W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 7 listopada 2011 r. Sławomir Ś. (dalej: skarżący) zarzucił niezgodność art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361, ze zm.; dalej: u.p.d.o.f.) w zakresie, w jakim wyłącza inne niż ustawa i przepisy wykonawcze źródła prawa pracy, w tym układy zbiorowe pracy, na podstawie których zasądzane jest odszkodowanie, z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji.

Postanowieniem z 7 lutego 2012 r. Trybunał Konstytucyjny, na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Trybunał uznał, że skarżący nie wskazał sposobu naruszenia konstytucyjnych praw lub wolności. Ograniczył się jedynie do przywołania jako wzorców kontroli art. 2 oraz art. 32 Konstytucji, a zatem przepisów, z których nie wynikają ani prawa podmiotowe, ani wolności człowieka i obywatela. Wobec powyższego Trybunał stwierdził, że nie została spełniona przesłanka z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, co uzasadniało odmowę nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego zwolnienie podatkowe, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f., nie korzysta z ochrony wynikającej z przepisów konstytucyjnych statuujących prawa podstawowe jednostki. Trybunał podkreślił w związku z tym, że prawo do zwolnienia (odliczenia) podatkowego nie stanowi prawa konstytucyjnego o charakterze podmiotowym, którego naruszenie legitymuje do wniesienia skargi konstytucyjnej.

Ponadto, w ocenie Trybunału Konstytucyjnego, wnoszący skargę próbował poddać kontroli akt stosowania (nie zaś stanowienia) prawa, co wykracza poza zakres kognicji Trybunału Konstytucyjnego określony w art. 188 Konstytucji.

Odpis powyższego postanowienia został doręczony pełnomocnikowi skarżącego 13 lutego 2012 r. Pismem z 20 lutego 2012 r. złożono zażalenie na powyższe postanowienie.

Skarżący wskazał, że nie zgadza się ze stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego co do braku uzasadnienia, na czym polega naruszenie jego praw wynikających z Konstytucji, jak również braku wykazania sposobu ich naruszenia. W ocenie skarżącego „skarga spełnia wymogi dotyczące prawidłowego określenia jej przedmiotu i jego powiązania z powołanymi prawami konstytucyjnymi”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 3 lit. b w związku z art. 36 ust. 6-7 i w związku z art. 49 ustawy o TK). Na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada przede wszystkim, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego zażalenie nie dostarcza żadnych argumentów podważających przesłanki odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Jak stanowi art. 79 ust. 1 Konstytucji, „każdy (…) ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego”. Oznacza to, że skarga konstytucyjna winna odpowiadać – z woli ustawodawcy konstytucyjnego – warunkom merytorycznym i formalnym opisanym w ustawie zwykłej, czyli ustawie o Trybunale Konstytucyjnym (por. J. Trzciński, uwaga 10 do art. 79 Konstytucji, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1999-2007).

Skarga konstytucyjna stanowi sformalizowany środek prawny, służący ochronie konstytucyjnych wolności oraz praw o charakterze podmiotowym, naruszonych na skutek wydania rozstrzygnięcia na podstawie przepisu, którego konstytucyjność się kwestionuje. Z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK wynika obowiązek wskazania przez skarżącego, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – jego zdaniem – zostały naruszone przez kwestionowane przepisy aktu normatywnego. Z kolei art. 47 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK nakłada na skarżącego obowiązek uzasadnienia zarzutów postawionych w skardze konstytucyjnej wraz z powołaniem dowodów na ich poparcie. W niniejszej sprawie – co Trybunał prawidłowo ustalił w zaskarżonym postanowieniu – przesłanka ta nie została spełniona. Skarżący w petitum skargi powołał art. 2 i art. 32 Konstytucji, jednakże w uzasadnieniu nie przeprowadził dowodu, w jaki sposób zostały one naruszone przez art. 21 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f. Ze względu na zasadę dyspozycyjności w postępowaniu przed Trybunałem (art. 66 ustawy o TK) oraz spoczywający na profesjonalnym pełnomocniku procesowym obowiązek sporządzenia skargi konstytucyjnej (art. 48 ust. 1 ustawy o TK), Trybunał Konstytucyjny nie może zastępować skarżącego w wypełnianiu jego obowiązków, od których zależy nadanie dalszego biegu skardze. Trybunał przypomina jednocześnie, że ani art. 2, ani art. 32 Konstytucji nie mogą stanowić samodzielnych wzorców kontroli w postępowaniu skargowym. Odwołanie się do nich musi być poprzedzone określeniem przysługującego skarżącemu prawa lub wolności rangi konstytucyjnej, w związku z którymi zasady te zostały naruszone (por. postanowienie TK z 1 października 2003 r., SK 29/02, OTK ZU nr 8/A/2003, poz. 87 i podane tam orzecznictwo). Wymóg wskazania, a także skonkretyzowania tego prawa, spoczywa na wnoszącym skargę konstytucyjną. Polega on na wyraźnym, precyzyjnym określeniu treści podmiotowych praw skarżącego, wywodzonych z dyspozycji art. 2 oraz art. 32 Konstytucji. Jak to już podkreślano w dotychczasowym orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego w sprawach ze skargi konstytucyjnej, tego rodzaju precyzyjne określenie stanowi warunek uczynienia z tych postanowień Konstytucji i proklamowanych w nich zasad konstytucyjnego wzorca do kontroli kwestionowanych przepisów (por. postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60). Ponadto, na co Trybunał zwracał wielokrotnie uwagę, ze względu na charakter normy określonej w art. 32 Konstytucji stwierdzenie jej naruszenia nie jest możliwe przez dokonanie zestawienia wzorca konstytucyjnego i zakwestionowanej normy podkonstytucyjnej. Niezbędne jest uwzględnienie norm podkonstytucyjnych regulujących status prawny innych jednostek (grup jednostek) oraz porównanie (zestawienie) norm, których adresatem jest skarżący i norm adresowanych przede wszystkim do osób znajdujących się w takiej samej lub podobnej co do istotnych elementów sytuacji. Pozostające jedynie w sferze domysłów wskazanie praw, przy jednoczesnym niewykonaniu obowiązku wynikającego z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, czyni skargę niedopuszczalną.

Mimo nieuwzględnienia zażalenia, Trybunał postanowił skierować w trybie art. 4 ust. 2 ustawy o TK do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i Rady Ministrów sygnalizację dotyczącą celowości podjęcia działań ustawodawczych zmierzających do uzupełnienia art. 21 ust. 1 pkt 3 in principio ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych o inne – obok wymienionych w tym przepisie ustaw oraz przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw – normatywne źródła prawa pracy, na podstawie których możliwe jest zasądzenie odszkodowania.

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.