruszenie jego podmiotowego prawa do zabezpieczenia społecznego – hipotetyczne, a obecnie (wobec omówionej wyżej zmiany prawa) wręcz nieaktualne. Co do pozostałych przepisów Konstytucji wymienionych przez skarżącego – zdaniem Sejmu – nie są one właściwymi wzorcami kontroli zainicjowanej w trybie art. 79 Konstytucji, gdyż skarżący nie powiązał ich z żadnym konstytucyjnym prawem podmiotowym, którego naruszenie mogłoby być wynikiem zastosowania względem niego zaskarżonego art. 61 ust. 2 ustawy o Służbie Celnej z 1999 r.

3. Prokurator Generalny w piśmie z 23 stycznia 2012 r. wniósł o umorzenie postępowania na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK z powodu utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego w zakwestionowanym zakresie przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny.

Argumenty przytoczone w uzasadnieniu stanowiska Prokuratora Generalnego są zbieżne z argumentami Sejmu.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

W skardze konstytucyjnej Jerzy K. zakwestionował zgodność art. 61 ust. 2 ustawy z dnia 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej (Dz. U z 2004 r. Nr 156, poz. 1641, ze zm.; dalej: ustawa o Służbie Celnej z 1999 r.), w brzmieniu nadanym przez art. 2 pkt 2 lit. b ustawy z dnia 23 kwietnia 2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks celny oraz o zmianie ustawy o Służbie Celnej (Dz. U. Nr 120, poz. 1122; dalej: ustawa zmieniająca z 2003 r.), uchylonego przez art. 1 pkt 5 lit. a ustawy z dnia 18 marca 2008 r. o zmianie ustawy o Służbie Celnej (Dz. U. Nr 53, poz. 311; dalej: ustawa zmieniająca z 2008 r.), w zakresie, „w jakim przewiduje naruszenie praw jednostki poprzez unormowanie stanowiące, że przerwę w służbie w okresie pomiędzy zwolnieniem na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 8a ustawy o Służbie Celnej a przywróceniem uważa się za przerwę w służbie w zakresie uprawnień uzależnionych od nieprzerwanego jej biegu i w zakresie identycznych skutków przywrócenia do służby w wypadku uniewinnienia uprzednio wydalonego celnika na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 8a ustawy o Służbie Celnej z 1999 r. oraz celnika, wobec którego umorzono postępowanie karne będące podstawą wydalenia”, z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 31 ust. 3 i art. 67 ust. 1 Konstytucji.

Art. 61 ust. 2 ustawy o Służbie Celnej został derogowany; Trybunał Konstytucyjny musi rozważyć, jakie są konsekwencje tej okoliczności w rozpoznawanej sprawie. Trybunał jest bowiem zobowiązany na każdym etapie postępowania badać, czy zostały spełnione przesłanki warunkujące dopuszczalność merytorycznego rozpoznania danego wniosku, pytania prawnego lub skargi konstytucyjnej. W razie ujawnienia się ujemnej przesłanki procesowej Trybunał wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania (art. 39 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK).

Zakwestionowany przepis stanowił, że funkcjonariusza celnego, na jego wniosek, przywraca się do służby w wypadku: 1) uniewinnienia prawomocnym wyrokiem sądu – jeżeli zwolnienie ze służby nastąpiło na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 8a, czyli ze względu na wniesienie aktu oskarżenia o umyślne popełnienie przestępstwa, ściganego z oskarżenia publicznego; 2) umorzenia postępowania karnego lub uniewinnienia prawomocnym wyrokiem sądu – jeżeli zwolnienie ze służby nastąpiło na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 8b, czyli ze względu na tymczasowe aresztowanie. Przepis ten nie regulował skutków prawnych przywrócenia do służby w okolicznościach w nim wskazanych.

Trybunał Konstytucyjny przypomina, że we wcześniejszych wyrokach orzekał w sprawie zgodności art. 2 pkt 1 i 2 ustawy zmieniającej z 2003 r. z art. 32, art. 42 ust. 3 w związku z art. 2 Konstytucji (wyrok z 19 października 2004 r., sygn. K 1/04, OTK ZU nr 9/A/2004, poz. 93) oraz art. 61 ust. 2 ustawy o Służbie Celnej z 1999 r. z art. 60, art. 65 ust. 1 i art. 67 w związku z art. 30 i art. 31 ust. 3 Konstytucji (wyrok z 13 lutego 2007 r., sygn. K 46/05, OTK ZU nr 2/A/2007, poz. 10; w związku z tym wyrokiem Trybunał Konstytucyjny postanowił wystąpić z sygnalizacją do Sejmu, zob. postanowienie z 4 października 2007 r., sygn. S 4/07, OTK ZU nr 9/A/2007, poz. 111). Już w pierwszym z wymienionych wyroków Trybunał zwracał uwagę na konieczność „pełnego, racjonalnego i jednocześnie zgodnego z konstytucyjnymi standardami rozwiązania problemu skutków stwierdzonej ex post bezzasadności zwolnienia ze służby – w wyniku uniewinnienia funkcjonariusza, umorzenia postępowania karnego albo uchylenia postanowienia o tymczasowym aresztowaniu.”

