W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 1 sierpnia 2012 r. (data nadania) Edyta S. (dalej: skarżąca), będąca sędzią, zarzuciła niezgodność art. 40 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, ze zm.; dalej: p.u.s.p.) „w zakresie, w jakim nie zapewnia sędziemu orzekającemu w składzie sądu I instancji, któremu sąd odwoławczy udzielił wytyku prawa do odwołania się od postanowienia o udzieleniu wytyku”, z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona na tle następującego stanu faktycznego. Postanowieniem z 17 maja 2012 r. (sygn. akt IV Ka 390/12), doręczonym skarżącej 9 lipca 2012 r., Sąd Okręgowy we Wrocławiu – IV Wydział Karny Odwoławczy wytknął Sądowi Rejonowemu dla Wrocławia – Śródmieścia, w którego składzie jednoosobowo orzekała skarżąca, rażącą i oczywista obrazę art. 443 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.).

Skarżąca uważa, że na skutek regulacji sprzecznej z powołanymi wzorcami kontroli została pozbawiona możliwości zaskarżenia postanowienia o udzieleniu wytyku, które w oczywisty sposób narusza jej dobra osobiste. Podkreśla, że jej zdaniem udzielenie wytyku było niezasadne i nastąpiło z naruszeniem obowiązującej – w myśl zaskarżonego przepisu – procedury, gdyż Sąd Okręgowy nie umożliwił skarżącej złożenia wyjaśnień przed wydaniem postanowienia o udzieleniu wytyku.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 23 sierpnia 2012 r. skarżąca została wezwana do usunięcia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez wyjaśnienie, czy skarżąca wniosła odwołanie od postanowienia Sądu Okręgowego we Wrocławiu – IV Wydział Karny Odwoławczy z 17 maja 2012 r. (sygn. akt IV Ka 390/12) oraz przez dokładne określenie sposobu naruszenia przez zaskarżony art. 40 § 1 p.u.s.p konstytucyjnych praw i wolności skarżącej, wyrażonych w art. 2, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 176 ust. 1 Konstytucji.

Skarżąca ustosunkowała się do powyższego zarządzenia w piśmie z 3 września 2012 r. Wyjaśniła, że nie wniosła odwołania od wydanego w jej sprawie postanowienia Sądu Okręgowego we Wrocławiu z 17 maja 2012 r. i podkreśliła, że to właśnie brak możliwości wniesienia takiego odwołania jest przedmiotem skargi konstytucyjnej. Wskazała ponadto, że art. 40 ust. 1 p.u.s.p. narusza art. 45 ust. 1 Konstytucji, ponieważ nie pozwala skarżącej na przedstawienie swoich racji w sytuacji, gdy sąd wydający orzeczenie o udzieleniu jej wytyku zaniechał wysłuchania jej w charakterze strony. Podkreśliła również, że realizacja prawa do sądu następuje także przez ustanowienie ogólnej zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego. Jej naruszenie, zdaniem skarżącej, ma miejsce z uwagi na to, że skoro sąd odwoławczy jako pierwszy orzeka o udzieleniu wytyku, to należy go uznać za sąd I instancji, którego orzeczenie powinno – zgodnie z art. 176 ust. 1 Konstytucji – podlegać kontroli sądu II instancji. Naruszenie art. 77 ust. 2 Konstytucji skarżąca upatruje natomiast w tym, że zaskarżony przepis uniemożliwia jej dochodzenie praw naruszonych przez wydane postanowienie – jej dobrego imienia, możliwości awansowania oraz podwyższenia wynagrodzenia na zasadach przewidzianych w p.u.s.p.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, zakwestionować zgodność z Konstytucją przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie których sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego prawach lub wolnościach albo obowiązkach określonych w Konstytucji. Zasady, na jakich dopuszczalne jest korzystanie z tego środka ochrony wolności i praw, precyzuje ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W świetle powyższych unormowań konstytucyjnych i ustawowych nie ulega wątpliwości, że przesłanką rozpoznania skargi konstytucyjnej nie może być wskazanie dowolnego przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego, ale tylko takiego, który w konkretnej sprawie stanowił podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia, a zarazem doprowadził do naruszenia wskazanych w skardze konstytucyjnych wolności lub praw. W związku z tym obowiązkiem skarżącego jest dołączenie do skargi konstytucyjnej orzeczenia, które wykazuje powyższą złożoną kwalifikację, tzn. zostało wydane na podstawie przepisów stanowiących przedmiot wniesionej skargi i prowadzi do niedozwolonej ingerencji w sferę konstytucyjnie chronionych praw podmiotowych. Niespełnienie tego wymogu skutkuje odmową nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 oraz art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK.

W niniejszej sprawie skarżąca stawia zarzut niezgodności z Konstytucją art. 40 § 1 p.u.s.p. w zakresie, w jakim przepis ten nie przewiduje możliwości wniesienia przez sędziego, któremu udzielono wytyku, środka odwoławczego od tego rozstrzygnięcia. W tym zakresie skarżąca nie dysponuje jednak ostatecznym orzeczeniem o swoich wolnościach lub prawach. Jak wskazano wyżej, konstrukcja skargi konstytucyjnej przyjęta w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz ustawie o TK wymaga uzyskania przez skarżącego ostatecznego orzeczenia opartego na zaskarżonym przepisie, którego wydanie doprowadziło do aktualizacji (konkretyzacji) naruszenia przysługujących skarżącemu konstytucyjnych wolności lub praw. Znaczy to, że w wypadku kwestionowania zgodności z Konstytucją unormowania wyłączającego możliwość zaskarżenia danego rozstrzygnięcia sądu lub innego organu konieczne jest uzyskanie orzeczenia w sprawie odrzucenia niedopuszczalnego z mocy prawa środka odwoławczego. Dopiero z takim orzeczeniem można bowiem wiązać naruszenie prawa do zaskarżenia orzeczenia (zob. np. postanowienie TK z 15 grudnia 2009 r., Ts 173/08, OTK ZU nr 1/B/2010, poz. 25). W niniejszej sprawie skarżąca nie uzyskała takiego rozstrzygnięcia. Przesądza to o konieczności odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

Ponadto Trybunał zauważa, że w zakresie, w którym skarżąca odnosi się do niezasadności wytyku udzielonego sądowi, w którego składzie orzekała jednoosobowo, oraz naruszenia przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu przewidzianej w art. 40 § 1 p.u.s.p. procedury udzielania wytyku poprzez uniemożliwienie jej złożenia wyjaśnień, postawione w skardze zarzuty dotyczą sfery stosowania prawa, nie zaś samej treści zaskarżonego unormowania. Dlatego nie mogą być przedmiotem oceny ze strony Trybunału Konstytucyjnego w procedurze rozpatrywania skargi konstytucyjnej.

Mając powyższe na uwadze, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.