W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 25 lipca 2011 r. skarżący zarzucili art. 88 i art. 89 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220, ze zm.; dalej: ustawa o ochronie przyrody) sprzeczność z art. 2 oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona na podstawie następującego stanu faktycznego i prawnego. Decyzją z 29 kwietnia 2009 r. (nr WS-05.PD.7639-10/09) Prezydent Miasta Krakowa wymierzył skarżącym administracyjną karę pieniężną w wysokości 21516,86 zł za usunięcie bez wymaganego zezwolenia drzewa. Decyzją z 17 czerwca 2009 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Krakowie (nr SKO. 60/2759/2009/Oś) utrzymało w mocy zaskarżoną decyzje organu I instancji. Skarga wniesiona na powyższe rozstrzygnięcie została oddalona wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 20 listopada 2009 r. (sygn. akt II SA/Kr 1327/09). Wyrokiem z 29 marca 2011 r. (sygn. akt II OSK 567/10) Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną wniesioną od orzeczenia sądu I instancji.

Skarżący uprawnienie do wniesienia skargi konstytucyjnej wiążą z naruszeniem zasady proporcjonalności. Orzekające w sprawie organy wymierzyły karę za wycięcie drzewa bez zezwolenia, nie zwracając uwagi na okoliczności sprawy, takie jak: potrzeba usunięcia drzewa lub jego przycięcia, możliwość uzyskania zezwolenia, jak też to, że drzewo faktycznie rośnie dalej. Skarżący podnoszą także, że czyny określone w ustawie o ochronie przyrody jako przestępstwa (np. opisane w art. 128) zagrożone są karami nieporównywalnie niższymi niż administracyjna kara pieniężna orzeczona wobec skarżących. Przepisy, na podstawie których taka kara jest orzekana, nie zawierają podstaw do zmniejszenie jej wysokości ze względu na zły stan drzewa, spróchnienie pnia czy podgatunek drzewa.

Zdaniem skarżących, w demokratycznym państwie prawa nie jest dopuszczalne istnienie przepisów przewidujących sankcję nieproporcjonalnie wysoką za czyny niebędące przestępstwami przy jednoczesnym braku ochrony, jaką przewidują przepisy k.k. i k.p.k., bez uwzględnienia jakichkolwiek okoliczności łagodzących, w tym chociażby tego, czy usunięcie drzewa było dozwolone, czy też nie.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 16 września 2011 r. wezwano skarżących do uzupełnienia braku wniesionej skargi przez dokładne określenie, jakie prawo podmiotowe zostało naruszone na skutek wydania wskazanych rozstrzygnięć oraz określenie sposobu tego naruszenia.

W piśmie procesowym nadesłanym w uzupełnieniu skargi konstytucyjnej skarżący wprost wskazali na naruszenie prawa własności. W ocenie skarżących bowiem art. 88 ust. 1 pkt 2 zaskarżonej ustawy powoduje wymierzenie kary pieniężnej także za racjonalne rozporządzenie swoją własnością, w szczególności za to, że właściciel drzewa dokonał czynu uzasadnionego z punktu widzenia ochrony środowiska i zasad bezpieczeństwa. Tego rodzaju ingerencja w prawo własności jest nadmierna i niczym nieuzasadniona.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna stanowi środek ochrony konstytucyjnych praw i wolności, którego rozpoznanie warunkowane jest spełnieniem przesłanek wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i z przepisów ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Wynika z nich m.in., że przedmiotem skargi konstytucyjnej nie może być przepis niebędący podstawą rozstrzygnięcia, z wydaniem którego skarżący wiąże naruszenie przysługujących mu praw konstytucyjnych lub konstytucyjnych wolności.

W niniejszej sprawie ostatecznym orzeczeniem, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji, jest decyzja Prezydenta Miasta Krakowa z 29 kwietnia 2009 r. (nr WS-05.PD.7639-10/09), na mocy której wymierzono skarżącym administracyjną karę pieniężną w wysokości 21516,86 zł za usunięcie bez wymaganego zezwolenia 1 drzewa. Podstawą wydania tej decyzji był zatem art. 88 ust. 1 pkt 2 zaskarżonej ustawy zgodnie z którym: „Wójt, burmistrz albo prezydent miasta wymierza administracyjną karę pieniężną za usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia”. Art. 88 ust. 1 pkt 1 i pkt 3 ustawy o ochronie przyrody zawiera inne przesłanki wymierzenia kary administracyjnej i nie stanowił podstawy tego rozstrzygnięcia, co uzasadnia odmowę nadania skardze dalszego biegu w zakresie tych przepisów. Także pozostałe ustępy art. 88 ustawy o ochronie przyrody regulujące zasady uiszczania kary (termin jej zapłaty, odroczenie, umorzenie, rozłożenie na raty) nie stanowiły podstawy wskazanego w skardze rozstrzygnięcia. Z treścią tych przepisów skarżący nie wiążą także naruszenia wskazanych w skardze konstytucyjnych praw i wolności.

Drugim z zaskarżonych przepisów jest art. 89 ustawy o ochronie przyrody. Zgodnie z ust. 1 tej regulacji: „Administracyjną karę pieniężną, o której mowa w art. 88 ust. 1, ustala się w wysokości trzykrotnej opłaty za usunięcie drzew lub krzewów ustalonej na podstawie stawek, o których mowa w art. 85 ust. 4-6”. Przepis ten bez wątpienia stanowił podstawę decyzji Prezydenta Miasta Krakowa z 29 kwietnia 2009 r. Jako że skarżący naruszenie praw własności wiążą z nakazem wymierzenia osobom, które ścięły drzewo bez zezwolenia, kary pieniężnej w ściśle określonej, niewspółmiernej do czynu wysokości, jest też oczywiste, że przepis ten jest źródłem normy, wobec której skarżący wysunęli zarzut niekonstytucyjności. Pozostałe jednostki tego artykułu normują m.in. sytuację, w której ustalenie obwodu lub gatunku drzewa czy też powierzchni zniszczonych krzewów nie było możliwe, jak też stawki kary za zniszczenie jednego metra kwadratowego terenu zieleni. Przepisy te nie były podstawą wskazanej powyżej decyzji, a wysunięte w skardze zarzuty nie były skierowane przeciwko ich brzmieniu, co uzasadnia – w tym zakresie – odmowę nadania skardze dalszego biegu.

Biorąc powyższe pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu wniesionej skardze konstytucyjnej na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 oraz art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK.

Natomiast w zakresie zbadania zgodności art. 88 ust. 1 pkt 2 i art. 89 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody z art. 2 oraz art. 31 ust. 3 w zw. z art. 64 Konstytucji skarga konstytucyjna została przekazana do merytorycznego rozpoznania.