Zaskarżony art. 61 ust. 2 ustawy o Służbie Celnej, a także art. 25 ust. 1 pkt 8a i 8b, do których art. 61 ust. 2 odsyłał, zostały uchylone przez art. 1 pkt 2 i 5 lit. a ustawy zmieniającej z 2008 r. Ustawa ta została uchwalona po rozpatrzeniu projektu rządowego, w którego uzasadnieniu (druk sejmowy nr 207/VI kadencja) wskazano: „Projektowana zmiana ustawy o Służbie Celnej przewiduje w art. 25 ust. 1 uchylenie pkt 8a i 8b. (…) Jest to uregulowanie zbyt restrykcyjne w porównaniu z uregulowaniami dotyczącymi innych służb mundurowych. (…) Zmiana ta stanowi realizację wytycznych Trybunału Konstytucyjnego zawartych w wyroku K 1/04 z dnia 19.10.2004 r., w którym Trybunał Konstytucyjny zauważył, że przywrócenie do służby oznacza przywrócenie ciągłości stosunku służbowego funkcjonariusza celnego ze wszystkimi tego konsekwencjami, w tym też dotyczącymi zrekompensowania i restytucji skutków zwolnienia. (…) Wejście w życie niniejszego projektu z dniem ogłoszenia jest uzasadnione koniecznością pilnego wyeliminowania nierównego traktowania funkcjonariuszy celnych w porównaniu z innymi służbami mundurowymi. (…)”. Przepisy przejściowe ustawy zmieniającej z 2008 r. odnosiły się jedynie do niektórych sytuacji prawnych ukształtowanych przed jej wejściem w życie, nie regulowały w szczególności skutków prawnych przywrócenia do służby funkcjonariusza uniewinnionego lub wobec którego umorzono postępowanie karne; art. 2 ust. 1 i 2 tej ustawy stanowił bowiem: „1. Postępowania w sprawie o zwolnienie ze służby funkcjonariusza celnego, wszczęte i niezakończone przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 8a lub 8b ustawy wymienionej w art. 1 w brzmieniu dotychczasowym, podlegają umorzeniu; 2. Funkcjonariusza celnego, na jego wniosek, przywraca się do służby w wypadku umorzenia postępowania karnego lub uniewinnienia prawomocnym wyrokiem sądu, jeżeli zwolnienie ze służby nastąpiło na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 8a lub 8b ustawy wymienionej w art. 1 w brzmieniu dotychczasowym”.

Dla oceny, czy kontynuowanie postępowania i wydanie orzeczenia co do nieobowiązującego aktu normatywnego jest konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw skarżącego (art. 39 ust. 1 pkt 3 i ust. 3 ustawy o TK), istotne są regulacje zawarte w ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej (Dz. U. Nr 168, poz. 1323, ze zm.; dalej: ustawa o Służbie Celnej z 2009 r.), która uchyliła wcześniejszą ustawę o Służbie Celnej z 1999 r. W stosunku do poprzednio obowiązującego stanu prawnego, ustawa uregulowała skutki prawne przywrócenia do służby funkcjonariusza celnego. Art. 103-105 tej ustawy określają przesłanki zawieszenia i zwolnienia funkcjonariusza ze służby, natomiast art. 108 i art. 109 regulują skutki przywrócenia do służby; dwa ostatnie wymienione przepisy stanowią:

„Art. 108. 1. W przypadku uchylenia lub stwierdzenia nieważności decyzji o zwolnieniu ze służby, kierownik urzędu niezwłocznie wyznacza funkcjonariuszowi stanowisko służbowe zgodne z jego kwalifikacjami i dotychczasowym przebiegiem służby oraz określa termin podjęcia służby, miejsce pełnienia służby oraz stopień służbowy i uposażenie nie niższe od dotychczasowego.

2. Prawo do uposażenia powstaje z dniem podjęcia służby, chyba że po zgłoszeniu się do służby zaistniały okoliczności usprawiedliwiające jej niepodjęcie.

3. W przypadkach o których mowa w ust. 1, funkcjonariuszowi przywróconemu do służby przysługuje za okres pozostawania poza służbą świadczenie pieniężne równe uposażeniu na stanowisku zajmowanym przed zwolnieniem, nie więcej jednak niż za okres 6 miesięcy i nie mniej niż za miesiąc. Świadczenie pieniężne wypłaca się w terminie 14 dni od dnia złożenia przez funkcjonariusza pisemnego wniosku wraz z dokumentem potwierdzającym fakt przywrócenia do służby.

4. Okres, za który funkcjonariuszowi przysługuje świadczenie pieniężne, wlicza się do okresu służby, od którego zależą uprawnienia i świadczenia należne funkcjonariuszowi. Okresu pozostawania poza służbą, za który funkcjonariuszowi nie przysługuje świadczenie pieniężne, nie uważa się za przerwę w służbie w zakresie uprawnień uzależnionych od nieprzerwanego jej biegu.

Art. 109. 1. W przypadku prawomocnego:

1) umorzenia postępowania karnego lub postępowania karnego skarbowego ze względu na okoliczności wymienione w art. 17 § 1 pkt 1, 2 i 6 Kodeksu postępowania karnego,

2) uniewinnienia,

3) uchylenia prawomocnego wyroku skazującego

– funkcjonariusza, na jego wniosek, przywraca się do służby na poprzednich warunkach.

2. W przypadkach, o których mowa w ust. 1, funkcjonariusz powinien zgłosić się do służby w terminie 7 dni od dnia uprawomocnienia się wyroku.

3. Przepis art. 108 stosuje się odpowiednio”.

Oceniając dopuszczalność merytorycznego rozpoznania skargi J.K. należy wziąć pod uwagę przepisy przejściowe ustawy o Służbie Celnej z 2009 r., a mianowicie art. 230 tej ustawy, zgodnie z którym: „Do funkcjonariusza celnego zwolnionego ze służby przed dniem wejścia w życie ustawy na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 8a i 8b ustawy uchylanej w art. 243, w brzmieniu ustalonym ustawą z dnia 23 kwietnia 2003 r. o zmianie ustawy - Kodeks celny oraz o zmianie ustawy o Służbie Celnej (Dz. U. Nr 120, poz. 1122) przepis art. 109 stosuje się odpowiednio”. Przepis ten dotyczy zatem także sytuacji skarżącego, co dodatkowo potwierdza powołane przez Sejm stanowisko Departamentu Służby Celnej w Ministerstwie Finansów (pismo z 9 grudnia 2009 r., nr SC6/0681-339/09/2354 PKPJ), w którym czytamy: „(…) Zgodnie z przepisem art. 230 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej (Dz. U. Nr 168, poz. 1323 oraz Nr 201, poz. 1540) prawo do świadczenia z art. 108 ust. 3 przysługuje wszystkim funkcjonariuszom, którzy przed dniem 30 października 2009 r., to jest przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej, zostali zwolnieni ze służby na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 8a i 8b uchylonej ustawy z dnia 24 lipca 1999 r., w brzmieniu ustalonym ustawą z dnia 23 kwietnia 2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks celny oraz o zmianie ustawy o Służbie Celnej. W związku z tym, że przepis ten nie zawiera dodatkowej przesłanki odnośnie daty powrotu (przywrócenia) do służby, po uprzednim zwolnieniu funkcjonariusza celnego ze służby z przywołanych powyżej przyczyn, prawo do przedmiotowego świadczenia przysługuje zatem funkcjonariuszowi niezależnie od daty jego powrotu (przywrócenia) do służby.

Wypłata świadczeń funkcjonariuszom, którzy zostali przywróceni do służby powinna nastąpić niezwłocznie – jeżeli izba posiada środki w planie finansowym na 2009 rok, to jeszcze w bieżącym roku, aby uniknąć angażowania budżetu na rok 2010.”

Już po wniesieniu skargi konstytucyjnej, rozpatrzono skargę kasacyjną skarżącego. Sąd Najwyższy w wyroku z 16 grudnia 2009 r. (sygn. akt II PK 152/09) oddalił tę skargę, przy czym należy zauważyć, że skarżący dochodził ustalenia przywrócenia do służby z dniem 5 września 2006 r. (data zwolnienia ze służby), a zatem ze skutkiem ex tunc. Sądy orzekające w sprawie skarżącego przyjęły, że przywrócenie do służby oznacza „zachowanie ciągłości zatrudnienia”, jednak bez tworzenia fikcji prawnej co do pozostawania w stosunku służby w okresie między zwolnieniem ze służby a przywróceniem do niej. Sądy oceniły żądanie skarżącego odwołując się przez analogię do rozwiązań o przywróceniu pracownika do pracy oraz o przywróceniu do służby funkcjonariuszy Policji i Straży Granicznej. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku kasacyjnego stwierdził m.in: „Zgodnie z nim [ustawa o Służbie Celnej z 2009 r.] przywrócenie wywołuje skutek od powrotu (przywrócenia) do służby, a nie od zwolnienia, czyli ex nunc a nie ex tunc. Według art. 230 tej ustawy do funkcjonariusza celnego zwolnionego ze służby przed dniem wejścia w życie ustawy (31 października 2009 r.), na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 8a poprzedniej ustawy z 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej, stosuje się odpowiednio przepis art. 109 i dalej art. 108 nowej ustawy. Wprowadzono tu regulację, która klaruje sytuację prawną i rozwiewa wątpliwości – między innymi – co do tego, że w przypadku uchylenia lub stwierdzenia nieważności decyzji o zwolnieniu ze służby funkcjonariusz ma prawo powrotu do służby z prawem do uposażenia od jej podjęcia. Natomiast za okres pozostawania poza służbą przysługuje mu świadczenie pieniężne równe uposażeniu na stanowisku zajmowanym przed zwolnieniem, nie więcej jednak niż za 6 miesięcy i nie mniej niż za miesiąc. Okres, za który przysługuje świadczenie, wlicza się do okresu służby, od którego zależą uprawnienia i świadczenia należne funkcjonariuszowi. Okresu pozostawania poza służbą, za który przysługuje świadczenie pieniężne, nie uważa się za przerwę w służbie w zakresie uprawnień uzależnianych od nieprzerwanego jej przebiegu. Wniosek z nowej regulacji jest taki, że ustawodawca w tym szczegółowym rozwiązaniu (podobnie jak przy przywróceniu do pracy) nie potwierdził ciągłości służby od dnia zwolnienia z niej. Trudno więc zakładać, iżby ciągłość służby od zwolnienia wynikała z poprzedniej ustawy z 24 lipca 1999 r. na gruncie jej art. 61 ust. 2 pkt 1, skoro przepis nowej ustawy z 27 sierpnia 2009 r. – art. 230 – przypadek poprzedniego zwolnienia na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 8a rozstrzyga ze skutkiem przywrócenia do służby od powrotu do niej, a nie od dnia zwolnienia. Skoro ustawodawca wprowadzając takie rozwiązania prawne nie zmienił w tym zakresie żadnych poprzednich regulacji, to znaczy, że innych regulacji w tej materii nie było w ustawie z 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej. Wskazane wyżej nowe rozwiązanie w ustawie z 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej nie różni się zasadniczo od istniejącego wcześniej w art. 46 i 46a ustawy z 12 października 1990 r. o Straży Granicznej, czy w art. 42 ustawy z 6 kwietnia 1990 r. o Policji, zatem w przepisach, których naruszenie skarga niezasadnie zarzuca poprzez niewłaściwe zastosowanie (…)”.

Zarzuty skarżącego w skardze konstytucyjnej są sformułowane inaczej niż w jego sprawie rozpoznawanej przez sądy powszechne i dotyczą nie tyle skuteczności ex tunc przywrócenia do służby, ile braku w ustawie o Służbie Celnej z 1999 r. regulacji analogicznych jak w ustawie z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277, ze zm.) oraz w ustawie z 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (Dz. U. z 2005 r. Nr 234, poz. 1997, ze zm.), dotyczących restytucji stosunku służby, w tym uprawnień uzależnionych od nieprzerwanego biegu służby. W tym zakresie regulacja zawarta w art. 230 w związku z art. 108 i art. 109 ustawy o Służbie Celnej z 2009 r. zdezaktualizowała podniesione przez skarżącego zarzuty. Wydanie orzeczenia w sprawie konstytucyjności art. 61 ust. 2 ustawy o Służbie Celnej z 1999 r., w zakresie określonym w skardze konstytucyjnej, nie jest zatem konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw skarżącego. Oznacza to, że postępowanie w sprawie podlega umorzeniu na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK.

Zważywszy powyższe okoliczności Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.